TRAKTET E LËVIZJES ILEGALE DHE REZISTENCËS SHQIPTARE ( 43 )

Prof. dr. Sabile Keçmezi-Basha

PETICIONI I BRUKSELIT, 13 qershor, 1981

Në rrjedhën e zhvillimeve të intensifikuara politike pas demonstratave të pranverës së vitit 1981 në Kosovë, jehona e rezistencës shqiptare nuk mbeti e kufizuar brenda trojeve, por u shtri me forcë edhe në mërgatë, duke dëshmuar qartë se çështja shqiptare kishte marrë përmasa ndërkombëtare. Një nga manifestimet më të rëndësishme të kësaj përfshirjeje ndodhi më 13 qershor 1981 në Bruksel, qendër politike e Evropës, ku shqiptarët e diasporës organizuan një demonstratë të rëndësishme në përkrahje të popullit të Kosovës.

Kjo ngjarje nuk ishte thjesht një shfaqje spontane e pakënaqësisë, por një akt i mirëmenduar politik, që përveç protestës në rrugë, përfshinte edhe instrumente të ndërgjegjësimit diplomatik. Pas përfundimit të demonstratës, u hartua një peticion i argumentuar dhe i strukturuar, i cili iu drejtua tri prej instancave më të larta shtetërore e partiake të federatës jugosllave: Kryesisë së Jugosllavisë, Kryesisë së Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë, si dhe Kuvendit Federativ.

Ky akt përfaqësonte një formë të artikuluar dhe të ndërgjegjshme të ndërhyrjes politike nga jashtë, që synonte të shtronte kërkesat legjitime të shqiptarëve të Kosovës në instancat më të larta të shtetit, por edhe të demaskonte në sytë e opinionit ndërkombëtar heshtjen dhe represionin me të cilin po përballej popullsia shqiptare. Peticionet e këtij lloji, të nxitura nga veprimtaria patriotike e mërgatës, shërbyen jo vetëm si mjet presioni politik, por edhe si dokumente të rëndësishme të ndërgjegjes kombëtare dhe ndërkombëtare.

Ato zhvilluan më tej rrjetin e solidaritetit me Kosovën dhe shndërruan protestën në një formë të institucionalizuar të kërkesës për drejtësi, duke dëshmuar se populli shqiptar, brenda dhe jashtë trojeve, nuk ishte më një subjekt i heshtur i shtypjes, por një akter aktiv në luftën për të drejta dhe për dinjitet kombëtar.

Zëri i Mërgatës në Bruksel

Në qershorin e vitit 1981, një grup punëtorësh të përkohshëm kosovarë të punësuar në Bruksel, së bashku me bashkatdhetarë të tjerë të cilët në të kaluarën ishin shpërngulur me dhunë drejt Turqisë nga shërbimet sekrete jugosllave (UDB), u mblodhën përballë Ambasadës Jugosllave në Belgjikë për të ngritur zërin e tyre kundër një politike të vazhdueshme të dhunës institucionale dhe mohimit të të drejtave kombëtare ndaj shqiptarëve në Jugosllavi, e sidomos në Kosovë.

Ky akt proteste përfaqësonte një reagim të artikuluar, të ndërgjegjshëm dhe kolektiv ndaj represionit shtetëror serb, i cili në mënyrë të vazhdueshme kishte targetuar punëtorët, studentët dhe qytetarët përparimtarë shqiptarë përmes dhunës sistematike, arrestimeve dhe diskriminimit të hapur politik, kulturor dhe ekonomik. Pjesëmarrësit e kësaj proteste përçuan një mesazh të qartë dhe të fortë, duke dënuar ashpër politikën e institucionalizuar të shkombëtarizimit, e cila kishte lënë pas vetes një realitet tragjik për Kosovën – një realitet të përshkuar nga skamja, mjerimi dhe prapambetja e qëllimshme.

Në thelb, protesta nuk ishte vetëm një reagim emocional, por një akt i vetëdijshëm politik dhe moral, që dëshmonte unitetin e shqiptarëve përballë një padrejtësie historike dhe përkushtimin e diasporës për të qëndruar pranë bashkëkombësve të tyre. Duke e vënë në shënjestër politikën diskriminuese të Beogradit, protestuesit artikuluan një të vërtetë të mohuar, se dhuna ndaj shqiptarëve në Jugosllavi nuk ishte episod i përkohshëm, por vijimësi e një strategjie për t’i zhdukur ata nga identiteti, historia dhe realiteti politik i federatës.

Përgjatë katër dekadave të fundit, populli shqiptar në Jugosllavi është përballur me një politikë të vazhdueshme represioni të ushtruar nga qarqet shoviniste serbe – një politikë e cila është materializuar në formën më brutale të saj: përmes vrasjeve, burgosjeve masive dhe shpërnguljeve të detyruara nga trojet e veta historike. Megjithatë, përkundër kësaj dhune sistematike, populli shqiptar ka treguar një qëndresë të jashtëzakonshme dhe një durim të rrallë. Ai nuk është nënshtruar kurrë, edhe atëherë kur drejtësia i është mohuar dhe identiteti është vënë në rrezik.

Në muajt e fundit të vitit 1981, dhuna shtetërore arriti një kulm të ri. Njësitë ushtarake dhe policore serbe, të pajisura me tanke, bajoneta dhe mekanizma të frikësimit, u vërsulën mbi qytetarët shqiptarë të Kosovës jo për shkak të ndonjë veprimi kriminal, por thjesht për shkak të kërkesës së tyre të ligjshme për të drejta politike, sociale dhe kulturore, të cilat, ironikisht, ishin të garantuara në vetë Kushtetutën e Jugosllavisë.

Kjo përgjigje shtetërore me dhunë ndaj të drejtave kushtetuese ishte dëshmi e qartë e një regjim represiv që vepronte në kundërshtim me parimet demokratike dhe me barazinë ndërkombëtare të popujve. Për më tepër, propaganda e vazhdueshme shpifëse dhe dehumanizuese e aparatit shtetëror ndaj shqiptarëve kishte përkeqësuar ndjeshëm marrëdhëniet ndëretnike, duke krijuar hendek të thellë veçanërisht mes popullit shqiptar dhe atij serb.

Në vend që të kontribuojë në ndërtimin e një bashkëjetese të qëndrueshme, regjimi i Beogradit kishte zgjedhur rrugën e përçarjes dhe të polarizimit etnik. Kjo nuk ishte një politikë e gabuar, por një strategji vetëshkatërruese, që minonte themelet e kohezionit shoqëror dhe dërgonte mesazhin se shteti nuk ishte për të gjithë qytetarët, por vetëm për një pjesë të privilegjuar etnike. Në këtë kontekst, qëndresa e shqiptarëve nuk ishte një akt i izoluar i rebelimit, por një përgjigje legjitime dhe e domosdoshme ndaj dhunës së vazhdueshme strukturore, e cila kërkonte jo vetëm njohje, por edhe reflektim të thellë politik dhe institucional në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar.

Në përballje me realitetin e dhimbshëm të represionit shtetëror në Kosovë, populli shqiptar nuk ka qenë ai që ka shpallur luftë, por përkundrazi, ka qenë objekt i një agresioni të paprovokuar dhe të dhunshëm nga ana e shtetit jugosllav. Tanke dhe forca të blinduara u përplasën mbi civilë të paarmatosur, thjesht pse ata guxuan të artikulonin publikisht të drejtat e tyre të mohuara për një kohë të gjatë. Dhe megjithatë, në arenën ndërkombëtare, ky realitet përpiqet të shtrembërohet me qëllim të zhvendosjes së fajit dhe fajësimit të viktimës.

Në vend që të përballet me të vërtetën, aparati shtetëror jugosllav ka ndërtuar një narrativë mashtruese, të mbështetur mbi shpifje monstruoze dhe provokacione të qëllimshme, duke përfshirë në këtë lojë të ndyrë edhe Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë, të cilën e akuzonte për nxitje nacionalizmi dhe për ndërhyrje të supozuar në punët e brendshme të Jugosllavisë. Kjo përpjekje për të ndërlidhur qëllimisht ngjarjet në Kosovë me një faktor të jashtëm, ishte një përpjekje e dëshpëruar për të shmangur përgjegjësinë dhe për të fshehur dështimin e brendshëm politik të shtetit.

Për më tepër, populli i Kosovës portretohet padrejtësisht si kundërrevolucionar dhe irredentist, duke u përpjekur të njolloset një lëvizje legjitime qytetare që synon të rikthejë të drejtat bazike të një kombi të mohuar. Etiketimi i kësaj lëvizjeje si vepër e “fashistëve” dhe “reaksionarëve” ishte jo vetëm i pavërtetë, por edhe një fyerje e rëndë ndaj ndërgjegjes politike dhe sakrificës morale të qytetarëve që protestojnë për liri dhe dinjitet.

Në fakt, vetë populli shqiptar ka qenë njëkohësisht viktimë dhe kundërshtar i pandërprerë i çdo forme fashizmi apo reaksioni politik. Ai i ka denoncuar dhe përjashtuar këto elemente nga gjiri i vet historikisht, duke i konsideruar ata si armiq të brendshëm dhe të jashtëm të së drejtës së tij për ekzistencë. Prandaj, përpjekja për t’i identifikuar protestuesit me këto ideologji ishte e destinuar të dështojë, sepse është në kundërshtim me identitetin politik dhe historik të shqiptarëve në Jugosllavi.

Ajo që mbetet e qartë në këtë diskurs të tensionuar është frika e aparatit shtetëror nga e vërteta. Frika nga legjitimiteti i kërkesave të shqiptarëve, nga uniteti i tyre, dhe nga drejtësia morale që qëndronte në themel të protestave, i detyronte institucionet jugosllave të përdorin një gjuhë të ulët, shpesh të ngjashme me atë të rrugaçëve politikë, për të mbuluar realitetin. Por është pikërisht kjo qasje që tregon se fjalët e tyre nuk janë më zë i së drejtës, por krisma të një frike që rritet përditë përballë një populli që nuk frikësohet më.

Në këtë kuptim, e vetmja rrugë për përballje me realitetin ishte ajo e gjykimit të drejtë, të guximshëm dhe të ndershëm të asaj që po ndodh në Kosovë, jo përmes shpifjes, por përmes reflektimit politik dhe institucional që njeh, pranon dhe përpiqet të riparojë padrejtësinë historike që i është bërë një populli të tërë.

Kur dhuna shtetërore prodhon unitet

Aktet e dhunshme dhe brutale të autoriteteve jugosllave, të cilat i tejkalojnë për nga egërsia edhe veprimet e monarkëve të vjetër serbë, kanë prodhuar një efekt të kundërt nga ai që është synuar: në vend që të thyhet rezistenca e popullit shqiptar, ajo është forcuar dhe konsoliduar si kurrë më parë. Këto politika të egra shtetërore, të cilat mbështeten mbi dhunën, frikësimin dhe mohimin e të drejtave themelore, nuk kanë sjellë nënshtrim, por kanë nxitur një bashkim të fuqishëm dhe të vendosur të shqiptarëve, të cilët e kuptojnë se vetëm përmes unitetit mund të përballojnë këtë sfidë historike.

Në thelb të kësaj qëndrese nuk qëndronte dëshira për konflikt apo përçarje. Përkundrazi, populli shqiptar aspiron për një jetë të qetë, në paqe dhe në bashkëjetesë me popujt e tjerë të Jugosllavisë, si pjesë e një federate ku të gjithë kanë të drejta të barabarta. Lufta jonë nuk ishte kundër fqinjëve, por kundër padrejtësisë. Ajo është një përpjekje për të rimarrë një vend të merituar në mozaikun e barazisë që Federata jugosllave pretendon të ndërtojë, por të cilën në praktikë e përjashton popullin shqiptar.

Prandaj, për të ndërtuar një bashkëjetesë të qëndrueshme dhe të sinqertë, ishte e domosdoshme që shteti jugosllav të heqte dorë nga dhuna si mjet qeverisjeje dhe t’i njohë shqiptarëve të gjitha të drejtat politike, kulturore, gjuhësore dhe shoqërore që gëzojnë kombet dhe kombësitë e tjera brenda federatës. Pa një barazi reale dhe të garantuar, nuk mund të ketë paqe të qëndrueshme dhe as stabilitet të brendshëm.

Në këtë kontekst, rezistenca nuk ishte një zgjedhje ideologjike, por një domosdoshmëri për mbijetesë, për të mos lejuar që nën emrin e “unitetit federativ” të fshihet politika e asimilimit dhe nënshtrimit. Historia e ka dëshmuar se çdo përpjekje për të shtypur me dhunë aspiratat legjitime të një populli është e destinuar të dështojë. Dhe kështu do të ndodhë edhe me politikën represive ndaj Kosovës, nëse nuk vjen një ndryshim rrënjësor i qasjes shtetërore ndaj popullit shqiptar.

Në vend të represionit, duhet të ndërtohet një urë drejt drejtësisë – dhe kjo fillon me njohjen e të drejtave të barabarta si bazë për paqen dhe dinjitetin njerëzor. Vetëm atëherë, rruga e përbashkët mes popujve të Jugosllavisë mund të ketë kuptim të vërtetë.

Thirrje për drejtësi, barazi dhe vetëvendosje në Kosovë

Në njëzëshmërinë e plotë me popullin shqiptar të shtypur brenda kufijve të Federatës Jugosllave, edhe, mërgimtarët shqiptarë të shpërndarë në vende të ndryshme të botës, artikulonin më me vendosmëri një sërë kërkesash themelore që buronin nga nevoja për dinjitet, drejtësi dhe të drejta të barabarta. Këto kërkesa nuk ishin të reja; ato ishin rezultat i një procesi të gjatë dhe të dhimbshëm të përjashtimit, diskriminimit dhe mohimit sistematik të identitetit dhe të të drejtave kolektive të shqiptarëve në Kosovë dhe viset e tjera.

Kërkesa e parë dhe më themelore lidhej me njohjen e Kosovës si një republikë në kuadër të Federatës Jugosllave – një status që do të garantonte përfaqësim të barabartë dhe do t’i jepte fund trajtimit të saj si periferi e shtetit. Kjo kërkesë shoqërohej natyrshëm me të drejta për vetëvendosje, si një parim i njohur ndërkombëtarisht, që u garanton popujve të drejtën për të përcaktuar vetë fatin e tyre politik, ekonomik dhe kulturor.

Një aspekt tjetër i pandashëm ishte lirimi pa kushte i të gjithë të burgosurve politikë shqiptarë dhe kthimi i të gjithë atyre që janë internuar apo dëbuar me dhunë nga Kosova. Kjo ishte një kërkesë morale dhe juridike që përfaqësonte nevojën për të mbyllur një kapitull represiv dhe për të hapur një faqe të re të dialogut dhe të drejtësisë. Në zemër të kësaj platforme qëndronte gjithashtu kërkesa për vetëmenaxhim të burimeve natyrore të Kosovës, të cilat historikisht janë plaçkitur nga republikat e tjera jugosllave, veçanërisht nga Serbia. Pasuritë e Kosovës – tokat pjellore, nëntoka e pasur me minerale, kapacitetet energjetike – duhet t’i shërbejnë zhvillimit ekonomik dhe përparimit të vetë popullit të saj, dhe jo të përdoren për forcimin e strukturave shtypëse që e mohojnë këtë popull.

Gjithashtu, e drejta për përdorimin e simboleve kombëtare dhe kremtimin e festave shqiptare, ishte një aspekt thelbësor i identitetit kulturor dhe kombëtar, i cili nuk mund të ndalohet pa shkelur rëndë liritë themelore të njeriut. Studentët dhe nxënësit e Kosovës kërkojnë barazi në kushte jetese, edukim dhe trajtim, krahasuar me bashkëmoshatarët e tyre në pjesët e tjera të federatës. Një pjesë e pandarë e kërkesave ka të bëjë me garantimin e të drejtës për punë, veçanërisht për të rinjtë dhe për të kthyerit nga mërgimi, si dhe lirinë e fjalës dhe të shtypit, që janë bazamentet e çdo shoqërie të hapur. Në të njëjtën kohë, kërkohet që të pezullohen menjëherë masat ushtarake si shtetrrethimi dhe ora policore, dhe të tërhiqen forcat e jashtme të sjella për represion, të cilat kishin militarizuar jetën e përditshme në Kosovë.

Në fund, si një akt i domosdoshëm i drejtësisë, kërkohet që autorët e krimeve të shëmtuara kundër popullit shqiptar të përballen me drejtësinë, jo në forma të manipuluara, por në një proces të ndershëm dhe publik për të dhënë llogari për shkeljet e kryera. Këto kërkesa përbëjnë thelbin e një platforme që nuk kërkonte përmbysje, por njohje të dinjitetit njerëzor dhe të të drejtave kolektive, të cilat nuk mund të shtypen pa pasoja afatgjata për stabilitetin dhe të ardhmen e përbashkët në rajon. Prandaj, ato duhet të dëgjohen jo si zëra rebelimi, por si thirrje për pajtim në bazë të drejtësisë dhe barazisë së vërtetë.

Të drejtat që i kërkon populli shqiptar në Kosovë dhe në viset e tjera të Jugosllavisë, nuk ishin as lëmoshë e as privilegj që duhet dhënë sipas qejfit të pushtetit – ato ishin të drejta themelore, të cilat në mënyrë të padrejtë, të njëanshme dhe arrogante i janë mohuar këtij populli nga qarqe politike me frymëzim shovinist. Prandaj, nuk bëhet fjalë për ndonjë kërkesë të re apo të papritur, por për një kërkesë legjitime që gjen mbështetje në parime universale të të drejtave të njeriut dhe në aspiratat historike për barazi dhe dinjitet.

Populli shqiptar nuk ka qëndruar duarkryq as në të kaluarën dhe nuk pritet të bëjë një gjë të tillë as sot, as në të ardhmen. Lufta e tij për të drejta nuk ishte episodike, por vazhdimësi historike e një përpjekjeje për të ndërtuar një jetë me dinjitet, për ta jetuar lirinë si pjesë e pandashme e ekzistencës së tij. Kjo betejë e tij nuk është e nxitur nga urrejtja, por nga nevoja për të qenë i barabartë me popujt e tjerë në federatë – për të jetuar e përparuar në paqe, në frymë bashkëpunimi dhe mirëkuptimi të ndërsjellë.

Në këtë kontekst, mbetet një shpresë se brenda udhëheqjes jugosllave mund të ekzistojnë individë të arsyeshëm, të cilët do të jenë të aftë të dalin mbi logjikën e dhunës dhe të represionit, për të zgjedhur rrugën e dialogut, të barazisë dhe të drejtësisë. Sepse, një shtet që shkel të drejtat e një pjese të popullsisë së vet, nuk mund të ndërtojë stabilitet të qëndrueshëm dhe as të krijojë marrëdhënie të shëndosha ndërmjet popujve. Duke dëgjuar zërin e popullit shqiptar, udhëheqja jugosllave nuk do t’i bënte nder vetëm këtij populli, por gjithë bashkësisë jugosllave, që ka nevojë për qetësi, drejtësi dhe mirëkuptim, dhe jo për përçarje, dhunë dhe armiqësi të vazhdueshme.

Teksti i peticionit – Kadri ZEKA

KRYESISË SË JUGOSLLAVISË,

KRYESISË SË LIDHJES SË KOMUNISTËVE TË JUGOSLLAVISË,

KUVENDIT FEDERATIV TË JUGOSLLAVISË.

Ne punëtorët kosovarë të punësuar përkohësisht në Bruksel të Belgjikës, të tu-buar bashkë me vëllezërit tanë që me dhunë i dërgoi UDB-a juaj për në Turqi, e që tani jetojmë këtu, jemi mbledhur para Ambasadës suaj në Bruksel, që të protestojmë në mënyrën më të rre­ptë, për politikën antishqiptare dhe masat e terrorit e të dhunës, që kanë ndërmarrë shovinistët jugosllavë, e sidomos ata serbë, kundër popullit shqiptar në Jugo­sllavi.

Veprimet gjakatare që ka ndërmarrë kohëve të fundit policia serbe mbi punë-torët, studentët e njerë­zit tjerë përparimtarë në Kosovë, na indinjojnë thellë dhe na detyrojnë të protestojmë në mënyrën më të rreptë.

Regjimi juaj, që nga fillimi ka ndjekur një politikë dhune e shkombëtarizimi, në Kosovë, ndaj popullit tonë, ka lënë atë në një prapambetje të theksuar, du­ke e mbërthyer në një skamje e mjerim të pashembu­llt.

Shovinistët serbë, vazhdimisht, qe dyzet vjet, na kanë vrarë, burgosur e shpër-ngulur nga tokat tona, por ne, si shqiptarë që jemi, kemi qenë të durueshëm, por edhe nuk jemi nënshtruar. Kulmi i egërsisë suaj, ndaj popullit tonë, arriti këta muajt e fundit, kur policia dhe ushtria serbe u vërsul me tanke e bajoneta mbi nje-rëzit tanë, vetëm e vetëm pse janë shqiptarë dhe kërkojnë të drejtat e veta legji-time, të cilat i ga­ranton edhe Kushtetuta jugosllave. Me këto veprime, dhe me pro-pagandën tuaj shpifëse ndaj popullit tonë, ju keni dëmtuar rëndë marrëdhëniet në mes popullit shqiptar e popujve tjerë jugosllavë dhe në veçanti atij Serb.

Jeni ju ata që na sulmuat e na shkelët me tanke, e ne nuk iu shpallëm luftë, siç po përpiqeni ta gënjeni opinionin ndërkombëtar. Ju për të mbuluar të vërte­tën bëni provokacione e shpifje monstruoze kundër Shqipërisë socialiste, duke e akuzuar atë për naciona­lizëm e për përzierje në punët e brendshme. Ju po shpifni gjith-ashtu për popullin e Kosovës, duke e pa­raqitur atë si kundërrevolucionar dhe irredentist, me qëllim që të njollosni luftën dhe kërkesat tona të dre­jta. Ju po shpifni, sikur demonstratat tona në Kosovë dhe jashtë organizohen nga irreden-tistët, fashistët e reaksionarët.

Kjo nuk është aspak e vërtetë dhe është ofendim i rëndë për ne. Popullin e Kosovës dhe bijtë e tij të vërtete, nuk i lidhë asgjë e për-bashkët me këto fundërrina të popullit tonë, pasi e dinë se fashistët e reaksionarët shqiptarë, janë armiq të përbetuar edhe të vetë popullit tonë. Luftën kundër tyre, populli ynë, nuk e ndanë nga lufta kundër armiqve të çdo ngjyre. Këtë të vërtetë ju e dini mirë dhe po ju tmerron. Pra­ndaj është në të mirën tonë dhe tuajën që të gjykoni me guxim e drejtësi për atë që po ndodh në Kosovë, e jo të shpifni me një gjuhë rrugaçësh poshtë e lart.

Veprimet tuaja të pashembullta që janë më të egra se ato të kralëve serbë, na detyruan të bashkohemi si kurrë më parë për t’i rezistuar terrorit tuaj gjakatar dhe të jeni të sigurt, se me masa të tilla nuk do të arrini gjë.

Ne nuk duam luftë, por duam të jetojmë në rehati dhe miqësi me popujt jugo-sllavë. Por që të arrihet kjo, duhet t’i njihni popullit tonë të gjitha të drejtat e barabarta, me popujt jugosllavë brenda Federatës.

Ashtu si gjithë populli shqiptar në Jugosllavi, edhe ne këtu kërkojmë njëzëri që të njihen këto të drejta:

1.-Kosovës t’i njihet statusi i Republikës në kuadër të Federatës.

2.-Popullit tonë t’i njihet e drejta për vetëvendosje.

3.-Të lirohen pa kusht të gjithë të burgosurit politikë shqiptar dhe të kthehen në Kosovë të burgosurit tjerë.

4.-Të mos plaçkiten pasuritë e Kosovës nga republikat jugosllave, por ato t’i shfrytëzojë Kosova për zhvillimin dhe pasurimin e vet.

5.-T’i njihet e drejta e festimit të festave kombë­tare dhe e përdorimit të flamu-rit kombëtar, nga të gjithë shqiptarët në Jugosllavi.

6.-Kushte më të mira pune dhe jetesë për nxënësit e studentët kosovarë; traj-timin e barabartë të tyre me studentët e universiteteve tjera të Jugosllavisë.

7.-Sigurimin e punës për të papunët dhe inkuadrimin e mërgimtarëve në vend-lindje.

8.-Lirinë e fjalës e të shtypit.

9.-Të pezullohet vendimi për shtetrrethim dhe orë policore në Kosovë.

l0. Të tërhiqen të gjitha forcat policore e ushtarake të sjella nga jashtë.

11.-Autorët e krimeve të shëmtuara, të nxirren pa­ra gjyqit të popullit, për të marrë dënimin e merituar.

Këto të drejta, populli ynë nuk pret t’i jepen si lëmoshë a dhuratë, por si të drej-ta që i janë mohuar me arrogancë nga çarqet shoviniste. Për to kemi luftuar në të kaluarën, luftojmë sot e do të luftojmë pa pu­shuar edhe në të ardhmen. Ne dëshirojmë të shpreso­jmë se në udhëheqjen jugosllave, ka njerëz që gjyko­jnë e veprojnë me arsye, dhe nuk do të lejojnë të ngja­së, ajo që dëmton si popullin shqiptar, ashtu edhe po­pujt tjerë të Jugosllavisë.

Botuar në librin, Kadri Zeka, Vepra, korrik 1986