BREDHJE NË KUJTIMET E UDHËTIMEVE: KU, KUR, KAH…
Prof. Dr. Sabile Keçmezi – Basha & Prof. Dr. Tefik Basha
Në përfundim të udhëtimit tim akademik, kur vitet e studimeve po arrinin perëndimin dhe provimet e fundit po mbyllnin rrethin e përpjekjeve të gjata, ndjeva një përzierje çlirimi dhe lamtumire që përshkoi zemrën time. Ishte viti 1977, një vit që mbante në gjirin e tij kujtimet e sakrificave dhe mundimeve të shumta. Në Beograd, më në fund, kurorëzova përpjekjet e mia me diplomën që mezi prisja ta mbaja në duar, e cila ishte biletë për t’u rikthyer në tokën time të dashur, në Kosovë.
Tefiku, bashkëshorti im, kishte kaluar vetëpërmbushjen e tij akademike, duke përfunduar magjistraturën dhe tashmë kontribuonte në Institutin Albanologjik në Prishtinë. Ndërsa unë ëndërroja të kthehesha në Prishtinë dhe të gjeja një punë që të më lidhte ngushtë me librat—dashurinë time më të madhe. Të punoja me libra, t’i krijoja ato, ishte dëshira ime më e thellë, por më dukej si një yll i largët, i vështirë për t’u arritur. Megjithatë, fati, që shpesh mban misteret e tij deri në momentin e fundit, kishte ruajtur një dhuratë të veçantë për mua, duke më sjellë më pranë ëndrrës sime të vjetër.
Stambolli i viteve 1978
Pas përfundimit të studimeve, në një rast të rastësishëm, unë e Tefiku u takuam me akademik Ali Hadrin, një njeri i madh dhe i urtë, i cili po kthehej nga një udhëtim në Beograd. Tefiku na prezantoi, dhe duke menduar se unë isha e huaj, profesori më foli në një gjuhë tjetër. E përshëndeta në shqip, dhe ai mbeti i befasuar. Ai iu drejtua Tefikut me një farë qortimi, duke e pyetur se përse nuk kishte treguar se unë isha shqiptare. Pas kësaj, më pyeti çfarë po bëja në atë qytet të largët, dhe unë i tregova se sapo kisha diplomuar dhe po kthehesha në Prishtinë.
Profesori u befasua edhe më shumë kur mori vesh se kisha përfunduar Fakultetin e Shkencave Politike. “Vallë, e di ti që je e para shqiptare në Kosovë që ka mbaruar këtë fakultet?” – më tha ai me një zë të mbushur me entuziazëm dhe krenari, ndërsa unë mbeta e shtangur, pa qenë e vetëdijshme për këtë fakt të rëndësishëm. E mbushur me krenari dhe një ndjenjë të papërshkrueshme gëzimi, iu përgjigja: “Profesor, e rëndësishme është që diplomova, dhe për këtë që jam e para më befasuat.” Ai qeshi dhe më tha me ngrohtësi: “Ti ke bërë një punë të mrekullueshme, a je e vetëdijshme për këtë?” E kuptova sinqerisht entuziazmin e tij, dhe një ndjenjë mirënjohjeje të thellë përshkoi gjithë qenien time.
Në çastin e ndarjes, profesori, me një buzëqeshje të qetë dhe plot mirësi, më tha diçka që më la pa fjalë, megjithëse fjalët e tij iu drejtuan më shumë Tefikut: “Dëgjo, sapo të pushojë pak vajza, ejani në Institut dhe le të fillojë menjëherë punën si hulumtuese shkencore.” Me këtë premtim të madh, ai u largua, duke më lënë në një gjendje mendimesh dhe pyetjesh që më ngarkuan mendjen.
Fjalët e tij, të mbushura me një peshë të papritur, më ngjanin si një mister i pakuptueshëm. Çfarë propozoi profesori? Çfarë ishte ky premtim që ndjeva se përmbante diçka të jashtëzakonshme? Ishte vetëm kur Tefiku më tregoi se profesori ishte drejtori i Institutit të Historisë në Prishtinë, që ndjeva një tronditje të ëmbël brenda vetes. Befas, ëndrra ime, ajo ëndërr e brishtë që më kishte shoqëruar për aq gjatë, filloi të marrë formë dhe të shndërrohet në një realitet të prekshëm.
Më 2 janar 1978, hyra në zyrat e Institutit, duke kërkuar profesorin me një ndjenjë entuziazmi dhe frike të përzier. Pa ndonjë procedurë formale, pa ritualet e zakonshme të kërkimit të dokumenteve, ai më tregoi zyrën time të re dhe me një buzëqeshje të ngrohtë më tha: “Me fat e suksese, nga sot je e punësuar në këtë institucion të rëndësishëm shkencor.” Ajo që po ndodhte përreth meje më dukej si një ëndërr, një fantazi e ëmbël që papritur u kthye në realitet.
Fillova punën time me një energji të re, duke lexuar gjithçka që mund të më vinte në dorë. Biblioteka e institutit, e pasur dhe e thellë, u bë vendi im i preferuar, ku gjeja frymëzim dhe dijeninë e nevojshme. Në mes të kësaj bote të re, gjeta një mbështetje të parezervë tek kolegët e rinj, të cilët më pranuan me ngrohtësi dhe më ndihmuan të zhytem në thellësinë e dijes dhe kërkimit shkencor. Kështu, ëndrra ime filloi të lulëzojë në një realitet të ndritshëm, duke më dhuruar një ndjenjë të papërshkrueshme të përmbushjes dhe lumturisë.
Muajt rridhnin ngadalë, si ujëvarë që vërshon mbi shkëmbinj, dhe afrohej dita e 1 Majit, dita e punëtorëve, e shënuar në kalendar si një pikë e veçantë në vitin tonë. Pasi kisha marrë disa paga, të cilat për mua, e mësuar me bursën e thjeshtë studentore, dukeshin si dhurata të papritura, jeta jonë financiare kishte marrë një kthesë të këndshme. Tani, me një lehtësi të re, mund t’i ofronim vetes ndonjë luks të vogël, një shije të ëmbël të komoditetit.
Ne, që gjithmonë kishim pasur një shpirt nomadësh, e kishim ndjerë mungesën e lëvizjes për shkak të përkushtimit ndaj punës. Ishte koha për t’u kthyer në atë pasion, për t’u zhytur përsëri në aventurë. Duke folur me Tefikun, vendosëm që për festat e majit të merrnim rrugën për në Turqi, një vend që na tërhiqte me misteret dhe bukuritë e tij të largëta.
Kushtet tona ishin përmirësuar dukshëm. Tani kishim edhe veturën tonë, një Pezho të mrekullueshme, që na ofronte lirinë e lëvizjes, një komoditet të papërjetuar më parë. Pezhoja, me durimin dhe fuqinë e saj, na bartte nga një vend në tjetrin, duke na dhuruar një ndjenjë të thellë lumturie. Ndërsa udhëtonim drejt Turqisë, më kujtohej koha kur flinim të rraskapitur në sediljet e vjetra të autobusëve, e megjithatë, ishim tepër të lumtur. Tani, në veturën tonë, mund të pushonim dhe flinim pa asnjë problem, duke e shijuar udhëtimin si kurrë më parë dhe kur të donim.
Me vete kishim marrë ushqime dhe fruta të freskëta, të cilat na shoqëronin në këtë udhëtim të gjatë. Pa e ndjerë kalimin e kohës, saora kaluam kufirin e Maqedonisë dhe u futëm në tokën e Bullgarisë, një vend i qetë dhe i sigurt, ku nuk ndalëm asnjëherë deri sa arritëm në qytetin kufitar të Svilengradit, që ndante Bullgarinë nga Turqia. Ky ishte një udhëtim i veçantë, një rikthim në lirinë e rrugës, ku çdo kilometër përpara na çonte më pranë mistereve dhe bukurive që na prisnin në Turqi.
Aty, në kufirin e përgjumur mes dy botëve, gjetëm strehim në një hotel modest, një vend ku udhëtarët e shumtë si ne kishin ndaluar të pushonin krahët e lodhur nga rrugëtimi. Nata na përqafoi me qetësinë e saj, dhe në agimin e parë, ende pa u zgjuar mirë dita, ne nisëm udhëtimin për Edrene, të mbushur me një gëzim të pastër, si fëmijët që presin me padurim të zbulojnë botën.
Tefiku, me dorën e tij të sigurt në timon, ishte gjithmonë një vozitës i shkëlqyer, që më jepte mundësinë të mbyllja sytë dhe të zhytesha në një dremitje të ëmbël, ndërsa rruga shtrihej para nesh si një shtrat i gjerë dhe i ri, ende i freskët nga prekja e asfaltit të paprishur. Rruga për në Edrene më la një përshtypje të thellë, ishte një rrugë e drejtë, si një vijë e qartë në horizont, që na çonte drejt një destinacioni të panjohur por premtues.
Kur dielli kishte filluar të përkulej, para syve tanë u shfaq Stambolli i bukur, me minaret e tij të larta që preknin qiellin, si gishta që shtriheshin drejt pafundësisë. Pa navigator, pa harta, vetëm me hamendje dhe me një zemër të mbushur me kuriozitet, u nisëm drejt qendrës së këtij qyteti të lashtë. E dinim që Top Kapia ishte zemra e Stambollit, dhe kështu, herë pas here, ndalonim veturën për të pyetur kalimtarët e rastit se ku ndodhej ky vend i njohur. Disa ngrinin krahët në padije, të tjerë na drejtonin me entuziazëm, duke na çuar në drejtime të ndryshme, sikur të na drejtonin në një udhëtim të magjishëm nëpër rrugët e këtij qyteti.
Pas shumë peripecive, gjetëm veten në zemrën e Stambollit, dhe ishte pikërisht aty, në atë vend ku pulsonte jeta e qytetit, ku gjetëm strehim në një hotel të vogël, që për ne ishte si një portë drejt aventurave të reja. Me zemër të lehtë, u vendosëm dhe, pa e ditur fare se ku ishim, zbuluam se kishim ndaluar pikërisht përpara Universitetit të Stambollit.
Sa të lumtur ishim kur pamë grupe të rinjsh që dilnin nga dyert e mëdha të kësaj bote të dijes, të cilët e mbushnin ajrin me zërat e tyre të gjallë dhe me ëndrrat që i çonin përpara. Në atë moment, e ndjemë se fati na kishte sjellë në këtë vend të veçantë, dhe e gjithë udhëtimi ynë mori një kuptim të ri, një ndjenjë të thellë përjetësie që e shndërroi këtë aventurë në diçka të paharrueshme.
Sabile Keçmezi-Basha & Tefik Basha, një foto e bërë në Stamboll, 1978
Pas një çlodhjeje të shkurtër në hotel, dolëm nëpër rrugët e Stambollit, të gatshëm për të shijuar atë mrekulli botërore. Zhurma e pandalshme, turma e njerëzve, veturat që rridhnin si lumenj të pafund, të gjitha këto na tërhoqën si një magjepsje e pazakontë. Unë, që zakonisht kërkoj qetësinë dhe rehatinë, u ndjeva sikur kisha ndryshuar. Stambolli më kishte përfshirë në energjinë e tij të jashtëzakonshme. Filluam të kërkonim vendet ku mblidheshin të rinjtë, të hyjmë dhe të dalim në çdo dyqan që na dilte përpara. Çdo gjë më tërhiqte, çdo pamje ishte një dritare drejt një bote të re.
Kur më në fund arritëm tek Kapali Qarshia, ndjeva se isha futur në një univers tjetër. Ky ishte një vend i mbushur plot ngjyra dhe jetë, me dyqane të llojllojshme që ofronin çdo gjë që mund të imagjinohej. Aty mund të gjeje gjithçka, nga gjilpërat e vogla deri te kostumet më të hijshme dhe solemne. Jeta në atë treg ishte një festë për shqisat, një përvojë që më mbushte me një ndjesi të papërshkrueshme lumturie.
Por, asgjë nuk e përshkruan më mirë magjinë e asaj dite se mbrëmja kur hymë në një restorant, pa ditur se çfarë të porositnim. Menuja ishte e pafund, nga pitet tradicionale deri te bakllavaja e artë, e mbushur me shije të ëmbla që të linin pa frymë. Mbi banakun e restorantit ishin renditur amëlsira të panumërta si: sheqerpare, tespishte, kadaif me arra, merrnie me mend kishte edhe havlla të shijshme me ngjyrë qokollate, që prisnin për të kënaqur çdo klient.
Edhe pse nuk jemi gurmanë, për mua ushqimi ishte vetëm një detaj. Më shumë më pëlqente të ha një xhevrek të thjeshtë në këmbë, ndërsa ecja nëpër rrugët e qytetit dhe zbuloja misteret e kësaj bote që deri atëherë kishte qenë e panjohur për mua. Stambolli më fali një përvojë të rrallë, një përzierje emocionesh dhe zbulimesh që më lanë një gjurmë të pashlyeshme në shpirt.
Kur erdhi koha e darkës, Stambolli filloi të zbulojë një tjetër fytyrë të tij, të ngjyrosur me rituale të lashta që dukej se mbushnin ajrin me një frymë të shenjtë. Nga të katër anët e qytetit, ezanet filluan të kumbonin nga minaret, duke u përhapur si një valë e lehtë mbi Stambollin. Zëri i tyre vinte nga altoparlantët, dhe dukej sikur trandnin gjithë qytetin, duke ndalur çdo zhurmë tjetër. Njerëzit, si të kapur nga një magji, u ndalën për një çast, duke dëgjuar me përkushtim këtë thirrje hyjnore që i afronte me Perëndinë.
Të nesërmen në mëngjes, përshkruar nga një ndjenjë tërheqjeje për traditat e këtij vendi, vendosëm të provonim kafen e shijshme turke, një përvojë që na mbërtheu zemrat dhe u kthye në një traditë të dashur për ne. Që nga ai çast, çdo vit, Stambolli na thërret përsëri, vetëm për të pirë atë kafe që i thonë mall, duke e kthyer një akt të thjeshtë në një rit të shenjtë.
Kamarieri, me një mjeshtëri të vjetër, e pjeki kafen në prush, dhe na shërbeu me një llokum të shijshëm që plotësonte ëmbëlsinë e përvojës. Ashtu, të mbushur me emocione dhe mirënjohje, ecnim rrugëve të Stambollit, duke u mahnitur nga mrekullitë që na rrethonin. Ura e Gallatës, xhamia e Sylejmanit, Ajasofija, dhe Top Kapi, të gjitha u shfaqën para syve tanë si monumente të pavdekshme të historisë.
Vizituam edhe qendrën e Taksimit, një vend që nuk ishte vetëm një nyje e jetës moderne, por edhe një hyrje në tunelet e errëta të historisë. Aty, mendimet tona u kthyen pas në kohë, kur në janar të vitit 1912, Kuvendi i Taksimit u mbajt në fshehtësi, duke mbledhur rreth vetes deputetë nacionalistë shqiptarë të parlamentit osman dhe figura të tjera të shquara politike shqiptare. Kjo mbledhje e fshehtë, e ngarkuar me pasione dhe aspirata, ishte një moment kyç në rrugën drejt lirisë dhe identitetit kombëtar.
Në Stamboll, çdo hap që hodhëm ishte një përzierje e së tashmes dhe së kaluarës, një udhëtim i pafund nëpër kohë dhe hapësirë, ku historia dhe moderniteti bashkëjetonin në harmoni të përkryer. Kjo përvojë na la të prekur në shpirt, me një dashuri dhe respekt të thellë për këtë qytet që na hapi dyert e tij dhe na ftoi të zbulojmë misteret e tij të pafundme.
Mbledhja që u bë e njohur si Mbledhja e Taksimit e mori emrin nga vendi ku u mbajt, në një shtëpi të vendosur në Sheshin Taksim të Stambollit. Kjo ngjarje e rëndësishme ishte frymëzuar nga dy prej figurave më të shquara të asaj kohe, Hasan bej Prishtina dhe Ismail Qemali, politikanë të njohur shqiptarë, që me guximin dhe vizionin e tyre udhëhoqën rrugën drejt lirisë.
Me një qëllim të qartë dhe të palëkundur, ata thirrën shumicën e deputetëve me prejardhje shqiptare në këtë takim sekret, që kishte për synim të ndezte flakën e një kryengritjeje të përgjithshme të armatosur në trojet shqiptare, kundër pushtetit qendror të Perandorisë Osmane, e cila në atë kohë drejtohej nga Komiteti i Bashkimit dhe Përparimit.
Kjo mbledhje historike erdhi pas dy kryengritjeve të mëparshme shqiptare, asaj të vitit 1910 në Vilajetin e Kosovës dhe asaj të vitit 1911 në malet e Shkodrës së sipërme. Por ndryshe nga herët e tjera, Mbledhja e Taksimit ndezi një shkëndijë që shpejt u përhap në të gjithë trojet shqiptare. Kryengritja e vitit 1912 shpërtheu fuqishëm, duke përfshirë Shkodrën, Lezhën, Mirditën, Krujën dhe shumë krahina të tjera shqiptare, tejkaloi çdo pritshmëri që organizatorët kishin. Megjithatë, kulmi i kësaj revolte u arrit në Kosovë, ku kryengritësit ishin më të organizuar dhe më të vendosur. Aty, ata arritën të pushtonin qytete të rëndësishme si Prizrenin, Pejën, Gjakovën, Mitrovicën, dhe të tjera, duke shënuar një fitore të madhe për kauzën e tyre.
Ndër pjesëmarrësit në këtë mbledhje të rëndësishme ishin emra të shquar si Syrja Vlora, Mufid Libohova dhe Aziz pashë Vrioni. Disa prej tyre, si Bedri bej Pejani dhe Nexhip bej Draga, kishin qenë deri vonë anëtarë të Komitetit për Bashkim, ndërsa të tjerë, si Isa Boletini dhe Riza bej Gjakova, ky i fundit i internuar në Anadoll, ishin ndjekës besnikë të sulltanit të rrëzuar, Abdülhamidit II. Esad pashë Toptani, një tjetër figurë e rëndësishme, ishte ai që kishte lexuar fetvën e rrëzimit të sulltanit nga froni, duke i dhënë një tjetër shtysë revoltës.
Në këtë mbledhje u bashkuan edhe figura të tjera të rëndësishme si Bajram Curri, një nga krerët e Krasniqëve, që iu bashkua revoltës me një vendosmëri të palëkundur. Kjo mbledhje e fshehtë në Taksim, ku ishin të pranishëm heronjtë e kombit, e ndezi zjarrin e lirisë në zemrat e shqiptarëve, duke i çuar ata drejt një rrugë të pashmangshme drejt pavarësisë dhe çlirimit nga zgjedha osmane.
Pasi kishim shëtitur çdo cep të atij qyteti të madh, vendosëm t’i bëjmë vetes një dhuratë të vogël – një pjatë me “Adana qebap,” një shije e mrekullueshme që na mbushi me kënaqësi. Shpirtrat tanë, të lodhur nga udhëtimet, u freskuan nga kjo pjatë që mbante në vete erën e tokës së largët dhe dashurinë për jetën e thjeshtë.
Në ditën e tretë, pas shumë endjeve nëpër dyqane dhe librari, ku secili cep kishte një histori për të treguar, ne qëndruam përballë një dyqani, duke diskutuar se kah do të shkonim më pas. Dhe papritmas, një zë i fuqishëm, si jehona e maleve të larta, u dëgjua prapa shpinës sonë, duke na thënë me një ngrohtësi të papritur: “A jeni shqiptarë?” Befasia na mbërtheu, dhe duke u kthyer, i kthyem përshëndetjen me një tundje të kokës, që pohoi gjithçka që sytë tanë s’kishin nevojë të thonin.
Ai njeri na ftoi në dyqanin e tij, një vend i vogël, por i mbushur me ngrohtësinë e atdheut të humbur. Na qerasi me një kafe që mbante në vete aromën e kujtimeve të largëta, dhe mes fjalëve të tij, filloi të na tregonte historinë e tij, një histori që përshkonte dhimbjen e një populli të tërë. Që nga viti 1953, ai dhe familja e tij – dy djem e dy vajza – ishin arratisur përmes Shkupit, duke u ngulitur në Stamboll, në një tokë të huaj, por të shpresuar.
Ai na rrëfente për shqiptarët e tjerë, për rrugëtimin e tyre të gjatë dhe të vështirë drejt një vendi që u ishte premtuar si strehë. Fjalët e tij, të mbushura me hidhërim dhe krenari, ishin si plagë të hapura që nuk shërohen kurrë. Zemra ime nuk mundi t’i mbante lotët, që filluan të rrjedhin si ujëvarë, duke dëgjuar për fatkeqësitë që vetëm populli shqiptar i kishte përjetuar nën zgjedhën jugosllave.
Mes fjalëve të tij të ngadalta dhe plot dhimbje, ai na tregoi për tragjedinë e tij personale, që e kishte shoqëruar në rrugën e tij drejt lirisë. Në atë rrugë të gjatë dhe të rrezikshme, e kishte humbur nënën, dhe për ditë të tëra e kishte mbartur trupin e saj të pajetë, duke mos dashur ta varrosë diku tjetër përveç në tokën e premtuar, atje ku shpirti i saj mund të prehej në paqe.
Kjo histori, e mbushur me dhimbje dhe sakrificë, na preku thellë dhe na kujtoi se, pavarësisht se ku shkojmë, zemrat tona gjithmonë do të rrahin për atë tokë të shenjtë që quhet atdhe.
Pasi ai kishte derdhur mbi ne gjithë atë mal të rëndë historish dhe kujtimesh, ndaloi për një çast, sikur të kuptonte se e kishte tejkaluar masën e fjalëve. Me një zë të ulët dhe të ngarkuar me keqardhje, kërkoi falje duke thënë: “Më falni, po flas kaq shumë me ju sepse këtu gur e kam gojën. Nuk kam me kënd të çfryhem për hallet e mia.” Dhe me një ndjenjë të qetë pastrimi, ai na rrëfeu se në këtë qytet jetonin shumë shqiptarë, një numër i papërkufizuar që ndoshta arrinte deri në 10 milionë, ashtu koturu, siç thoshte ai, duke e treguar këtë me një buzëqeshje të zbehtë.
Ndërsa përgatiteshim për të dalë nga lokali i tij, ai u afrua dhe me një shqetësim të dukshëm në sy na pyeti se kur kishim në plan të largoheshim. Duke na këshilluar me ngrohtësi, ai tha: “Nisuni tani, se nesër këtu janë lajmëruar protesta të mëdha,” dhe pastaj, duke tundur kokën me një shqetësim të pazbuluar, shtoi: “Kësaj pune nuk i dihet.”
Sabile Keçmezi-Basha, Stamboll, 1978
Ne e dëgjuam me kujdes këshillën e tij të urtë dhe pa humbur kohë, mblodhëm gjërat tona, dhe si hijet që zhduken në natë, u larguam pa zhurmë nga qyteti i ëndrrave. Një qytet që kishte hapur portat e magjisë së tij për ne, por që na la të kuptonim se edhe ai kishte hijet e veta të pasigurta.
Në mesnatë, kur qielli ishte mbuluar me yje të heshtur, arritëm në një qytet të vogël- Alexandroupoli, që shënonte hyrjen në territorin e Greqisë. Ai vend i ri, që tani na priti me një qetësi të ftohtë dhe indiferente, dukej si një kontrast i fortë me zhurmën dhe gjallërinë që sapo kishim lënë pas në Stamboll. Megjithatë, ne u larguam me një ndjenjë lehtësimi, sikur të kishim kapërcyer një prag të padukshëm mes ëndrrës dhe realitetit.
Pas një nate të qetë në qytetin e ri, dita e re na ofroi një udhëtim të gjatë dhe të mrekullueshëm përmes qyteteve dhe fshatrave të bukura të Greqisë. Ndërsa perëndimi i diellit i ndriçonte rrugët e Selanikut, ne u ndalëm për të ndjekur lajmet në televizor. Këto lajme na rrëfyen për një situatë të turbullt që kishte ndodhur në Stamboll, ku protestat ishin shndërruar në një përplasje të zjarrtë me djegie automjetesh dhe shkatërrim të dyqaneve.
Në vitet që pasuan, Turqia kishte përjetuar ndryshime të mëdha dhe, siç ndodhte shpesh, ne filluam të shkojmë atje me rregullsi, duke i dedikuar pushimet tona të mrekullueshme Antalisë dhe qyteteve të tjera bregdetare. Aty, bregdeti turk i ndihmonte të vlerësoje thënien se, nëse dëshiron të pushosh, nuk ka vend më të mirë se plazhet e Turqisë. Hotelet që gjejmë atje janë të pashembujt dhe nuk mund të krahasohen me asnjë nga vendet më të famshme turistike të botës. Në atë ambient të ngrohtë dhe të qetë, ne ndjehemi si në një ëndërr të përsosur, ku çdo moment është një dhuratë e pasur e relaksit dhe luksit të papërshkrueshëm.
Turqia, e njohur zyrtarisht si Republika e Turqisë, është një tokë që përqafon dy kontinente, një vend që shtrihet me madhështi në zemrën e Euroazisë. Kjo tokë magjepsëse, që mbledh historinë e shekujve, përqafon Azinë e Vogël dhe një pjesë të vogël të Gadishullit Ballkanik në Evropë, duke krijuar një urë natyrore që lidh Lindjen me Perëndimin.
Në perëndim, kufizohet nga Greqia, një fqinj që ndan me të histori dhe mite të lashta; në veriperëndim, ngjitur me Bullgarinë; në verilindje, ajo përqafon Gjeorgjinë; ndërsa në lindje, kufijtë e saj prekin Armeninë, Azerbejxhanin dhe Iranin, si për të thënë se historia e saj nuk njeh kufij. Në juglindje, Iraku dhe Siria prekin dhe ndërthuren me këtë vend, duke ndarë lumenj, male dhe kujtime.
Deti Marmara e përqafon me ujërat e tij të kristalta nga perëndimi, ndërsa në veri Deti i Zi pasqyron qetësinë e tij në horizont. Në jug, Deti Mesdhe shtrihet me valët e tij të ngrohta, ndërsa Bosfori dhe Dardanelet, sikur të ishin dy duar të fuqishme, ndajnë trupin e saj të përqendruar në Evropë dhe Azi, duke e bërë Turqinë një pikë kyçe në historinë e botës, një portë që ka lidhur gjithmonë civilizimet.
Popullsia e Turqisë, që kalon 74 milionë, është një mozaik kulturor, ku turqit përbëjnë shumicën, por brenda saj pulsojnë edhe zemrat e kurdëve, arabëve, armenëve, shqiptarëve dhe shumë të tjerëve që kanë gjetur strehë dhe vend në këtë tokë të pasur. Gjuha turke, me melodinë e saj të veçantë, përshkon çdo breg dhe luginë, duke lidhur brezat e së kaluarës me të ardhmen.
Mbi gjithë këtë bukuri natyrore, mali Ararat ngrihet si një kështjellë e lashtë, me majën e tij që prek qiellin në 5,167 metra. Dhe lumenjtë, Tigri dhe Eufrati, si dy vëllezër të lashtë, rrjedhin përmes këtij vendi, duke dhënë jetë dhe histori që nga kohërat e lashta. Në këtë rrjet ujërash, rrjedhin edhe Meriçi, Ergena dhe Gedizi, që ndërthurin tokën me freskinë e tyre.
Klima e Turqisë është po aq e larmishme sa edhe toka e saj; bregdetet e Detit të Zi përjetojnë freskinë oqeanike, ndërsa bregdetet e Mesdheut dhe Egjeut përqafojnë ngrohtësinë subtropikale. Në thellësitë e brendshme, Rrafshnalta e Anadollidës mbizotërohet nga një klimë kontinentale, ku reshjet janë të pakta dhe mungesa e ujit bëhet një sfidë e përhershme.
Në zemrën e kësaj toke të pasur, qëndron Ankaraja, kryeqyteti i Turqisë, një qytet që mban peshën e historisë dhe sfidave të së tashmes, duke ndriçuar rrugën drejt së ardhmes.
