Shkruan Luan-Asllan Dibrani
Historia e marrëdhënieve midis popullit shqiptar dhe atij izraelit është një tregim i pasur me vlera të përbashkëta, respekt dhe ndihmë në momentet më të vështira të historisë. Këto dy popuj, që ndodhen në dy kënde të ndryshme të botës, kanë pasur një lidhje të fortë që ka tejkaluar kufijtë gjeografikë dhe ka ndikuar në ndihmën dhe mbështetjen reciproke gjatë periudhave të ndryshme të historisë.
Shqipëria dhe Ndihma për Hebrenjtë gjatë Luftës së Dytë Botërore
Një nga momentet më të rëndësishme të miqësisë mes shqiptarëve dhe izraelitëve ndodhi gjatë Luftës së Dytë Botërore, kur Shqipëria, një vend që ishte nën pushtimin fashist italian dhe më pas nën atë nazist, shpëtoi një numër të konsiderueshëm hebrenjsh nga persekutimi nazist. Shqipëria është një nga vendet e pakta që gjatë Luftës së Dytë Botërore, jo vetëm që nuk tradhtoi hebrenjtë, por i ofroi strehim dhe shpëtim për ata që kishin shpëtuar nga kampet e vdekjes dhe persekutimi nazist.
Hebrenjtë shqiptarë, si dhe popullatës së përgjithshme shqiptare, iu dhanë azil hebrenjve që kërkonin shpëtim. Ata i fshehën dhe i mbrojtën, duke u dhënë mundësinë të shpëtonin nga masakrat që po ndodhnin në gjithë Evropën. Pas Luftës, shumë hebrenj të shpëtuar kanë dëshmuar se kishin shpëtuar falë ndihmës dhe mikpritjes së shqiptarëve.
Një nga shembujt më të njohur të kësaj ndihme është historia e familjes Mincë, një familje shqiptare që mbajti të fshehur një grup hebrenjsh për një kohë të gjatë. Kjo ndihmë e papërshkrueshme bëri që Shqipëria të ruante një rekord unik, pasi asnjë hebre shqiptar nuk u dërgua në kampet e përqendrimit.
Pas Luftës dhe Dëshira për Të Forcuar Marrëdhëniet
Pasi Shqipëria kaloi në regjimin komunist pas Luftës së Dytë Botërore, marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe shtetit të ri të Izraelit, i cili u themelua në vitin 1948, u ngritën dhe u zhvilluan. Pavarësisht se gjatë periudhës komuniste Shqipëria ishte një shtet që kishte politika të mbyllura dhe izoluese, marrëdhëniet kulturore dhe politike mes Shqipërisë dhe Izraelit nuk u shkëputën plotësisht.
Në vitin 1991, pas rënies së regjimit komunist, Shqipëria filloi të hapte dyert për diplomaci dhe marrëdhënie me shtete të tjera, përfshirë Izraelin. Izraeli dhe Shqipëria filluan të zhvillojnë bashkëpunime diplomatike, tregtare dhe kulturore, duke forcuar më tej lidhjet mes dy popujve.
Vlerësimi i Miqësisë Shqiptaro-Izraelite
Në vitet e fundit, miqësia mes shqiptarëve dhe izraelitëve është pasuruar me shumë aktivitete dhe ngjarje të rëndësishme. Nënshkrimi i marrëveshjeve diplomatike dhe ekonomike, vizitat e udhëheqësve të dy shteteve dhe zhvillimi i marrëdhënieve në sektorë të ndryshëm, kanë kontribuar në forcimin e lidhjeve mes dy popujve.
Një nga momentet më të rëndësishme të këtij bashkëpunimi ka qenë dhe mbështetje e Izraelit për Shqipërinë pas tërmetit të vitit 2019, kur Izraeli ishte një nga vendet e para që ofroi ndihmë për rindërtimin e infrastrukturës dhe strehimit të qytetarëve të prekur. Po ashtu, bashkëpunimi në fushat e sigurisë dhe luftës kundër terrorizmit ka qenë një tjetër aspekt i rëndësishëm i marrëdhënieve të dy vendeve.
Në vitin 2018, presidenti izraelit Reuven Rivlin vizitoi Shqipërinë, ku ai shprehu mirënjohjen për shpëtimin e hebrenjve gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe për mikpritjen e shqiptarëve. Po ashtu, përkujdesi dhe vlerësimi i shtetit izraelit për kontributin e Shqipërisë në shpëtimin e hebrenjve është shfaqur në disa ngjarje dhe aktivitete të organizuara nga shteti i Izraelit, duke përfshirë edhe njohjen e figurave shqiptare që kontribuan në shpëtimin e hebrenjve gjatë luftës.
Figura Kyçe të Hebrenjve në Amerikë dhe Ndihma për Kosovën
Gjatë periudhës së luftës në Kosovë në vitin 1999, shumë figura të rëndësishme nga komuniteti hebre në Shtetet e Bashkuara të Amerikës luajtën një rol të dukshëm në mbështetje të Kosovës dhe në presionin për ndërhyrjen e NATO-s, duke përfshirë bombardimet ndaj Serbisë. Këto figura, shumë prej të cilave ishin individë me ndikim në politikën, diplomacinë dhe medias amerikane, ndihmuan në formimin e opinionit publik dhe u angazhuan për të ndihmuar në realizimin e një aksioni ndërkombëtar për të ndalur masakrat dhe pastrimin etnik që Serbia po kryente ndaj shqiptarëve të Kosovës.
- Eli Wiesel – Nobelisti dhe Aktivisti i Drejtave të Njeriut
Eli Wiesel, fitues i Çmimit Nobel për Paqe dhe një nga figurat më të njohura të komunitetit hebre, ishte një nga zërat më të fuqishëm që kërkoi ndërhyrje ndërkombëtare në Kosovë. Wiesel, një mbijetues i Holokaustit dhe aktivist i njohur për të drejtat e njeriut, shpesh ka folur në emër të viktimave të gjenocidit dhe pastrimit etnik. Ai ishte një kritik i ashpër i politikës së indiferencës ndaj masakrave që po ndodhnin në Kosovë dhe ndihmoi në mobilizimin e opinionit publik në Shtetet e Bashkuara dhe më gjerë për të mbështetur ndërhyrjen ushtarake të NATO-s.
Në vitin 1999, Wiesel e theksoi se ishte e domosdoshme që Perëndimi të ndërhynte për të parandaluar një katastrofë më të madhe. Ai e konsideronte Luftën në Kosovë si një mundësi për të treguar se bota kishte mësuar nga tragjedia e Holokaustit dhe nuk mund të qëndronte indiferente ndaj krimeve kundër njerëzimit.
- Richard Holbrooke – Diplomati i Shquar dhe Arkitekti i Marrëveshjes së Daytonit
Richard Holbrooke, një diplomat i njohur amerikan dhe ndihmës sekretar i Shtetit, ka luajtur një rol të rëndësishëm në politikën e jashtme të SHBA-së dhe ishte një nga mbështetësit kryesorë të ndërhyrjes në Kosovë. Holbrooke kishte qenë përfshirë në negociatat e Paqes në Bosnje dhe kishte një përvojë të gjerë në Ballkan. Ai e dinte se çfarë mund të ndodhte nëse Serbia do të vazhdonte me agresionin ndaj Kosovës dhe mbështeti fuqishëm bombardimet e NATO-s për të ndaluar spastrimin etnik dhe për të shpëtuar jetët e shqiptarëve të Kosovës.
Holbrooke ishte gjithashtu një mbështetës i fortë i politikave të SHBA-së në favor të Kosovës dhe gjithmonë ka kërkuar angazhimin ndërkombëtar në mbështetje të Kosovës për të garantuar paqen dhe stabilitetin në rajon.
- Ruth Bader Ginsburg – Gjykatësja e Gjykatës së Lartë të SHBA-së
Ruth Bader Ginsburg, një nga gjykatësit më të njohur të Gjykatës së Lartë të Shteteve të Bashkuara, e cila kishte një karrierë të gjatë dhe të nderuar në mbështetje të të drejtave të njeriut, është një tjetër figurë që ka ndihmuar në mbështetje të Kosovës dhe ka dënuar veprimet e Serbisë. Ginsburg, e cila ishte e njohur për mbrojtjen e të drejtave të pakicave dhe për angazhimin e saj për drejtësi sociale, ka folur për rëndësinë e ndërhyrjes ndërkombëtare për të ndaluar dhunën dhe për të mbrojtur të drejtat e popullsisë kosovare.
Ajo ka mbështetur fort përdorimin e forcës ushtarake për të ndaluar krimet kundër njeriut në Kosovë dhe për të ndihmuar në krijimin e një ambienti të sigurt dhe të drejtë për popullin kosovar. Ginsburg gjithashtu e ka konsideruar këtë ndërhyrje si një hap të nevojshëm për të treguar se bota nuk mund të qëndronte e heshtur përballë barbarizmave të Serbisë.
- Bernie Sanders – Senator i SHBA-së dhe Aktivist Politik
Bernie Sanders, senatori i njohur amerikan dhe një figurë e njohur e politikës progresive, ka luajtur gjithashtu një rol të rëndësishëm në ndihmën për Kosovën. Ndërkohë që ai është më shumë i njohur për angazhimin e tij në çështje të brendshme të SHBA-së dhe të drejtave të punëtorëve, Sanders gjithashtu ka shprehur mbështetje të fortë për popullin e Kosovës dhe ka denoncuar agresionin serb. Ai ka folur për nevojën e ndërhyrjes ndërkombëtare për të mbrojtur popullin kosovar dhe për të parandaluar pastrimin etnik.
- Samuel Pisar – Avokati dhe Aktivisti i Drejtave të Njeriut
Samuel Pisar, një nga avokatët më të njohur hebrej dhe mbijetues i Holokaustit, ka qenë një tjetër mbështetës i fortë i popullit kosovar. Pisar ka ndihmuar në promovimin e ndërhyrjes ndërkombëtare dhe ka përdorur eksperiencën e tij të dhimbshme të Holokaustit për të theksuar rëndësinë e veprimit të shpejtë dhe të vendosur kundër gjenocidit dhe pastrimit etnik që po ndodhte në Kosovë.
Pisar ka qenë një nga ata që ka bërë thirrje për bombardimet e Serbisë, duke e konsideruar këtë një mjet të domosdoshëm për të shpëtuar jetët e qytetarëve të Kosovës dhe për të dërguar një mesazh të fuqishëm se bota nuk do të lejonte një tjetër tragjedi si ajo që ndodhi gjatë Luftës së Dytë Botërore.
- Kongresistë dhe Politikanë të Tjerë Hebrenj
Përveç individëve të shquar, shumë politikanë dhe kongresistë hebrenj në Shtetet e Bashkuara ishin gjithashtu mbështetës të fortë të ndërhyrjes ndërkombëtare për të ndihmuar Kosovën. Ata e kanë parë angazhimin për të mbrojtur popullin kosovar si një çështje të drejtësisë dhe të mbrojtjes së të drejtave të njeriut, duke kërkuar një reagim të fuqishëm ndaj agresionit serb.
Përfundim
Historia e miqësisë mes popujve shqiptar dhe izraelit është një histori e mbushur me sakrifica, ndihmë reciproke dhe respekt. Shpëtimi i hebrenjve gjatë Luftës së Dytë Botërore është një nga momentet më të ndritura të kësaj miqësie, dhe vazhdimi i marrëdhënieve të ngushta pas rënies së regjimit komunist tregon thellësinë dhe vlerat që lidhin këto dy popuj. Miqësia e tyre është një shembull i rëndësishëm i solidaritetit dhe i bashkëpunimit në mes të popujve të ndryshëm, për t’i dhënë shpresë botës për një të ardhme paqësore dhe të mbështetur te ndihma reciproke.
Ndihma e hebrenjve të njohur në SHBA për Kosovën dhe mbështetja e tyre për bombardimet e Serbisë ishin të lidhura ngushtë me përvojat e tyre historike të gjenocidit dhe të drejtat e njeriut. Ata e kuptuan nevojën e ndërhyrjes për të ndaluar masakrat dhe për të shpëtuar jetët e pafajshme, duke e bërë këtë angazhim të natyrshëm në vijim të luftës për drejtësi dhe paqe.
