BANOR I “RRUGËS SË HARRUAR”, … NDËRTESA PA EMËR

OPINION

Nga Llesh NDOJ

Si shumica e popullsisë shqiptare, asaj veriore e verilindore sidomos, por i gjendur në rrethana disi më specifike se shumë të tjerë, pasi demo – tërbimi i viteve të postnëntëdhjeta më gjeti në një shtëpi shteti, me themele në “askund”, zbrita në Lezhë disi me urgjencë, në vitin 1998. Çmenduria piramidale kishte shpërthyer kudo e çmimet kishin kapur qiejt, aq sa një dorë lekësh që kisha mundur të kurseja bashkë me bashkëshorten, nga pak më shumë se dhjetë vite punë të deratëhershme, nuk blinin në Lezhë as edhe një kasolle pa leje diku në Tyrbe, jo më një shtëpi të përshtatshme për të jetuar normalisht në qytet.

Bëra si bëra dhe me sforco e duke patur mirëbesimin e shitësit, u strehova disi në një ndërtesë të ngritur me punë vullnetare rreth vitit 1970, nisur për zyra të një ndërmarrjeje shtetërore të kohës e përfunduar për banesa, pa ballkon, me banjo si ato prehistorike në të cilën, po të kisha barkun e sotshëm, as që mund të hyja, lavamane nga ato më të vjetrat, xingato gjysëm të ciflosura, me mure të shtrembëra dhe jashtë standarteve, ku lart dhoma ishte deri 30 cm më e ngushtë se në tokë, me trenë plepi, ku gjithnjë duhej të lutesha të mos vinte kojshia që banonte në katin sipër, drejt e në tryezën e shtruar për t’u ushqyer me familjen, e shumë të tjera, që në fakt sot nuk vlejnë as për t’i kujtuar, pasi ndërtesa tani është transformuar tërësisht, jo vetëm nga unë, por nga të gjithë banorët që banojnë aty, sepse gjithçka varet nga individët e lirë e nga vendimmarrja e tyre në këtë vend, falë energjive që jep ekonomia e tregut dhe inisiativa e lirë, kanë njohur hapa gjigande zhvillimi e transformimi.

Por, shpesh herë, këto energji të derdhura më së shumti nga etja për liri, kanë mbetur si “lule në kënetë”, ku për t’i shijuar ato duhet të zhgërryhesh e përbaltesh udhëve e hapësirave ku shteti nuk ekziston, por është pronar. Kurrë s’mund t’i harroj vështirësitë që pata hasur atëhere për t’i dërguar një karrocë plaçka deri tek banesa e sapoblerë nga se makina, një kamionçinë nën 3,5 ton, kishte vështirësi të futej. Dhe s’kam si t’a harroj, sepse gjendja sa i takon asaj çfarë i takon shtetit mbetet e njëjtë e m’a kujton 1998 – tën të paktën 2 – 3 herë në ditë, kur më duhet të hyj e të dal edhe sot nga shtëpia ime.

Në se do të ishte vetëm për rastin tim, zor se do të kisha marrë mundimin për t’i shkruar këto radhë, por çështja shkon përtej rastit. Shikojeni situatën edhe më gjerë e më thellë. Hotele madhështore kanë ngritur bizneset e tyre në bregdet, kushtet e të cilave brendapërbrenda, konkurojnë bukur me modelet e veta evropiane, bujtina të kandshme kanë nisur të ndërtohen edhe nëpër male, por të shkosh deri aty është sfidë, deri në kufijt e tmerrit. Ndiqeni trafikun drejt Lezhës këtë verë, i tmerrshëm e sfilitës paraqitet ai. Pse? Mungojnë rrugët e përshtatshme për gjithë këtë trafik.

Shikoni Lurën, këtë perlë malore shqiptare, bukuri që vret mbetet, sepse rruga nuk po shkon atje, megjithëse ajo “u plak” ndër gojët e propogandës qeveritare prej kaq shumë vitesh. Shikoni disa agrobiznese në Mirditë, në Kurbin, në Lezhë e gjetkë, që kanë thithur gjakun e djersën e djemve në emigrim dhe mbajnë gjallë zona të tëra me punësim, si në Kthellë, Kurbnesh, Kaçinar e Fanë, të cilat rrezikojnë falimentimin vetëm se të shkosh atje është sakrificë e jashtzakonshme nga rrugët pa rrugë.

Po të udhëtosh sot rrugëve e rrugicave të fshatrave në Lezhë, rrugë që deri dje e “vuanin” mungesën e mjeteve, kudo ka trafik të madh, se mjetet e ngecura në rrugën kryesore që lidh Milotin me Lezhën, Shëngjinin, Velipojën e Shkodrën, ndjekin çdo rrugicë lagjeje për t’i shpëtuar tmerrit të vapës në ngecjet e trafikut, në rrugën kryesore ndërqytetëse. Edhe qyteti vuan të njejtin fat, ndonëse ka patur investime vitet e fundit. Shumë prej njerëzve që synojnë bregdetin janë me familje, me gra, me pleq e me fëmijë dhe ndodh që të përfundojnë në urgjencën spitalore, në vend të plazhit. Rruga e vjetër nga Pllana në Rubik, po ashtu njeh trafik të dendur, pas një periudhe të gjatë “pritjeje” pa mjete, sepse ura e madhe e Milotit, “mësoi” nga ura me harqe e kohӕs së Zogut dhe pësoi fatin e saj, e ndihmuar nga pangopësia e korrupsionit qeveritar që “han” përditë si një përbindësh edhe zhavorrin e zallit të Matit. Ajo u “ul me fjet shëndosh e mirë e gdhiu në koma!”, në mes të sezonit.

Sa ironike ngjanë këto! Shteti u “zgjua” kur ajo ra me fjet. Përtej këtyre, rrugët s’kanë as sinjalistikën e duhur. Në mes të qytetit të pyesin plot vozitës mjetesh: – Ka shkohet për në Milot, ka shkohet për në Shengjin, ka shkohet për në Shkodër, ka shkohet…? Kjo situatë rrugicave të fshatrave është “muzika” më e preferuar sot.

Le të kthehemi aty ku e nisëm: E vetmja lidhje e imja me imazhet e vitit 1998 në Lezhë ka mbetur rruga pa rrugë dhe pa emër, që më duhet të përshkoj disa herë në ditë për të shkuar në shtëpi, trotuari i munguar, ndriçimi i gjymtuar, kanalizimi i ujërave të bardha e të zeza jofunksional. Koha për shtetin tim lokal ka ngrirë në të shkuarën, ndoshta që nga viti 1970, kur është ndërtuar dhe “urbanizuar” ajo pjesë e lagjes qytetëse, që ia ka lakmi edhe fshatit më të largët malor infrastrukturën edhe pse vetëm më pak se pesëdhjetë metra e ndajnë nga bulevardi kryesor i qytetit dhe me rreth treqind metra rrugë automobilistike zgjidhet gjithshka, për më shumë se pesëdhjetë familje të saj. Por as që do të bëhet ndonjëherë! Pse? Sepse bashkia ime (as administrata teknike e saj) nuk e di ku bie ajo.

M’u kërkua para disa vitesh të merrja nga zyra urbanistikës në bashki një vertetim adrese dhe t’a dorëzoja tek zyra e gjendjes civile, po aty. Pas disa peripecishë e mora atë dhe as që vura re çfarë shkruante, përveçse e dorëzova në destinacionin e duhur, pak metra nga ku e mora, brenda të njejtit institucion. Disa vite më vonë, atë çfarë shkruhej aty ia dhashë si adresë një tekniku, që do të më rregullonte diçka në shtëpi: Rruga “Shëlbuemi”, nr. …, duke ia fotografuar vertetimin e bashkisë. M’u desh rreth 1 orë me telefon dhe disa varravingo me makinë, që të takoheshim me teknikun. Herë përfundonte tek lagja Gurra, lart në majë, herë poshtë Tyrbes, herë…

Dhe s’kishte asnjë faj! Rruga ime (jo vetëm e imja, sigurisht!) s’ka emër, s’ka lokalizim, s’ka asgjë… Kuptohet se atje nuk hyn ambulanca, nuk hyn zjarrfikësja, nuk hyn mjeti i grumbullimit të mbetjeve urbane, arësye kjo pse s’kemi kosha mbetjesh e duhet t’i transportojmë ato (ata që e bëjnë, se shumë i hedhin ku munden!) drejt qytetit. Aty, dyshoj se “pastrohen rrugët me fshesë”, por rrugë nuk ka! Reklamohen çdo ditë rrugë e rrugica edhe në fshatrat më të largët, diku po hapet një rrugë këto ditë edhe pse nuk jetojnë më shumë se dy veta, dhe mirë bëhet. Ata i gëzofshin me të mira, por nuk di kur bashkia ime “do të shohë afër”, e t’na japë një adresë shtëpie të aksesueshme, t’na hapë ato treqind metra rrugë, t’na bëj të mos ndjehemi “fshatarë të harruar” e të bullizuar në mes të qytetit.

Në se duhet t’a ruajnë atë lagje si muze kujtese të kohës së socializmit, sa i takon infrastrukturës publike, mirë bëjnë, por të mos na mbajnë me shpresa, me sot e me nesër, se askush nuk investon në atë që s’e njeh si të veten. E bashkia ime nuk e ka në hartë atë lagje, përveçse për vota, njëherë në dy vjet.

Si kanë ardhur punët, shumica e banorëve në lagje i përkasin moshës së tretë. Unë, tashmë në prag pensioni, bëj pjesë në “rininë” e lagjes. Por kam vështirësi t’a aksesoj shtëpinë time, të vetmen pronë ku kam derdhur djersën e dyzet viteve punë. Të shkosh në këmbë, më pak se 100 metra rrugë janë tmerr, malore pa shkallë, shkallë të pjerrëra 100 vjeçare e të shkallmuara si në Ukrainën ku bombardohet çdo ditë me dronë e ç’munden nga rusët, shkallë pa mbajtëse anësore, pak ose aspak dritë e në ditët me shi, uji të përlanë, pasi që nga Kalaja mblidhen ujëra të shumta dhe formojnë një përrua të rrëmbyeshëm.

Të shkosh me makinë, duhet t’ia ndërrosh asaj amortizatorët e gominat çdo muaj. Të sëmuresh, duhet t’a parashikosh e të mbërrish tek spitali më përpara, ose ta marrësh të sëmurin mbi kurriz (po kush se?), apo t’i kthehesh kohës së vigjve…Zjarr! Mos o Zot, se gjithshka bëhet shkrumb e hi, se zjarrfikësja s’ka si hyn aty ku duhet kujdes të kalosh edhe me karrocë dore.

Bashkia s’na ka në listë as si adresë, se për t’a shkelë me këmbë e njohur realisht situatën në terren, harroje! Vetëm Viktor Tusha e pati bërë njëherë këtë, edhe në saj të këmbënguljes time si anëtar i zgjedhur i këshillit bashkisë dhe falë asaj “vizite madhështore” e me sakrificën e ngjitjes në këmbë rreth 500 metra gjithsej, u mbulua kanali i ujërave të larta, që rrezikonte edhe jetë njerëzish. “Autoritetet” e lagjes ndoshta kanë harruar t’i ftojnë kryetarët e tjerë pas Viktorit, ose ata s’ua njohin “autoritetin”.

Kështu ka qenë tash 35 vite, por a duhet të mbetet kështu?
Dhe tani, në se i bie udha dikujt nga autoritet me i lexuar këta rrjeshta, mos u çudisni: unë “do të jemë” një votues i pakënaqur i Partisë Demokratike. Ani, e pranoj zotërinj qeveritarë, veç ejani e më tregoni ku është e si quhet rruga që më çon tek shtëpia ime! Ndoshta do t’u duhet edhe ju t’a dini këtë për ndonjë taksë, ndonjë tarifë, apo ndonjë votë, e s’do na gjeni dot, as me satelit.