Bileta

Tregim nga Namik Selmani

Athina ishte më se e zhurmshme atë mëngjes shtatori.
Po vinte nga një verë e ngarkuar që sillte aromën e ishujve të shumtë. Pse jo, dhe nga shtete të tjera të Evropës.
Bardhësi, tinguj, buzëqeshje. Me pjata të mbushura me mishrat e ardhura nga kullotat e Epirit, me gota që zbrazeshin mes urimeve. me këngë që dëgjoheshin deri në agim. Me dashuritë që lindnin.

Ishin vitet kur rrugëve të saj shihje dhe mjaft shqiptarë. Ishin vitet e hapjes së kufinjve. Të demokracisë që e ëndërronin të gjithë. Nga malet këtej e matanë kufirit shqiptar dhe grek vinin lajme të shumta. Ca zmadhoheshin, ca kalonin pa u vënë re.
Shqiptarët që ishin në Athinë, i dëgjonin natën ditën lajmet.

Mbase edhe ata vetë që nuk kishin dokumenta, një ditë mund të kishin fatin e kthimit të detyruar në ca makina-burgje ku ajo dritare e vogël, një lloj frëngjie që lëvizte rrugëve të largëta, nuk sillte ajër për të gjithë ata që futeshin brenda.

Tana jetonte në periferinë e Athinës. Kishte një shtëpi të vjetër njëkatëshe dhe mjaft mobilje i kishte siguruar ditëve kur në rrugë viheshin pranë koshave me plehra, mjaft orendi shtëpijake të vjetëruara apo dhe të dala nga moda. Kur kujtonte ato ditë, e kishte të vështirë që ta besonte se do ta bënte shtëpinë me objekte të tilla.

Ishte sfida e mërgimit. Sfida që vijnë nga uria, puna, shtëpia, ligji, nevoja largësia e të afërmëve
O, sa gjëra duheshin sfiduar para se të vinin te ajo jetë e qetë për veten, fëmijët…
Mik pas miku, kishte gjetur punë në një familje intelektualësh athinjotë si kujdestare ose bebisiter

Me punën e tyre kishin siguruar një shtëpi të mirë me kushte mjaft të mira.
E fëmija e tyre i parë donte përkujdesjen e madhe. Në mungesë të nënës që duhet të shkonte në punë donte një nënë që të ishte e dhembshur, po dhe e kulturuar.

Nuk e di se si ishte testuar Tana për të kaluar këtë “provim”, po ajo ishte bërë njeriu shumë i dashur për familjen..Korrekte në kohë e në detyrat që kishte.

…Nga shtëpia deri te stacioni i trenit, me të cilin do udhëtonte të paktën gjysëm ore duhet të kalonte në një rrugë pak të ngushtë, periferike ku kishte dhe mjaft lypësa.

U çudit Tana. Si ka mundësi që një qytet kaq i madh me kulturë shekullore të kishte dhe kaq shumë lypësa?!!

Sikur ta kishin bërë me fjalë, të gjithë ata duarzgjatur që ia thonin fjalën e lypjes greqisht, e zgjasnin duart jo për pak bukë, për ndonjë veshje, po vetëm për dhrahmi.

Çudi, edhe lypësat kishin ndryshuar në dorëzgjatjen e tyre në sytë e tyre lutës!!
Tek ecte me nxitimin e mëngjesit, iu kujtua babai i saj, një burrë mjaft punëtor, po dhe i mençur, që i thoshte shpesh:
– Bijë, kur shtrohesh për të ngrënë, kur ke edhe një pjatë të pambushur mirë, kujto se dikush mund të mos ketë bukë e ushqime të tjera. Ti nuk rregullon dot botën, po të paktën mendo për ta.

E ç’të bënte ajo në një vend të huaj ku ende nuk kishte dokumenta e duhet të bënte një punë jo të lehtë?

Rruga qendrore ku duhet të kalonte e gëzonte për hijeshinë e saj, po atë ditë sytë I mbetën në duart e lypsave.
E nisi me të parin. Një burrë rreth 60 vjeç.

Nuk numëroi ato para që kapi me dorë në një çantë të vogël që e kishte hedhur krahëqafë që të mos e pengonte në rrugën e nxituar.
Nuk kishte kohë që ta shihte mirënjohjen në sytë e tij apo të shihte se ku i vuri paratë që ia dha.
Vetëm 20 metra më larg I doli një tjetër. Ishte një nënë që mbante një fëmijë në duar
O zot, ishte i vogël që qante, në një kohë që duhet të ishte në shtrat e të flinte i qetë.

Nuk e dëgjoi fjalën e nënës, e saj po qara e fëmijës ishte sa një mijë klithma. Sërish e hapi çantën dhe bashkë me paratë letër i dha dhe disa para metalike.

Dhe pa e zgjatur këtë e bëri dhe me gjashtë të tjerë. Lypsat u gëzuan shumë, se ajo ishte e para që po iu vinte në duar para. Të tjerët nuk iu jepnin. Mbase nuk kishin. Mbase nxitonin në punët e shumta. Mbase nuk donin të hynin në një lidhje të tillë.
Mbase..

Këtë e shihnin në ato kuti të vjetra që ishin vënë përpara vetes ku kishte edhe ndonjë shishe plastike me ujë, apo një copë bukë për mëngjesin e asaj dite.

Tana atë mëngjes si të thuash, po bënte dhe punën e atyre që nuk hidhnin para te lypsat e rrugës.
…Mbërriti te stacioni i trenit.

Akoma nuk e kishte hequr nga sytë pamjet fatkeqe të lypsave. Duart, buzëqeshjen gëzimin, heshtjen e tyre.
Shkoi te sporteli i biletave.
Futi duar në çntë. Oo, s’kishte më para.

Mbase kishte në xhepat e pantallonave. Futi dorën. Oh, dhe aty asnjë gjë.Të gjitha ishin në kutitë plastike të lypsave athinjotë.
Ku të shkonte? Nuk kishte para për të blerë një biletë, të paktën për të shkuar në shtëpi ku e priste fëmija i vogël grek që do ta ushqente, do ta lante, do të lozte. Do të qeshte. Do ta rriste.

I hipi një lloj frike. E kuptoi se të gjithë paratë ia kishte dhënë lypsave të rrugës.
Atë çast mbase i duhet të bëhej dhe vetë lypse. Të ulej te shkallët e stacionit e të zgjaste duart. T’u thoshte se donte para sa për të fituar biletën e një udhëtimi me tren për punën e saj.
Ohhh, jooo! Kurrë nuk do ta bënte.

Mbase duhet të kthehej sërish në shtëpi për të marë para?
Jo, do ta humbte ditën e punës. Rruga ishte e largët, shumë e largët. Në çast bashkë me fytyrat e mëshiruara të lypsave kishte edhe fytyrën e fëmijës që donte ndihmë.

Atëherë vendosi të bënte atë që kurrë në jetën e saj nuk e kishte bërë. Të futej në tren pa paguar.
Kurrë nuk e kishte menduar një gjë të tillë, pa le të bëhej prishëse e rregullit. Aq më tepër në mërgim në një qytet të huaj ku nuk kishte identitet. Ku në çdo rrugë sikur shihte policë që do ta merrnin e do ta kthenin andej nga kishte ardhur…
Hyri.

Fat apo rastësi pas disa minutash para saj ndaluan dy policë dhe i kërkuan biletën e trenit.
Pak sa e hutuar, e mori shpejt veten
– Nuk kam,-i foli me një greqishte të pastër.
– Duhet të paguani gjobën, zonjë!
Shpejt e nxorrën bllokun e gjobae
Një fjalë goje. Gjoba ishte shumë e madhe se gati dhjetra e dhjetra bileta treni
– Nuk kam para që ta paguaj! –i foli sërish me një vendosmëri pa shfaqur mëshirën para tyre.

Në atë kohë kujtoi sërish babain e saj që edhe gëzimin, dhe këto situata i kalonte me mjaft qetësi.

– Nga je? –i foli polici që shoqëronte atë që dukej se kishte më shumë pushtet.
Këtu sërish e prishi rregullin me veten. E dinte se ç’do të ndodhte po të tregohej e sinqertë.
Gjithë ëndrrat do të përmbyseshin si tollumbacet që ajo ia blinte fëmijëve për ditëlindje.
E dinte se policët grekë e gati të gjithë kishin një lloj zbutjeje për polakët. Flokët e saj paksa të verdhë dhe bardhësia e lëlurës, të jepnin përshtypjen se ajo ishte polake fisnike. Madje nga ato të një sëre të lartë.

– Jam polake.
Polici me gjakftohtësi e udhëroi:
– Zonjë, ju do të zbrisni me ne në stacionin më të afërt.

Njerëzit nisën të shihnin me një lloj kureshtjeje, po askush nuk hyri në konfliktin me to. Mbase dikush mund të nxirrte portofolin e ta paguante gjobën. Kishin parë mjaft njerëz që hipnin pa paguar në tren, po rrallë, shumë rrallë kishin parë një zonjë të tillë. Disa vështronin me respekt policët që tregoheshin të vendosur që të zbatonin ligjin. Atë ligj që mjaft të huaj po e shkelnin. Qoftë dhe kjo zonjë “polake”.
Dikush shihte dhe gruan që do të kishte një arësye të madhe që hipte pa paguar në tren.

Me qetësi zbritën në stacionin më të afërt. Treni që do ta dërgonte në punë me një sirenë të fortë, u nis. E gëlltiti rruga.

Polici i vendosur ia kërkoi dhe arsyen.
Më në fund ia tregoi të vërtetën. Tani nuk kishte më mundësi që të kthente këmbënguljen e policëve. Po I vinte keq që po rrëfente bujarinë e saj. I dukej dhe një lloj mëkati. E dinte se ishte e pafuqishme për të bërë ndryshe zgjidhjen. Madje edhe ndëshkimin po e priste me qetësi.
I foli për lypsat që ua kishte dhënë të gjitha paratë që kishte në xhep. I tregoi se do shkonte te një fëmijë për ta ushqyer për ta mbajtur.
E në këtë moment debate me sytë që i rrëzëllinin nga pamundësia e zgjidhjes së debatit ligjor, nxorri unazën nga gishti e ia vuri në duar policit, aty ku ishte dhe blloku i gjobës:

– Merreni unëzën time e me të po paguaj gjobën tuaj!
Ishte vërtet e shrenjtë si kujtim e si çmim, po ndryshe, ajo do të nisej për në Kakavi me makinën e policisë. Kishte shkelur ligjin e ishte e jashtëligjshme në atë shtet, në atë qytet.

Sikur po trembte kujtimet e vajzërisë, porosinë e prindërve për të menduar për të varfërit. Po i trembte si një tufë zogjsh që ikin nga degët e një peme të lulëzuar. Po trembte kujtimet e vajzërisë, të lojërave me shoqet e saj. kujtimet e mëmësisë së saj. Mjaft emocione. Puthjet e babait në ballë. Duart e nënës. Duart e buta të gjysheve që e ruanin një unazë në sepetet e tyre për dasmën e mbesës…
Dora e saj e bukur sikur u shëmtua pa unazën që kushtonte sa qindra bileta…

Polici deri në atë çast gjakftohtë, nuk e mbajti dot emocionin. Mbase nuk i kishte ndodhur kurrë në jetë një gjë e tillë.
U mendua pak. Tani e kishte radhën ai të ishte në mëdyshjen e vendimit. Si? Si????
Atëherë teksa me njërën dorë mbante unazën, tjetrën e futi në xhep. Nxorri aq para sa bënte bileta, e preu në sportel dhe ia dha në dorë. Bashkë me të ia dha dhe unazën.

– Merreni biletën për të udhëtuar e herën tjetër respektojeni ligjin!
Mbase edhe vetë gruas nuk i shkonte mendja se çfarë do bënte polici. Po konflikti nëse do ta quanim kështu, u zgjidh me vendimet që kishin brenda edhe emocione të forta.

Mbase polici po paguante një pjesë të parave që tashmë ishin në duart e lypsave që edhe në atë rast ishin sërish në rrugë duke lypur.
Polici po paguante në atë biletë shpirtadhësinë e kësaj shqiptareje “polakeje” që në të vëretë ishte Tana, shqiptarja e mirë nga Vlora. Nuk e ka marrë vesh se atë ditë para tyre, ishte një shqiptare që po paguante guximin, mençurinë.

Nuk kishte kohë të humbte. Duhet të ikte Madje shpejt. Fëmija ishte vetëm, se nëna kishte shkuar në punë. Mbase ishte në gjumë. Mbase qante pa patur njeri që ta qetësonte.

Prindërit e fëmijës kishin ikur në punë e ajo duhet të kërkonte falje për “mëkatin” e saj.
Më tej vazhdoi nië ditë e zakonshme. Edhe pse disa herë e kujtonte se ç’kishte lënë pas atë mëngjes athinjot në trenin e mbushur me njerëz që shkonin e vinin nga puna.

Sa hyri në shtëpinë e saj, ku donte të qetësohej nga ajo ditë e rrallë, vajza 8-vjeçare ia dha një lajm të veçantë:
– Mama, policët më thanë se do të vijnë në shtëpi e duan të flasin me ty.
Oh, si s’m’u ndanë policët sot, mendoi.

Për rastësi pranë shtëpisë së saj ishte një postë policie që zakonisht mblidhte shqiptarët e paligjshëm
Kur hyri në shtëpi, ua bënë me dorë. Një ankth i ri i erdhi brenda vetes.
Oh, atë që nuk e bënë policët e trenit, do ta bënin këta policë. Mbase qënka “Dita e Policëve” sot.
I thanë se do vinin të pinin një kafe.

Nuk mund të kundërshtonte dot. Në oborr kishte disa kolltukë të vjetër të marrë rrugëve. Një oborr i shtruar me çimento dhe disa karrike. Edhe ato të vjetra e të grymbulluara.

Ishin larë disa herë me sapun e dukeshin normale për t’u ulur e për të pritur edhe këta policë që nuk e dinte se pse po e vizitonin.
– Mirë se erdhët në shtëpi! Na falni se nuk i kemi kushtet si duhet. Ju i dini rrethanat tona,-iu drejtua policëve që ia behën në oborr.
Nxorri kompletin e filxhanëve që ishte ndër të paktat orendi që kishte blerë, dhe nisi t’ua bënte kafenë.
– Jo, nuk kemi ardhur për të qëndruar gjatë, po erdhëm që t’u bëjmë një falenderim. Në emrin tonë e të lagjes për punën e madhe që ke bërë Ke krijuar një mjedis të pastër.

Fytyra iu çel. Kujtoi në atë moment lodhjen e disa muajve rresht. Ngrihej në mëngjes herët, kur të tjerët ende flinin e të mos shqetësoheshin nga tymi. Digjte pak nga pak një mal me plehra që prej disa vitesh, ishin lënë ata që kishin jetuar aty.

E punoi. E mbolli me zarzavate. Fqinjët u çuditën që në ditën e parë të kësaj pune. Nuk iu besonin syve kur panë ndryshimin.
Edhe pse dhe vetë me fëmijë të vogël, ajo nisi të lyente me gëlqere dhe sa herë kaloje aty, vinte era gëlqere, pastërti.
Kishin qenë aty dikur dy pleq që ishin mjaft të moshuar dhe hidhnin plehra për ditë.
Nuk e fshehu që e gëzoi kjo vizitë.

Ia ktheu me mjaft mirësjellje falenderimin e tyre.
Nuk donte të fliste shumë, se fliste puna. Edhe me atë punë të madhe, mbetej një refugjate, një emigrante që nuk kishte dokumenta. Nuk donte që t’u tregonte se çfarë i kishte ndodhur atë ditë me shokët e tyre në trenin athinjot të mëngjesit.

Ishte shqiptarja që boshatiste xhepin për lypsat e udhëve të Athinës dhe që prishte gjumin për të lyer me gëlqere të hiqte plehrat.
Eh, kujtimet ishin bërë një sa një “libër“ i vogël. I madh dhe me shumë kapituj. Kryepersonazhi i tij ishte Tana. Ishin shqiptarët që dinin të donin, qoftë edhe në anonimatin më të spikatur të tyre.

Boston, 4 korrik 2022