George Orwell, jeta e tij, mundësitë e luksit dhe zgjedhja e tij, vdiq duke kolliutur gjak në moshën 46 vjeçare…

Ai shkoi në Eton. Mund të kishte jetuar rehat. Në vend të kësaj, ai qëllimisht mbeti i pastrehë – duke fjetur në shtëpi të varfra, duke lypur rrugëve – për të kuptuar varfërinë. Pastaj shkroi të vërtetën. Kjo e vrau në moshën 46 vjeç.

Përktheu Arben Çokaj

Ai shkoi në Eton – një nga shkollat ​​më elitare të Britanisë.
Ai mund të kishte jetuar rehat gjithë jetën e tij.

Në vend të kësaj, ai qëllimisht mbeti i pastrehë – duke fjetur në shtëpi të varfra, duke lypur në rrugë, duke larë enët në bodrume të ndyra – vetëm për të kuptuar se çfarë do të thoshte në të vërtetë varfëria.

Pastaj ai e kaloi pjesën tjetër të jetës së tij duke shkruar të vërtetën për pushtetin, shtypjen dhe gënjeshtrat që shoqëritë i thonë vetes.
Kjo e vrau atë në moshën 46 vjeç. I varfër. Duke kollitur gjak. Duke shkruar në një shtëpi fshati të ftohtë.

Por ai kurrë nuk pushoi së thëni të vërtetën.

Këto janë vitet 1920. Eric Arthur Blair – emri me të cilin lindi George Orwell – kishte çdo avantazh. I lindur në vitin 1903 në një familje koloniale britanike në Indi, i arsimuar në Eton së bashku me bijtë e aristokratëve, duke folur rrjedhshëm gjuhën e perandorisë dhe privilegjit.

Ai mund të ishte bërë një studiues zotëri. Një akademik i rehatshëm. Një shkrimtar i sjellshëm, që shkruante ese për revista letrare.

Në vend të kësaj, në vitin 1928, pasi shërbeu pesë vjet si oficer i policisë perandorake në Burma, ai dha dorëheqjen. Iku nga një karrierë me pension. Dhe vendosi të bënte diçka radikale: ta kuptonte varfërinë nga brenda.

Jo ta studionte. Jo ta vëzhgonte nga një distancë e sigurt. Ta jetonte.
Ai shkoi në Paris fillimisht. Jo në kafenetë ku pinte Hemingway, por në lagjet e varfra të arondismentit (një nënndarje e një departamenti francez, për administrimin e qeverisjes vendore.) të 5-të. Ai qëllimisht mbeti pa para. I la rrobat peng. Mori punët më të këqija të mundshme – duke larë enët në bodrumet e hoteleve, ku nxehtësia ishte mbytëse dhe puna pa fund.

Ai punoi turne dymbëdhjetë-orëshe duke pastruar pjatat me yndyrë për qindarka, i rrethuar nga burra, që nuk do të kishin kurrë një shans tjetër në jetë. Ai flinte në hotele të lira ku pleshtat ishin të garantuara dhe dinjiteti ishte një luks, që askush nuk mund ta përballonte.

Kur Parisi u tha, ai u transferua në Londër dhe shkoi më tej. Ai u vesh me lecka dhe u bë një endacak – ai që Britania e quante të pastrehë. Ai flinte në shtëpi pune dhe “spike” (strehime nate), ku burrat trajtoheshin si kriminelë vetëm pse ishin të varfër. Ai lypte në rrugë. Një burrë me arsim në Eton, që lypte monedha.

“Ke folur kaq shpesh për të shkuar te qentë,” shkroi ai më vonë. “Dhe – ja ku janë qentë.”
Ky nuk ishte turizëm kërkimor. Orwell qëndroi i varfër për gati dy vjet. Ai përjetoi urinë që të bën të mendosh, të ftohtin që të mban zgjuar, poshtërimin e të qenit i padukshëm për njerëzit që do ta kishin quajtur “zotëri”, nëse do ta dinin prejardhjen e tij.

Në vitin 1933, ai botoi “Down and Out” (Poshtë dhe Jashtë) në Paris dhe Londër – duke përdorur pseudonimin George Orwell për herë të parë. Libri ishte një kronikë e papërpunuar dhe jo sentimentale e varfërisë, që klasat e rehatshme të Britanisë nuk donin ta lexonin.

Nuk ishte pornografi bamirësie apo rrëfime sentimentale e varfërisë. Ishte e vërteta: se varfëria i heq dinjitetin, se të varfrit që punojnë, punojnë më shumë se të pasurit, se sistemi i klasave të Britanisë ishte ndërtuar mbi hipokrizi dhe i mbështetur nga gënjeshtrat.
Libri nuk e bëri të famshëm. Nuk e bëri të pasur. Por kjo përcaktoi se çfarë do të bëhej

Orwell: një shkrimtar që refuzoi të largonte shikimin nga të vërtetat e pakëndshme.

Ky angazhim u intensifikua kur ai shkoi në Spanjë në vitin 1936 për të luftuar kundër fashistëve të Frankos në Luftën Civile Spanjolle. Ai u qëllua në fyt – një plagë që i dëmtoi përgjithmonë zërin. Por plaga fizike nuk ishte plaga më e thellë.

Ajo që shkatërroi diçka tek Orwell ishte të shihte anën e tij – forcat e majta republikane – të ktheheshin kundër njëra-tjetrës. Komunistët e mbështetur nga sovjetikët spastruan këdo, që nuk ndiqte vijën e Moskës. Njësia e Orwell, e lidhur me një grup marksist anti-stalinist, u ndoq nga aleatët e tyre të supozuar.

Ai mezi iku nga Spanja gjallë, duke ikur përtej kufirit francez ndërsa agjentët sovjetikë u përpoqën ta arrestonin si një “spiun fashist”. Lufta Civile Spanjolle i mësoi Orwell diçka që do të përcaktonte pjesën tjetër të veprës së tij: e majta mund të ishte po aq totalitare sa e djathta.

Ky realizim e bëri atë të rrezikshëm për të dyja palët.

Në vitin 1945, Orwell botoi Fermën e Kafshëve – një alegori satirike rreth Revolucionit Rus, ku derrat pushtojnë një fermë dhe bëhen të padallueshëm nga shtypësit njerëzorë që zëvendësuan. “Të gjitha kafshët janë të barabarta, por disa kafshë janë më të barabarta se të tjerat.”

Ishte një sulm shkatërrues ndaj komunizmit sovjetik. Por botuesit ishin të tmerruar ta shtypnin atë. Britania dhe BRSS ishin aleatë kundër Gjermanisë naziste. Kritika ndaj Stalinit ishte politikisht  e rrezikshme.

Kur Ferma e Kafshëve më në fund gjeti një botues, u bë një sensacion. Gjithashtu e bëri Orwell një shënjestër. Qeveria britanike e vuri nën mbikëqyrje – MI5 mbante një dosje për të, duke monitoruar aktivitetet dhe shoqatat e tij. Simpatizantët sovjetikë e quanin tradhtar i së majtës. Konservatorët amerikanë u përpoqën ta pretendonin atë si një nga të tyret.

Orwell i hodhi poshtë të gjitha. Ai nuk ishte anti-majtas ose anti-djathtas. Ai ishte anti-totalitar, anti-hipokrizi, anti-gënjeshtra – pavarësisht se cila palë ua tha atyre.

“Në një kohë mashtrimi universal,” shkroi ai, “thënia e së vërtetës është një akt revolucionar.”

Në vitin 1947, Orwell po vdiste. Tuberkulozi – sëmundja që e kishte përndjekur që nga ditët e varfërisë – po i shkatërronte mushkëritë. Mjekët i thanë të pushonte, të kërkonte ngrohtësi, të ndalonte së punuari.

Në vend të kësaj, ai u zhvendos në një shtëpi të largët ferme në ishullin skocez të Jurës. Acar i madh. Pa energji elektrike. Pa ujë të rrjedhshëm. Kilometra larg kujdesit mjekësor.
Dhe ai filloi të shkruante 1984.

Ai shtypte me makinë shkrimi gjatë etheve. Gjatë djersitjeve të natës. Gjatë krizave të kollitjes, që linin gjak në faqe. Gishtat e tij ishin shumë të dobët për të shtypur tastet siç duhet, kështu që iu desh të shtypte më fort, gjë që e lodhte më shpejt.

Miqtë e tij iu lutën të ndalonte. Shëndeti i tij po shkatërrohej. Libri po e vriste.
Orwell vazhdoi të shkruante.

Sepse “1984” nuk ishte thjesht një roman. Ishte një paralajmërim. Për mënyrën se si gjuha mund të shndërrohej në armë (“Lufta është Paqe, Liria është Skllavëri“). Për mënyrën se si e vërteta mund të fshihej (“Kush kontrollon të kaluarën kontrollon të ardhmen“). Për mënyrën se si pushteti përjetësohet jo vetëm përmes dhunës, por duke i bërë njerëzit të besojnë se shtypja e tyre është liri.

Ai po shkruante për totalitarizmin, po – komunizmin sovjetik, fashizmin nazist. Por edhe për tiranitë më të buta: mbikëqyrjen, konformitetin, erozionin e ngadaltë të lirisë përmes rehatisë dhe shpërqendrimit. “Nëse doni një pamje të së ardhmes,” shkroi ai në 1984, “imagjinoni një çizme që shkel mbi një fytyrë njerëzore – përgjithmonë.”

Libri u botua në qershor të vitit 1949. U njoh menjëherë si një kryevepër – dhe një profeci. Lexuesit në vitin 1949 panë Stalinin dhe Hitlerin. Lexuesit sot shohin kapitalizmin e mbikëqyrjes, manipulimin e mediave sociale, qeveritë autoritare kudo.

Sepse Orwell nuk po përshkruante vetëm kohën e tij. Ai po përshkruante se si funksionon pushteti, pikë.

Gjashtë muaj pas botimit, më 21 janar 1950, George Orwell vdiq. Ai ishte 46 vjeç.
Ai vdiq pa para. Trajtimi i tuberkulozit kishte konsumuar ato pak para që kishte fituar. Ai vdiq i vetëm – u martua përsëri së fundmi, por gruaja e tij ishte në Londër, ndërsa ai ishte i shtruar në spital.

Ai vdiq i rraskapitur – pasi e shtyu trupin e tij të dështuar të përfundonte një paralajmërim të fundit për botën.

Por ai vdiq pasi kishte thënë të vërtetën.

Kjo është ajo që e bën Orwellin të ndryshëm nga kaq shumë shkrimtarë, që pretendojnë se i thonë të vërtetën pushtetit. Ai në fakt e pagoi çmimin për këtë. Ai hoqi dorë qëllimisht nga rehatia – jo vetëm një herë, por vazhdimisht. Eksperimenti i varfërisë. Lufta Civile Spanjolle. Shtëpia e ftohtë në fermë, ku ai shkroi deri në vdekje.

Ai u mbikëqyr nga qeveria e tij. U sulmua nga e majta për kritikimin e Stalinit. U sulmua nga e djathta për qëndrimin e tij socialist. Ai nuk kishte një shtëpi të sigurt politike.
Dhe vdiq i varfër – jo sepse nuk pati sukses, por sepse kishte shpenzuar shëndetin dhe paratë e tij duke ndjekur të vërtetën në vend të rehatisë.

Sot, “Orwellian” është shkurtim për shtypjen totalitare. “Vëllai i Madh” është mënyra se si e përshkruajmë mbikëqyrjen. “Mendimi i dyfishtë” shpjegon kontradiktat politike. “Policia e mendimit” emërton impulsin për të kontrolluar atë që njerëzit mund të thonë ose mendojnë.

Orwell na dha fjalorin për të përshkruar se si vdes liria.

Por trashëgimia e tij e vërtetë nuk janë vetëm fjalët. Është shembulli.
Ai ishte një njeri që mund të kishte qenë rehat – arsimi në Eton, lidhjet koloniale, mundësi kudo – i cili zgjodhi në vend të kësaj të flinte në shtëpi të varfra dhe të lante enët dhe të shkruante në dhoma të ngrira ndërsa po vdiste.

Sepse rehatia ishte armiku i së vërtetës.
Sepse të kuptuarit kërkonte vuajtje përkrah atyre që vuajtën.

Sepse nëse doni të shkruani sinqerisht për pushtetin,
nuk mund të josheni prej tij.

“Gjëja vërtet e frikshme në lidhje me totalitarizmin,” shkroi Orwell, “nuk është se kryen mizori, por se sulmon konceptin e së vërtetës objektive; ai pretendon të kontrollojë të kaluarën, si dhe të ardhmen.”

Ai e kaloi jetën duke mbrojtur atë koncept – të vërtetën objektive – kundër të gjithë atyre që donin ta shtrembëronin: komunistëve, fashistëve, imperialistëve, qeverisë së tij.
Dhe kjo e vrau. Varfëria e dobësoi. Plumbi në Spanjë e dëmtoi. Shtytja e fundit për të përfunduar librin 1984 e shkatërroi.

Por ai ia doli mbanë. Ai e nxori të vërtetën në dritë.
George Orwell: 25 qershor 1903 – 21 janar 1950.
Lindi si Eric Blair. Vdiq si George Orwell. Dyzet e gjashtë vjeç.
I rrënuar. I vetëm. Duke kollitur gjak.

Por i paepur.
Sepse ai kishte bërë atë, që kishte ndërmend të bënte: të tregonte të vërtetën për pushtetin, varfërinë dhe gënjeshtrat që i themi vetes.

“Guximi i vërtetë“, besonte ai, “nuk është rebelimi për famë. Është vuajtja për ndershmëri në një botë që shpërblen heshtjen“.
Ai vuajti. Ai qëndroi i ndershëm.

Dhe shtatëdhjetë e pesë vjet pas vdekjes së tij, ne ende po i lexojmë paralajmërimet e tij.
Ende duke përdorur gjuhën e tij për të përshkruar shtypjen.
Ende duke mësuar se rehatia është armiku i së vërtetës.

Ai shkoi në Eton. Ai zgjodhi rrëmujën.
Ai mund të kishte jetuar rehat. Ai vdiq duke shtypur në një shtëpi fshati të ftohtë.
Ai mund të kishte ndaluar. Ai vazhdoi të shkruante derisa mushkëritë i dhanë fund.

George Orwell nuk vdiq i pasur.
Por ai vdiq drejt.
Dhe kjo – në një botë që shpërblen heshtjen – është gjëja më e rrezikshme, që mund të bësh.