“Qëllimi ynë nuk është fitorja e fuqisë, por shfajësimi i së drejtës, jo paqja në kurriz të lirisë, por paqja dhe liria, këtu në këtë hemisferë dhe shpresojmë në të gjithë botën.” – John Fitzgerald Kennedy (1917-1963), President i 35-të i SHBA-së (1961-1963)[1]
Klajd Kapinova
Kjo ngjarje e rrezikshme praglufte botërore, ishte një konfrontim, që filloi me 16 tetor dhe vijoi deri me 20 nëntor 1962, midis Shteteve të Bashkuara dhe ish-Bashkimit Sovjetik, i cili u përshkallëzua në një krizë ndërkombëtare, ku vendosjet amerikane të raketave Jupiter në Itali dhe Turqi u krahasuan me vendosjet sovjetike të raketave balistike në Kubë.
Regjistrim audio i fjalimit të Presidentit John F. Kennedy në radio dhe television, drejtuar kombit amerikan, në lidhje me praninë ushtarake të ish-Bashkimit Sovjetik në Kubë, tregon se Presidenti amerikan demokrat John F. Kennedy raporton krijimin e vendeve sulmuese të raketave, që supozohet se synojnë të nisin një ofensivë bërthamore kundër vendeve perëndimore.
Presidenti e karakterizon transformimin e Kubës në një bazë të rëndësishme strategjike si një kërcënim të qartë, për sigurinë amerikane dhe shpjegon shtatë komponentë të kursit të tij të propozuar të veprimit: karantinimi i të gjitha pajisjeve ushtarake sulmuese, që dërgohen në Kubë, rritja e shkallës së mbikqyrjes, duke marrë parasysh një mundësi të tillë etj.
Sulmi i sovjetik i nisur nga Kuba, përforcon bazën detare të Gjirit të Guantanamos, thirrje për një takim të Organit të Konsultimit, thirrje për një takim urgjent të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe kërkon që Kryeministri Nikita Hrushovi të ndërpresë kursin aktual të veprimit kërcenues ushtarak.
Në fjalimin e tij para popullit amerikan në radio dhe TV, Presidenti John Fitzgerald Kennedy, shprehet në mënyrë të konkrete: “Qëllimi ynë nuk është fitorja e fuqisë, por shfajësimi i së drejtës, jo paqja në kurriz të lirisë, por paqja dhe liria, këtu në këtë hemisferë dhe shpresojmë në të gjithë botën.”
Pavarësisht kornizës së shkurtër kohore, kriza e raketave kubane, mbetet një moment përcaktues në sigurinë kombëtare të SHBA-së dhe përgatitjen e luftës bërthamore. Konfrontimi, shpesh konsiderohet se Lufta e Ftohtë arriti të përshkallëzohej, në një luftë bërthamore në shkallë të plotë.
Në përgjigje të pranisë së raketave balistike amerikane dhe pushtimit të dështuar të Gjirit të Derrave të vitit 1961, Sekretari i Parë i ish Bashkimit Sovjetik (Presidenti) ukrainas (i lindur në Kalinovka, një fshat në atë që tani është Rajoni Kursk i Rusisë, pranë kufirit aktual të Ukrainës) Nikita Hrushovi[2] ra dakord me kërkesën e Kubës, për të vendosur raketa bërthamore në ishull, për të penguar një pushtim të ardhshëm të saj nga amerikanët. Një marrëveshje u arrit gjatë një takimi të fshehtë midis Hrushovit dhe kryeministrit kuban Fidel Castro, në korrik tw vitit 1962 dhe ndërtimi i një numri objektesh për lëshimin e raketave filloi në verë.
Në planin tjetër amerikan, zgjedhjet presidenciale të vitit 1962 në Shtetet e Bashkuara, ishin duke u zhvilluar dhe Shtëpia e Bardhë mohoi akuzat për muaj të tërë, se po injoronte raketat e rrezikshme sovjetike që ishin 90 milje (140 km) nga Florida. Përgatitjet e raketave u konfirmuan, kur një aeroplan spiun U-2 i Forcave Ajrore Amerikane tregoi prova të qarta fotografike të raketës balistike R-12 (emri i koduar i NATO-s SS-4) dhe me rreze të mesme veprimi R-14 (emri i koduar i NATO-s SS-5).
Kur kjo iu raportua Presidentit John F. Kennedy, ai më pas thirri një takim nëntë anëtarët e Këshillit të Sigurisë Kombëtare dhe pesë këshilltarëve të tjerë kyç, në një grup, që u bë i njohur si Komiteti Ekzekutiv i Këshillit të Sigurisë Kombëtare (EXCOMM). Gjatë këtij takimi, Presidenti fillimisht u këshillua të kryente një sulm ajror në tokën kubane, me qëllim që të komprometonte furnizimet me raketa sovjetike, e ndjekur nga një pushtim i kontinentit kuban.
Më vonë pas një shqyrtimi të kujdesshëm të situatës, Presidenti Kennedy zgjodhi një kurs veprimi liberal (më pak agresiv), për të shmangur një shpallje lufte. Pas konsultimit, ai urdhëroi një “karantinë” detare më 22 tetor, për të parandaluar që raketa të mëtejshme të arrinin në Kubë. Duke përdorur termin “karantinë” dhe jo “bllokadë” (një akt lufte, sipas përkufizimit ligjor), Shtetet e Bashkuara ishin në gjendje të shmangnin implikimet e një gjendje lufte. SHBA njoftoi se nuk do të lejonte dërgimin e armëve sulmuese në Kubë dhe kërkuan që armët tashmë atje të çmontoheshin dhe të ktheheshin në ish-Bashkimin Sovjetik.
Pas disa ditësh negociatash të tensionuara, u arrit një marrëveshje mes Kenedit dhe Hrushovit. Publikisht, sovjetikët do të çmontonin armët e tyre sulmuese në Kubë dhe do t’i kthenin ato në B.R.S.S., duke iu nënshtruar verifikimit të Kombeve të Bashkuara, në këmbim të një deklarate publike dhe marrëveshjes së SHBA-së, për të mos pushtuar më Kubën.
Në fshehtësi, Shtetet e Bashkuara ranë dakord se do të çmontonin të gjitha MRBM-të e Jupiterit, të cilat ishin vendosur në Turqi kundër ish-Bashkimit Sovjetik. Ndërsa sovjetikët çmontuan raketat e tyre, disa bombardues sovjetikë mbetën në Kubë dhe Shtetet e Bashkuara e mbajtën karantinën detare në vend deri më 20 nëntor të atij viti.
Kur të gjitha raketat sulmuese dhe bombarduesit e lehtë Ilyushin Il-28 u tërhoqën nga Kuba, bllokada u përfundua zyrtarisht më 20 nëntor 1962. Negociatat midis Shteteve të Bashkuara dhe ish-Bashkimit Sovjetik vunë në dukje domosdoshmërinë e një linje direkte komunikimi mes dy superfuqive.
Si rezultat, u krijua linja telefonike Moskë-Uashington, një seri marrëveshjesh që reduktuan tensionet SHBA-B.R.S.S., për disa vite derisa të dyja palët rifilluan përfundimisht zgjerimin e arsenalit të tyre bërthamor.
Kuba e Karaibeve dhe Muri i Berlinit (1961)
Me përfundimin e Luftës së Dytë Botërore dhe fillimin e Luftës së Ftohtë, SHBA ishin rritur të shqetësuara për zgjerimin e komunizmit.
Administrata e Kenedit, ishte vënë në siklet publikisht nga pushtimi i dështuar i Gjirit të Derrave në prill 1961, i cili ishte nisur nën Presidentin John F. Kennedy nga forcat e stërvitura nga CIA të mërgimtarëve kubanë. Më pas, ish-presidenti Dwight D. Eisenhower i tha Kenedit se: “Dështimi i Gjirit të Derrave, do t’i inkurajojë sovjetikët të bëjnë diçka, që përndryshe nuk do ta bënin.” dhe këshilltarët e tij me përshtypjen se Kennedy ishte i pavendosur dhe, siç shkroi një këshilltar sovjetik, “shumë i ri, intelektual, i papërgatitur mirë për vendimmarrje në situata krize… tepër inteligjent dhe shumë i dobët“. Operacionet e fshehta të SHBA, kundër Kubës vazhduan në vitin 1961, me operacionin e pasuksesshëm Mongoose.
Për më tepër, përshtypja e Hrushovit për dobësitë e Kenedit u konfirmua nga përgjigja e Presidentit, gjatë krizës së Berlinit të vitit 1961, veçanërisht për ndërtimin e Murit të Berlinit. Duke folur me zyrtarët sovjetikë pas krizës, Hrushovi pohoi: “Unë e di me siguri se Kennedy nuk ka një sfond të fortë dhe në përgjithësi, nuk ka guximin për t’i bërë ballë një sfide serioze.” Ai gjithashtu i tha djalit të tij Sergeit se në Kubë, Kenedi “do të bënte bujë dhe më pas do të pajtohej“.
Në janar 1962, gjenerali i ushtrisë amerikane Edward Lansdale përshkroi planet për të përmbysur qeverinë kubane në një raport top-sekret (pjesërisht i deklasifikuar 1989), drejtuar Kenedit dhe zyrtarëve të përfshirë në Operacionin Mongoose.
Në shkurt 1962, SHBA nisi një embargo kundër Kubës dhe Lansdale paraqiti një plan kohor me 26 faqe, top-sekret, për zbatimin e përmbysjes së qeverisë kubaneze, duke mandatuar që operacionet guerile të fillonin në gusht dhe shtator. “Revolta e hapur dhe përmbysja e regjimit komunist”, ishte menduar në dy javët e para të tetorit.
Raketat sovjetike në Kubë
Në vitin 1961, sovjetikët kishin vetëm katër raketa balistike ndërkontinentale (R-7 Semyorka) dhe deri në tetor 1962 ata arritën deri në 75 raketa.
Asokohe ish-Bashkimi Sovjetik kishte 700 raketa balistike me rreze të mesme. SHBA kishte një avantazh të konsiderueshëm në numrin total të kokave bërthamore (27,000 kundrejt 3,600 të sovjetikëve) dhe teknologjinë e nevojshme për dërgimin e tyre të saktë në objektiv.
Në maj 1962, Hrushovi u bind nga ideja për të kundërshtuar udhëheqjen në rritje të SHBA-së në zhvillimin dhe vendosjen e raketave strategjike, duke vendosur raketa bërthamore sovjetike me rreze të mesme veprimi në Kubë, pavarësisht nga dyshimet e ambasadorit sovjetik në Havanë (Alexandr Ivanovich Alexeyev), i cili argumentoi se kryekomunisti kubanez Fidel Castro nuk do të pranonte vendosjen e raketave.
Hrushovi u përball me një situatë strategjike, në të cilën SHBA mendohej se kishte një aftësi të “goditjes së parë të shkëlqyer”, që e vuri asokohe ish-Bashkimin Sovjetik në një disavantazh të madh. Në vitin 1962, sovjetikët kishin vetëm 20 ICBM të afta të dërgonin koka bërthamore në drejtim të objektivit të tyre territorit të SHBA-së nga brenda ish-B.R.S.S. Mirëpo, sipas ekspertëve ushtarakë mendohetj, se saktësia dhe besueshmëria e dobët e raketave sovjetike ngriti dyshime serioze për efektivitetin e tyre.
Sipas historianëve, mendohej se asokohe gjatë vitit 1962 vendosi më pak theks tek raketat ICBM-të sesa tek raketat e tjera balistike me rreze të mesme dhe të mesme (MRBM dhe IRBM). Raketat mund të godasin aleatët amerikanë dhe pjesën më të madhe të Alaskës nga territori sovjetik, por jo më në brendsi të SHBA-së.
Për të përballuar kërcënimin me të cilin u përball në 1962, 1963, dhe 1964, kishte shumë pak opsione. Lëvizja e armëve bërthamore ekzistuese në vende nga të cilat ato mund të arrinin objektivat amerikane ishte vetëm një. Një arsye tjetër, që raketat sovjetike u vendosën në Kubë, ishte sepse Nikita Hrushovi donte të sillte me manovra politike dhe ushtarake Berlinin Perëndimor (të kontrolluar nga amerikanët, britanikët dhe francezët) brenda Gjermanisë Lindore komuniste, pra brenda sistemit apo orbitës sovjetike të kampit socialkomunist.
Sikurse dihet historikisht, N. Hrushovi me synime të kjarta e bëri Berlinin Perëndimor fushëbetejë qendrore të Luftës së Ftohtë. Ai besonte, se nëse SHBA nuk do të bënte asgjë për vendosjen e raketave në Kubë, ai mund të nxiste Perëndimin jashtë Berlinit, duke përdorur raketat e përmendura si një pengesë ndaj kundërmasave perëndimore në Berlin. Meqenëse Berlini ishte strategjikisht më i rëndësishëm se Kuba, tregtia do të ishte një fitore për Hrushovin, siç e pranoi edhe vetë Presidenti demokrat amerikan John F. Kennedy, kur u shpreh se: “Përparësia tregtare është, nga këndvështrimi i Hrushovit. Ai merr një shans të madh, por ka mjaft shpërblime për të.”
Si rezultat, B.R.S.S. do të vendoste raketa në Kubë dhe do të neutralizonte kërcënimin. Kjo lojë apo taktikë diplomstike do të shërbente përfundimisht për të siguruar Kubën kundër sulmeve dhe për t’a mbajtur vendin në Bllokun Idiot Socialist. Në vitin 1961, si kundërpërgjigje dhe për të parandaluar këtë skenar finok bolshevik asokohe, më shumë se 100 raketa të prodhuara nga SHBA, që kanë aftësinë precize, për të goditur objektivin dhe krenarinë komuniste bolshevike -Moskën, të cilat ishin të gjitha me mbushje bërthamore, u vendosën në shtetet aleate si Itali dhe Turqi.
Pas transportimit të raketave me koka bërthamore në Kubë, Hrushovi më në fund kishte vendosur shkatërrimin e siguruar reciprokisht, që do të thotë se nëse SHBA do të vendoste të kryente një sulm bërthamor kundër B.R.S.S., kjo e fundit do të reagonte menjëherë, duke nisur një sulm bërthamor hakmarrës kundër SHBA-së.
Në fillim të vitit 1962, një grup specialistësh sovjetikë ushtarakë dhe të ndërtimit të raketave shoqëruan një delegacion bujqësor në Havanë patën një takim me kryeministrin komunist kuban Fidel Castro. Udhëheqja kubane kishte një pritshmëri apo parandjenjë të forte, se SHBA do të pushtonte Kubën përsëri dhe me entuziazëm dhe shpejtësi miratoi idenë e instalimit të raketave bërthamore në Kubë. Gjithashtu, dislokimi do të përfshinte arsenalin e armëve taktike me rreze të shkurtër me një distancë prej 40 km.
Të dy udhëheqësit komunistë Hrushovi & Castro, ranë dakord të vendosnin raketa bërthamore strategjike fshehurazi në Kubë. Ashtu si Kastro, edhe udhëheqësi bolshevik rus Hrushovi ndjeu se një pushtim i Kubës nga SHBA ishte i afërt dhe se humbja e Kubës do t’u bënte dëm të madh komunistëve, veçanërisht në Amerikën Latine.
Politikanët amerikanë në kongres dhe Senat ishin shumë aktiv. Kështu më 20 shtator, Senati dhe Kongresi Amerikan miratoi Rezolutën e Përbashkët 230, e cila shprehte fuqishëm zërin e protestës amerikane, se SHBA ishte e vendosur “të parandalonte në Kubë krijimin ose përdorimin e një aftësie ushtarake të mbështetur nga jashtë, që rrezikonte sigurinë e Shteteve të Bashkuara“.
Më 17 tetor, zyrtari i ambasadës sovjetike Georgy Bolshakov i solli Presidentit John F. Keneedy një mesazh personal nga Nikita Hrushovi, duke e siguruar atë se “në asnjë rrethanë nuk do të dërgoheshin raketa tokë-tokë në Kubë.”
Raketat në Kubë, lejuan sovjetikët të synonin goditjen në mënyrë efektive të pjesës më të madhe të SHBA-së kontinentale. Arsenali i planifikuar ishte menduar të ishte i përbërë nga 40 lëshues. Populli kubanez e vuri re menjëherë mbërritjen dhe vendosjen e raketave ushtarake dhe qindra raporte arritën në Miami. Inteligjenca amerikane mori raporte të panumërta, shumë me cilësi të dyshimtë apo edhe për të qeshur, shumica e të cilave mund të hidheshin poshtë duke përshkruar raketat mbrojtëse.
Një nga imazhet e para fotografike të zbulimit U-2 të bazave të raketave në ndërtim iu tregua menjëherë në Zyren Ovala Presidentit John K. Kennedy në mëngjesin e 16 tetorit 1962. Kështu 24 orë më parë me 15 tetor, Qendra Kombëtare e Interpretimit Fotografik të CIA-s (NPIC) shqyrtoi fotografitë U-2 dhe identifikoi objekte që ata i interpretuan si raketa balistike me rreze të mesme veprimi. Ky identifikim u bë pjesërisht në bazë të raportimit të dhënë nga Oleg Penkovsky, një agjent i dyfishtë (amerikano-britanik) në GRU, që punonte për CIA dhe MI6.
Më 16 tetor, Presidenti Kennedy njoftoi Prokurorin e Përgjithshëm Robert Francis Kennedy[3], se ishte i bindur se sovjetikët po vendosnin raketa në Kubë dhe se ky ishte një kërcënim legjitim. Kjo e bëri realitet kërcënimin e shkatërrimit bërthamor nga dy superfuqitë botërore. Robert Kennedy u përgjigj, duke kontaktuar ambasadorin sovjetik, Anatoli Dobrynin. Robert Kennedy shprehu “shqetësimin e tij për atë që po ndodhte” dhe Dobrynin “u udhëzua nga kryetari sovjetik Nikita S. Hrushovi që të siguronte Presidentin Kennedy se nuk do të kishte raketa tokë-tokë ose armë sulmuese në Kubë“. Hrushovi e siguroi më tej Kenedin se Bashkimi Sovjetik nuk kishte ndërmend të “prish marrëdhëniet e dy vendeve tona”, pavarësisht nga foto dëshmitë e paraqitura para Presidentit John F. Kennedy.
Gjeneral rus Vasily Arkhipov dy herë i vlerësuar me titullin Hero i B.R.S.S. shpëtoi botën
A nuk paralajmëroi Presidenti i Federatës Ruse Vladimit V. Putin, në fjalimin e tij, se qeveria amerikane dhe NATO prej shumë vitësh po shkëlnin marrëveshjen e vitit 1991 (mbi zgjerimin e NATO-s) me Rusinë, të arritur pas rrëzimit të ish-Bashkimit Sovjetik në vitin 1991!?
NATO (SHBA) & Rusia, do të ndërmarrin hapat e duhur për të siguruar zbatimin e saj në përputhje me procedurat e tyre. Ky akt është krijuar në dy tekste origjinale në gjuhën frënge, angleze dhe ruse.
Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s dhe Qeveria e Federatës Ruse do t’i japin Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara dhe Sekretarit të Përgjithshëm të OSBE-së tekstin e këtij akti me kërkesën për t’a shpërndarë atë tek të gjithë anëtarët e Organizatave të tyre.
A u shkel marrëveshja NATO (apo Amerika) nën administratën e papërgjeshme Biden-Harris e cila padrejtësisht vuri në rrezik Federatën Ruse dhe Presidentin e Putin, siç ndodhi me krizën e raketave kubane, në kohën e (Presidentit demokrat) John F. Kennedy (1917-1963), kur ish-Bashkimi Sovjetik solli raketa të rrezikshme me mbushje bëthamore në Kubë, duke kërcënuar kështu hapur Amerikën!?
A reagoi dhe kundërshtoi me vendosmëri dhe shumë të drejtë Amerika asokohe, që për koncidencë edhe sot drejtohet nga socialkomunistët ekstremistë Biden-Harris dhe Senati apo Kongresi Amerikan i kontrolluar fatkeqsisht nga të papërgjeshmit demokrat!?
Meqenëse historia po përsëritet me kah të kundërt, në ditët tona të vitit 2022, Presidenti Putin si drejtues i shtetit federal rus, nuk mund të lejojë atë që po bëjnë bashkërisht globalistët trushpërlarë ndërkombëtarë, të drejtuar nga rregjimi i papërgjeshëm ekstremist globalist Biden-Harris Deep State, Cabala, Big Tech, George Soros etj., në Ukrainë.
Duke iu rikthyer shumë dekadave më parë historisë amerikane, kujtoj vrasjen në Dallas të Texas-it të Presidentit të 35-të të SHBA-së John Fitzgerald Kennedy (1917-1963) si presidenti më i ri në moshë në Zyrën Ovale në Shtëpinë e Bardhë.
Sipas investigimeve të FBI, mësohet se vrasësi i presidentit demokrat ishte mbështetës i partisë demokratike amerikane, pra ai ishte i regjistruar si demokrat (socialist radikal), për të marrë pjesë në zgjedhjet elektorale presidenciale, që mbaheshin asokohe në SHBA.
Nga burimet historike të kohës, mësohet se një ndër arsyet e vrasjes së presidentit amerikan, ishte kriza kubane e raketave, e njohur gjithashtu si kriza e tetorit e vitit 1962, e cila zgjati 1 muaj e 4 ditë, gjë që solli konfrontimin e hapur diplomatik, midis Shteteve të Bashkuara dhe ish-Bashkimit Sovjetik.
Sikurse dihet në atë kohë shteti komunist i ish-B.R.S.S., kishte nisur anijet ushtarake sovjetike me raketa të mbushura bërthamore, të cilat i dërgoi në drejtim të ishullit të Kubës komuniste, të cilat donte t’i instalonte atje.
Presidenti i ri aktual amerikan John F. Kennedy i dha ultimatum sovjetikëve, që t’i kthenin mbrapa trupat dhe paisjet berthamore ushtarake, që kërkonte t’i vendoste në ishullin ekzotik të Karaibeve, në Amerikën Qendrore.
Ngjarjet po zhvilloheshin me shumë shpejtësi. Diplomacia amerikane dhe boshevike po vepronte me shpejtesi, për të evituar mundësinë e shperthimit të një lufte me pasoja katastrofike të tretë botërore me armë bërthamore. Presidenti sovjetik Nikita Hrushovi (asokohe Sekretar i Parë i Partisë Komuniste të ish-B.S.), duke parë guximin dhe vendosmërinë sypatrembur të Presidentit John F. Kennedy, dhe mbas shumë bisedimeve të tensionuara mes palës amerikane dhe asaj sovjetike, i dha urdhër ushtrisë së tij që të fillojnë çmontimin e armëve nukleare dhe t’i rikthejnë ato menjëherë nga kishin ardhur në ish-Bashkimin Sovjetik, duke e mbyllur me faqe të zezë historinë e turpshme të tyre.
Gjeneral rus Vasily Aleksandrovich Arkhipov (1926-1999) dy herë ka marrë titullin Hero i Bashkimit Sovjetik i përfshirë në krizën e raketave Kubane. Një sulm i tillë ka të ngjarë të kishte shkaktuar një përgjigje të madhe termonukleare globale mes dy vendeve konkurente me kapsula të mbushura nuklerare.
Si shef i shtabit të flotiljes dhe komandant i dytë i nëndetëses me naftë B-59, Arkhipov refuzoi të autorizonte përdorimin e kapitenit të silurëve bërthamorë kundër Marinës së Shteteve të Bashkuara, një vendim që kërkon miratimin e të tre oficerëve të lartë në bord.
Në vitin 2002, Thomas Blanton, i cili atëherë ishte drejtor i Arkivit të Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, tha se Generali rus Arkhipov shpëtoi botën.
Kush ishte General Arkhipov (1926-1998)
Arkhipov lindi në vitin 1926, një familje fshatare, në qytetin Staraya Kupavna, afër Moskës. Ai u shkollua në Shkollën e Lartë Detare të Paqësorit dhe mori pjesë në Luftën Sovjeto-Japoneze në gusht të vitit 1945, duke shërbyer në një minahedhës. Ai u transferua në Shkollën e Lartë Detare Kaspiane dhe u diplomua në vitin 1947.
Pas diplomimit, Arkhipov shërbeu në nëndetëse në bordin e anijeve në Flotën e Detit të Zi, Veriore dhe Balltike.
Në korrik 1961, Arkhipov u emërua zëvendës komandant dhe për këtë arsye oficer ekzekutiv i nëndetëses së re të raketave balistike të klasit Hotel K-19. Pas disa ditësh ushtrime në brigjet juglindore të Grenlandës, nëndetësja pati një rrjedhje ekstreme në sistemin e saj ftohës të reaktorit.
Kjo rrjedhje çoi në dështimin e sistemit të ftohjes. Komunikimet radiofonike u prekën dhe ekuipazhi nuk ishte në gjendje të merrte kontakt me zyrtarët e lartë ushtarakë të Moskën. Duke mos pasur sisteme rezervë, kapiteni Nikolai Zateev urdhëroi shtatë anëtarët e ekuipazhit të inxhinierëve të gjenin një zgjidhje të shpejtë, për të shmangur katastrofën, që do të vinte menjëherë nga shkrirja e reaksioneve kimike bërthamore.
Historianët që e përshkruajnë situatën si tepër dramatike, theksojnë se punë vetmohuese në ato momente vendimtare, kërkonte që burrat të punonin në nivele të larta ekspozimi para rrezatimit bërthamorë për periudha të gjata kohe. Ata përfundimisht dolën me sukses në misionin e tyre historic, duke krijuar një sistem ftohës dytësor dhe në këtë mënyrë ishin në gjendje të parandalonin një shkrirje të mëtejshme katastrofike të reaktorit. Edhe pse ata ishin në gjendje të shpëtonin veten në ato momente nga një shkrirje bërthamore, i gjithë ekuipazhi, duke përfshirë edhe Generalin e famshëm rus Arkhipov, u rrezatuan.
Të gjithë anëtarët e ekuipazhit inxhinierik dhe oficeri i divizionit të tyre vdiqën brenda një muaji, për shkak të niveleve të larta të rrezatimit, ndaj të cilit ishin ekspozuar vite më parë. Gjatë dy viteve, gjithashtu edhe 15 marinarë të tjerë vdiqën nga pasojat e këtij rezatimi.
Përfshirja e Gjeneral Arkhipov në krizën e raketave kubane
Nëndetësja sovjetike ruse B-59, ishte vendosur në Ishujt Karaibe afër Kubës. Më 27 tetor 1962, gjatë krizës së raketave kubane, një grup prej 11 shkatërruesish të Marinës së Shteteve të Bashkuara dhe aeroplanmbajtësja USS Randolph gjetën nëndetësen B-59 të klasit Foxtrot me naftë, të armatosur me armë bëthamore pranë Kubës. (B-59, ishte një nga katër nëndetëset Foxtrot të dërguara nga BRSS në zonën përreth Kubës.)
Pavarësisht se ishte në ujërat ndërkombëtare, Marina e Shteteve të Bashkuara filloi të lëshonte ngarkesa sinjalizuese për thellësinë, eksplozivë që synonin ta detyronin nëndetësen të dilte në sipërfaqe për identifikim.
Nuk kishte pasur asnjë kontakt nga Moska për disa ditë dhe, megjithëse ekuipazhi i nëndetëses kishte marrë më parë transmetimet e radios civile amerikane, sapo B-59 filloi të përpiqej të fshihej nga ndjekësit e saj të marinës amerikane, ishte shumë e thellë për të monitoruar ndonjë radio. Ata që ishin në bord, nuk e dinin nëse lufta kishte shpërthyer apo jo. Kapiteni i nëndetëses, Valentin Grigorievitch Savitsky, vendosi që një luftë mund të kishte filluar tashmë dhe donte të lëshonte një silur bërthamor.
Ndryshe nga nëndetëset e tjera në flotilje, tre oficerë në bordin B-59 duhej të pajtoheshin unanimisht, për të autorizuar një lëshim bërthamor: kapiteni Savitsky, oficeri politik Ivan Semonovich Maslennikov dhe shefi i shtabit të flotiljes (dhe zyrtari ekzekutiv i B- 59) Arkhipov.
Në mënyrë tipike, nëndetëset sovjetike të armatosura me “Armë speciale”, kërkonin vetëm që kapiteni të merrte autorizimin (lejen) nga oficeri politik, për të lëshuar një silur bërthamor, por për shkak të pozicionit të lartë të geberal Arkhipov si shef i shtabit, kapiteni i B-59 gjithashtu duhej të merrte edhe miratimin e tij. Një argument ishte për lëshimin apo shpërthimin, por vetëm generali Arkhipov kundër lëshimit tw silurit bërthamor.
Edhe pse Arkhipov ishte i dyti në komandën e nëndetëses B-59, ai në fakt ishte shefi i shtabit të flotiljes së nëndetëseve, duke përfshirë B-4, B-36 dhe B-130.
Sipas autorit të një libri mbi këtë histori Edward Wilson, reputacioni që Arkhipov kishte fituar nga sjellja e tij e guximshme në incidentin e rrjedhjes bërthamore të vitit të kaluar K-19 (të cilin e përshkruam pak më lart) e ndihmoi gjithashtu të mbizotëronte respekti i lartë ndaj tij.
Arkhipov përfundimisht e bindi Savitsky të dilte në sipërfaqe dhe të priste urdhra nga Moska. Kjo mund të ketë shmangur në mënyrë efektive një luftë bërthamore e cila ndoshta do të kishte pasuar nëse arma apo silura me mbushje bërthamore do të ishte shkrepur.
Bateritë e nëndetëses kishin mbaruar shumë dhe ajri i kondicionuar kishte dështuar, duke shkaktuar nxehtësi ekstreme dhe nivele të larta të dioksidit të karbonit brenda nëndetëses. Ata u detyruan të dilnin në sipërfaqe mes ndjekësve amerikanë dhe si rezultat të ktheheshin në ish-Bashkimin Sovjetik.
Pasojat e Gjeneral rus Vasily Arkhipov
Menjëherë pas kthimit në Rusi, shumë anëtarë të ekuipazhit u përballën me “turpin” nga eprorët e tyre. Një admiral u tha atyre: “Do të ishte më mirë nëse do të kishit zbritur me anijen tuaj.” Olga, gruaja e Arkhipovit, madje tha se “nuk i pëlqente të fliste për këtë. Ai ndjeu se ata nuk e kishin vlerësuar atë që kishin kaluar.” Greçko, i cili zëvendësoi ministrin e sëmurë sovjetik të mbrojtjes u zemërua me dështimin e ekuipazhit, për të ndjekur urdhrat e rreptë të fshehtësisë, pasi zbuloi se ata ishin zbuluar nga amerikanët. Madje, një oficer vuri në dukje reagimin e Greçkos, duke thënë se ai “pasi mësoi se ishin nëndetëset me naftë që shkuan në Kubë, hoqi syzet dhe i goditi në tavolinë me tërbim, duke i thyer në copa të vogla dhe pas kësaj u largua papritur nga dhoma”.
Në vitin 2002, komandanti në pension Vadim Pavlovich Orlov, një pjesëmarrës në ngjarje, mbajti një konferencë shtypi, duke zbuluar se nëndetëset ishin të armatosura me silurët bërthamorë dhe se Arkhipov ishte arsyeja që ato pajisje nuk ishin shkrepur.
Orlov i paraqiti ngjarjet në mënyrë më pak dramatike, duke thënë se kapiteni Savitsky e humbi durimin, por përfundimisht u qetësua.
Robert McNamara, Sekretari i Mbrojtjes i SHBA-së në kohën e krizës së raketave kubane, deklaroi në vitin 2002 se “Ne u afruam shumë me luftën bërthamore, më afër nga sa dinim në atë kohë.”
Arthur M. Schlesinger Jr. këshilltar për administratën e Presidentit John F. Kennedy dhe si historian, vazhdoi këtë mendim duke thënë: “Ky nuk ishte vetëm momenti më i rrezikshëm i Luftës së Ftohtë. Ishte momenti më i rrezikshëm në historinë njerëzore”.
Arkhipov vazhdoi në shërbimin e Marinës Sovjetike, duke komanduar nëndetëset dhe më vonë skuadriljet e nëndetëseve. Ai u gradua në admiral në 1975 e u bë kreu i Akademisë Detare Kirov.
Arkhipov u promovua në zv/admiral në vitin 1981 dhe doli në pension në mesin e viteve 1980.
Ai më pas u vendos në Kupavna (e cila u përfshi në Zheleznodorozhny, Oblast i Moskës, në vitin 2004), ku vdiq më 19 gusht 1998.
Rrezatimi ndaj të cilit Arkhipov ishte ekspozuar në vitin 1961, mund të ketë kontribuar në kancerin e tij në veshka, si shumë të tjerë, që shërbyen me të në aksidentin K-19.
Nikolai Vladimirovich Zateyev, komandanti i nëndetëses K-19, në kohën e aksidentit të saj bërthamor në bord, vdiq më 28 gusht 1998. Të dy Arkhipov dhe Zateyev ishin 72 vjeç në kohën e vdekjes së tyre.
Burimet:
- Thirteen Days, Robert F. Kennedy’s memoir of the crisis, posthumously released in 1969; It became the basis for numerous films and documentaries.
- The Missiles of October, 1974 TV docudrama about the crisis.
- The Fog of War, 2003 American documentary film about the life and times of former US Secretary of Defense Robert S. McNamara directed by Errol Morris, which won that year’s Academy Award for Best Documentary Feature.”
- Topaz, 1969 film by Alfred Hitchcockbased on the 1967 novel by Leon Uris, set during the run-up to the crisis.
- Matinee, 1993 film starring John Goodman set during the Cuban Missile Crisis in which an independent-filmmaker decides to seize the opportunity to debut an atomic themed film.
- Thirteen Days(film), based on The Kennedy Tapes: Inside the White House During the Cuban Missile Crisis, a 2000 docudrama directed by Roger Donaldson about the crisis.
- Command & Conquer: Red Alert 3,a 2008 video game, set in an alternate timeline where Einstein did not exist. During the Allied Nations campaign, an alternate version of the Cuban Missile Crisis occurs, dubbed in game as the mission “The Great Bear Trap”, where the Soviet Union had secretly planned and constructed an invasion force in Havana, capped by specially designed Kirov Airships that were yielding 50 megaton bombs and intended to fly towards Allied controlled cities.
- Mad Men, the 2008 episode “Meditations in an Emergency” is set in the midst of the Cuban Missile Crisis.
- Ur, a 2009 short novel by Stephen King, is about three men who discover through a magic Kindle that in a parallel universe, the Cuban Missile Crisis escalated into a nuclear war and ended that universe.
- Call of Duty: Black Ops, 2010 video game, set during and after the Cuban Missile Crisis.
- The Kennedys(TV miniseries), 2011 production chronicling the lives of the Kennedy family, including a dramatisation of the crisis.
- X-Men: First Class, 2011 superhero film set during the Cuban Missile Crisis, which depicts the crisis as being escalated by a group of mutants with the goal of establishing a mutant ruling class after the subsequent war.
- The Courier (2020 film), tells the “true story of the British businessman Greville Wynne(played by Benedict Cumberbatch) who helped MI6 penetrate the Soviet nuclear programme during the Cold War. Wynne and his Russian source, Oleg Penkovsky (codenamed Ironbark), provided crucial intelligence that ended the Cuban Missile Crisis.”
- https://www.jfklibrary.org/learn/about-jfk/historic-speeches/address-during-the-cuban-missile-crisis
[1] Audio recording of President John F. Kennedy’s radio and television address to the nation regarding the former Soviet Union’s military presence in Cuba.
[2] Nikita Sergeyevich Khrushchev (1894-1971) ishte Sekretar i Parë i Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik nga viti 1953 deri në 1964 dhe kryetar i Këshillit të Ministrave të atij vendi nga viti 1958 deri në 1964. Gjatë sundimit të tij, Hrushovi mahniti botën komuniste me denoncimin e tij për krimet e paraardhesit te tij Stalinit dhe filloi një politikë të denoncimit -Stalinizimi me aleatin e tij kryesor Anastas Mikoyan. Ai sponsorizoi programin e hershëm të hapësirës sovjetike dhe miratimin e reformave relativisht liberale në politikën e brendshme. Pas disa fillimeve të rreme dhe një lufte bërthamore të shmangur ngushtë mbi Kubën, ai kreu negociata të suksesshme me Shtetet e Bashkuara për të ulur tensionet e Luftës së Ftohtë. Në vitin 1964, udhëheqja e Kremlinit e hoqi nga pushteti, duke e zëvendësuar me Leonid Brezhnev si Sekretar i Parë dhe Alexei Kosygin si Kryeministër.
[3] Robert Francis Kennedy (1925-1968), i referuar gjithashtu me inicialet e tij RFK ose me pseudonimin Bobby, ishte një avokat dhe politikan amerikan, që shërbeu si Prokurori i Përgjithshëm i 64-të i Shteteve të Bashkuara nga janari 1961 deri në shtator 1964, dhe si senator i SHBA nga New York nga janari 1965. deri në vrasjen e tij në qershor 1968.
