Martin Shkreli mbërrin në gjykatë në Bruklin, për gjykimin e tij për mashtrim në qershor 2017
INTERVISTA
Martin Shkreli ishte financuesi i sharë i fondit të investimeve “pharma bro”, që rriti çmimin e barnave që shpëtonin jetën dhe u burgos për mashtrim. Christie Smythe ishte gazetarja që la martesën dhe punën e saj për të. Pse?
Laura Pullman, The Sunday Times – 26 qershor 2022 – Përktheu Arben Çokaj
Ishte një përplasje e pafat në planifikim. Në nëntor 2017, Christie Smythe më në fund e kishte bindur burrin e saj, që të merrte pjesë në këshillimin e martesës, por seanca e hapjes së tyre përkoi me vizitën e saj të parë për të parë Martin Shkrelin në burg.
Gazetarja e Bloomberg News kishte udhëhequr mënyrën e raportimit për Shkrelin, i cili ishte bërë zuzari i pantomimës së Amerikës, pasi rriti çmimin e një ilaçi, që shpëtonte jetë, me më shumë se 5000 për qind brenda natës; sikur kjo të mos ishte aq e keqe, ai më vonë u burgos për mashtrim investimi. Smythe po planifikonte një libër për të ashtuquajturin “Pharma Bro”; burri i saj kishte paralajmëruar se ajo po ngatërrohej shumë në rrjetën e tij.
Burgu dhe terapisti ishin në anët e kundërta të Nju Jorkut, por Smythe nuk do të sakrifikonte për të parë Shkrelin. Pasi e vizitoi, ajo vrapoi përsëri nëpër qytet nga Qendra e Paraburgimit Metropolitane në Brooklyn, e cila ka strehuar gjithashtu Ghislaine Maxwell dhe Bernie Madoff, duke mbërritur me 52 minuta vonesë për seancën e terapisë një orëshe. “Unë nuk i numërova minutat – ai i numëroi,” kujton Smythe, duke iu referuar ish-bashkëshortit të saj tani. “Ne ende shkuam në këshillim për martesë më vonë dhe ishte një fatkeqësi, sigurisht. Asgjë nuk u këshillua.”
Christie Smythe, më lart, u godit nga personaliteti i guximshëm i financierit nervoz
STEPHANIE DIANI PËR REVISTËN ‘SUNDAY TIMES’
Ajo ditë e vrullshme mes angazhimeve të përplasura ishte “emblematike për gjithë situatën“, më thotë ajo nga apartamenti i saj në Harlem, duke psherëtirë e lodhur nga kujtesa. “E gjithë situata” ishte e jashtëzakonshme. Në fund të vitit 2017, Smythe ishte një gazetare e suksesshme, që jetonte një jetë të lakmueshme me bashkëshortin e saj financier, Devin Arcoleo, dhe qenin shpëtimtar Jack në një cep të pastër të Bruklinit. Një vit më pas, radhazi, ajo dha dorëheqjen nga puna, braktisi martesën dhe la shtëpinë e saj për të ndjekur një jetë të re me Shkrelin, një mashtrues i zbehtë dhe i paprekshëm, i cili ishte etiketuar si “njeriu më i urryer në Amerikë“. Në atë kohë, ai ishte në fillim të një dënimi me shtatë vjet për mashtrim me letrat me vlerë.
Është e vështirë të mbivlerësohet se sa i urryer ishte financuesi i dyshimtë, themeluesi i fondit mijëvjeçar në SHBA. Kompania e tij, Turing Pharmaceuticals, kishte fituar të drejtat për Daraprim, një ilaç i përdorur nga njerëzit me sëmundje të tilla si SIDA, kanceri dhe malaria, më pas në 2015 rriti çmimin nga 13,50 dollarë në 750 dollarë për pilulë (një rritje nga 11 në 618 £ në kurset e sotme të këmbimit). Hillary Clinton e përshkroi rritjen e çmimeve si “të egër”. Edhe Donald Trump, në atë kohë një kandidat presidencial, e quajti Shkrelin një “djalosh i prishur”.
Shkreli dukej se e shijonte rolin e tij si postieri i ri i Amerikës për lakminë dhe mashtrimin kapitalist. Ai u zotua të ulte çmimin e Daraprim dhe më pas nuk e bëri. Ai e promovoi veten pa turp në media dhe bëri mburrje të tmerrshme për jetën e lartë: fotografi pranë pishinës në Hamptons, verë miliona dollarëshe Lafite Rothschild, duke fluturuar mbi Manhatan me një helikopter, e kështu me radhë. Ai gjithashtu i ngacmoi në mënyrë të neveritshme gratë në mediat sociale, përpara se të hiqej nga Twitter për ngacmimin e një gazetareje femër.
Ky ishte njeriu me të cilin Smythe u dashurua marrëzisht – dhe i cili më vonë e hodhi atë pa paralajmërim. Pse e bëri ajo këtë? A është penduar ajo? Çfarë ka ndodhur me të dhe Shkrelin?
Interesi profesional i Smythe për Shkrelin u zgjua për herë të parë, kur ajo lexoi një profil biznesi të tij përpara skandalit të çmimit të drogës – ajo ishte kurioze për këtë fillestar të çuditshëm, me pamje nervoze dhe loboi te redaktorët e saj që të shkruanin për të.
Në vitin 2015 ata filluan të shkëmbenin emaile për punën, Shkreli ia vuri mundësinë për një intervistë ekskluzive dhe Smythe dha lajmin për arrestimin e tij për akuzat për mashtrim të sigurisë në fund të atij viti. Deri tani vetëm profesionale.
Në janar 2016 ata më në fund u takuan personalisht në zyrën e Shkrelit në Manhattan, ndërsa ai ishte i dënuar me kusht. “Unë nuk mendoj se jam tërhequr nga ai fillimisht,” thotë ajo. “Epo, ndoshta. Ishte më shumë një kuriozitet. Nuk po mendoja për të si një subjekt romantik.” Dyshja takoheshin herë pas here për të biseduar dhe Smythe filloi të planifikonte një libër për Shkrelin, madje duke folur me një pjesë të vogël të ish-të dashurave të tij për kërkime (“asnjë grua e dobët në grup“).
“Siç u prezantua në shtyp, ai ishte si Hannibal Lecter i kryqëzuar disi me një kacabu,” shkruan Smythe në Smirk, kujtimet e saj për marrëdhënien e tyre. “Por personalisht ai ishte diçka krejtësisht ndryshe – një budalla i çuditshëm, antagonist, i pasigurt, i mbushur me trimëri dhe sindromë mashtruese dhe jashtëzakonisht i keq në optikën ku mbështetet media kryesore.”
Shkreli merret në paraburgim pas një hetimi për bizneset e tij të fondit mbrojtës, 2015
AP
Smythe ishte i impresionuar që ky shkop i lindur në Bruklin, i cili nuk kishte ndjekur një universitet të Ivy League (ai mori një diplomë biznesi nga Kolegji Baruch në Nju Jork) dhe prindërit e të cilit, emigrantë shqiptarë dhe kroatë ishin portierë, po bënte bujë. Lakuriq ambicioz, Shkreli kishte punuar për një fond investimesh përpara se të niste të tijin, i cili ra në dështim. Duke u hequr pluhurin, ai hapi një fond të dytë investimesh, i cili gjithashtu u mbyll më vonë, më pas u përpoq të fitonte para në industrinë farmaceutike.
Edukimi i Smythe ishte më i privilegjuar – ajo vinte nga një familje e klasës së mesme në periferi të Kansas City dhe kishte studiuar gazetari në Universitetin e Misurit dhe Universitetin e Kolumbisë në Nju Jork – por kjo nuk e pengoi atë ta shihte Shkrelin si një aleat. Ajo gjithashtu ishte një e huaj, duke e bërë atë kundër gjasave në qytetin më të vështirë në botë.
Nga mesi i vitit 2017, Smythe ishte në pushime për një libër nga Bloomberg, për të shkruar për Shkrelin në thellësi dhe ndoqi çdo ditë gjyqin e tij të profilit të lartë pesë-javor. Megjithëse i akuzuar për gënjeshtra ndaj investitorëve për performancën e dy fondeve mbrojtëse, më pas vjedhje nga firma e tij e ilaçeve, për të paguar klientët e pakënaqur, Shkreli e komandonte sallën e gjyqit në Bruklin, sipas Smythe. “Edhe pse është disi i turpshëm, ai është si një rrufepritës,” thotë ajo.
Megjithatë Shkreli u shpall fajtor për mashtrim në tre nga tetë akuza. Ndërsa priste dënimin, ai nuk humbi asgjë nga rebelimi i tij: atij iu anulua lirimi me kusht, sepse ai ofroi t’u paguante ndjekësve të tij në Facebook 5,000 dollarë për çdo fije floku të rrëmbyer nga koka e Hillary Clinton. Ai kishte bërë komente të çuditshme për klonimin e politikanit, dhe megjithëse më vonë këmbënguli se po bënte shaka, kjo nuk e pengoi atë të shkonte në burg.
Në fund të vitit 2017, Smythe filloi ta vizitonte Shkrelin pas hekurave. “Unë isha personi i parë që ai shtoi në listën e tij të vizitorëve,” thotë ajo me krenari. Fillimisht ajo do të kapte furgonin e burgut të orës 6 të mëngjesit në Nju Xhersi, dhe kur ai u transferua në Pensilvani, ajo mori një leje drejtimi vetëm që ta shihte më lehtë. Çuditërisht, burri i saj kishte qenë prej kohësh i kujdesshëm dhe e paralajmëroi Smythe se Shkreli po e përdorte atë. Filluan seancat e tyre të terapisë së martesës, por nuk bënë asnjë ndryshim.
Ndërkohë punëdhënësit e saj në Bloomberg po bëheshin gjithnjë e më të pakënaqur me marrëdhënien e ngushtë të Smythe me Shkrelin, të cilin ajo e mbronte rregullisht në Twitter. Në korrik 2018, ajo dha dorëheqjen.
“Ndihesha jashtëzakonisht e frustruar, ngaqë më duhej të mbaja gjithçka të mbyllur në shishe”, thotë ajo. “Unë thjesht isha, ‘Të gjithë janë kaq të shqetësuar për çfarë? Se unë do të dashurohem me të?’” Pasi u zhyt në atë mendim, ajo tha: “E dini çfarë, ndoshta unë e dua atë – në dreq shkofshin të gjithë.”
Në dhomën e vizitave të burgut, me aromë me krahë pule, ajo i rrëfeu dashurinë Shkrelit, i cili tha se ndjente të njëjtën gjë dhe ata ndanë puthjen e tyre të parë. Javë më vonë, martesa e saj me Arcoleon, me të cilin ajo kishte qenë për gati një dekadë, u shpërbë plotësisht.
Smythe gëzonte një mënyrë jetese të privilegjuar me bashkëshortin e saj, Devin Arcoleo
CHRISTIE SMYTHE / FACEBOOK
Rregullat e burgut nënkuptonin, që seksi me Shkrelin ishte jashtë logjikës; në vend të kësaj, dyshja patën biseda disa orëshe rreth “librave, shkencës, farmaceutikëve, kriptove, familjes, shpresave dhe ëndrrave”. Smythe kujton se ai e mori seriozisht edhe karrierën e saj shkrimtare: “Kjo, sigurisht, është shumë lajkatare.” Ishte, thotë ajo, një takim mendjesh: “Nuk ishim kurrë të humbur për të thënë asgjë. Ne gjithmonë e bënim njëri-tjetrin për të qeshur.”
Me ushqime (snacks) nga makinat shitëse dhe nën mbikëqyrjen e rojeve, çifti planifikuan të ardhmen e tyre pas burgut, duke diskutuar martesën, paramartesat dhe fëmijët. Me inkurajimin e Shkrelit, Smythe – atëherë në mesin e të tridhjetave – ngriu vezët e saj, duke shpresuar se mund të krijonin një familje kur ai të lirohej. Edhe pse nuk pati asnjë propozim, ata filluan t’i referoheshin njëri-tjetrit si të fejuar.
Pastaj gjërat shkuan keq. Në fillim të vitit 2020, me koronavirusin që përfshiu burgjet, avokatët e Shkrelit bënë fushatë për lirimin e tij të parakohshëm dhe Smythe u lut për mëshirë ndaj “partnerit të saj të mundshëm të jetës“. Por ata nuk patën fat dhe, në pamundësi për ta parë njëri-tjetrin për muaj të tërë për shkak të bllokimeve, çifti filloi të grindet. Në fund të asaj periudhe dhjetëmujore të marrëdhënies në distancë, Smythe u ndje e paaftë, siç e pa, të vazhdonte të jetonte një “jetë të dyfishtë” të fshehtë. Ajo ia derdhi zemrën revistës Elle, në të cilën ajo e përshkroi ngatërresën e saj si një seri “vendimesh në rritje, ku ju, si, ngadalë po vloni deri në vdekje në një vaskë“.
Kur Shkreli zbuloi se ajo kishte folur me shtypin, përgjigja e tij ishte e ftohtë. Pasi Smythe në dukje kishte sakrifikuar gjithçka – punën, martesën, shtëpinë – për të, ai e la atë përmes një deklarate nga avokatët e tij drejtuar Elle: “Z. Shkreli i uron zonjës Smythe fat më të mirë në të ardhmen e saj.” Ishte “e lënduar”, thotë Smythe, por edhe disi e pritshme. Ajo u zotua në një intervistë për The New York Times, se do ta priste atë.
Shpejt në vitin 2022 dhe Shkreli, 39 vjeç, është liruar para kohe nga burgu për sjellje të mirë; Smythe, gjithashtu 39 vjeç, ka filluar të publikojë kapituj të kujtimeve të saj në platformën e botimit në internet Substack (është falas, por ju mund të paguani për përmbajtje bonus). Nëse ajo do ta portretizonte veten si viktimë, do ta kishte “hedhur Shkrelin nën autobus” dhe “të luante me narrativën e horrave”, asaj do t’i ishte ofruar një marrëveshje më tradicionale librash, pretendon ajo. Ndoshta edhe ajo do të ishte paguar më shumë para.
“Nëse thjesht do të hiqja dorë nga gjithçka, që mendoja në të vërtetë dhe do të vazhdoja me atë që [botuesit] mendonin se do të shisnin, do të kisha botuar një libër. Por unë nuk mund ta bëj këtë,” thotë Smythe, e cila është qartësisht e zgjuar, por kokë demi. Redaktori me të cilin po punon tani e këshilloi se, pavarësisht nëse i pëlqente apo jo, ajo është “një heroinë e papëlqyeshme” – dhe kjo e ndihmoi. “Kur kuptova se ishte vendi ku më përshtatej,” thotë Smythe, “u bë shumë më e lehtë të shkruaja dhe të përballesha me reagimet negative.”
Të dashurohesh me një mashtrues kaq famëkeq – “Martin Shkreli është gomari më i madh i Big Pharma” u botua në një titull – do të sillte gjithmonë neveri. “Ne jetojmë në një epokë, ku faji nga shoqërimi me dikë, është diçka që njerëzit largohen menjëherë,” thotë Smythe. “Ne i shmangim njerëzit për shkak të miqve, me të cilët ata janë, që mbështesin apo ndoshta edhe ata që i pëlqejnë në Twitter, sado qesharake të jetë kjo.”
Sot Smythe pohon se, në mendjen e Shkrelit, rritja e çmimit të Daraprim ishte një mënyrë për të mbledhur kapital nga kompanitë e sigurimeve, se ai u fye nga njerëz, që nuk dinë “asgjë për biznesin” dhe se pjesa tjetër e industrisë është po aq e pangopur. “Ata vazhdimisht po përpiqen të gjejnë mënyra për të përfituar nga njerëzit me sëmundje,” thotë ajo. “Të zgjedhësh atë dhe të thuash që ky person që është një themelues fillestar me një kompani të vogël, që po përpiqet të hulumtojë sëmundje të rralla … të thuash se ai është më i keqi, thjesht nuk do të thotë gjë.”
Pretendime të tilla mund të ishin më bindëse, nëse Shkreli nuk do të kishte gënjyer investitorët e tij; krijoi fitime të paligjshme me një pikturë të Pikasos dhe një album hip-hop-i të klanit Wu-Tang (që kushtoi 2 milionë dollarë dhe më vonë u shit nga qeveria amerikane për të shlyer borxhin e mashtrimit të Shkrelit); dhe fërkoi supet me Anna Sorokin, mashtruesen e “Trashëgimtares së rreme“, e cila gëzonte nëpër Nju Jork për paratë e njerëzve të tjerë.
Smythe, e fotografuar me Shkrelin, hoqi dorë nga puna dhe martesa e saj, pasi u dashurua me të /CAROLINE TOMKINS
Në grumbullimin e pashmangshëm të mediave sociale pas intervistës me Elle, të huajt kishin vënë në dyshim shëndetin mendor të Smythe. Ai reagim ende rëndon. “Është tepër seksiste”, pohon ajo. “Është, si ‘A po tallesh me mua?’ Seriozisht, unë jam një profesionist që e kam mbështetur veten në një fushë shumë konkurruese për, mendoj, 17 vjet tani. Unë e kam përballuar veten në shumë situata të vështira dhe ju po vini në dyshim shëndetin tim mendor?”
Përpiqem ta ndërpres, por Smythe nxehet: “Ju duhet të supozoni se në një farë mënyre gratë janë të dobëta ose emocionale, ose disi nuk mund të rrezikojnë ose të kuptojnë rreziqet. Ky, në vetvete, është lloji i seksizmit, që është aq i ngulitur në kulturë, saqë është e vështirë të zhduket.”
Reagimet e tjera kanë qenë më pozitive. “Patjetër që kam dëgjuar nga njerëz që thoshin, ‘Unë gjithashtu hoqa dorë nga ‘jeta e vogël perfekte’, dhe nuk e kam kthyer kurrë kokën pas.’ Kështu që mendoj se kjo gjë pati jehonë te disa njerëz.”
Edhe pse Shkreli rifilloi komunikimin me Smythe pas artikullit të Elle, lidhja e tyre romantike përfundoi. Sot dyshja janë miq. Ai tani po jeton në një shtëpi në gjysmë të rrugës në Nju Jork dhe ata kanë qenë në kontakt për t’u takuar. “Unë gjithmonë do të kujdesem për të, kjo nuk do të largohet kurrë, por dua që ai të jetë i lumtur,” thotë ajo. “Dua që të jem e lumtur.”
Gratë inteligjente, tërheqëse, të afta bien në dashuri me burra kriminelë narcisistë me frekuencë alarmante; a mund të ndriçojnë ato një dritë? “Le ta pranojmë, dëshira seksuale nuk është politikisht korrekte,” thotë ajo. “Ju nuk mund të impononi një pikëpamje akademike mbi atë që ne supozohet të jemi të ndezur. Si grua, po, gjej njerëz që marrin disa rreziqe dhe janë pak të pandershëm për të qenë seksi. Padyshim që më duket tërheqëse të jem me dikë, që është i gatshëm të thyejë rregullat ndonjëherë.”
Shkreli e inkurajoi Smythe që të ndalonte së fokusuari te rrjetat e sigurisë së jetës. “Unë mendoj se siguria ishte gjithmonë në mendjen time si diçka për të cilën duhej të shqetësohesha,” thotë ajo. “Njohja me Martinin në fakt më dha besimin për të marrë karrierën time në duart e mia, jo për të ndjekur opsionin e sigurt.”
Së shpejti Shkreli do të jetë plotësisht i lirë; a është ai një njeri i ndryshuar? Bën një pauzë të gjatë. “Mmm, ai është ende personi shumë individualist që ka qenë gjithmonë. Shpresoj që ai të ketë mësuar të paktën se ku janë linjat dhe pse nuk duhet t’i kalojë ato,” thotë Smythe gjysmë bindëse. “Por ai është ende vetvetja.”
Në janar, atij iu ndalua përgjithmonë të punonte në industrinë e ilaçeve dhe u gjobit me 64.6 milionë dollarë (53.2 milionë £) për mashtrimin e tij me Daraprim, të cilin gjyqtari e quajti “veçanërisht të pashpirt dhe shtrëngues“: Shkreli jo vetëm që e rriti jashtëzakonisht shumë çmimin, por gjithashtu u përpoq. për të bllokuar konkurrentët gjenerikë më të lirë. Gjykatësi e quajti atë “të papenduar”. Megjithatë, Shkreli, si shoqja e tij dinake, Anna Sorokin, ende gëzojnë një numër të madh ndjekësish në internet dhe, sipas Smythe, ai tani do të fokusohet në kriptomonedha (natyrshëm).
Smythe ka vazhduar me jetën e saj. Verën e kaluar ajo takoi një burrë të ri – një regjisor filmash horror me bazë në Nju Xhersi, i lindur në Kolumbi, në fillim të të tridhjetave, i quajtur Humberto Guzman – në një aplikacion takimesh. Kur flasim, ata sapo janë kthyer nga një dasmë në Skoci, por vetë Smythe nuk po planifikon të ecë përsëri në rresht së shpejti: “[Humberto] nuk dëshiron vërtet të vendoset dhe të ketë fëmijë, kështu që ne jemi thjesht duke shijuar shoqërinë e njëri-tjetrit. Ai është një person i mrekullueshëm, me një dramë shumë të ulët, që është një ndryshim i këndshëm i ritmit.”
Njëherë e një kohë ajo planifikoi të kishte fëmijët e Pharma Bro. Tani ajo flet pozitivisht për ngrirjen e vezëve të saj, duke shpjeguar se kjo çoi në një raund të dytë ngrirjeje, që ajo kreu për vëllain dhe burrin e tij. “Ata thjesht po kërkojnë për një zëvendësues tani,” thotë ajo.
Aktualisht duke jetuar me qenin Jack dhe duke punuar për një botim pak të njohur në internet, të quajtur “Business of Business”, Smythe këmbëngul se nuk është penduar. Ajo gjithashtu hedh poshtë idenë se ndjenjat e saj për Shkrelin nuk ishin reciproke: “Unë nuk mendoj se dikush që na ka parë ndonjëherë duke ndërvepruar do të mendonte se ishte një romancë e njëanshme.”
A i titulloi ajo kujtimet e saj Smirk sipas shprehjes irrituese të vetëkënaqur të Shkrelit? “Po, por është gjithashtu buzëqeshja ime,” thotë ajo. “Po qesh, sepse mora gjithçka që doja nga kjo. Më në fund arrita ta shkruaj këtë libër. Unë jam fshehurazi, ose ndoshta jo aq fshehurazi, fituesja në gjithë këtë histori.”
Për t’u abonuar në kujtimet e Christie Smythe,
vizito: smirk-book.com
Libri me kujtime në anglisht për Martin Shkrelin nga Christie Smythe, hyrja:
https://www.smirk-book.com/p/crashing-the-narrative
