LETRARI I ROMANEVE PROGRESISTE HUMANISTE
HAKI KOLTRAKA-TROJVIOLLI
POET EPIKO-HISTORIK
KUSH NUK I KA LEXUAR 107 (NJËQIND E SHTATË) LIBRAT E SHKRIMTARIT SALI LEKA.
POET DHE ROMANÇIER I PERSEKUTUAR NGA DIKTATURA MIZORISTE TRIDHJETË
VJET (1961-1991).
POR DISIDENTI DEMOKRAT PROGRESIST SALI LEKA KA SHKRUAR PA NDALIM I PAPERTUAR, I PALODHUR, I PADESHPËRUAR.
VEPRAT E TIJ LETRARE ROMANE E NOVELA, POEMA DHE POEZI LIRIKE EPOSIKE JANË TË MREKULLUESHME, SHEMBULLORE PËR ÇDO NJERI TË ÇDO RACE DHE TË ÇDO KOMBI.
DUHEN TË PËRKTHEHEN NË 85 (TETEDHEJTË E PESË) GJUHË TË BOTËS.
NJË DUEL HISTORIK I SHKRIMTARIT SALI LEKA
ME KUÇEDRËN KOMUNISTE
Në historikun e zhvillimeve letrare ne njohim edhe arritje të shumta të autorëve të shumtë. Porkëtë rradhe do të flasim për të veçantin krijues letrar, publigist dhe teolog pa petkun e fratit, atë më qëndrestarin eqëndrestarëve eposikun-pellazgjinik, kollosin që s’u thye në përballjen me çensurën e egër të një regjimi kanibalësh komunist disfatist.
Jane viktimizuar shumë shkrimtarë saqë kanë patur një fat drithërues, duke iu privuar liria e fjalës, si dhe janë burgosur, internuar, pushkatuar dhe kanë përfunduar në litar. Por kollosi Sali Leka mbeti një symbol i rallë i mencurisë në një përballje titanike të vazhdueshme të mbushur me pelinin e hidhur në shpirt kur kujtimet e tij censuroheshin apo nuk botoheshin.
Tani duket e pabesueshme, sidomos brezave të rinj se si ky njeri i letrave i shpëtoi paq shpatës së Demokleut. Por kur lexon krijimet e tij tepër realiste e të guximshme e kupton fare lehtë se ky krijues brilant u mbështet gjithnje tek realiteti, tek fakti, tek dukuria prezente, tek ajo dukuri që në
një farë mënyre, në heshtjen e saj të zezë, vetëkuptohej edhe nga kucedra, packa se nuk donte ta pranonte, ta evidentonte e ta prezantonte këtë realitet në sytë e popullit të mjeruar, të torturuar deri në palce. Sali Leka ka ditur të thotë fjalën e tij pa iu dridhur qerpiku, ka ditur të këshilloje edhe shokët e tij krijues që të ruhen nga provokimet, nga kurthet dhe nga intrigat e atyre mostrave që I shërbenin regjimit me servilizëm e skrupllik vetëm për të ruajtur një vend punë packa se poshtërimin e hanin në tre vakte.
Sali Leka kishte një armë shumë të sofistikuar që e mbronte nga cdo lloj djalli. Kjo armë ishte dituria e tij e fituar me këmbëngulje e vullnet,me besim e krenari, me vendosmëri, guxim e trimëri. Me mençurinë e tij nuk mposhti vetëm nje djall, por edhe të gjithë djajtë bashkë i merrte e i fuste në thes sa s’dinin nga të dilnin. Duke qenë një krijues punëtor i palodhur në leximet e vazhdueshme e kryesisht të librave të shenjta, diti të marrë nektarin nga akumulonte atë esencialen, atë që ai e quan ilaçin fuqidhënës.
Shpesh herë djajtë të egërsuar e të urdhëruar turreshin me mendimin se këtë radhë shkrimtarin e Shëngjergjit do ta bënin copë e thërrime. Por për cudi ngeleshin me gojë hapur kur i madhi teolog Sali Leka u këndonte ajete nga librat e shenjta saqë djajtë zbuteshin e beheshin të urtë si qingja përpara shenjtit Sali Leka. Këtë mund ta kuptosh vetëm kur lexon me vëmendje veprat letrare të tij.
Një krijimtari letrare e mbledhur nga nektari i luleve dhe e kënduar me fjalë të hyjnishme e të magjishme që të fut në një botë njerëzore, paqësore, bujare, shpirtëgjerë dhe të bën të ndjehesh sikur edhe për një moment se je njeri. Megjithëse për cdo krijues, ato sjellje, ato barbarizma, padrejtësi, masakra, do të linin vragë plagësh që sadopak do të acaronin dhe do ta bënin fjalë lidhur e ndoshta për një moment hakmarrës, me kollosin Sali Leka ndodh e kundërta.
Ai tregon, analizon, nxjerr përfundime gjithmonë me një arsyetim të shëndoshë, pa pezm, pa urrejtje, pa asnjë shenjëe frymë hakmarrëse. Roli i tij është i vecantë sepse ai që në fillimet e para krijuese deri më sot nuk është shmangur nga liria e tij krijuese. Ne kemi dëgjuar për krijues me partishmëri,që në njëfarë kohe janë ndjerë rehat e të lumtur në bahçen e diktatorit, por kur kanë ngrënë ndonje shkelm nga tërbimi i diktatorit kanë filluar të kuisin e më pas kanë provuar edhe peripeci e sot quhen edhe disidenté.
Një disident i pastër dhe i mirëfilltë në letërsi mbetet shkrimtari eposiko-pellazgjik i Shëngjergjit, energjiku SALI LEKA.
Forca e tij shpirtërore dhe mendore nuk shteron kurrë, ashtu siç nuk shterojnë kurrë gurrat me ujë të kristaltë të TAMADHESË së tij të dashur.
HAKIKOLTRAKA-TROJVIOLLI
MADHESHTIA E ROMANIT «JEHONA E KUJTIMEVE”
I AUTORIT SALI LEKA POET DHE ROMANCIER
I PERSEKUTUAR EGÉRSISHT E PADREJTÈSISHT
SHKRIMTARI I KUJTIMEVE TE PAHARRUESHME
LETRARI I PERSEKUTIMEVE MIZORE TE TMERRUESHME
Romanin “JEHONA E KUJTIMEVE”, i autorit Sali Leka, nuk e bejnè madhèshtor numri me kohe e hapèsirè, me ide, fabul e intrigè, mendimet filozofike, pikante e tè çmuara, te Pellazgjinikut kollos, Sali Leka, birit tè Tiranés roman shtjellohet qèndrimi antagonist ndermjet autorit antikomunist te pamposhtur dhe grupit tè hetuesve xhelaté qè nuk arrijnè tè thyejnè e mposhtin shpirtin fisnik tè “‘shinikut” Sali Leka, i cili i mahnit edhe hetuesit me odisenè e episodeve kaq tèrheqèse sagè kriminelet harrojne profesionin duke shétitur san e Meké sa nè Medinè, sa ne Jeruzalem e ne Tiranè dhe kur kujtohen se u iku ora e kèrcènojnè shkrimtarin gè tè lèrè historirat e t’u pèrgjigjet vetèm pyetjeve tè tyre e pèrsèri ato harrohen nè refimet brilante tè Eposit Sali Leka.
Shpeshherè, hetuesit qè jane tè feve, bllof, duke i nxjerrè nga turbullirat e profesionit tè tyre, e duke i lènè tè perpèliten nè injorancèn e tyre, si peshkun kur e nxjerr nga uji. letrave nje korife krejt tè veçante, me nje mènyrè tè veçantè tematike dhe pèrplasie te personazheve duke nxjerré nè pah karaktere tè shumta me cilèsi e veçori karakteristike tè cilat i perkasin nje epoke tè errët diktature duke na e dhènè nè pëllèmbè tè dorès tè gjithè atè boté brutale, tè tè idhet e tè veçantè nè mizoritè e saj, sa nuk i gjendet modeli nè asnje shogèri njerèzore, superior edhe nè kushtet e pabarazisë numerike sepse mentaliteti i tij realist, me njè mendim tè gartè e tè vendosur, larg frikès e urrejtjes, mposht mentalitetin e njè elite mè tè egèr,pèrfaqèsuese e njè sistemi mè tè egèr diktatorial, siç èshtè elita e hetuesve tè cillèt coroditen, mposhten, e ndjenjè veten tè paaftè pèr t’u perballur me njè Epos, kollos, virtuoz, pellazgjinik nga Selba e Tiranës sig èshtè i veçanti, brilanti, filozofi, mendjendrituri Sali Leka.
Gjuha e autorit èshtè njè gjuhè e mbushur plot fjalè e shprehje tè figurshme,plot fraza e
frazeologji gè dèshmojnè pèr nje njeri me arsim e kulturé poliedrike nè shumè fusha te
shkencave tè ndryshme.
Me njé ironi e sarkazmè therèse dhe aq bindèse pèr superioritetin e tij ndaj elités sè hetuesve qe perfagèsojne hajken e asaj nomeklature diktatoriale, te atij sistemi tè egèr e tè pashpirt, riumion nè do debat, nè atè perballje me perbindèshit e kuq, hithra helmues tè cilèt vjellin vrerè pèr demokracinè, pasi ata nuk kané shembuj nga jeta e tyre pèr t’ia servirur botès sè qytetèruar, pèrveç historive tê tyre si xhelaté tê burgosjeve, tè internimeve, pushkatimeve e moralizimeve.
Kjo i bèn kaq tè vegjel e meskinè perballè kollosit tè paepur Sali Leka i Selbès.Plaga mè e rêndé nè letèrsi dhe arte ka qenè censura. Kjo ishte kugedra me shtate kokè qè pèrpinte krijimet e reja e nuk i lejonte tè shikonin driten e botimit.
Me kètè lubi tè pamèshirueshne autori Sali Leka èshtè ndeshur nje jetè tè tèré.Lufta e tij nuk ka reshtur pèr ta mposhtur censurèn, e cila, si thotè vetè autori Sali Leka-vazhdon me metastazat e saj tè perpije krijime shume me vlera, vetèm e vetèm qè censura, kjo shèmtirè shtrigane, tè ruaje nje imazh tè remè nè shoqèri se ajo e kaluara farmake èshtè njelloj me kètè te sotmen halabake.
E kèshtu metastazat e censurès sè vjetèr cdo ditè mbysin krijesa letrare tè brishta e tè
pafajshme, vetèm e vetèm se ato po tè lejohen tè botohen do tè jenè njè vezullim i ri qè do tè lerè erresiren e perjetshme ate krijesen politike te pesedhjet viteve te diktatures me te eger qe ka pare nje shoqeri njerezore. Sketerri e censurimit te gjithckaje.
Haki Abdi Koltraka Trojviolli
Cel: 0683265308
Lindi më 14.03.1951 në kullën e kuk koltrakës në Kuke, Trojviogjili Kastriot të kidnës në Dibër poashtë. Është mësues i gjuhë–Letërsisë. Ka filluar të botojë që në vitet’70 kastriotët e Kidnit Skënderbega“ është libri i dytë i botuar me rastin e 55-vjetorit të lindjes së tij, ka në proces edhe dy libra të tjerë: “Besa Shqiptare“ dhe “Erotika Dibrane“. Banon dhe punon në Tiranë.
TIRANE, SHTATOR 2022
