Mother Teresa: The Saint and Her Nation, by Gëzim Alpion
(Bloomsbury: New Delhi, London, Oxford, New York, Sydney, 2022,
ISBN 978-93-89165-05-0). 296 pp. Hardcover, $115.
Recensë – Përktheu Arben Çokaj
Aroup Chatterjee
Free Inquiry, Volume 42 Issue 6 – secularhumanism.org
Është e vështirë për një të huaj ta pranojë këtë, por kur unë u rrita në Kalkuta në vitet 1960 dhe 1970, Nënë Tereza nuk ishte as një emër i njohur dhe as një personazh i famshëm. Ajo u bë e njohur (më e njohur) me marrjen e çmimit Nobel në vitin 1979.
Reputacioni i saj midis indianëve u ngrit në qiell në vitet 1980. Indianët kanë një magjepsje jonormale për çmimet Nobel dhe për fituesit e tyre: Amartya Sen, një ekonomist i mprehtë akademik, u sulmua në aeroportin Dum Dum, kur u kthye nga Stokholmi në vitin 1998. Megjithatë, Nënë Tereza, kur ajo u kthye në vitin 1979 (nëpërmjet Romës dhe Delhit), nuk u ndesh me asnjë turmë.
Edhe pse jo një figurë publike, Nënë Tereza kishte bazën e fansave të saj të zgjedhur në Kalkuta. Ata ishin kalkutanë të klasës së lartë dhe të mesme të lartë, komuniteti i vogël anglo-indian dhe disa kalkutanë të anglicizuar. E përditshmja në gjuhën angleze The Statesman ka qenë promotori i saj i patundur, sepse kjo gazetë kishte promovuar gjithmonë vlerat perëndimore (anglisht, në realitet) dhe ishte një apologje e paturpshme e britanikut Raj në Indi. Gabimisht supozoi se Nënë Tereza ishte perëndimore (dmth. moderne), dhe ato pak herë që i referohej origjinës së saj, ajo ishte gjithmonë “jugosllave” (e cila u shfaq edhe në vitin 1997 në nekrologjinë e saj).
Në librin “Nënë Tereza: Shenjtorja dhe kombi i saj”, Dr. Gëzim Alpion na tregon sesi shqiptarët përjetuan shtypje nga shteti jugosllav. Do të duhej një telefonatë nga Nënë Tereza në gazetë, që ajo të korrigjonte identifikimin e gabuar.
Vendlindja e saj Shkupi ishte pjesë e Jugosllavisë, përpara se Jugosllavia të shpërbëhej. Kjo është përafërsisht shuma totale e të qenit jugosllave. Ajo ishte një katolike shqiptare etnike, që jetonte në një rajon me shumicë myslimane. Pse nuk i bëri publike rrënjët e saj shqiptare më shumë (ose fare) brenda ose jashtë Indisë nuk mund ta them. Ndoshta ajo ishte në siklet. Ndoshta ajo e dinte (u tha) se partia e shquar për pjesën më të madhe të jetës së saj në Kalkutë (selia e së cilës rastësisht është pas saj) – Partia Komuniste e Indisë (marksiste) – e cila sundoi shtetin nga 1977 deri në 2011, mbajti marrëdhënie të përzemërta me Partia (ateiste) e Punës e Shqipërisë, e cila sundonte kombin e saj me dhunë.
Nënë Tereza ishte një shqiptare pseudo krenare, por krenaria e saj ishte diçka, që i erdhi vonë (përveç deklaratës së shkurtër në ceremoninë e saj të çmimit Nobel), nëse fare. Në atë deklaratë, ajo e bëri të qartë se të qenit indiane ishte e kufizuar në komoditetin e mbajtjes së një pasaporte.
Alpion është një zotëri dhe një dijetar me integritet maksimal. Ai e vendos Nënë Terezën në sfond – kazanin kompleks – nga e ka origjinën. Është me të vërtetë e pamundur të qëndrosh i palëkundur ndërsa lexon rrëfimin e tij për brutalitetin absolut të vuajtur nga shqiptarët në duart e fqinjëve të tyre (osmanë, serbë, malazezë dhe grekë) gjatë shekujve. Qindra mijëra shqiptarë etnikë u masakruan ose u bënë të pastrehë shpesh nga bandat plaçkitëse. Në këtë epokë të nacionalizmit hindu, hindutë shpesh pretendojnë të drejta ekskluzive për vuajtjet në ndarjen e Indisë, por historia na mëson të kundërtën. Nacionalistët hindu do të përfitonin nga leximi i historisë botërore.
Ajo që më duket befasuese është se Nënë Tereza, e cila në fakt jetoi ndarjen indiane (megjithëse në manastir), nuk e përmendi kurrë traumën që kaluan shqiptarët etnikë në kombin e saj të origjinës. Duke lexuar librin e shkëlqyer të Alpion, njeriu pyet veten nëse ajo mundi të mohonte edhe vuajtjet e shqiptarëve. Pikëpamja ime është se Nënë Tereza ishte kaq e shqetësuar për vuajtjet e të palindurve dhe aq e prirur për të parandaluar një abort të vetëm (madje edhe në rastet e gangrepit) saqë vuajtjet e përditshme apo vuajtjet masive, sado të dhimbshme, nuk e ndikuan atë.
Ndjej se Alpion është i zemëruar për kuazi-mohimin e Nënë Terezës ndaj trashëgimisë së saj shqiptare. Ai shënon hezitimin e saj për të folur apo shkruar shqip, qoftë edhe me të afërmit e saj të ngushtë. Ai përmend indiferencën e saj ndaj trajtimit të dobët të Vatikanit ndaj kauzës katolike shqiptare, megjithëse ajo ishte një yll i ndritshëm në organizatë. Me të drejtë ai përmend se ajo ndërhynte shpesh në çështje të tjera politike ndërkombëtare.
Ne “emigrantët” që lindim dhe rritemi në një komb, pastaj zgjedhim të jetojmë dhe të punojmë në një të dytë të largët, shpesh kemi besnikëri të ndarë. Pikëpamjet tona janë komplekse dhe të shtresuara në mënyrën se si ne e shohim vendin tonë të origjinës dhe vendin tonë të vendbanimit. Në rastin e Nënë Terezës, elefanti në dhomë ishte Vatikani, i cili, mendoj, po diktonte shumë nga ndjenjat e saj publike (dhe private) ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve. Në Shqipërinë e sotme, vetëm 10 për qind e popullsisë është katolike romake, gjë që mund të ketë ngjyrosur pozicionin e Vatikanit.
Në mendjen time, besnikëria e Nënë Terezës ndaj kombit të saj – nëse me “komb” nënkupton Shqipërinë – ishte e dobët. Gjithmonë kam besuar se ajo ndihej plotësisht e qetë në Shtetet e Bashkuara dhe gjithashtu në Vatikan. Çdo vit ajo kalonte verën dhe sezonin e misonit në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë. Në Shtetet e Bashkuara ajo shkonte mirë me çdo politikan, nga të dyja anët e ndarjes. Në mendjen time, ky ishte kombi i saj i vërtetë. Vrasja e mundshme e babait të saj, kur ajo ishte vetëm nëntë vjeç, mund të kishte krijuar një neveri në mendjen e saj ndaj vendit ku lindi dhe kaloi fëmijërinë e saj.
Fatmirësisht, Alpion nuk shkruan për aktivitetet bamirëse të Nënë Terezës, sepse kjo do të na kishte çuar në territore konfliktuale. Njerëzve që e lavdërojnë atë dhe urdhrin e saj si dhurues të mëdhenj bamirësie, po i pyes këto ditë: Çfarë kanë bërë gjatë pandemisë COVID-19? Në Kalkutë dhe Indi, fjalë për fjalë qindra organizata po punojnë gjatë gjithë orarit gjatë COVID-19, duke përfshirë individë privatë, që gatuajnë ushqime për ata që vuajnë nga COVID-19. Të vetmit që mungojnë janë Misionarët e Bamirësisë.
Unë ia rekomandoj këtë libër të hulumtuar me përpikëri kujtdo, që ka interes për personalitetet dhe çfarë i formëson ato. Për më tepër, është një traktat i vlefshëm për historinë social-kulturore të Ballkanit.
Aroup Chatterjee është autori i “Nënë Tereza, Historia e patreguar”, një vështrim kritik ndaj murgeshës së ndjerë.
Recensa në origjinal, PDF: Aroup_Chatterjee-A_Saint_in_Search_of_a_Nation.pdf
