nga Fahri Xharra
Dëshmitë që ekzistojnë te Homeri, te Herodoti, te Alkeu, por edhe në Sekretariatin e Greqisë së Lashtë për Lelegët, në thelb janë të natyrës “historike – mitologjike”. Për këtë arsye në këtë postim jemi të detyruar të marrim parasysh si elementet mitologjike ashtu edhe ato historike që u referohen atyre.
Prandaj, Lelegët përmenden si një racë “parahelene”, e cila jetonte në Boeoti, Lokrida, Etoloakarnania, Lefkada (që konsiderohej indigjene), Evia, Megara, Mesini dhe veçanërisht Lakonia, e cila më parë quhej “Lelegia”. Në fakt, në Mesini ekzistonte një legjendë se ata ishin themeluesit e Pylos dhe se kishin lidhje me detarët “Televoes” të Homerit.
Ata ishin “të zhurmshëm” (dmth. komunikonin nga largësia). Raportet e Lelegëve ekzistonin edhe në Epir, si fqinjë të molosëve, ndërsa në Thesali konsideroheshin pasardhës të pellazgëve. Gjithashtu, si Lelegë përmenden banorët e Cikladeve, Dodekanezëve, Kiosit, Samosit, por edhe banorët e brigjeve të Azisë së Vogël përballë këtyre ishujve.
Nga shumë shkrimtarë të lashtë, Lelegët identifikohen me Karaj që banonin në N / D. Azia e Vogël, e njohur si Caria (Herodoti, “Historia”, AD, 171), e cila ishte atdheu i shumë të lashtëve të famshëm (përfshirë vetë Herodotin). Sipas Pausanias, tempulli i Artemidës në Efes ishte një tempull antik, i përdorur për një kohë të gjatë nga Lelegët e këtij rajoni, por edhe nga lidianët.
Straboni, një grup i veçantë kështjellash, tumash dhe shtëpish të vogla, nga Bodrumi në Milet, ua atribuon Lelegëve, duke iu referuar atyre si “Leleges”, në analogji me “Ciklopët”. Gjithashtu Mileti, atdheu i Thalisit të urtë, siç dihet, quhej “Lelegis”.
Heroi dhe paraardhësi i Lelegonëve, sipas traditës, ishte Lelex ose Lelegas, i cili, sipas një tradite lakonase, ishte “vendas” nga Lakonia. Sipas një tradite tjetër, thuhet se është “vendas” i Lefkadës, ndërsa një tjetër na thotë se ka ardhur nga Egjipti dhe se ka qenë i biri i Poseidonit dhe i Libisë (Pausanias, “Greece Tour”, AD, 44). Pausanias na tregon sërish se në zonën e Megarës ka parë monumentin e Lelegas dhe se emri i vjetër i Akropolit, i këtij qyteti, ka qenë “Caria”.
Etnonimet “Lelegas” dhe “Pelasgos” kanë si rrënjë zogun “Pelargos”, prej nga ka dalë “Pelasgos”, që populli ynë e quan “Leleki”. Forcimi i identifikimit të lelegëve me pellazgët është fakti se ndërsa Alkeu (shek. VII ose VI p.e.s.) e quan Andros në Trojë “Lelegio”, Herodoti më vonë e zëvendëson këtë mbiemër me “pellazg”. Pra, Lejlekët = Lejlekët dhe “Lejlekët” ose “Lejlekët” = “Pellazgët” ose “Lejlekët”. nga të cilat Grekët e Lashtë pranonin se e kishin origjinën!
Më konkretisht: Lindore ose Opountia Lokrida, banorët e së cilës para se të quheshin “Lokroi”, quheshin “Leleges” (Hesiod, “Hoiai”, 48 dhe Skymnos of Chios, “Navigation”, STD, 590), lidhet me lashtë. traditat që kanë të bëjnë me të gjithë grekët. Sipas traditës, Deukalioni dhe Pira, pas përmbytjes, u vendosën në Opuntia Locrida, ku “rikrijuan” njerëzit nga “gurët”, të cilët (populli), Hesiodi, i quan Leleges.
Më pas, sipas Apollodorus (“Biblioteka”, 10, 49), Deucalion dhe Pyra lindën tre (3) fëmijë: grekun, Amphictyon dhe Protogeny. Nga greqishtja (në lindjen e së cilës Zeusi “kontribuoi”) dhe Orsaida ose Othreida, lindën Doros (paraardhësi i Dorianëve), Aeolus (paraardhësi i Eolëve) dhe Xuthos. Achaios dhe Ionas (paraardhësit e Achaeans dhe Jonians përkatësisht) kanë lindur nga Xuthos dhe Creusa.
Prandaj, informacioni i Herodotit, se jonianët kanë ardhur nga pellazgët, vërtetohet edhe nga mitologjia, e cila, siç e pamë, i ka rrënjët te lelegët ose pellazgët. Pra, të gjithë ata popuj të lashtë, me emrat e ndryshëm që kanë pasur herë pas here dhe në vende, që përmenden si “gradat e kombit pellazg”, si frigët, ilirët, molosët, dardanët, paionët., Trakët, Kuritët, Avantët, Hititët, Lidianët, Tirrenët, Etruskët etj., duhet t’i kombinojmë me ata që këtej e tutje quhen Lelegët ose Kares
Elementet e kulturës që krijuan dhe lanë lelegët apo pellazgët, si “Qytetërimi Cikladik”, “Monumentet e varrimit të Lefkadës”, “Ndërtimet e zbukuruara të Azisë Qendrore”, “Sistemi i adhurimit të vlerave” të 12 perëndive. “Muzat”, “Misteret Eleusiniane”, “Mitologjia”, “Kozmogonia”, “Hajnia”, “Hyrja e Shkronjave” etj., na tregojnë se ky popull nuk ishte një “popull barbar””. Siç e kishin përshkruar, sepse ai nuk fliste gjuhën greke *, por ishte populli që krijoi kulturën, e cila më pas u regjistrua dhe u shpërnda nga Sekretariati i Greqisë së Lashtë!
Sipas shkrimtarit gjerman Heinrich Kiepert *, arvanitasit janë pasardhës të mirëfilltë të këtij populli të lashtë të lelegëve apo pellazgëve. Këtë e dëshmon edhe fakti se mbetjet gjuhësore të këtij populli (në emërtime dhe emërtime), të cilat nga gjuhëtarët (në mbarë botën) janë cilësuar si “paragreke” dhe “të painterpretuara” (në greqisht). interpretohen “rehat” dhe “mrekullueshëm” në gjuhën e “pashkruar” të arvanitasve të sotëm!
* Burimet – Shënime:
1. Sakellariou Michael V.: “Grupet gjuhësore dhe kombëtare të prehistorisë greke”. Historia e kombit grek pas Krishtit, Athinë: Ekdotiki Athinon, f. 357.
2. Farakla N .: “Mbi banimin e Lelegëve në Boeoti”, Analektet Arkeologjike nga Athina, 1969, vëll. 1, fq. 96 – 97. 3. Kiepert H .: “On the Volksstamm der Leleges”, (në Monastsber. Berl. Akad., 1861, f. 114). Autori i konsideron lelegët autoktonë të zonave ku kanë jetuar dhe i identifikon me iliro-arvanitasit.
4. Pausanias (Greqisht Tour, TH 23, 6), na tregon se orakulli i Akraifnit të Boeotias, kur Mys nga Caria e pyeti në gjuhën e tij, ia dha orakullin në gjuhën karike. Kjo na tregon se gjuha karike, nga njëra anë, ishte e ndryshme nga greqishtja, dhe nga ana tjetër, ishte e njëjtë me gjuhën e lelegëve, të cilën e njihnin dhe e flisnin banorët e Beotisë, meqenëse ajo. origjinën prej tyre.
5. Toponimet “Pidasos”, “Larymna” dhe “Avai”, ekzistonin si në zonat e Greqisë të banuara nga Leleges, ashtu edhe në zonat e Azisë Qendrore të banuara nga Karajt. Kështu, gjuha karike ishte e njëjtë me gjuhën e lelegëve.
Pergatitur nga shkrimet e G.M, Greqi
