Në foto: Ndoc, Dedë, Prenkë dhe Çesk Jakova
Kolec P. Traboini
Ata ishin 4 vëllezer, Ndoc, Dedë, Prenkë dhe Çesk Jakova, siç shihen ne kete fotografi familjare rreth vitit 1942. Moren rruge te ndryshme ne jete. Deda u be nje nga fotografet e njohur te Shkodres, ndersa Prenkë Jakova i kaloi kufijt e qytetit te lindjes duke u bere kompozitori me i shquar shqiptar. Prenk Jakova ishte mesues ne kohen kur komunistet, qe e pushtuan e jo e çliruan qytetin, siç llomotisin pasardhesit e komunisteve, nisin te kerkonin atdhetaret shkodrane, kryesisht intelektualet shtepi ne shtepi. Nje nga ata qe kerkohej ishte dhe Ndoci, vellai i Prenkë Jakovës. Meqe nuk po gjenin vellain komunistet, arrestuan Prenkë Jakoven pa pasur asnje shkak. Vetem kur ja arriten qellimit te vrisnin Ndoc Jakoven Prenkë Jakoven e liruan.
Prenkë Jakova me nje familje qe konsiderohej armike e Partise, mbijetoi ne saj te talentit te madh dhe natyres se tij te permbajtur. Ai krijoi kryevepren e tij operan “Skenderbeu” te cilen e lane ne hije duke evidentuar operan e tij “Mrika” me regji te Andrea Skanjetit dhe libret te Llazar Siliqit. Madje ashtu si krimineli kthehet ne vendin e krimit Enver Hoxha, si dinak qe ishte urdheroi t’ia sillnin krijuesit kryesore ne zyren e ti. Madje te benin fotografi. Thua nuk e dinte Enver Hoxha se vellain e Prenke Jakoves e kishin vrare banditet e ti Po ai vete kishte urdheruar.
Nuk e dinte valle se vellai i Andrea Skanjetit, Mariani qe kishte fituar titullin regjisor filmi nga Cine Cita, kalbej burgjeve politike? Sigurisht qe i dinte por donte te shfrytezonte talentet e tyre e ti shiste si suksese te Partise Komuniste. Demagogji e thelle, e miremenduar. Hap pas hapi e pa cak. Por çfardo qe te benin, gurin e dhembjes ne shpirt per vellain 23 vjeçar Prenke Jakoves nuk ia hiqnin. Ai do ti mbetej tere jeten, derisa dhe ai tragjikisht i dha fund jetes se vet.
Argumentat sociale qe sjellin per vetvrasjen e tij nuk te bindin, ai kishte brenda vetes nje thelb tragjik.
Mund te kishte dhe faktor te tjere rrethanore qe e kishin renduar sa te humbiste çfardo deshire per jete. Dhe i dha fund.
Ardhjen e komunisteve ne Shkoder i riu 21 vjeçar Ndoc Jakova, i brumosur me ideale kombetare e konsideroi pushtim. Veçmas aleancen me serbo jugosllavet e konsideronte tragjedi kombetare. Kishte dhe nje grup djemsh te rinj shkodrane qe ndanin me Ndoc Jakoven te njejtat mendime. Duke pare rrezikun e arrestimit ata u mblodhen dhe vendosen te jetojne maleve, edhe pse ne kushte te veshtira por te pakten ne liri. Nuk ishte grup qe bente aksione, thjeshte perpiqeshin te mbijetonin ne liri. Nje vit kaloi ashtu mal ne mal e shkemb ne shkemb, here ne ndonje shtepi bujare por me se shumti ne shpella.
Pasi kishin bere masakra ne Malesine e Madhe, banditet e Ndjekjes i moren fshatrat me rradhe duke kerkuar te ikurit nga Shkodra. Shpesh benin thirrje edhe per tu dorezuar, por ne Kelmend Mehmet Shehu shume nga ata qe u dorezuan i pushkatoi pa gjyq. Kesisoj per dorezim nuk behej fjale.
Keshtu ndodhi edhe me Pjetrin e Shan Dedes me gruan e vet, ata nuk pranuan te dorezohen tek bishat komuniste dhe te dy vrane veten. Kesisoj grupi i djemve te Shkodres e kishin vendosur te mos dorezoheshin. Me ta ishte bashkuar dhe nje prift, Dom Alfons Tracki i cili dhe ai kerkohej nga komunistet. Ky prift ishte nje gjerman qe kishte sherbyer ne kishat katolike te Shqiperise tere jeten, e donte Shqiperine dhe shqiptaret. Por komunistet kerkonin qe kete dashuri t’ia shperblenin me plumba.
Ne fillim te shkurtit 1946, ne kushtet e nje dimri te eger dhe me bore e ngrica, grupi i te rinjeve shkodrane gjate levizjes ra ne priten e banditeve te ndjekjes. Mbasi qe kishin informacion te plote qelluan papritur. Grupi nuk arriti as te vendosej ne gjendje luftimi. Prifti Dom Alfons Tracki nga vendi ku kishte zene per tu mbrojtur nga plumbat, vuri re se Ndoc Jakova ishte plagosur. Ate çast ju ngjall ne shpirt ndjenja e detyres baritore, per ti dhene ndihme nese ishte e nevojshme ose per t’i bere te riut shartet e vdekjes, nese ishte ne çast te fundit. Rituali katolik e kerkon qe para se te vdes i krishteri duhet t’i gjendet afer prifti qe njeriu te shkoje ne amshim ne paqe me Zotin. Por ate çast qe po bekonte te riun, nje dore me egersi e kapi per supit, e terhoqi fort dhe i lidhi duart me litar.
Banditi i ndjekjes i drejtoi pushken ne koke te riut Ndoc Jakova e duke thene “Ja bejme ne shartet e vdekjes ketij qeni”, shkrehu armen.
Prifti pa tmerrin. I riu vdiq ne vend. Ate tmerr qe do ta provonte serish kur edhe ate Dom Alfons Trackin do ta ekzekutonin prane murit te jashtem te Vorreve te Rrmajit.
23 vjeçar ishte djaloshi shkodran Ndoc Jakova, i pjekur me frymen e atdhetarise qe i ri, atdhetar qe e çmonte lirine, e donte edhe popullin te lire, qe i urrente shtypjen e mizorite e diktatures. A eshte jeta e tij nje shembellese per brezat e rinj te Shkodres? Them se po. Ata qe aspirojne lirine e popullit te vet jane nderi I çdo qyteti a fshati, por edhe i mbare kombit. Po ne sa e nderojme te riun Ndoc Jakova?
Kemi rruge ne Shkoder me emrin Evlia Çelebiu, kronikan sulltanesh e qe shkruante se shqiptaret jane dembele e rrojne me vjedhje, e nuk na shkon mendja tek Ndoc Jakova, por edhe tek Marie Shllaku, tek sakrifica e Pjetrit te Shan Dedes me gruan, pra tek ata qe per lirine vune jeten e vet ne plumb gjakataresh komuniste pa ju dridhe qerpiku. Ata nuk kane nevoje per ne se jane te vdekur. Jemi ne te gjallet qe kemi nevoje per shembellesen e kujtimin e tyre. Mjer ai popull qe ve ne peidesdal tradhetaret dhe harron atdhetaret, martire te kombit te vet.
©️ K. P. Traboini 2022
WDC, 4 prill 2022
