Foto: Caiaimage/Chris Ryan
Nir Eyal, Kontribues – Përktheu Arben Çokaj
@NIREYAL
Si prindër, ne të gjithë duam të rrisim fëmijë të zgjuar dhe të fokusuar, veçanërisht në një botë, ku shpërqendrimi dixhital duket të jetë i pashmangshëm. (Edhe titanët e teknologjisë si Steve Jobs dhe Bill Gates kanë strategji për të kufizuar kohën e ekranit të fëmijëve të tyre.)
Pse? Sepse në të ardhmen, do të ketë dy lloje njerëzish në botë: Ata që lejojnë që vëmendja dhe jeta e tyre të kontrollohet dhe detyrohet nga të tjerët dhe ata që me krenari e quajnë veten “të pandashëm”.
Të bëhesh i pandashëm është aftësia më e rëndësishme për shekullin e 21-të – dhe është një nga ato që shumë prindër nuk arrijnë t’i mësojnë fëmijët e tyre. Pas vitesh studimi të ndërthurjes së psikologjisë, teknologjisë dhe mënyrës sesi ne angazhohemi me të, një nga gabimet më të mëdha që shoh se bëjnë prindërit është që nuk i fuqizojnë fëmijët e tyre me autonominë për të kontrolluar kohën e tyre.
Lejimi i tyre për ta bërë këtë është një dhuratë e jashtëzakonshme; edhe nëse dështojnë herë pas here, dështimi është pjesë e procesit mësimor. Prindërit duhet të kuptojnë se është në rregull t’i vënë fëmijët e tyre në krye, sepse vetëm kur ata mësojnë të praktikojnë monitorimin e sjelljes së tyre, ata mësojnë se si të menaxhojnë kohën dhe vëmendjen e tyre.
Mësojini ata në moshë të re
Kur vajza ime ishte pesë vjeç dhe tashmë këmbëngulte për “iPad-in tim” me protesta të pandërprera, unë dhe gruaja ime e dinim se duhej të vepronim.
Pasi u qetësuam të gjithë, bëmë të pamundurën për të respektuar nevojat e saj në mënyrën se si Richard Ryan, një nga studiuesit më të cituar në botë për nxitësit e sjelljes njerëzore, rekomandon: Ne shpjeguam, sa më thjeshtë që mundëm, se sa shumë koha e ekranit vjen në kurriz të gjërave të tjera.
Si kopsht fëmijësh, ajo po mësonte të tregonte kohën, kështu që ne mund të shpjegonim se kishte vetëm kaq shumë gjëra që i pëlqenin. Të shpenzosh shumë kohë me aplikacione dhe video nënkuptonte më pak kohë për të luajtur me miqtë në park, për të notuar në pishinën e komunitetit ose për të qenë me mamin dhe babin.
Skepticizmi i konsumatorit është i shëndetshëm
Ne gjithashtu shpjeguam se aplikacionet dhe videot në iPad u krijuan nga disa njerëz shumë të zgjuar dhe ishin krijuar qëllimisht për ta mbajtur atë të fiksuar dhe duke shikuar zakonisht.
Kuptueshmëria se kompanitë janë të motivuara për t’i mbajtur fëmijët të kalojnë kohë duke parë ose duke luajtur është një pjesë e rëndësishme e mësimdhënies së shkrim-leximit mediatik.
Është e rëndësishme që fëmijët tanë të kuptojnë motivet e kompanive të lojërave dhe rrjeteve sociale: Ndërsa këto produkte na shesin argëtim dhe lidhje, ata gjithashtu përfitojnë nga koha dhe vëmendja jonë.
Kjo mund të duket shumë për t’i mësuar një pesëvjeçareje, por ne ndjemë një nevojë të madhe për ta pajisur atë me aftësinë për të marrë vendime për përdorimin e ekranit të saj dhe për të zbatuar rregullat e saj.
Fëmijët kanë nevojë për sasi të mjaftueshme të autonomisë
Më pas e pyetëm se sa kohë para ekranit në ditë mendonte se ishte e mirë për të. Ne rrezikuam duke i dhënë asaj autonominë për të marrë vendimin vetë, por ia vlente një goditje.
Sinqerisht, prisja që ajo të thoshte: “Gjithë ditën!” Por ajo nuk e bëri. Në vend të kësaj, e armatosur me logjikën pse kufizimi i kohës para ekranit ishte i rëndësishëm dhe me lirinë për të vendosur në duart e saj, ajo kërkoi me turp “dy shfaqje“. Dy episode të një programi të përshtatshëm për fëmijë në Netflix janë rreth 45 minuta, shpjegova.
“A ju duken 45 minuta si sasia e duhur e kohës para ekranit në ditë për ju?” e pyeta sinqerisht. Ajo tundi kokën në shenjë dakordësie dhe unë mund të kuptoja nga një buzëqeshje se ajo ndjeu se kishte marrë fundin më të mirë të marrëveshjes. Për sa më përket mua, 45 minuta ishte mirë me mua, pasi linte mjaft kohë për aktivitete të tjera.
Të bëhesh i pandashëm është aftësia më e rëndësishme për shekullin e 21-të – dhe është një nga ato, që shumë prindër nuk arrijnë t’i mësojnë fëmijët e tyre.
“Si planifikoni të siguroheni që të mos shikoni më shumë se 45 minuta në ditë?” e pyeta unë. Duke mos dashur të humbiste negociatat, që ajo e ndjente qartë se po fitonte, ajo propozoi të përdorte një kohëmatës kuzhine që mund ta vendoste vetë.
“Tingëllon mirë,” u pajtova. “Por nëse mami dhe babi vërejnë se nuk jeni në gjendje të mbani premtimin që i keni bërë vetes dhe neve, ne do të duhet ta rishikojmë këtë diskutim,” thashë unë dhe ajo ra dakord.
Parandaloni shpërqendrimin me “paktet e përpjekjes”
Sot, si një 10-vjeçare e gjallë, vajza ime është ende përgjegjëse për kohën e saj para ekranit. Ajo ka bërë disa rregullime në udhëzimet e saj të vetë-imponuara, ndërsa është rritur, të tilla si tregtimi i episodeve ditore për një natë filmi në fundjavë. Ajo gjithashtu ka zëvendësuar kohëmatësin e kuzhinës me mjete të tjera; ajo tani i thërret Alexa-s së Amazon, që të caktojë një kohëmatës për ta njoftuar kur të ketë arritur kufirin e saj.
E rëndësishme është që këto janë rregullat e saj, jo tonat, dhe se ajo është përgjegjëse për zbatimin e tyre. Më e mira nga të gjitha, kur i mbaron koha, nuk është babai i saj ai që duhet të jetë i keqi; është pajisja e saj që i thotë se ka përfunduar.
Pa e kuptuar, ajo hyri në një “pakt përpjekjeje”, një lloj zotimi paraprak, që përfshin rritjen e sasisë së përpjekjeve të nevojshme për të kryer një veprim të padëshiruar.
Mos e nënvlerësoni aftësinë e fëmijës suaj për të ndjekur.
Ky lloj angazhimi paraprak mund të na ndihmojë të bëhemi të pandashëm. Shumë prindër duan të dinë nëse ka një sasi të saktë të kohës që fëmijët duhet të lejohen të kalojnë në ekranet e tyre, por një numër i tillë absolut nuk ekziston. Ka shumë faktorë në lojë, duke përfshirë nevojat specifike të fëmijës, atë që fëmija po bën në internet dhe aktivitetet që po zëvendëson koha para ekranit.
Diskutimet dhe mosmarrëveshjet me respekt janë të shëndetshme
Gjëja më e rëndësishme është të përfshini fëmijën në bisedë dhe ta ndihmoni të vendosë rregullat e veta. Kur prindërit vendosin kufizime pa kontributin e fëmijëve të tyre, ata po i vendosin ata të zemërohen dhe i nxitin të mashtrojnë sistemin.
Këto strategji nuk janë garanci për harmoninë familjare prind-fëmijë. Në fakt, ne duhet të presim që të kemi diskutime të nxehta rreth rolit që luan teknologjia në shtëpitë tona dhe në jetën e fëmijëve tanë, ashtu si shumë familje kanë debate të zjarrta për dhënien e çelësave të makinës adoleshentëve të tyre një të shtunë në mbrëmje. Diskutimet dhe, nganjëherë, mosmarrëveshjet me respekt janë një shenjë e një familjeje të shëndetshme.
Vetëm kur fëmijët mund të monitorojnë sjelljen e tyre, ata mësojnë aftësitë që u nevojiten për të qenë të pandashëm – edhe kur prindërit e tyre nuk janë aty pranë.
Nëse ka një mësim për t’u marrë nga kjo, është se shpërqendrimi është një problem si çdo tjetër. Qoftë në një korporatë të madhe apo në një familje të vogël, kur i diskutojmë problemet tona hapur dhe në një mjedis ku ndihemi të sigurt dhe të mbështetur, ne mund t’i zgjidhim ato së bashku.
Një gjë është e sigurt: teknologjia po bëhet më e përhapur dhe bindëse. Ndërsa është e rëndësishme që fëmijët tanë të jenë të vetëdijshëm se produktet janë krijuar për të qenë shumë tërheqës, ne gjithashtu duhet të përforcojmë besimin e tyre në fuqinë e tyre për të kapërcyer shpërqendrimin. Është përgjegjësia e tyre – si dhe e drejta e tyre – të përdorin kohën e tyre me mençuri.
Nir Eyal është një i diplomuar dhe instruktor në Shkollën e Diplomuar të Biznesit në Stanford. Ai shkruan, konsultohet dhe jep mësim për ndërthurjen e psikologjisë, teknologjisë dhe biznesit. Shkrimi i Nir është paraqitur në Harvard Business Review, Time and Psychology Today. Libri i tij i fundit, “I pandashëm: Si të kontrolloni vëmendjen tuaj dhe të zgjidhni jetën tuaj” (botuar nga BenBella Books) doli tani.
Të pëlqen kjo histori? Abonohu në CNBC Make It në YouTube!
Mos humbisni:
- Unë rrita 2 CEO të suksesshëm dhe një mjek – këtu është një nga gabimet më të mëdha që shoh se bëjnë prindërit
- Një psikolog ndan 7 gabimet më të mëdha të prindërimit që shkatërrojnë besimin dhe vetëvlerësimin e fëmijëve
- Warren Buffett: Ky është gabimi numër 1, që bëjnë prindërit kur mësojnë fëmijët për paratë
