Sabile Keçmezi-Basha
Ishte korriku i vitit 1998, një kohë kur horizontet e jetës përplaseshin me errësirën dhe dritën, kur secila udhë ishte një përballje me të panjohurën dhe çdo hap një përkushtim ndaj kauzës së lirisë. Nga Lëvizja për Bashkim Demokratik (LBD) na erdhi një kërkesë që të shkonim në Prekaz, në bazën luftarake të UÇK-së. Një vend që nuk ishte thjesht një pikë në hartë, por një simbol i qëndresës, sakrificës dhe krenarisë kombëtare.
U nisem unë dhe Basri Musmurati, një njeri i betejave për liri, një bashkudhëtar në këtë mision që kërkonte më shumë se guxim – kërkonte një përkushtim të patundur ndaj idealeve të një populli që kërkonte frymëmarrje në liri. Ishte një udhëtim i mbushur me peshën e historisë, ku çdo hap ndjehej sikur shkruante një kapitull të ri në kronikën e një populli të vuajtur, por të pamposhtur.
Përpara nisjes, e ndava këtë vendim me Tefikun, bashkëshortin tim, një njeri që gjithmonë e kishte ditur peshën e përgjegjësive dhe vlerën e sakrificave. Pa asnjë lëkundje në zërin e tij, më tha: “Po, duhet të shkosh.” Ishte një thënie e thjeshtë, por e mbushur me kuptim të thellë. Ai e kuptonte se kjo nuk ishte vetëm një detyrë, por një thirrje, një përmbushje e një misioni të shenjtë për të cilin shumë kishin dhënë gjithçka. Megjithatë, si një bashkëshort dhe mik i vërtetë, shtoi me një ndjesi të hollë kujdesi: “Vetëm duhet të keni kujdes.”
Këto fjalë më përndritën mendjen, sikur një zë i brendshëm të më ftonte të ruaja ekuilibrin mes guximit dhe maturisë. Ishin momente të mbushura me reflektime për atë që linim pas dhe për atë që mund të na priste përpara. Çdo shikim, çdo fjalë e Tefikut dukej se mbante brenda një shpresë të heshtur për kthimin tim të sigurt, por edhe një ndjenjë krenarie për rrugën që kishim zgjedhur.
Dhe kështu, me një frymëzim të papërshkrueshëm dhe një ndjenjë përgjegjësie të madhe, u nisëm drejt asaj udhe që nuk ishte vetëm një destinacion fizik, por një udhëtim shpirtëror drejt përmbushjes së një misioni të përbashkët – një rrugë drejt lirisë që gjithmonë kishte qenë një ëndërr kolektive e kombit tim.
Ajo natë ishte një orvatje e gjatë, një përleshje mes mendjes dhe shpirtit, ku gjumi nuk e gjeti vendin e tij. Nuk ishte frika që më mbante zgjuar – jo, ajo nuk kishte vend në zemrën time atëherë. Ishte shqetësimi, një mori pyetjesh që mblidheshin si re të dendura në mendjen time, duke kërkuar përgjigje që ende nuk i kisha. Si do të ishte takimi me luftëtarët e UÇK-së? Si do të niseshim dhe ku do të shkonim? Ku ishin ata heronj të përkushtimit dhe sakrificës? Çfarë do të flisnim, dhe çfarë kuptimesh të reja do të hapeshin përpara meje?
Ishte një natë që nuk mund ta quaja e qetë, por as nuk ishte e trazuar nga paniku. Ishte një përzierje emocionesh të fuqishme, një përqendrim i gjithë qenies në një udhëtim që e ndjeja si historik, si pjesë e një kauze që kishte nevojë për çdo zemër të guximshme dhe çdo mendje të kthjellët. Njëmijë e një mendime më silleshin rrotull si fëshfërima të një ere të padukshme, ndërsa mendja ime kërkonte një rrugë drejt qetësisë.
Kur mëngjesi gdhiu, nuk ishte thjesht një fillim i një dite të re – ishte një kapërcim në një realitet që pritej me padurim. Dielli sapo po ngrihej në horizont, duke ndriçuar shpresat e mia të heshtura. Sapo u përgatita, zemra ime rrihte me padurim, duke pritur Basriun. Ishte një pritje që zgjati aq sa për të matur frymën e një dite që premtonte shumë.
Dhe më në fund, vetura që do na merrte u duk në horizont, duke mbartur me vete jo vetëm një shofer, por edhe një shenjë se udhëtimi ynë drejt Prekazit po bëhej realitet. Një rrugë drejt heronjve të një epopeje që ende nuk ishte shkruar plotësisht, drejt atyre që ishin bërë frymëzim për gjithë një popull. Çdo rrotullim i rrotave të asaj veture më dukej si një melodi që më çonte më afër përmbushjes së një misioni të madh, që përtej çdo dileme, kishte një kuptim të pashlyeshëm: lirinë.
U nisëm në agun e një dite që mbarte peshën e një epoke të trazuar. Duke u përshëndetur me Tefikun dhe fëmijët, ndjeva një dhembshuri të heshtur që fshihej pas buzëqeshjes së tyre. Ishte një përshëndetje që, megjithëse e zakonshme në formë, në thellësi kishte një gravitet të jashtëzakonshëm. Në atë kohë, çdo lamtumirë mund të ishte një fund, çdo hap jashtë pragut të shtëpisë një aventurë mes jetës dhe humnerës së saj.
Vetura priste me motorin në ndezje, ndërsa shoferi, një burrë i hareshëm dhe plot jetë, na mirëpriti me një humor që kontrastonin me hijet e ditëve të vështira. Kujtoj entuziazmin e tij, megjithëse koha dhe dhembja e kanë tretur emrin e tij në mjegullën e kujtesës. Ai ishte si një shpirt i lirë që mundohej të ndizte një dritë shprese në mes të errësirës.
Ishin kohë të frikshme, ku asgjë nuk ishte e sigurt. Mund të largoheshe nga shtëpia duke besuar në kthimin tënd, por e vërteta ishte se kthimi kurrë nuk ishte i garantuar. Çdo rrugë ishte një fije e hollë mes së mundshmes dhe së pamundshmes. Arrestimi, zhdukja, apo edhe likuidimi ishin si hije që ndiqnin çdo hap. Çdo udhëtim ishte një përballje me pafundësinë e rreziqeve, dhe çdo vendim i marrë ishte një provë e guximit dhe përkushtimit ndaj diçkaje më të madhe se vetja.
E megjithatë, në atë veturë që rrotullohej drejt të panjohurës, kishte një forcë që shtrihej përtej frikës – një bindje e palëkundur në drejtësinë e asaj që po bënim. Çdo kilometër i përshkuar ishte një dëshmi e qëndresës sonë, një përbetim se as errësira më e thellë nuk do ta zinte kurrë dritën e shpresës. Basriu, një njeri i qetë edhe në momentet më të trazuara, me një urtësi që shndriste në çdo fjalë dhe një vigjilencë të heshtur që lexohej në çdo lëvizje, kishte hartuar me kujdes itinerarin e udhëtimit. Ai ishte si një udhërrëfyes i palëkundur, që shihte përtej të dukshmes, duke përgatitur çdo detaj me mendimin e një njeriu që e kupton seriozitetin e kohëve të vështira.
“Po të na ndalë diku policia,” më tha me një qetësi që të ngjallte besim, “ne jemi motër e vëlla. Kemi një rast urgjent në Galicë dhe motra duhet të shkojë patjetër në fshat.” Ishte një skenar i menduar me kujdes, një histori që bartte një gjurmë humanizmi për të mbuluar të vërtetën e madhe që na çonte përpara. Në thjeshtësinë e saj, ai rrëfim ndjehej si një mburojë, një pëlhurë delikate që përpiqej të mbulonte një flakë të fuqishme.
Ndërsa ne bisedonim me zëra të ulët dhe mendime të rënda, shoferi, që dukej sikur kishte bërë paqe me të gjitha rreziqet e asaj kohe, na tha me një buzëqeshje të sigurt: “Mos u merakosni. Unë e njoh këtë zonë shumë mirë. Pa asnjë dert, do t’ju çoj atje ku duhet të shkoni.” Zëri i tij ishte si një melodi që thyente tensionin e heshtjes, një premtim i heshtur për siguri dhe mbërritje.
Rruga dukej si një labirint i fshehtë, ku çdo kthesë sillte një hije të re të së panjohurës. Kalonim nëpër rrugë dytësore, sikur vetë udha të kishte marrë një formë konspirative, duke na fshehur nga sytë e botës. Pa zhurmë dhe pa pengesa të dukshme, mbërritëm në fshatin e parë – Galicë, një oazë në këtë peizazh të trazuar nga koha dhe lufta.
Por udha deri aty ishte një betejë në vetvete. Rruga e shkatërruar ishte dëshmia e gjallë e shpatave të artilerisë serbe që kishin lënë plagët e tyre në zemrën e Drenicës. Ishte një udhëtim që sfidonte trupin dhe shpirtin njëherazi. Nxehtësia e madhe na përplaste me frymën e saj, sikur të na vinte në provë durimin. Pluhuri i imët i rrugës hynte në çdo skaj të veturës, duke u përzier me djersën tonë, derisa fytyrat tona morën një maskë të re – të pluhurosur dhe të djegur si toka.
Çdo frymëmarrje ndjehej e rëndë, sikur ajri vetë të ishte ngarkuar me kujtime të hidhura dhe peshën e fatkeqësive që kishin kaluar këto vise. Rruga nuk ishte thjesht një hapësirë e shtruar për kalim, por një dëshmi e dhimbjes, një kujtesë për atë që po përjetonte ky vend. Dhe megjithatë, çdo kilometër i përshkuar ishte një fitore e heshtur ndaj frikës dhe dëshpërimit. Çdo hap drejt Prekazit ishte një përkushtim ndaj lirisë, një përqafim i sakrificës dhe qëndresës që shtrihej si një frymë e pashuar mbi këtë tokë.
Në Galicë, na pritën me një mirësi të përulur ca burra e gra, të cilët bartnin mbi shpatulla peshën e një kohe të ashpër. Ata ishin aty si dëshmitarë të një tragjedie të përbashkët, por edhe si shenjtorë të një qëndrese të përbashkët. Rreth nesh, u shfaqën shumë familje, fytyrat e tyre të rrudhura nga dhimbja, të shpërngulura nga fshatrat që ishin bërë shënjestër e ushtrisë serbe. Ishin fragmente të një realiteti të thyer, ku çdo shpirt mbijetonte mbi hirin e shpresës.
Duke u nisur nga Galica për në Prekaz, rruga na shfaqej si një udhëtim mes frymës së jetës dhe hijes së vdekjes. Papritur, në mes të asaj rruge të ngushtë dhe të ngarkuar me histori të pashkruar, u ndalëm. Dy ushtarë dolën përpara nesh, të veshur me kujdes, me uniformat e tyre që flisnin për disiplinë dhe përkushtim. Ishin të përgatitur, të qetë, dhe seriozë në punën e tyre, sikur secili hap që bënin të kishte një peshë të madhe në balancën e lirisë.
Në shikimet e tyre, pashë jo vetëm guximin, por edhe peshën e një përgjegjësie të madhe. Ata nuk ishin thjesht luftëtarë; ata ishin mbrojtës të një ëndrre të përbashkët, rojtarë të shpresës që liria nuk ishte e largët. Dhe në atë moment, ndjeva një lidhje të thellë me ta – një ndjenjë mirënjohjeje dhe respekti të pafund për sakrificat që ata bënin në emër të një kombi të tërë.
O Zot, sa herë që emri i ushtarëve të UÇK-së më kishte ardhur në vesh, zemra më rrihte me një ndjenjë përzierje krenarie dhe misteri. Ishin figura që jetonin në përfytyrimet e mia si heronj të rrallë, si ata divat që gjyshja më përshkruante në përrallat e saj magjike, ku guximi dhe madhështia bashkoheshin në një forcë të mbinatyrshme. Por deri atëherë, ata kishin mbetur vetëm hijet e një ëndrre të largët, një frymëzim i ndjerë, por i paprekshëm.
Kur i pashë për herë të parë, ndjeva sikur të isha zhytur në një skenë të pabesueshme, ku fantazia dhe realiteti u përplasën. A ishin këta me të vërtetë ata që kishim ëndërruar për vite me radhë? Uniformat e tyre flisnin për disiplinë dhe krenari, kurse qëndrimi i tyre sugjeronte një siguri të patundur, një fuqi që nuk kërkonte fjalë të mëdha për t’u ndjerë. Ishin atje, para meje, mishërimi i një vizioni që kishte mbajtur gjallë shpresën në zemrat e një populli.
Me hapa të vendosur u afruan, sikur të bartnin mbi supet e tyre peshën e një epoke të tërë. Na përshëndetën me një zë të qartë, një përshëndetje që tingëllonte si një premtim se ata ishin aty për të mbrojtur atë që kishte mbetur ende e shenjtë. Pyetën me një qetësi të matur: “Ku po shkoni?” Në atë moment, zemra ime ndjeu një përzierje emocionesh – krenari për guximin e tyre dhe mirënjohje për përkushtimin që kishte kaluar përtej çdo imagjinate.
Ata nuk ishin më thjesht heronj të një legjende. Ata ishin djemtë tanë, ushtarët tanë, ata që kishin vendosur të mbrojnë ëndrrën e lirisë me trupin dhe shpirtin e tyre. Dhe në atë çast, ndjeva një siguri që kishte munguar prej kohësh – një ndjenjë se ndoshta, pavarësisht dhimbjes dhe sakrificave, kjo tokë nuk do të mbetej kurrë pa djemtë e vajzat që do ta donin deri në frymën e fundit.
Basriu, me qetësinë e tij të zakonshme, iu shpjegoi ushtarëve se ku ishim nisur. Ata na uruan rrugë të mbarë, me një siguri që dukej se buronte nga mali vetë, dhe u zhdukën mes gjelbërimit si hije që kthehen te origjina e tyre. Ndërsa i shihja duke u larguar, ndjeva një ndalesë të kohës – një përzierje mahnitjeje dhe respekti që më mbante të shtangur, sikur pranë tyre të kishte qëndruar vetë fryma e lirisë.
Shoferi ynë vazhdonte të fliste, duke na treguar për rrugën që do të ndiqnim, duke llogaritur kthesat dhe pluhurin që do të na shoqëronte më tej. Por fjalët e tij ishin si një murmurimë e largët, një sfond që nuk arrinte të depërtonte në mendjen time. Edhe Basriu, i qetë si gjithmonë, më foli, ndoshta për të më kthyer në realitet, por unë nuk mund të dëgjoja asnjërin prej tyre.
E gëzuar përtej çdo mase, sikur brenda meje të kishte shpërthyer një burim shprese dhe krenarie, u ktheva nga Basriu dhe i thashë me një vendosmëri që më erdhi nga thellësia e shpirtit: “Shiko, tani edhe po të vdisja, nuk do më vinte keq. E di që ushtria ime do hakmerret për mua.”
Ishte një ndjenjë e përzier mes triumfit dhe qetësimit, një bindje që kishte zënë rrënjë në zemrën time. Takimi me ata luftëtarë – aq të thjeshtë në pamje dhe aq madhështorë në qëllim – kishte ndezur një dritë të re në mua. Më në fund, pas viteve të gjata ëndrrash dhe sakrificash, ndjeja se përpjekjet tona kishin marrë formë, se çdo dhimbje, çdo humbje dhe çdo sakrificë nuk ishin të kota. Ushtria jonë kishte lindur, dhe me të, kishte lindur edhe garancia që kjo tokë nuk do të mbetej më kurrë vetëm.
Vetura ecte ngadalë, si të respektonte rëndësinë e çdo hapësire që shkelte, një tokë që mbante brenda saj dhimbje dhe shpresë të ndërthurura. Rruga përpara nuk ishte thjesht një shteg udhëtimi, por një galeri kujtimesh dhe dëshmish të gjalla, ku çdo kthesë dhe çdo gur fliste për një histori të pashkruar.
Në luginat e thella dhe mes kodrave të egra, shihja familje të zhvendosura, njerëz të brengosur që kishin braktisur shtëpitë e tyre për t’i shpëtuar dhunës. Ata ishin shpërndarë si gjethe të humbura në erën e një stuhie, të mbledhur në strehë të përkohshme, të ekspozuar ndaj dhembjeve, por edhe ndaj qëndresës së tyre të heshtur. Fytyrat e tyre reflektonin një trishtim të thellë, por edhe një vendosmëri që nuk mund të thyhej.
Diku më tej, mes peizazhit të ashpër të maleve dhe fushave të thyera, vërejta ushtarët e UÇK-së. Të armatosur deri në dhëmb, ata dukeshin si mbrojtës të betuar të kësaj toke, figura që mishëronin guximin dhe përkushtimin. Ishte një pamje që të ftonte ta admiroje, por edhe ta ndjeje peshën e përgjegjësisë që ata mbanin.
Çdo lëvizje e tyre dukej e matur, çdo hap i mbushur me qëllim dhe vendosmëri. Ata nuk ishin vetëm luftëtarë, por një simbol i shpresës së një kombi, një dëshmi e një rezistence që nuk mund të shtypej. Në atë rrugëtim të ngadaltë, mes pluhurit dhe qetësisë, ndjeva një përzierje emocionesh – krenari për ata që luftonin dhe një ndjenjë dhembjeje për ata që kishin humbur gjithçka. Ishte si të shihje dy anët e një medaljeje: dhimbjen e pamasë dhe forcën e pathyeshme të shpresës.
Më në fund, udhëtimi ynë përfundoi në një majë kodre, ku panorama që shtrihej përpara nesh ishte një përzierje e bukurisë dhe historisë. Prekazi, një vend që mbante në gjirin e tij të shenjtë epopetë e një kombi, shfaqej i bardhë, si një ëndërr e përhershme në mes të një realiteti të ashpër. Në atë lartësi, dukej sikur e gjithë toka frymonte njëkohësisht me ne, ndërsa ushtarët e UÇK-së lëviznin lirshëm rreth nesh, duke e bërë lirinë të dukshme me çdo hap të tyre.
Në shkollën e fshatit, një strehë e improvizuar për këtë kohë të pazakontë, na pritën disa burra dhe gra me fytyra që shndrisnin nga gëzimi. Na përshëndetën me ngrohtësi dhe qetësi, të lumtur që kishim arritur aty pa pengesa, sikur çdo arritje e tillë të ishte një fitore e vogël mbi errësirën. Në ato momente të mbushura me kuptime, biseduam gjatë për gjithçka që ishte aktuale – për betejat që zhvilloheshin, për sfidat që vinin, dhe për shpresat që mbijetonin, pavarësisht gjithçkaje. Fjalët tona ndoshta nuk ndryshonin botën në atë çast, por ato ishin si gurët e vegjël që ndërtonin një urë për të nesërmen.
Kur erdhi momenti i ndarjes, duart tona u shtrënguan fort, si ti betoheshim njëri-tjetrit për të qëndruar të lidhur përmes kauzës së përbashkët. Me fjalë të thjeshta premtuam se do të ktheheshim përsëri, një premtim që mbante peshën e përgjegjësisë dhe dashurisë për këtë tokë.
Nata po afrohej, dhe të gjithë e dinim se nuk ishte e mençur të qëndronim aty kur errësira mbulonte horizontin. Por ndërsa u larguam nga ajo majë, zemrat tona ndiheshin më të pasura dhe më të forta, sikur të kishim prekur një pjesë të lirisë për të cilën po luftonte një komb i tërë.
Në kthim, rruga jonë mori një drejtim tjetër, duke na kaluar përmes shtigjeve të fshatrave të Drenicës dhe Vushtrrisë. Ishin udhë që mbanin gjurmët e një historie të pashlyeshme, ku çdo kthesë dukej sikur fliste për dhimbjen dhe qëndresën e kësaj toke. Peizazhi rreth nesh shfaqej si një mozaik emocionesh – fshatra të heshtura, toka të pluhurosura dhe ajri i ngarkuar me një peshë të padukshme, por të ndjeshme deri në palcë.
Rruga nuk ishte thjesht një kalim fizik; ishte një udhëtim në zemrën e një realiteti të copëtuar, ku çdo frymëmarrje ndjehej si një akt sfide ndaj një kohe të errët. Ndërsa makina jonë përshkonte këto shtigje, muzgu filloi të afrojë, duke mbështjellë gjithçka me një dritë të butë, të artë. Ishte një ndjenjë e përzier mes qetësisë dhe pasigurisë, një ndjesi se nata që po vinte sillte me vete heshtjen, por jo harrimin.
Para se muzgu të na zinte plotësisht, makina jonë hyri në Prishtinë, një qytet që në atë kohë mbarte peshën e ankthit dhe shpresës së një kombi të tërë. Dritat e zbehta të qytetit shfaqeshin si yje të largët, që ndriçonin udhëtimin tonë të gjatë dhe të rëndë. Ishte një kthim që nuk mbante vetëm lodhjen e trupit, por edhe pasurinë e përvojës së asaj dite – një ditë që kishte lënë gjurmë të pashlyeshme në mendjet dhe zemrat tona.
Prishtina na priti me qetësinë e saj të zakonshme, por ne ndjenim se çdo kthim ishte një përforcim i lidhjes sonë me këtë tokë, një shenjë që, pavarësisht sfidave dhe rreziqeve, shpirti i një populli nuk do të mposhtej kurrë. Në atë moment, ndoshta pa e thënë me fjalë, të gjithë ndjenim një premtim të heshtur: se kjo udhë do të vazhdonte deri sa ëndrra e lirisë të bëhej realitet.
Takimi me ushtarët e UÇK-së ishte një çast i jashtëzakonshëm, një çast që më ngjalli një fuqi të brendshme, një ndjesi të paepur sigurie dhe shprese për të nesërmen. Si një fllad i ngrohtë mbi shpirtin tim, ai moment më dha forcë dhe më ndihmoi të shihja qartë rrugën që duhej ndjekur. Kur i tregova Tefikut për atë që pamë, zëri im dridhej nga emocionet, dhe lumturia ime nuk kishte kufij. Ndjeva sikur çdo rrahje zemre ishte një melodi e shpresës dhe vendosmërisë.
Tani, më shumë se kurrë, isha e bindur se këta djem e vajza – që kishin braktisur gjithçka për të marrë pushkën dhe për t’u ngjitur në male – kishin bërë një betim të shenjtë. Mendjet e tyre ishin të forta si shkëmbi, të përkushtuara me një mision të madh: çlirimin e Kosovës. Ishin të gatshëm të përballeshin me çdo sfidë, të përballonin çdo dhimbje, dhe, nëse duhej, të sakrifikonin jetën e tyre për një të ardhme më të ndritur, një të ardhme ku fëmijët tan do të jetonin të lirë dhe pa frikë nga hije e okupatorit.
Në fytyrat e tyre, të ndritura nga zjarri i vendosmërisë, pashë një kurajë të papërshkrueshme, një guxim që buronte nga dashuria e pastër për lirinë dhe dheun. Ata ishin heronj të heshtur, të përgatitur për flijime të mëdha, jo për lavdi apo famë, por për një ideal që tejkalonte vetveten. Sakrifica e tyre ishte dëshmi e një dashurie të pakufishme për atdheun, një dashuri që nuk pranonte pranga dhe as robëri.
Ky takim nuk ishte thjesht një përballje me njerëz, por një përballje me idealet më të larta të njeriut. Ishte një mësim i përjetshëm se liria nuk dhurohet, por fitohet me guxim, me mund dhe me gjak. Ata më mësuan se jeta ka kuptim vetëm atëherë kur je i gatshëm të japësh gjithçka për atë që beson. Dhe unë, atë ditë, pashë në ata ushtarë forcën e një populli që refuzon të mposhtet, një populli që ecën përpara me kokën lart, drejt dritës së lirisë.
Sa herë që mendoja për luftëtaret tanë, një ndjesi krenarie dhe shprese më pushtonte zemrën. Mendja ime shëtiste mes fytyrave të tyre të ndritura, syve që ndizen nga dashuria për tokën dhe shpirtit të tyre që rrezatonte guxim e përkushtim. Sa me fat jemi që kemi një popull të tillë, mendoja, një popull që e përqafon lirinë si një ideal të shenjtë dhe që e sheh atdheun si një amanet për të cilin ia vlen të jetosh, të luftosh dhe, nëse është nevoja, edhe të flijohesh për të.
Dhe pastaj ndodhi liria. Jo si një dhuratë e lehtë, jo si një gjethe që bie qetësisht nga një pemë, por si një stuhi që lindi nga dhimbja dhe që u ushqye me gjakun dhe sakrificat e atyre që nuk pranuan të nënshtroheshin. Liria erdhi përmes lotëve të nënave, përmes plagëve të ushtarëve dhe përmes zërave që thërrisnin drejt qiellit për drejtësi. Ishte një liri e fituar me dhimbje, por e pasur me krenari – një fitore që mbartte në vete historinë e një populli që nuk dorëzohej kurrë.
Ajo liri e shumëpritur, për të cilën u ëndërrua dhe u luftua ndër breza, më në fund erdhi. Ishte si një agim i artë pas një nate të gjatë dhe të errët. Ajo ishte frymë e re për tokën tonë, për malet, fushat dhe lumenjtë që tashmë rrjedhin të lirë. Ishte zëri i brezave të rinj që tashmë mund të këndonin këngët e tyre pa frikë, që mund të ndërtonin ëndrrat e tyre mbi themelet e një toke të çliruar.
Liria nuk ishte vetëm një gjendje – ajo ishte ndjenja e frymëmarrjes së lirë, e ecjes me kokën lart, e shikimit të diellit pa ndrojtje. Ajo është trashëgimia më e madhe që një popull mund të lërë pas, dhe dëshmia më e madhe e dashurisë për tokën dhe vendin e vet. Dhe kështu, ndërsa përqafojmë këtë liri, kujtojmë se sa shumë gjak e lot u derdhën për të. Kujtojmë sakrificën dhe guximin, por mbi të gjitha kujtojmë shpresën – atë shpresë që i dha jetë kësaj dite të re.
Kosova, toka e lulëkuqeve dhe vuajtjeve të pashtershme, më në fund ngriti zërin si një shtet i lirë dhe demokratik. Ky çast, i përjetuar si një dritë e artë që shpërthen nga errësira e historisë, ishte fryt i shekujve të sakrificës, gjakut dhe ëndrrave të mbajtura gjallë ndër breza. Ishte një ditë kur qielli dukej më i kthjellët, malet qëndronin më krenare, dhe çdo pëllëmbë toke dukej sikur frymonte me një ritëm të ri – ritmin e lirisë.
Deklarimi i shtetit të lirë dhe demokratik ishte si një himn i përbashkët i një populli që kishte përballuar gjithçka, por që kurrë nuk e humbi shpresën. Ishte dëshmia më e lartë se Kosova kishte ditur të ngrihej, ashtu si feniksi nga hiri, duke lënë pas hijen e okupimit dhe dhimbjes. Ky akt i madh ishte më shumë se një shpallje politike; ishte një vulosje shpirtërore, një betim i ri për të ardhmen.
Demokracia erdhi si një fllad pranveror, duke sjellë me vete premtimin e drejtësisë, barazisë dhe të drejtave të patjetërsueshme të njeriut. Ishte një hapësirë e re, ku çdo qytetar, pavarësisht plagëve të së shkuarës, mund të ëndërronte një jetë më të mirë. Kosova tashmë nuk ishte vetëm një tokë e ndarë mes dhembjes dhe shpresës, por një shtet që ecte me hapa të vendosur drejt dritës të së ardhmes.
Shpallja e lirisë ishte një moment i shenjtë, por njëkohësisht një thirrje për përgjegjësi. Ishte kujtesa se liria nuk është fundi, por fillimi i një udhëtimi të gjatë drejt përmbushjes së plotë të idealeve të saj. Kosova, tashmë e lirë, kishte përpara sfidën për të ndërtuar një shoqëri ku çdo zë të dëgjohej, çdo ëndërr të respektohej dhe çdo jetë të kishte dinjitet.
Dhe kështu, në këtë kapitull të ri të historisë së saj, Kosova u ngrit si një simbol i qëndresës dhe shpresës për gjithë ata që besojnë se liria dhe demokracia nuk janë të pamundura, por të arritshme, kur një popull bashkohet për një qëllim më të madh se vetvetja.
E tani, si një jehonë që mbetet në shpirtin e kohës, shtrohet pyetja: ku janë ushtarët e UÇK-së? Ku janë ata djem dhe vajza të guximshme që, me zemër të paepur, u ngritën kundër robërisë dhe okupatorit? Ata që, përballë errësirës së shekujve të nënshtrimit, vendosën të ndiznin pishtarin e lirisë dhe të ndriçonin rrugën për brezat që do të vinin pas tyre. Ku janë ata trima që dolën maleve, që u larguan nga çdo siguri dhe rehati, vetëm e vetëm që ne të jemi sot të lirë, të ndiejmë ajrin e lirisë dhe të ecim me kokën lart në tokën tonë?
Këta luftëtarë ishin më shumë se ushtarë – ata ishin tiktaku i zemrës së popullit, shpirti i një rezistence që nuk pranoi të mposhtej. Ishin ata që kuptuan se liria nuk dhurohet, nuk vjen si një bekim nga qielli, por fitohet me gjak dhe me sakrifica të pafund. Dhe këtë të vërtetë, këtë mësim të pavdekshëm, e dëshmon vetë lufta e UÇK-së. Ishte një luftë që përshkoi çdo pëllëmbë të Kosovës, duke e kthyer çdo kodër dhe çdo mal në një simbol të rezistencës.
Por tani, në këtë agim të lirisë, zëri i tyre shpesh duket si një pëshpëritje e largët, një kujtim që kërkon të mos harrohet. Ku janë ata? Janë në dheun që çliruan, në historitë që lënë pas, në këngët e popullit dhe në çdo frymëmarrje të lirë të kësaj toke. Janë në gjakun e tyre, të përzier me rrënjët e lirisë që lulëzon sot. Por, mbi të gjitha, ata janë në ndërgjegjen tonë, si një thirrje për t’i nderuar dhe për të mbajtur gjallë idealet e tyre.
Lufta e UÇK-së nuk ishte vetëm një përpjekje për të fituar territor; ishte një betejë për dinjitetin, për të drejtën për të jetuar pa frikë, për të folur gjuhën e zemrës dhe për të qenë zot i fatit të tyre. Ata luftuan për të na dhënë një të ardhme të lirë dhe të ndritur, dhe ne jemi dëshmitarët e asaj sakrifice. Prandaj, në çdo hap që hedhim, në çdo ditë që jetojmë të lirë, le të kujtojmë ata që dhanë gjithçka, sepse vetëm duke i kujtuar ata, liria jonë merr kuptimin e saj të plotë.
Sot, si një plagë që ende nuk është shëruar, një padrejtësi e rëndë qëndron pezull mbi ne: ata që dikur ishin zemra dhe shpirti i luftës për liri, tani padrejtësisht mbahen në burgje. Ata që u ngritën kundër errësirës së robërisë, që luftuan për një të drejtë që as Zoti e as njeriu nuk mund ta mohojë – të drejtën për liri – sot vuajnë pas hekurave. Dhe shtrohet pyetja, një pyetje që djeg si flaka e një zjarri të pashuar: pse burgje për ata që luftuan për dritë?
Lufta e tyre nuk ishte një akt agresioni; ishte një thirrje e zemrës, një kryengritje kundër padrejtësisë shekullore. Ishin ata që, me pushkë në dorë dhe shpresë në zemër, sollën dritën në një tokë që ishte përgjakur dhe mbuluar me varre. Në çdo hap të tyre, ata linin pas gjurmë dhimbjeje, por edhe premtimi. Ishin fryma e një populli që refuzonte të nënshtrohej, zëri i një lirie që kërkonte të ngrihej mbi gërmadhat e okupimit.
Toka që ata çliruan është ende e kuqe nga gjaku i tyre, dhe çdo pëllëmbë e saj mban peshën e sakrificës së tyre. Ata nuk luftuan për lavdi, por për dinjitet. Nuk luftuan për pushtet, por për jetë. Dhe tani, ata që sollën këtë dritë, ata që hapën rrugën për një të ardhme të lirë, mbahen të mbyllur, si të ishin fajtorë për një krim të pakuptimtë.
Por, liria që ata fituan nuk mund të burgoset. Ajo jeton në çdo fëmijë që luan i lirë, në çdo këngë që këndohet pa frikë, në çdo frymëmarrje të lirë të kësaj toke. Ata që janë pas hekurave janë më shumë se të burgosur – ata janë dëshmitarë të një padrejtësie që na thërret të mos harrojmë. Ata janë kujtesa e gjallë se liria nuk është dhuratë, por amanet, dhe si i tillë, meriton të mbrohet.
Prandaj, në çdo hap që hedhim mbi këtë tokë të lirë, le të kujtojmë se drita që shohim sot është rezultat i sakrificave të tyre. Le të mos harrojmë ata që dhanë gjithçka për të na çliruar nga errësira, dhe le të bëhemi zëri i tyre, duke kërkuar drejtësi për ata që luftuan për të drejtën më të shenjtë të njeriut: të jetuarit i lirë.
A ka vallë diçka më të shenjtë, më fisnike, për një popull se sa ushtria e tij? Ushtria nuk është thjesht një forcë armësh; ajo është zemra që rreh në kraharorin e kombit, është simboli i sigurisë dhe i dinjitetit kombëtar. Është mburoja që ngrihet mes popullit dhe rreziqeve që kërcënojnë lirinë e tij, është përfaqësuesja më e lartë e të drejtës për të ekzistuar në paqe dhe nën dritën e lirisë.
Ushtria për një popull është më shumë sesa një strukturë fizike – është shpirti i tij kolektiv, një pasqyrim i guximit dhe përkushtimit të brezave që vijnë e shkojnë. Ajo është garancia e pavarësisë, fjala e fundit kur vlerat dhe tokat e shenjta janë në rrezik. Në çdo hap të saj, në çdo betim që ajo jep, ushtarët e saj mbajnë mbi supe barrën e historisë dhe të ardhmes.
Një ushtri e fortë nuk është vetëm një mbrojtëse e kufijve, por edhe një urë drejt një jete më të mirë për brezat që do të vijnë. Është një premtim se fëmijët tanë do të rriten të lirë, se do të ecin mbi këtë tokë me kokën lart, pa frikë dhe pa kërcënimin e robërisë. Është drita që ndriçon një të ardhme të sigurt, ku populli jeton në paqe, duke ndërtuar me duart e veta një jetë të denjë dhe të drejtë.
Për një popull, ushtria është një altar i shenjtë ku sakrifikohen frika dhe pavendosmëria, duke u kthyer në forcë dhe guxim. Ajo është simboli i qëndresës dhe kujtimi i përhershëm i atyre që dhanë gjithçka për të mbrojtur atë që ishte më e shtrenjta: lirinë dhe dinjitetin kombëtar. Ushtria është amaneti i të shkuarës dhe shpresa e së ardhmes, një kujtesë e fuqishme se vetëm duke mbrojtur atë që është e jona, mund të ndërtojmë një jetë të denjë për të gjithë.
Burgje – çfarë janë ato? Mure të ftohta dhe hekur që duan të mbyllin zërin, të shtrëngojnë frymën dhe të burgosin të vërtetën. Por për kë janë ndërtuar këto burgje? Për kriminelët? Për ata që shkelin ligjin? Apo, më tragjikisht, për ata që mbrojnë lirinë, familjen, dhe tokën e shenjtë të të parëve të tyre?
Si mund të hapen dyert e burgjeve për ata që dikur hapën portat e shpresës? Si mund të gjykohet një çlirimtar, një njeri që mori pushkën në dorë për të mbrojtur atë që ishte e shenjta e tij – shtëpinë, familjen, dhe atdheun? A është kjo drejtësi, apo një padrejtësi e zezë që ngrihet si një re mbi shpirtin e një kombi?
Mos ndoshta kemi gabuar që kemi heshtur? Mos vallë heshtja jonë po ushqen padrejtësinë dhe po forcon prangat që mbajnë rob ata që luftuan për lirinë tonë? Sepse liria nuk është vetëm një e drejtë, është një detyrë, dhe mbrojtja e saj nuk mund të dënohet si krim. Të ndëshkosh një çlirimtar është si të dënosh vetë guximin, vetë dashurinë për të shenjtën tokë, vetë të drejtën për të jetuar i lirë.
A duhet të qëndrojmë të heshtur përballë kësaj padrejtësie? Jo! Zëri ynë duhet të ngrihet si një valë që thyen muret e heshtjes dhe përplaset fuqishëm në ndërgjegjen e botës. Sepse drejtësia nuk është një lojë; ajo është fryma e së vërtetës, dhe e vërteta është se ata që mbrojnë shtëpinë e tyre nuk janë kriminelë, por heronj. Ata janë fryma e lirisë, e cila nuk mund të burgoset as nga pranga, as nga gjykime të padrejta.
Çlirimtari nuk luftoi për lavdi, por për jetën – për të mbrojtur atë që çdo njeri e ka të shenjtë. Prandaj, çdo burg që tenton të mbyllë dritën e një çlirimtari, është një burg i padrejtësisë. Dhe ne, si popull që gëzon lirinë e fituar me gjak dhe sakrifica, duhet të kujtojmë se heshtja jonë ndaj kësaj padrejtësie është një tradhti ndaj atyre që na dhanë këtë liri. Të ngremë zërin është detyrë, sepse drejtësia vonon, por nuk duhet të mungojë kurrë.
Pyes… vazhdimisht pyes, me një dhimbje që nuk gjen qetësi: si mundemi të shohim këto skena të llahtarshme, këto akte që fyejnë vetë zemrën e drejtësisë, të ndodhin ndaj çlirimtarëve tanë? Si mund të shohim ata që sakrifikuan gjithçka për lirinë, të trajtohen me harresë, me padrejtësi, me mjerim, në vend që të ngrihen mbi piedestalin e nderit dhe të respektit?
Çlirimtarët, ata që ishin trima në zemër dhe të pathyeshëm në shpirt, ata që dolën kundër errësirës për të ndezur dritën e lirisë, meritojnë të nderohen. Ata janë rrënjët e kësaj toke të lirë, gurët e themelit të kësaj lirie që ne e gëzojmë sot. E si mund t’i kthejmë shpinën atyre, t’i lejojmë të malltretohen dhe të dënohen në skajet e botës, larg familjeve të tyre, larg kujtimeve dhe dashurisë që dikur i shtynë të luftojnë?
Të burgosësh një çlirimtar është si të prishësh një monument që përkujton guximin dhe sakrificën. Është si të errësosh një yll që ndriçon rrugën e drejtësisë dhe të shpresës. Malli i të afërmve të tyre, dhimbja e tyre e pafund, është një plagë e hapur jo vetëm për familjet e tyre, por për gjithë kombin. Sepse çdo padrejtësi që u bëhet atyre është një padrejtësi që i bëhet vetë lirisë, vetë dinjitetit tonë si popull.
Pyetjet e mia nuk gjejnë përgjigje në këtë heshtje që na rrethon. Heshtja është një pakt i fshehtë me padrejtësinë, një tradhti ndaj atyre që dhanë gjithçka për ne. Çlirimtarët tanë nuk duhet të harrohen, as të lihen në mëshirën e harresës apo të ndëshkimit të padrejtë. Ata janë fryma e tokës sonë, kujtesa e asaj që kemi përballuar dhe e asaj që kemi arritur.
Prandaj, është detyrë e secilit prej nesh të ngremë zërin, të kërkojmë drejtësi dhe të mbrojmë nderin e tyre. Respekti dhe nderimi për çlirimtarët nuk është vetëm një akt mirënjohjeje; është një akt drejtësie, një akt që tregon se ne, si popull, dimë të çmojmë ata që na dhanë këtë dhuratë të shenjtë të lirisë. Dhe vetëm atëherë, kur drejtësia të triumfojë, do të mund të themi me krenari se jemi vërtet të lirë.
Bota duhet ta dijë – duhet ta ndjejë në thellësinë e ndërgjegjes së saj – për çfarë luftuan ata. Lufta e tyre nuk ishte thjesht një akt rebelimi, një kryengritje kundër padrejtësisë së një pushteti, por një thirrje e shenjtë për të mbrojtur jetën, dinjitetin dhe lirinë. Ata dolën maleve, kapën pushkët dhe lanë pas çdo siguri, jo për lavdi, jo për pushtet, por për të ndaluar një stuhi barbare që kërcënonte të shkatërronte gjithçka që një popull liridashës kishte ndërtuar ndër shekuj.
Nga çdo cep i botës, ata erdhën – trima që ndanë një ëndërr të përbashkët: ta ndalonin dhunën e pashpirt, masakrat që ishin planifikuar me një egërsi çnjerëzore. Ishte një bashkim shpirtrash dhe zemrash që refuzonin të qëndronin të heshtur përballë tragjedisë së një populli të pafajshëm. Shqiptarët, që kishin lindur dhe jetuar me lirinë si një të drejtë hyjnore, ishin bërë shënjestër e një mizorie që nuk njeh kufij.
Ata luftuan për të ndalur atë që bota shpesh e kishte lejuar të ndodhte – masakrat e errësirës, dëbimet e dhimbshme, përndjekjet pa mëshirë. Dhe në shumë raste, ata arritën të ndalonin atë që dukej e pashmangshme, por në të tjera, nuk mundën ta shmangnin tragjedinë, dhe gjaku i derdhur në tokën shqiptare mbeti dëshmia më e fortë e një barbarie të pashpirt.
Lufta e tyre ishte më shumë se një akt mbrojtjeje – ishte një akt dashurie për një popull që kurrë nuk u përkul përballë okupatorit. Ata dolën maleve si të mbrojturit e fundit të lirisë, dhe zëri i tyre duhet të dëgjohet nga të gjithë. Sepse ata nuk luftuan vetëm për veten e tyre, por për një ideal universal: të drejtën për të jetuar i lirë, pa frikë, pa robëri.
Bota duhet të kujtojë, duhet të mësojë dhe të mos harrojë kurrë se liria që ata fituan nuk ishte një dhuratë, por një çmim i fituar me gjak dhe sakrifica. Dhe në këtë kujtesë, duhet të jetojë një reflektim i përhershëm – që tragjeditë e tilla të mos përsëriten më kurrë. Sepse ata që luftuan, luftuan për të gjithë ne, për çdo shpirt që kërkon drejtësi dhe paqe në këtë botë.
A është e drejtë të mbahen në burgje ata që luftuan për lirinë ? Ata që i dhanë shpirtin dhe gjakun tokës, që u ngritën për të mbrojtur atë që ishte më e shenjta: dinjitetin dhe ekzistencën e një populli. Çlirimtarët – ata që shndërruan frikën në guxim dhe heshtjen në britmë – a mund të dënohen për heroizmin e tyre?
“Liria ka emër,” shkruan të rinjtë, dhe nuk mund të mos pajtohem me këtë të vërtetë të pamohueshme. Liria ka një emër që i ngjall krenari çdo shqiptari: UÇK. Një emër që nuk është vetëm një simbol, por vetë fryma e rezistencës, gjaku që nuk u derdh kot, shpirtrat që u flijuan për të na dhënë ne atë që për breza të tërë ishte vetëm ëndërr.
Po sikur të mos kishte qenë UÇK-ja? Ku do të ishim ne sot? Kjo pyetje nuk kërkon përgjigje të thelluar, sepse e vërteta është e qartë: ne do të ishim ende nën zgjedhën e një okupimi që na shtypte frymën, na mohonte identitetin, dhe na burgoste ëndrrat. Do të jetonim ende në një realitet ku frika do të ishte ligji i përditshëm, ku çdo hap do të përndiqej nga hija e shtypjes dhe çdo fjalë do të mbërthente zinxhirët e censurës.
Bota që sot dënon çlirimtarët, dikur bëri syrin e verbër dhe veshin e shurdhër ndaj vuajtjeve tona. Nën atë indiferencë, ne jetonim të izoluar, në një geto të përhershme, si të ishim fajtorë vetëm pse ekzistonim. Dhe pa zërin e UÇK-së, ky izolim do të vazhdonte. Pa ata që guxuan të ngrenë flamurin e lirisë, asgjë nuk do të kishte ndryshuar; ne do të kishim mbetur një popull i shtypur, një histori e harruar.
Prandaj, çlirimtarët nuk duhet të mbahen në pranga, sepse ata janë më shumë sesa luftëtarë – ata janë dëshmia e sakrificës për një ideal më të lartë. Ata janë kujtesa jonë e gjallë se liria nuk dhurohet, por fitohet me betejë, dhe asnjë burg nuk mund ta mbyllë dritën që ata ndezën për ne. Liria jonë mban emrin e tyre, dhe kjo është një e vërtetë që askush nuk mund ta ndryshojë.
Nëse ushtari i UÇK-së është fajtor pse deshi lirinë, atdheun dhe popullin e tij, atëherë fajtor duhet të jetë çdo shqiptar, sepse në thellësitë e shpirtit të secilit prej nesh jeton ajo dashuri e pashtershme për tokën nënë, për lirinë që u pagua me gjak, dhe për të drejtën për të ekzistuar si komb. A mund të dënohet një popull i tërë sepse guxoi të ëndërrojë lirinë dhe të luftojë për të?
Kush prek në ushtarin e UÇK-së, prek në plagën e shqiptarit. Ai plagos jo vetëm trupin, por edhe shpirtin e një populli që ka vuajtur ndër shekuj. Ushtari i UÇK-së nuk është thjesht një individ; ai është simboli i dashurisë së përjetshme për lirinë dhe i sakrificës sublime për të mbrojtur atë që është më e shenjtë: tokën e tij, atdheun e tij, identitetin e tij. Prekja në këtë simbol është një plagë e hapur për çdo shqiptar, një dhimbje që prek thellësitë e historisë dhe të shpirtit tonë kolektiv.
Ata që guxojnë të prekin ushtarin e UÇK-së duhet ta dinë se po prekin në dashurinë më të madhe të popullit shqiptar. Dashuria për tokën nënë nuk është një ndjenjë që mund të mbytet me akuza apo të burgoset në qelitë e padrejtësisë. Ajo është një forcë që jeton në çdo frymëmarrje, në çdo pëshpëritje të erës mbi malet tona dhe në çdo hap të historisë sonë të lavdishme e të dhimbshme.
Liria ka emër – UÇK. Ky emër është gdhendur në zemrat e çdo shqiptari, si një përkujtim i asaj që është fituar me sakrificë të madhe. UÇK-ja nuk është vetëm një ushtri; është përkufizimi i një ideali, i një ëndrre që u bë realitet me guximin e atyre që nuk patën frikë nga asgjë. Dhe nëse bota guxon të dënojë këtë guxim, atëherë ajo nuk dënon thjesht individët – ajo dënon vetë konceptin e lirisë dhe të drejtësisë.
Prandaj, kushdo që prek në ushtarin e UÇK-së, prek në kujtesën e një populli që nuk do të harrojë kurrë se çfarë do të thotë të luftosh për të qenë i lirë. Prek në dhembjen dhe krenarinë tonë, në kujtimin e atyre që u flijuan, dhe në frymën e përjetshme të një kombi që do të jetojë gjithmonë në dritën e emrit të saj – Liria me emrin UÇK.
23 dhjetor, 2024
Prishtinë
