Hapja e shkollave shqipe në Sanxhak, e drejtë ligjore

Nga Xhafer LECI – Prevod na bosanski

 “Ta vrasësh një popull të tërin pa luftë, ndaloja të drejtën e shkollimit.”

Populli shqiptar në  Sanxhak të Novi Pazarit, është asimiluar mbi 95% dhe zyrtarisht janë regjistruar boshnjak. Pavarësisht se nuk dinë më të flasin shqip, shumica  absolute e tyre e pranojnë se janë shqiptarë. Shqiptarë të asimiluar ka në gjithë botën, edhe në Kosovë, por të gjithë, me gen, gjak e histori janë shqiptarë.

Link: https://www.zemrashqiptare.net/news/52567/rp-0/act-print/rf-1/printo.html

Nga 164 mijë banorë të Sanxhakut, sipas regjistrimit të viti 2022, si shqiptarë janë regjistruar vetëm 0,19 për qind, në Novi Pazar, nëTutin dhe Sjenicë  00 për qind.

Atje vetëm hapja e shkollave shqipe, qoftë edhe me mësim plotësues për fillim, ka mundësi  së paku rinia të mësojnë të flasin dhe të shkruajnë gjuhën e tyre shqipe.

Unë, artikullshkruesi jetoj në Gjermani prej 55 vitesh, kemi 3 fëmijë të cilët janë lindur,  rritur, shkolluar e punësuar në  Gjermani, tani edhe nipër e mbesa, të cilët flasin dhe shkruajnë gjuhën shqipe normalisht. Gjermania, si shumë vende tjera, është shtet demokratik. Që shumë vite ju kam prirë aktiviteteve me disa bashkëveprimtarë të mi, për regjistrimin e shumë fëmijëve shqiptarë, në rrethinat e periferisë së Shtutgart-it, për hapjen e disa klasëve, me mësim plotësues në gjuhën shqipe, nëpër shkollat gjermane, që gjeneratat e reja ta mësojnë, sadopak, gjuhën e tyre amtare.

Këtë e kanë bërë edhe popujt  tjerë, si: turqit, serbët, kroatët, grekët, italianët…

Meqë kam miq nga Sanxhaku, edhe me origjinë shqiptare, nga përvoja ime, e kam hapur me ta bisedën e shkollimit. Këtu po sjellë emrat e 9 miqëve të mi, me të cilët e kam biseduar çështjen e arsimit shqip. Nga këta 9 veta, asnjëri prej tyre nuk dinë të flasë shqip, por thonë sikur të hapej ndonjë shkollë shqipe, karshi gjuhës serbe-boshnjake, do dëshironin që edhe  fëmijtë, nipër e mbesa të tyre, ta mësojnë edhe shqipen.

Sikur unë, edhe ata, nuk e shohin punë të lehtë kthimin në rrënjët e vjetra, sepse asimilimi është, relativisht, i hershëm dhe shumë i madh, përjashto pak fshatra në Peshter, por edhe atje, nga vitet 1980-ta, ka filluar me të madhe humbja e të folurit shqip.

Nuk ka kuadro të shkolluar në gjuhën shqipe, edhe ata shqiptarë, të cilët në kohën e Jugosllavisë komuniste titoiste, kanë mbaruar shkollimet në Kosovë, kanë mësuar në gjuhën serbe, edhe tani disa  shkollohen në pjesën Veriore të Mitrovicës në gjuhën serbe. Nëse shpërngulën nga Sanxhaku, shumica shkojnë në Bosnje, numër i vogël në Maqedoninë Veriore, por mjerisht në Kosovë jo, së paku unë nuk kam dëgjuar as lexuar asnjëherë.Përjashto Prof.Dr.Ali Zatriqi.

1.- Dr. Nuradin  Ašćerić, 73 vjeç, i lindur në fshatin Sllatinë, Komuna e Novi Pazarit, jeton në Sarajevë, me të cilin njihemi nga viti 1980, kur edhe e vizituam bashkë fshatin e dajve të tij, Škrijelje ( Shkreli), në Peshter të Sanxhakut. Atëherë ende të moçmit flisnin shqipen, tani mund të numërohen me gishta shqipfolësit!

Në pyetjet e mia: Unë:- A ka mundësi të rikthehen shqiptarët e Sanxhakut në rrënjët e tyre dhe të shkollohen në gjuhën shqipe?

Nuradin: Po, si jo, nëse gjenden aktivistë të interesuar, të cilët duan të punojnë…

2.-  Husein Habibović, prof. 82 vjeç, veteran i arsimit, botues i librit të shkëlqyer  “Gluhavica kroz vekove” Shqip-“ Glluhavica gjatë shekujve”.

Lindur në Glluhavica eTutinit, jeton në Novi Pazar.

Unë: A është e mundur ri-kthimi i shqiptarëve në rrënjët e tyre dhe shkollimi i gjeneratave të reja? Husein:- Sumnjam – Dyshoj.

3.- Mr. Naser Bakiç nga fashti Devreće e Tutin-it, 42 vjeç, i cili ka punuar në arsim disa vite dhe ka botuar librin me vlerë të madhe: ,,Dodir Sandžaka”, (“Prekja e Sanxhakut”). Ai thotë: Besoj  së hapja e ndonjë klase me mësim plotësues në gjuhën shqipe është e mundur, por halli është mungesa e bazës materiale dhe kuadrove të arsimit shqip. Megjithatë, beson se me përkrahjen e popullit të Sanxhakut dhe të Kosovës gjithçka është e mundur.

4.-  Adnan Kahrović, 38 vjeç, nga Crkvine e Tutin-it, në pyetjen time rreth shkollimit shqip, ai thotë:- Këtë çështje është mirë ta bisedoni me kryetarin e Partisë SAD, Dr. Suljejman Ugljanin.

5.- Mr. Izudin Ašćerić, 27 vjeç  nga fshati Gluhavica, mësimdhënës në Gjimnazin e Tutin-it, thotë: Nëse  populli e kërkon, beson se nga ana e pushtetit të komunave, nuk duhet të ketë pengesa, sepse në Serbi, ka shkolla shqipe, në Bujanoc, Preshevë e Medvegje.

6.- Sabahudin Džanković, 52 vjeç, nga Smoluće e Tutinit. Ai thotë:-Unë jetoj në Frankfurt të Gjermanisë, sikur të kishte ndonjë shkollë shqipe me mësim plotësues, diku afër meje, unë do i dërgoja fëmijtë e mi të mësojnë shqip.

7.- Ramo Zeković, 79 vjeç, nga Leskovik i Tutin-it. Jeton në Novi Pazar. Ai thotë: -Sikur të hapej ndonjë shkollë shqipe në Novi Pazar, do i dërgonte nipër e mbesa të mësojnë shqip.

8.- Ešref  Ahmetović, 52 veç, nga fshati Košutovo e Tutin-it, dikur, thotë ai, kishte 124 shtëpi, të gjithë të fisit Kelmendi. Dajtë i kam të fisit Hot-i, askush më nuk dinë të flasin shqip. Ai tani jeton në Košutovski Most, të Novi Pazar-it. Ai thotë:-Nuk di kush mund ta hap ndonjë shkollë shqipe këtu?

9.- Asmir Hamidović, nga Tutin-i, në pytjen time rreth shkollës shqipe, ai thotë:- Çfarëdo iniciative që merr miku i tij, gjegjësisht, edhe imi, Naser Bakić, do e përkrahu dhe i qëndroj prapa.

Otvaranje albanskih škola u Sandžaku zakonsko pravo
“Ubiti jedan cijeli narod bez rata, zabranimu  pravo na obrazovanje.”

Albanski narod u Novopazarski sandžak, je asimiliran preko 95% i zvanično registrovanih kao Bošnjaci. I ako više ne govore albanski, velika većina njih priznaje da su Albanci. Asimilirani Albanaca ima  širom sveta, čak i na Kosovu, ali svi, sa genima, krvlju i istorijom su Albanci.

Link: https://www.zemrashqiptare.net/news/52567/rp-0/act-print/rf-1/printo.html

Od 164.000 stanovnika Sandžaka, prema popisu iz 2022. godine, samo 0,19 odsto registrovano je kao Albanci, u Novom Pazaru, u Tatutinu i Sjenici 00 odsto.

Samo otvaranje albanskih škola, čak i sa prvom sveobuhvatnom nastavom, je moguće da bar mladi nauče da govore i pišu svoj albanski jezik.

Ja, Autor članaka, živim u Nemačkoj već 55 godina, imamo troje dece koja su rođena, odrasla, školovana i zaposlena u Nemačkoj, sada i unuci, koji normalno govore i pišu albanski jezik. Njemačka je, kao i mnoge druge zemlje, demokratska država. Dugi niz godina vodim aktivnosti sa nekim od svojih saradnika, za registraciju mnogih albanske dece, u predgrađu Stuttgart-a, za otvaranje nekih časova, uz nastavu albanskog jezika. I drugi narodi su učinili to kao, što su: Turci, Srbi, Hrvati, Grci, Italijani…

Pošto imam prijatelje iz Sandžaka, takođe albanskog porekla, iz svog iskustva, otvorio sam sa njima razgovor o školovanju. Evo imena mojih 9 prijatelja, s’kojima sam razgovarao o pitanju albanskog obrazovanja. Od ovih 9 ljudi, niko od njih ne zna da govori albanski, ali kažu da bi, ako bi se otvorila neka albanska škola, pored srpsko-bošnjačkog jezika, želeli da to nauče njihova deca, unuci i unuke da uče i Albanski. Kao što ni ja, ni oni, ne vide lako vratiti se starim korenima, jer je asimilacija relativno rana i veoma velika, isključujući nekoliko sela u Pešteru, ali čak i tamo,  od 1980-ih, gubitak albanskog govora je u velikoj meri počeo.

Nema obrazovanih Albanaca, čak ni onih Albanaci, koji su u vreme komunističke titoističke Jugoslavije, koj su  završili školovanje na Kosovu, učili na srpskom, a sada se neki školuju u severnom delu Kosovske Mitrovice na srpskom. Ako su se preselili iz Sandžaka, većina njih ide u Bosnu, mali broj u Severnu Makedoniju, ali nažalost na Kosovu ne, bar ja nikada nisam ni čuo ni čitao. Izuzev Prof.Dr. Alia Zatrič.

1.- Dr. Nuradin Ašćerić 73 godine, rođen u selu Slatina, općina Novi Pazar, živi u Sarajevu, s’kojim se poznajemo od 1980. godine, kada smo posjetili selo njegovog ujaka, Škrijelje (Škreli), u Peshteru, Sandžak. Onda su stari  tamo i dalje govorili albanski, sad možemo brojati prstima albanskog govornog područja!

U mojim pitanjima: Ja: Mogu li se Albanci Sandžaka vratiti svojim korenima i obrazovati se na albanskom jeziku?
Nuradin: Da, kako ne, ukoliko imate aktivista koja žele da rade…

2.- Husein Habibović, 82 godine, veteran obrazovanja, izdavač odlične knjige “Gluhavica kroz vekove” Albanski-“ Glluhavica  gjatë shekujve”.
Rođen u Gluhavicu- Tutin, živi u Novom Pazaru.
Ja: Da li je moguće vratiti Albance u svojim korenima i da se školuju  nove generacije?  Husein: – Sumnjam – dyshoj.

3.- Prof. Naser Bakić iz Devreća -Tutin 42 godine, koji je nekoliko godina radio u obrazovanju i objavio knjigu od velike vrijednosti: “Dodir Sandžaka”, (”  Prekja e Sanxhakut  “). On kaže: Verujem da je moguće otvoriti čas sa nastavom albanskog jezika, ali problem je nedostatak materijalne baze i albanskih obrazovnih okvira. Međutim, smatram da je uz podršku vlasti- naroda Sandžaka i Kosova  sve moguće.

4.- Adnan Kahrović 38 godina  iz Crkvina -Tutin, po mom pitanju o albanskom školovanju, kaže: – Za ovo pitanje je dobro razgovarati sa  predsjednikom stranke SDA, dr. Suljejmanom Ugljaninom.

5.- Prof. Izudin Ašćerić, star 27 godina iz sela Gluhavica, nastavnik u srednjoj školi Tutin, kaže: Ako narod to traži, smatra da sa nadležnosti opština ne bi trebalo da bude prepreka, jer u Srbiji postoje albanske škole, u Bujanovcu, Preševu i Medveđi.

6.- Sabahudin Džanković, 52 godine, iz Smoluća -Tutin. “Živim u Frankfurtu, Nemačka, da postoji  neka albanska škola sa potpunim učenjem,negde u mojoj blizini, poslao bih svoju decu da uče albanski.

7.- Ramo Zeković, 79 godine, iz Leskovik, Tutin. Živi u Novom Pazaru. On kaže: Kada bi se u Novom Pazaru otvorila neka  škola na albanskom, poslao bi unuke da uče albanski.

8.- Ešref Ahmetović, 52 godine , iz sela Košutovo -Tutin, nekada je, kaže, bilo 124 kuće,puno su se izselili,cijelo selo je bilo pleme Keljmendi. Moj  ujak je bio pleme Hot-i, niko više ne zna albanski. Trenutno živi u Košutovski Most – Novi Pazar. Rekao je: “Ne znam ko ovde može da otvori  neku školu na albaskom?”

9.- Asmir Hamidović, iz Tutina, u mom pitanju o albanskoj školi, kaže: “Kakvu god inicijativu njegov i moj prijatelj preduzme, Naser Bakić, ja ću ga podržati i ostati iza njega.

Gjermani-Wendlingen, 04.01.2024