Shkruan Zymer Mehani
Vushtrria, qytet me një histori të lashtë e vlera të shumta kulturore, është djep i shumë krijuesve të shquar. Mes tyre, poeteshat Ymrije Beqiri, Ferdane Pllana Zabërgja dhe Tuana Gjigolli spikasin me talentin e tyre të veçantë, duke përfaqësuar fuqishëm shpirtin krijues të qytetit. Përmes vargjeve të tyre, ato ndajnë emocione të thella, tema shoqërore dhe ndjenja universale, duke lënë gjurmë të pashlyeshme në letërsinë shqiptare.
Ymrije Beqiri, një zë poetik i gjithanshëm
E lindur më 25 gusht 1971 në Dubovc, Ymrije Beqiri është një emër që rrezaton dritë dhe frymëzim në letërsinë shqiptare. Me një karrierë letrare të pasur dhe një shpirt të palodhur krijues, ajo ka ndërtuar një urë të fortë mes vargjeve të saj dhe lexuesve, duke i dhuruar poezisë një dimension të veçantë ndjeshmërie dhe intelekti.
Poezia, një dritare ndjenjash dhe mendimesh
Vepra e Ymrije Beqirit është një ftesë në një udhëtim të pasur shpirtëror. Poezitë e saj përshkruajnë dashurinë për jetën, vendlindjen, dhe tokën e shenjtë shqiptare, ndërsa prekin plagët e mërgimit, ëndrrat e copëtuara dhe nostalgjinë e pashuar.
Vargjet e saj për fëmijë janë si një ylber ndjenjash që përqafon botën e pafajshme dhe të pastër të të vegjëlve. Ajo arrin të përmbledhë në pak rreshta magjinë e fëmijërisë dhe rëndësinë e edukimit shpirtëror.
Vepra kryesore
Ymrije Beqiri ka shkruar një numër të madh librash që pasqyrojnë ndjenjat, ëndrrat dhe përvojat e saj. Disa nga librat e saj më të njohur janë:
Veprat kryesore të Ymrije Beqirit janë:
“NË KUFIJTË E HARRESËS” përmbledhje
me poezi, 2010; “NA BASHKOI POEZIA” vëllimi 1, antologji poetike, Bashkautorë: YMRIJE BEQIRI dhe ILMI DERVISHI 2018;
“TË DASHUROSH NUK ËSHTË MËKAT”, bashkautorë: YMRIJE BEQIRI dhe HYSEN IBRAHIMI, 2019;
“NDRYSHE ËNDËRROVA” përmbledhje me poezi, 2019;
“GJURMËT E NJË LUANESHE” përmbledhje me poezi, 2019;
“KOHA E EKLIPSIT”, përmbledhje me poezi, 2020;
“PËRTEJ MALLIT TIM”, përmbledhje me poezi, 2020;
“NA BASHKOI POEZIA” vëllimi 5, antologji poetike, bashkautorë, YMRIJE BEQIRI dhe ILMI DERVISHI, 2020;
“NËPËR SHKRONJA DO SHËTIS”, libër për fëmijë, 2020;
“ME VARGUN PIKTUROJ” përmbledhje me poezi, 2020;
“NA BASHKOI POEZIA” vëllimi 9, i titulluar “RRETH FLAMURIT”, antologji poetike, bashkautorë: YMRIJE BEQIRI dhe ILMI DERVISHI;
“FOLEJA IME”(Rrëfenja për fëmijë); “UDHËTIM BREZASH PËR ATDHE”
(Monografi);
“SI TA NDALOJ KOHËN” (Poezi).
“VRRAGË TË NJË KOHE” (roman), 2023.
Ka në dorë edhe disa vepra të tjera për botim!
“77 Lulëkuqe” – Monumenti Kulturor për fëmijët e vrarë të Vushtrrisë
“77 Lulëkuqe” nga poetja dhe publicistja Ymrije Beqiri është më shumë se një libër; është një monument i ndërtuar me fjalë, një homazh për fëmijët e pafajshëm të Vushtrrisë, të cilët humbën jetën në mënyrë tragjike gjatë kohërave të vështira për vendin tonë. Ky libër është një thirrje për kujtesë, drejtësi dhe përjetësi për ata engjëj që u ndanë nga kjo botë shumë shpejt, duke lënë pas dhimbje të pashlyeshme dhe një boshllëk të thellë në zemrat e familjeve të tyre dhe gjithë kombit.
Kujtesa si detyrë kombëtare
“77 Lulëkuqe” simbolizon 77 jetë të vogla, të ndritura dhe të pafajshme, të cilat përfaqësojnë jo vetëm humbjen e për familjet e tyre, por edhe plagën e përbashkët të një kombi të tërë. Ymrije Beqiri, me një ndjeshmëri të thellë dhe një penë të fuqishme, ndërton një mozaik emocional që reflekton dhimbjen, kujtesën dhe krenarinë për këta fëmijë që mbeten përjetësisht engjëj në historinë tonë.
Struktura e librit
Në çdo faqe të këtij libri, lexuesi has dëshmi të prekshme dhe histori të vërteta që ndriçojnë jetën dhe ëndrrat e fëmijëve të Vushtrrisë. Ymrije Beqiri, me mjeshtëri publicistike, krijon një urë mes të shkuarës dhe të tashmes, duke bërë që zërat e atyre që nuk mundën të flasin më të dëgjohen përmes vargjeve dhe rrëfimeve të saj.
Nëpërmjet përshkrimeve të thukëta dhe emocionale, autorja na sjell para syve kujtime të ëmbla për buzëqeshjet, lojërat dhe ëndrrat e papërmbushura të këtyre fëmijëve, ndërsa na fton të reflektojmë mbi padrejtësitë që u bënë ndaj tyre.
Mesazhi i librit
Ky libër nuk është vetëm një përkujtim i së kaluarës, por edhe një apel për të ardhmen. Ai i drejtohet ndërgjegjes njerëzore, duke kërkuar që të mos harrohet kurrë tragjedia që ndodhi, por edhe duke na kujtuar se ne kemi një përgjegjësi për të ruajtur paqen dhe për të mbrojtur fëmijët – pasurinë më të madhe të çdo kombi.
Si një monument kulturor, “77 Lulëkuqe” na bën të ndjejmë fuqinë e kujtesës dhe rëndësinë e ruajtjes së saj për brezat e ardhshëm. Ymrije Beqiri na mëson se ata që janë ndarë nga ne fizikisht, mund të jetojnë përgjithmonë përmes kujtesës dhe artit.
Një testament për përjetësinë
Me “77 Lulëkuqe,” Ymrije Beqiri ka ngritur një lapidar të përjetshëm në nder të këtyre fëmijëve të vrarë padrejtësisht, duke e kthyer dhimbjen në kujtim, dhembjen në forcë dhe kujtimin në një frymëzim për të mos harruar kurrë. Ky libër është një dëshmi e fuqishme e shpirtit njerëzor që ngrihet mbi tragjedinë dhe një dhuratë e çmuar për kulturën dhe historinë tonë.
“Fëmijët janë lulëkuqet më të bukura të jetës. Ata që u ndanë nga kjo botë, mbeten lulëkuqe të përjetshme në kujtesën tonë.” – thotë Ymrije Beqiri
Zëri i gruas shqiptare
Poezia e Ymrije Beqirit është një zë i fortë i gruas shqiptare. Përmes vargjeve të saj, ajo ndriçon bukurinë dhe forcën e shpirtit femëror, duke sjellë në pah përkushtimin ndaj familjes, vendlindjes dhe tokës shqiptare. Në një poezi dedikuar nënës, ajo shkruan:
“Ti ishe si një dritëz, në çdo natë të errët timen,
Fjalët e tua – gërshetime yjesh mbi qiellin tim të thyer.”
Fryma e përkushtimit
Përveçse një poete e talentuar, Ymrije Beqiri është gjithashtu një koordinatore e fuqishme në mbledhjen e poezive për antologji të shumta. Puna e saj ka ndihmuar në ruajtjen dhe promovimin e krijimtarisë shqiptare, duke e kthyer atë në një ikonë të jetës kulturore në Vushtrri dhe më gjerë.
Një trashëgimi e pashuar
Ymrije Beqiri mbetet një shembull i gjallë i fuqisë së artit për të ndryshuar jetën dhe për të lartësuar shpirtin njerëzor. Me penën e saj të artë, ajo vazhdon të ndriçojë horizonte të reja për poezinë dhe letërsinë shqiptare.
Unë Z. Mehani për këtë poete do të përfundoja: “Në secilin varg tëndin, Ymrije, gjendet një copëz zemre shqiptare, një rrahje shprese, një dritë që nuk shuhet.”
Ferdane Pllana – Zabërgja: Dhimbja dhe pasioni i shprehur në poezi
Ferdane Pllana Zabërgja është një zë i fuqishëm poetik që mishëron emocionet e thella të ndarjes, nostalgjisë dhe pasionit përmes vargjeve të saj të ndjera. E lindur dhe e rritur në Kosovë, ajo bart me vete një trashëgimi kulturore të pasur dhe një dashuri të pashuar për atdheun, të cilat pasqyrohen fuqishëm në krijimtarinë e saj.
Poezia si pasqyrë e jetës së mërgimtarëve
Ferdane Pllana Zabërgja përdor poezinë si një mënyrë për të rrëfyer përvojat e jetës së mërgimtarëve. Ndarja nga vendlindja, mallkimi i rrugëve të huaja dhe etja për të parë sërish tokën e lindjes janë tema që depërtojnë në thellësinë e zemrës së lexuesit. Vargjet e saj shpesh janë si një klithmë për tokën e shenjtë shqiptare, ndërsa shprehin sfidat e jetës në dhe të huaj.
Në një nga poezitë e saj më të ndjera, ajo shkruan:
“Në çdo copëz qielli të huaj, kërkoj dritën e diellit të vendit tim,
Në çdo hap të rrugëve të largëta, dëgjoj jehonën e hapave të tua, Kosovë.”
Ndarja dhe nostalgjia si tema universale
Poezitë e Ferdane Pllana- Zabërgjës nuk janë vetëm rrëfime personale; ato janë një reflektim universal i dhimbjes dhe nostalgjisë që ndjen çdo individ i larguar nga vendlindja. Ajo i portretizon ndarjet jo vetëm si një gjendje fizike, por edhe si një përvojë shpirtërore që transformon dhe sfidon njeriun.
Në poezinë e saj, ndarja nuk është vetëm humbje, por edhe një mundësi për të gjetur një lidhje më të thellë me rrënjët. Nostalgjia nuk është vetëm dhimbje, por edhe një frymëzim për të mos harruar asnjëherë se nga vijmë.
Përmbledhjet poetike të saj
Ferdane Pllana – Zabërgja ka pasuruar letërsinë shqiptare me një sërë librash poetikë që trajtojnë me ndjeshmëri dhe mjeshtëri temat e mërgimit dhe kujtesës. Disa nga temat e saj më të rëndësishme që i trajton në varg janë:
– Mall për vendin: ku ngërthen mallin e mërgimtarit për atdheun e tij, me një ndjeshmëri që prek çdo zemër shqiptare.
– Kujtimet: që janë si një thesar i shenjtë dhe si një urë mes të shkuarës dhe të tashmes.
– Loti i ndarjes: që eksploron dhimbjen e ndarjes dhe fuqinë e dashurisë për atdheun.
Një zë i pasionuar për kombin dhe kulturën
Krijimtaria e Ferdane Pllana- Zabërgjës është një tablo për të gjithë ata që kanë lënë pas atdheun për të ndërtuar një jetë të re diku tjetër. Përmes vargjeve të saj, ajo ruan lidhjen e fortë me rrënjët kulturore dhe frymëzon brezat e rinj që të mos harrojnë kurrë identitetin e tyre.
Ferdane Pllana- Zabërgja është më shumë se një poete; ajo është një ambasadore e shpirtit shqiptar në mërgatë. Vepra e saj është një testament i fuqisë së poezisë për të shëruar plagët, për të ruajtur kujtesën dhe për të mbajtur gjallë shpresën, pavarësisht distancës dhe vështirësive.
Trashëgimia poetike
Në çdo fjalë të saj, Ferdane Pllana- Zabërgja përçon një mesazh të fuqishëm: se malli për atdheun mund të kthehet në forcë krijuese, dhe se dashuria për vendin mbetet e pashuar, pavarësisht sa larg mund të jemi nga toka ku kemi lindur. Ajo vazhdon të jetë një frymëzim për të gjithë ata që kërkojnë ngushëllim dhe lidhje përmes artit të fjalës.
“Poezia ime është zëri i shpirtit tim, që flet me gjuhën e mallit dhe pasionit për vendin tim të dashur.” – thotë Ferdane Pllana- Zabërgja
Veprat e saj kryesore përfshijnë:
– “Shkëndija jete” (2022) – Poezi që shprehin sfidat dhe bukuritë e jetës përmes një stili emocional dhe të qartë.
– “Për ty, nënë” (2023) – Një vepër dedikuar dashurisë dhe sakrificës së nënës, plot me ndjenja të thella mirënjohjeje.
– “Shpirti im binjak” (2024) – Poezi që trajtojnë lidhjet shpirtërore dhe emocionet universale.
– “Malli i mërgimtarit” (2024) – Një përmbledhje që ndriçon dhimbjen dhe boshllëkun e largimit nga vendlindja.
Ferdane Pllana ka arritur të kapë thelbin e përvojës njerëzore, duke përdorur një gjuhë të thjeshtë dhe emocionale që prek zemrat e lexuesve.
Tuana Gjigolli, një yll i ri poetik
Tuana Gjigolli është një zë i ri dhe premtues në letërsinë shqiptare. Megjithëse në moshë të re, ajo ka arritur të botojë dy vepra që dëshmojnë për imagjinatën dhe pasionin e saj për poezinë:
– “Botë e ylbertë” (2022) – Një përmbledhje me poezi që pasqyrojnë një botë plot ngjyra, dritë dhe energji pozitive.
– “Laryshi kujtimesh” (2023)* – Poezi që ndriçojnë bukurinë dhe thellësinë e kujtimeve të një jete plot ngjyra.
Tuana Gjigolli është një shembull frymëzimi për brezat e rinj, duke treguar se pasioni për krijimtarinë mund të lulëzojë që në moshë të vogël.
Përfundim
Tri poeteshat e Vushtrrisë, Ymrije Beqiri, Ferdane Pllana- Zabërgja dhe Tuana Gjigolli, me veprat e tyre, sjellin një pasuri të madhe në letërsinë shqiptare. Ato shprehin ndjenjat më të thella njerëzore, duke përfaqësuar jo vetëm jetën individuale, por edhe përvojat dhe sfidat e një shoqërie të tërë. Përmes vargut të tyre, ato lënë një trashëgimi të vyer, duke dëshmuar se Vushtrria vazhdon të jetë një vatër e pashtershme e artit dhe kulturës.
