Më 3 shkurt ’23 kisha mendua ta kujtoj me pakë fjalë Dritëro Agollin, poetin e madh të Letërsisë së Sotme Shqipe (të viteve 1970-1980).
Por koha po ec e bota rrotë nuk po ndalet.
Sot është 17 shkurti, dita kur u shpall shtet Kosova
Dritëron e njoha si poet dhe u takova në Fier e Pishtinë, më 1970 dhe 1980. Ishte i thjeshtë, i dashur e popullor. Nuk mund te mos qeshje e ta mbaje me të duart barkun kur fliste Agolli.
Me të vërtetë kur fliste Dritëroi më dukej se po flista me fshatarët, bujqir e barinjët e Turjakës e të Panorcit, me Man Halilin, Hysen Dergutin, Amrush Halililin e Murat Musën e Bajram Ramadanin, Din Haxhiun, Asman Cufën, Reshit Imerin e Shaqë Tushën.
Dhe s`kam se si ta harroj Dritëroin sepse sa herë që doja që doja bija të fle, lexoja nga 2 e 3 nga vjershat e poemat e Dritëroit, Kadaresë dhe në të njëjtën kohë dëgjoja një këngë trimërie nga Salih e Feriz Krasniqi që mendoj unë nuk ia l`shonin vendin Agollit, për këndim, për dashurinë nda atdheut, nënes, motrës e gruas.
Dhe kush e dinte që Dritëron do ta shihja për herë të fundit në Prishtinë në vjeshtën e vitit 1980, në Hotelin me 5 yje, në Grand, në Prishtinë.
Erdha nga Panorci, katund që i ngjan shumë krahisnës së Devollit të Agollit, aty ku punoja si mësues Letërsie e Gjuhe Shqipe me klasët e larta.
Erdha në kryeqytet (në Prishtinë) me çizmet *) me baltë Panorci. Dhe kur hyra në hotel, që shkëlqente, i vetmi unë isha me çizme dhe i vetmi unë i kisha çizmet me baltë. I ngjaja më shumë ”Partizanit Meke” se sa një mësuesi.
Por nuk ishte e lehtë të hyje në Grand, sepse ishte fati i keq që po at ditë që kishte ardhur Agolli, Kolë Jakova, Elena Kadare, të nesërmen në Prishtinë luhej një ndeshje futbolli në mes të reprezentacionit të ish Jugosllavisë dhe Kosovës, një ndeshje miqësore. Para dyerve të ”Grandit” kishin ardhur shumë të reja e të rinj shqiptarë (ndoshta edhe serbë e të tjerë) të takoheshin me futbollistët jugosllavë. Policia nuk lente njeri me hyrë në hotel, ngase kishte shumë futbollistë të njohur e shumë vajza bukuroshe kishin dëshirë t’i shihnin e ndoshta edhe të … flisnin e të ”flenin” me ata.
Edhe unë doja të hyja në hotel por jo t’i takoja futbollistët por petin e ”Nënës Shqipëri”, poetin e poemës së heronjëve të Vigut, të Veriut, bacës Kolë.
– Ku po shkon, më pyetën policët dhe më ndalën.
– Dua ta takoj Dritëroin *) gjegja unë.
U ula në mes tyre dhe fillova edhe unë të flas, për punën si mësues dhe trastën me baltën e Devollit e lloç-in *), baltën e Panorcit.
Për Dritëro Agollin janë shkruajtur me mijëra shkrime, studime kritike e me e qindra dokumentarë në në radio e televizion.
Edhe unë kam folur disa herë në orët e mësimit për Dritëron e kam shkruajtur 2 shkrime, kujtime për Dritëroin në faqen e Kulturë, në Bota Sot:
“Vdiq poeti i poemës ”Nënë Shqipëri”
Sinan Kastrati
NGA SINAN KASTRATI MË 3 SHKURT 2017 NË ORA: 21:03
https://www.botasot.info/kultura/649877/vdiq-poeti-i-poemes-nene-shqiperi/
“Dritëro, Lamtumirë, Dritëro Agolli!”
Sinan Kastrati NGA SINAN KASTRATI MË 5 SHKURT 2017 NË ORA: 13:31
https://www.botasot.info/kultura/650529/dritero-lamtumire-dritero-agolli/
E takova edhe Ismail Kadarenë dhe Shqfqet Musarajn në shtëpinë e shkrimtarëve në Tiranë, në Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë (LSHA)*).
Ismaili ishte qytetar, poet qyteti dhe si ”gjeneral i letërsisë”, pa keqkuptim e them, ishte prepotent*), mendjemadh *), ndryshe nga Agolli që ishte fshatar i thjeshtë, bujk, bari e plak që fliste për plakun e pleqtë, për qenin, pelen e mazin (mëz-in).
Para se të vdiste profesor Ajeti, një miku im, Xhafer Leci më luti që të takohemi në Prishtinë e të shkojmë te profesori por unë nuk munda të shkoj. Megjithate, Xhaferin e falenderova dhe i shkruajta disa fjalë për profesorin.
Për profesor Idriz Ajetin paska shkruajtur edhe nipi im, Fatmir Bajra. Fatmiri është djalë i mirë, jo pse është nip imi por pse është nxënës besnik i ”akademik” Isa Mustafës.
Ngutet Fatmiri.
Për profesor Ajetin nipi im, Fatmiri paska shkruar bukur shumë sa njjeherë mendova se mos nipi jem paska qenë moshatar e bashkëpuntor i profesor Ajetit: ”Profesor akademik, IDRIZ AJETI, gojëtar i shquar i gjuhës shqipe, studius unik i letërsisë, shqipërues i spikatur i gjuhës amëtare-shqipe dhe Baba i albanologjisë n’trojet etnike n’ish Jugosllavi, me thekes të veçantë; në Dardaninë antike-Kosovë !”
*) Profesor Idriz Ajeti
Profesor Idriz Ajeti lindi në Tupallë, komuna e Medvegjës me 26 qershor 1917 dhe vdiq më 13 shkurt 2019 në Prishtinë, kur i mbushi plot 101 vjet.
*) ÇIZME f. kryes.
- Këpucë prej lëkure ose prej gome me qafa të gjata, zakonisht deri afër gjurit.
Çizme burrash (grash, fëmijësh). Çizme oficerësh. Çizme gjahu. Çizme gome (lëkure). Qafat e çizmeve. Mbath (vë, heq) çizmet.
*) LLOÇ m.
- Baltë e qullët dhe e hollë, llucë; borë e shkelur dhe e përzier me baltë. Ra në lloç. Ecnin nëpër lloç. U bë vendi lloç.
- shih LLAÇ,~I I.
- si mb. ~, ~E. I pjekur shumë, i s’qullët; i ndulkët. Dardhë (mollë) lloçe.
* E bëri lloç shih te BËJ.
*) Dritëroi dhe drejtori
Unë mendoj se policët menduan se dua ta takoj Drejtorin e Hotelit dhe më lëshuan të hyje
*) Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve
Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë (LSHA) është organizatë jofitimprurëse e krijuar nga një grup shkrimtarësh e artistësh shqiptarë për të propaganduar krijimtarinë letrare e artistike të autorëve shqiptarë, për të vlerësuar e rivlerësuar veprat më të mira të letërsisë, muzikës, pikturës e skulpturës shqiptare, vlerat tradicionale dhe ato bashkëkohore, dhe për të nxitur krijimtarinë e talenteve të reja. LSHA mbron dhe nxit tendencat më të mira të zhvillimeve të letërsisë dhe artit në shërbim të shoqërisë e kombit shqiptar, sipas modeleve më të mira të vlerave letrare e artistike të kombeve të qytetëruara.
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lidhja_e_Shkrimtar%C3%ABve_dhe_Artist%C3%ABve
*) PREPOTENT mb. libr. keq.
Që përdor forcën për të detyruar ose për të shtrënguar një tjetër të bëjë ashtu si thotë ai; që shpërdoron pushtetin për të bërë ashtu siç do ai, pa marrë mendimin e të tjerëve; që e quan veten më të fuqishëm e më të pushtetshëm se të tjerët; mujshar; që është karakteristik për një njeri të tillë. Nëpunës prepotent. Sjellje prepotente. Veprim prepotent.
Përd. em. sipas kuptimit të mbiemrit. Qëndrim (përgjigje) prej prepotenti.
*) MENDJEMADH mb.
- Që i pëlqen shumë mendja e vet dhe nuk pranon a nuk përfill mendimin e të tjerëve, që kujton se është më i dituri, më i mençuri etj.; që mbahet rëndë e me të madh, që i duket vetja kush e di se ç’është, që shet mend, kryelartë. Artist mendjemadh. Intelektual mendjemadh. Zonjë mendjemadhe. Është pak mendjemadh.
- Përd. em. sipas kuptimit të mbiemrit. Qëndrim prej mendjemadhi.
MENDJEMADHËSI f.
Të qenët mendjemadh; qëndrim e sjellje prej mendjemadhi. Shenja (shfaqje) mendjemadhësie. Flet me mendjemadhësi. E keqja nuk vjen nga urtësia, po nga mendjemadhësia. fj. u.
17 shkurt 2023
Vdiq poeti i poemës ”Nënë Shqipëri
Vazhdon nga numri i kaluar ”Për përvjetorin e vdekjes së Dritëro Agollit e të Idriz Ajetit”, Fjala e Lirë dhe Drini.us, 18 shkurt 2023
Dritëro Agolli
Në shenjë nderimi e respekti për babain e poezsë së sotme shqipe, Dritëro Agollin
Sonte kisha dashur që ta kujtoj e ta shoh Agollin, jo në arkivol por në ara, ku bujku lavron tokën me parmendë e ”Në kryeqytet”, poetin e Devollit … Kisha dëshirua që Agolli të vije në Suedi, në Akademinë e Shkencave, aty ku ndahet Qmimi Nobel për Letërsi.
Po s`do të ishte keq së pakut të takohej me Sture Alen *), me Strindbergun, me Selma Lagerlöf e me Asrtrid Lindgren e ai, bashkë me Kadarenë, Fatos Arapin të merrte me vete ”Poemën e të pagjumëve”, ”Nagantin e gjyshit të rënë” e … ”Mundja e Lekë Dukagjinit” e të na fliste ”Dy fjalë poetëve që vijnë” e ti takoj poetët e prozatorët më të mirë të botës letrare e kulturore, të këndoi me ta, SHQIP, poeti më i madh i ditëve tona, poeti që i këndoi Nënes Shqipëri.
E prisja se do të vdes por jo në ”shkurt”. E pash edhe në ëndërr, bashkë me Hatixhenë, poetin e madh, poetin e tokës.
I thanë: oborrtar*)
-Po! Ai ishte oborrtar por ishte edhe fshatar, jo ”qytetar” sepse fliste e punonte si fshatar, i ruante bagëtinë si bari e punonte tokën si bujk i vyeshëm, i përkryeri i fjalëve, i vjershave i ditëve tona.
Ishte poeti më modest e njeriu më i thjeshtë që kam njohur.
Lajmin e keq, për vdekjen e poetit, ma dha Mustafë Aliu, ish shoku i gjeneratës që bashkë e kishim takuar Agollin, në Shqipërinë nënë, në Fier.
Dy takimet me Dritëroin
Dritëroin për herë të parë e takova në Fier, në mes të muajit qershor 1979 kur isha në një ekskursion *) mësimor shkencor, si mysafir i UT (Univerzitetit shtëror të Tiranës)
Agolli kishte qenë në një kafe në qendër të Fierit dhe kur hyra, menxi prita që ta përshëndes e ta përqafoi, të flas me poetin më të madh të Letërsisë së Realizmit Socialiast dhe Kryetarin e Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë.
Me mua ai e piu edhe kafenë (dhe rakinë) e 13-të.
– Shoku Dritëro, do të pim nga një kafe?
– Kam pirë 12 kafe e 12 gota raki, tha ai !
Unë ngula këmbë:
– Edhe një kafe e një raki do të pish për mua dhe menjëherë mu kujtua poezia e Dritëroit, që aq shumë flet për rakinë e fortë, duhanin e Mezhgoranit, specin e djegst … nusën e shëndetshme … e tokën, me e punua me parmendë.
– E kush do të këndoi tokës si ti o Dritëro Agolli?
Ndërsa cigaren ”Partizan” nuk e shymte e bisedën me plot humor e vazhdonte. Fliste për rininë e për poezinë, për të rinjët e pleqt, për vajzat e nuset e bukura, që mjafton të shikohen njëherë para pasqyreve!
Takimi i dytë dhe biseda e fundit, me Dritëroin ishte në Hotelin Grand, në Prishtinë.
Ishte fillimi i vitit 1980. Punoja si mësues i Letërsisë Shqipe në katundin Panorc.
Dëgjova se Dritëro Agolli, Kolë Jakova e Elena Kadare bashkë me një delegacion kishin ardhur në Prishtinë.
Posa e kreva mësimin në Panorc (paradreke), pasdreke udhtova këmbë nga Panorci deri në Vollljak, afro dy orë këmbë. Në xeheroren e Volljakut, prisja se mos vjen ndonjë autobus ndëruban, dhe pata fatin e hypa me një kamion që ishte plot me xehe dhe erdha në Prishtinë.
Në Prishtinë u takova me të fejuarën time, Nexhën dhe bashkë me te shkuam në Hotelin Grand, ku ishte Delegacioni i Shkrimtarëve Shqiptarë.
Para hotelit ishte nje grumbull i madh i të rinjëve ndërsa në dyert e hotelit ruanin disa policë.
Ajo turmë e njerëzve ishin grumbulluar, jo për Agollin por për me i pa lojtarët e reprezentacinit të futbollit jugosllav, që të nesërmen luante një ndeshje ”miqësore” me Prishtinën.
Ishte e pamundur që të hyeja brenda në hotel. Dikur, duke u shtyrë me bërryla, menxi (mezi) *) u afrora te dera e hotelit. Një polic më pyeti:
– Ku ?
– Dua ta shoh Dritëroin! Ai mendoi se i thash ”dua të takohem me drejtorin e hotelit” dhe më lëshoi të hyjë brenda, pa ndonjë problem.
Pasi më treguan në recepcion se ku gjendet delegacioini i Shkrimtarëve,
shkuam një kat më poshtë dhe i gjetëm të tretë dhe disa të tjerë që nuk i mbaj mend emrat e tyre.
Unë kisha mbath qizme llastiku, me baltë dhe posa hyra i thash:
-Shoku Dritëro, kam ardhur me Baltën e Panorcit me të takua! Kjo ma kujtonte Agollin e madh kur niset për në Tiranë me strajcën plot baltë të Devollit.
Biseda kishte qenë e zjarrtë, shpërthyese në mes tyre. Kolë Jakova, një burrë dy metra i gjatë që iu përngjante personazheve që i kishte ne vepra, trimave të Këngëve Kreshnike, ”Të heronjëve të Vigutt” e kaçakëve *)
kosovarë, “Halilit e Musës” që aq bukur iu kishte këndua Baca Kolë ndërsa Elena, një grua bukuroshe, më shumë dëgjonte e shikonte.
Dritëroi fliste e fliste dhe sa herë fliste, të gjithëve na bënte me qesh.
Pastaj, si për mahi e sa për të fol edhe unë e pyeta Agollin:
– Shoku Dritëro, Elena është motra e Kadaresë?
Dritëroi më tha me plot gojën e duke qeshur:
– Vëlla e motër bëhen në moshën 60 vjeçare!
Sonte kisha dashur të shkruaj për Agollin ashtu sikur dikur, kur isha student e te kryet e krevatit i mbaja vjershat e Agolilt e të Kadaresë e i dëgjoja këngët e Sali e Feriz Krasniqit.
Nuk ka ndodh asnjëherë që para se të flerë të mos i lexoj disa herë, disa nga vjershat e Agollit. Ato, madje i dija edhe përmendësh.
Dritëro, emri yt si poet bashkë me Naimin e Fishtën, Azem Shkrelin, Ali Podrimën e … Nazmi Rrahmanin, nuk do të harrohen.
E unë ju kujtoi me mall e vjershat tua do ti lexoj me zë sikurse aktorët apo siq thoje Ti: si Xhevahir Spahiu që recikton bukur.
Dritëro, natën e mirë !
*) Sture Allén
Sture Allén, född 31 december 1928 i Lundby församling i Göteborg, död 20 juni 2022 i Biskopsgårdens distrikt i Göteborg, var en svensk språkforskare, professor i språkvetenskaplig databehandling vid Göteborgs universitet 1972–1993, ledamot av Svenska Akademien sedan 1980 och dess ständige sekreterare 1986–1999. Han invaldes i Svenska Akademien den 2 oktober 1980 och tog sitt inträde 20 december samma år, som efterträdare till Carl Ivar Ståhle på stol nr 3.
Sture Alln (31 dhjetor 1928 – 20 qershor 2022 në distriktin Biskopsgården të Göteborgut, ishte gjuhëtar suedez, Profesor i informatikës gjuhësore në Universitetin e Göteborgut nga viti 1972 deri në vitin 1993, anëtar i Akademisë Suedeze që nga viti 1980 dhe sekretar i përhershëm i saj nga viti 1986 deri më 1999. Ai u zgjodh në Akademinë Suedeze më 2 tetor 1980 dhe mori vendin e tij më 20 dhjetor të të njëjtit vit, si pasues i Carl Ivar Ståhle në karrigen nr. 3.
*) Johan August Strindberg
Johan August Strindberg, född 22 januari 1849 i Stockholm, död 14 maj 1912 i Stockholm, var en svensk författare. Under fyra decennier var Strindberg en prominent gestalt i det litterära Sverige. Han var omdiskuterad och inte sällan involverad i personkonflikter. Bland hans verk finns ett flertal romaner, noveller och dramer som räknas som klassiker inom svensk litteratur, och han räknas som en av Sveriges mest betydelsefulla författare. Internationellt är han dock främst känd som dramatiker. Han var även verksam som bildkonstnär och målade och fotograferade, även om detta främst uppmärksammats av eftervärlden.
Strindberg var mycket produktiv, trots perioder av improduktivitet, och banbrytande inom flera genrer. Allmänt betraktas han som en nydanare av det svenska språket. Strindberg tillhörde kretsen kring de så kallade åttiotalisterna och var delvis engagerad i frågorna för den framväxande arbetarrörelsen. Han ägnade sig också i perioder åt självständig, egensinnig forskning inom naturvetenskap och ockultism.
Johan August Strindberg (22 janar 1849 – 14 maj 1912) ishte një autor suedez. Për katër dekada, Strindberg ishte një figurë e shquar në Suedinë letrare. Ai ishte i diskutueshëm dhe jo rrallë i përfshirë në konflikte personale. Në mesin e veprave të tij janë romane të shumta, Tregime të shkurtra dhe drama që konsiderohen klasike në letërsinë suedeze, dhe ai konsiderohet si një nga shkrimtarët më të rëndësishëm të Suedisë. Megjithatë, ndërkombëtarisht, ai njihet kryesisht si dramaturg. Ai ishte gjithashtu aktiv si një artist vizual, pikturë dhe fotografi, edhe pse kjo ka tërhequr kryesisht vëmendjen e posterit.
*) Selma Lagerlöf
Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf ([ˈsɛ̂lːma ˈlɑ̂ːɡɛˌɭøːv] (lyssna)), född den 20 november 1858 på Mårbacka i Östra Ämterviks församling i Värmlands län, död 16 mars 1940 på Mårbacka i Östra Ämterviks församling i Värmlands län, var en svensk författare.
Lagerlöfs debutroman, Gösta Berlings saga, gavs ut 1891, och läseboken Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige 1906–1907. Hennes författarskap utgår från en värmländsk litterär tradition med muntliga sagor.
Lagerlöf var den första kvinnan att tilldelas Nobelpriset i litteratur, 1909. Hon var även den första kvinnan i Svenska Akademien, och en av ursprungsledamöterna i Samfundet De Nio, samt ledamot av Kungliga Vetenskaps- och Vitterhets-Samhället i Göteborg.
Även om Lagerlöf förknippas med Mårbacka, bodde och verkade hon i Falun under många år, och det var där hon skrev några av sina främsta verk. Under flera år bodde hon även i Landskrona, där hon var yrkesverksam lärare.
Lagerlöf prydde den svenska tjugokronorssedeln från 1997 till 2016. Och på Dalarnas museum i Falun finns ett Selma Lagerlöfs bibliotek och arbetsrum bevarat med inventarier, i det så kallade Selma Lagerlöf-rummet. Gården Mårbacka utanför Sunne, som hon själv drev som jordbruk, har genom Lagerlöfs testamente efter hennes död blivit till ett museum som förvaltar hennes minne och erbjuder guidade visningar av boningshuset. Vidare har hon återkommande varit föremål för skildringar, som i dramaserien Selma (2008) och dokumentärserien Selma Lagerlöf (2022).
Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf ([ˈsɛ̂lːma ˈlɑ̂ːɡɛˌɭøːv] (dëgjo)), e lindur më 20 nëntor 1858 në Mårbacka në Famullinë Östra Ämtervik në qarkun Värmland, vdiq më 16 mars 1940 në Mårbacka në Famullinë Östra Ämtervik në qarkun Värmland, ishte një shkrimtare suedeze.
Romani debutues i Lagerlöf, Gösta Berlings saga, u botua në vitin 1891, dhe libri i leximit Udhëtimi i mrekullueshëm i Nils Holgersson përmes Suedisë 1906-1907. Shkrimi i saj bazohet në një traditë letrare Värmland me përralla gojore.
Lagerlöf ishte gruaja e parë që mori çmimin Nobel në letërsi, në vitin 1909. Ajo ishte gjithashtu gruaja e parë në Akademinë Suedeze, dhe një nga anëtarët origjinalë të Shoqërisë së Nëntë, si dhe një anëtar i Shoqërisë Mbretërore të Shkencave dhe Letrave në Göteborg.
Edhe pse Lagerlöf është e lidhur me Mårbacka, ajo jetoi dhe punoi në Falun për shumë vite, dhe ishte atje që ajo shkroi disa nga veprat e saj më të mëdha. Për disa vite ajo jetoi edhe në Landskrona, ku ishte mësuese profesioniste.
Lagerlöf stolisi kartëmonedhën suedeze njëzet-kurore nga viti 1997 deri në vitin 2016. Dhe në muzeun e Dalarna-s në Falun, ndodhet një bibliotekë e Selma Lagerlöf dhe studimi i ruajtur me pajisje dhe pajisje, në të ashtuquajturën dhomë Selma Lagerlöf. Ferma Mårbacka jashtë Sunne, të cilën ajo vetë vrapoi si një fermë, ka nëpërmjet vullnetit të Lagerlöf pas vdekjes së saj u kthye në një muze që menaxhon kujtesën e saj dhe ofron turne të udhëhequra të shtëpisë së banimit. Për më tepër, ajo ka qenë vazhdimisht subjekt i paraqitjeve, si në serinë e dramës Selma (2008) dhe seritë dokumentare Selma Lagerlöf (2022).
*) Astrid Lindgren
Astrid Anna Emilia Lindgren, född Ericsson den 14 november 1907 i Vimmerby landsförsamling i Småland, död 28 januari 2002 i Stockholm, var en svensk barnboks-, sångtext- och manusförfattare samt förlagsredaktör och opinionsbildare. Lindgren är känd över hela världen för sina barnböcker om bland andra Pippi Långstrump (1945), Barnen i Bullerbyn (1947), Karlsson på taket (1955), Madicken (1960), Emil i Lönneberga (1963), Saltkråkan (1964), Bröderna Lejonhjärta (1973) och Ronja Rövardotter (1981).
Beräknad siffra 2019 för försäljningen av böcker är 165 miljoner exemplar och de har översatts till 107 språk (2019). Många av Lindgrens böcker har filmatiserats — merparten är svenska spelfilmer. Återkommande i Lindgrens filmer är kompositören Georg Riedel, regissören Olle Hellbom och skådespelaren Allan Edwall. Det har även producerats några utländska filmer och animeringar av Lindgrens böcker och noveller.
Lindgren tilldelades ett stort antal nationella och internationella priser för sina böcker, bland annat Svenska Akademiens stora guldmedalj. Hon utsågs även till hedersdoktor vid Linköpings universitet, universitetet i Leicester och universitetet i Warszawa. Flera priser har även instiftats i hennes namn, där det främsta är Litteraturpriset till Astrid Lindgrens minne instiftat 2002 av Sveriges regering. Prissumman är på fem miljoner kronor, vilket gör det till världens största litteraturpris efter Nobelpriset i litteratur.
Lindgren var under senare delen av sitt liv också en betydande samhällsdebattör. I valrörelsen 1976 publicerades hennes novell Pomperipossa i Monismanien i Expressen. Hon ansåg där, att det var absurt, att egenföretagare kunde få betala mer i marginalskatt än de tjänade. Novellen fick stor uppmärksamhet och spridning. Regeringens bemötande av Lindgren när finansminister Gunnar Sträng först svarade, att Lindgren har djup okunskap i skattepolitikens irrgångar, för att senare erkänna att hon hade rätt i sak, anses ha varit en bidragande faktor till att socialdemokraterna förlorade regeringsmakten för första gången på 40 år.
Hon engagerade sig även för barns rättigheter, mot kärnkraften och i Djurskyddskampanjen med ett flertal debattartiklar i Expressen.
Astrid Lindgren övertog Selma Lagerlöfs plats, som motiv på den svenska 20-kronorssedeln, den 1 oktober 2015.
Astrid Anna Emilia Lindgren (14 nëntor 1907 – 28 janar 2002) ishte një libër suedez për fëmijë, kompozitor dhe skenarist, redaktor botues dhe udhëheqës opinionesh. Lindgren është e njohur në të gjithë botën për librat e fëmijëve të saj rreth, ndër të tjera, Pippi Longstocking (1945), Fëmijët e Bullerbyn (1947), Karlsson on the Roof (1955), Madicken (1960), Emil i Lönneberga (1963), Saltkråkan (1964), Bröderna Lejonhjärta (1973) dhe Ronja vajza e grabitësit (1981).
Shifra e vlerësuar në vitin 2019 për shitjen e librave është 165 milionë kopje dhe ato janë përkthyer në 107 gjuhë (2019). Shumë nga librat e Lindgrenit janë filmuar, shumica e tyre janë filma artistikë suedezë.
Pjesë e filmave të Lindgrenit janë kompozitori Georg Riedel, regjisori Olle Hellbom dhe aktori Allan Edwall. Janë prodhuar gjithashtu disa filma të huaj dhe animacione të librave dhe tregimeve të shkurtra të Lindgrenit.
Lindgren u nderua me një numër të madh çmimesh kombëtare dhe ndërkombëtare për librat e tij, duke përfshirë medaljen e madhe të artë të Akademisë Suedeze. Ajo gjithashtu u nderua me doktoraturë nderi nga Universiteti Linköping, Universiteti i Leicesterit dhe Universiteti i Varshavës. Disa çmime janë themeluar gjithashtu në emrin e saj, më i rëndësishmi nga të cilët është Astrid Lindgren Memorial Award i themeluar në vitin 2002 nga qeveria suedeze. Paratë e çmimit janë pesë milionë korona, duke e bërë atë çmimin më të madh të letërsisë në botë pas Çmimit Nobel në Letërsi. Gjatë pjesës së fundit të jetës së tij, Lindgren ishte gjithashtu një debatues i rëndësishëm shoqëror.
Në fushatën zgjedhore të vitit 1976, tregimi i saj i shkurtër Pomperipossa në Monismania u botua në Expressen. Ajo besonte se ishte absurde që të vetëpunësuarit mund të paguanin më shumë taksa të vogla sesa fitonin. Tregimi i shkurtër mori shumë vëmendje dhe qarkullim. Reagimi i qeverisë ndaj Lindgrenit kur Ministri i Financave Gunnar Sträng Së pari u përgjigj, se Lindgren ka një injorim të thellë të endacakëve të politikës së taksave, dhe më vonë pranon se ajo kishte të drejtë në këtë çështje, është konsideruar të ketë qenë një faktor kontribues për social demokratët humbjen e pushtetit qeveritar për herë të parë në 40 vjet.
Ajo gjithashtu u përfshi në të drejtat e fëmijëve, kundër energjisë bërthamore dhe në Fushatën e Mirëqënies së Kafshëve me një numër artikujsh debati në Expressen.
Astrid Lindgren mori vendin e Selma Lagerlöf, si një motiv në kartëmonedhën suedeze SEK 20, më 1 tetor 2015.
*) OBORRTAR m.
- Ai që bën pjesë në oborrin e mbretit a të perandorit, pjesëtar i rrethit të ngushtë të një monarku. Oborrtar i mbretit. Oborrtarët e perandorit.
- fig. Ai që sillet në mënyrë të stërholluar si njerëzit e oborrit të një monarku ose të qarqeve të larta të shoqërisë borgjezë, ai që ka sjellje gjoja të njerëzishme, të hollë dhe fisnike; lajkatar.
OBORRTAR mb.
Që ka të bëjë me njerëzit e afërt të një monarku e me rrethin e tij të ngushtë, i oborrit; që përbëhet nga njerëzit e oborrit, që është karakteristik për ta ose që është krijuar prej tyre; që u përshtatet interesave dhe shijeve të oborrit mbretëror. Shoqëria oborrtare. Rrethet (qarqet) oborrtare. Historian (shkrimtar) oborrtar. Sjellje oborrtare. Letërsi oborrtare.
OBORRTARI f.
- përmb. Njerëzit e shtresave të larta që mban rreth vetes monarku, rrethi i ngushtë i mbretit a i perandorit.
- shih OBORRËSI,~A 2.
*) EKSKURSION m.
Udhëtim me këmbë a me mjete transporti që bëhet zakonisht në grup, për të vizituar një vend të caktuar për qëllime arsimore, shkencore etj. ose për t’u dëfryer. Ekskursion mësimor (turistik, alpinistik). Ekskursion në vende historike. Ekskursion dyditor. Shkuan në ekskursion.
*) MEZI ndajf.
- Me vështirësi, me shumë mundim. Mezi mbahej në këmbë. Mezi ecën. Mezi ha. Mezi flet. Mezi e mbaroi (e kreu). Mezi e ka rritur.
- Me përpjekje të mëdha, pas shumë përpjekjesh; më në fund. Mezi ia mbusha mendjen. Mezi e pranoi. Mezi gjeti një vend për të fjetur. Mezi e zuri gjumi.
- Pothuajse hiç, gati aspak, shumë pak. Mezi dëgjohej. Mezi duket (shquhet). Mezi lexohet.
- Me padurim. Mezi e kam pritur këtë ditë.
Mezi e kam dikë e dua shumë.
*) KAÇAK m. vjet.
Ai që ikte nga shtëpia, jetonte fshehur si cub (zakonisht në mal) dhe luftonte kundër padrejtësive shoqërore, kundër klasave shfrytëzuese e pushtuesit të huaj. Kaçak mali. Çetë kaçakësh. Doli kaçak.
* U bë kaçak dikush ka munguar për një kohë të gjatë; nuk ka ardhur prej kohësh, humbi.
KAÇAK mb. vjet.
- Që është karakteristik për kaçakun, që është veti e tij, prej kaçaku. Jetë kaçake.
- Që shitej e blihej kontrabandë (për një mall a për një plaçkë). Mall kaçak.
Duhan kaçak.
KAÇAKÇE ndajf. bised.
- Ashtu si vepronin kaçakët, fshehurazi, vjedhurazi, si kaçak.
Vinte kaçakçe në shtëpi e ikte.
- Pa dijeninë e organeve shtetërore, duke ia fshehur doganës, kontrabandë.
E fuste mallin kaçakçe. E shiti kaçakçe.
- përd. mb. I tillë siç e bënin a siç e mbanin kaçakët. Rroba (veshje) kaçakçe.
Këngë kaçakçe.
Ky kujtim është botua për herë të parë në gazetën e përditshme ”Bota Sot”, më 3 shkurt 2017 në faqen e kultures.
( Vazhdon )
Sinan Kastrati, Suedi
Malmö, 20 shkurt 2023
sinan.kastrati@hotmail.com
