Kuptimi i Vladimir Putin, njeriu që mashtroi botën

Të gjitha ilustrimet: Tim McDonagh/The Guardian

Presidenti rus gjithmonë na ka treguar saktësisht se kush është. Pra, pse u desh pushtimi i Ukrainës, që ne ta besojmë atë?

nga Gideon Rachman, 9 prill 2022 – TheGuardian.com – Përktheu Arben Çokaj

Vladimir Putin ishte i mërzitur – ose ndoshta thjesht i mërzitur. Udhëheqësi rus kishte pranuar me durim pyetje nga një grup i vogël gazetarësh ndërkombëtarë në restorantin e një hoteli modest në Davos. Pastaj një nga pyetjet dukej se e acaroi. Ai ia nguli sytë pyetësit, një amerikan, dhe tha ngadalë, përmes një përkthyesi: “Do t’i përgjigjem kësaj pyetjeje brenda një minute. Por fillimisht më lejoni t’ju pyes për unazën e jashtëzakonshme që keni në gisht.”

Të gjitha kokat në dhomë u rrotulluan. “Pse është guri kaq i madh?” vazhdoi Putini. Disa nga publiku filluan të qeshin dhe gazetari dukej i parehatshëm. Putini mori një ton simpatie tallëse dhe vazhdoi: “Me siguri nuk e keni problem të pyes, sepse nuk do të vinit diçka të tillë, nëse nuk do të përpiqeshit të tërhiqnit vëmendjen tek vetja?” Kishte më shumë të qeshura. Deri tani, pyetja origjinale ishte harruar. Ishte një masterklasë në shpërqendrim dhe ngacmim.

Ishte viti 2009, dhe Putin kishte qenë tashmë në pushtet për gati një dekadë. Por ky ishte takimi im i parë me të në realitet, gjatë vizitës së tij në Forumin Ekonomik Botëror. Aftësia e Putinit për të rrezatuar kërcënim, pa e ngritur zërin, ishte befasuese. Por ashtu ishte edhe e qeshura e publikut të tij. Pavarësisht dhunës së qeverisë së tij ruse – siç u demonstrua në Çeçeni dhe Gjeorgji – opinionistët perëndimorë ishin ende të prirur ta trajtonin atë si një horr të pantomimës.

Mua m’u kujtua kjo pak para pushtimit të Ukrainës nga Rusia. Në një takim televiziv në Kremlin me këshilltarët e tij më të afërt, Putin luajti me Sergei Naryshkin, kreun e shërbimit të tij të inteligjencës së jashtme – duke e bërë sigurimsin e frikshëm të dukej si një budalla që belbëzon. Kënaqësia që ai mori duke poshtëruar dikë para një publiku, u shfaq edhe një herë. Por këtë herë askush nuk po qeshte. Putini ishte gati të zhyste Evropën në luftën e saj më të madhe tokësore, që nga viti 1945. Trupat ruse filluan një pushtim të plotë më 24 shkurt. Brenda një muaji, më shumë se 10 milionë ukrainas ishin larguar nga shtëpitë e tyre, mijëra trupa dhe civilë ishin vrarë dhe qyteti bregdetar i Mariupol ishte shkatërruar.

Ilustrim i një rakete

Edhe pse shërbimet e inteligjencës perëndimore kishin paralajmëruar për muaj të tërë se Rusia ishte gati të sulmonte, shumë vëzhgues me përvojë të Putinit, si në Rusi ashtu edhe në perëndim, refuzuan ta besonin. Pas më shumë se 20 vitesh të udhëheqjes së tij, ata ndjenë se e kuptonin Putinin. Ai ishte i pamëshirshëm dhe i dhunshëm, pa dyshim, por besohej gjithashtu se ishte racional, llogaritës dhe i përkushtuar ndaj integrimit të Rusisë në ekonominë botërore. Pak besonin se ai ishte i aftë për një lojë kaq të pamatur.

Megjithatë, duke parë prapa, është e qartë se bota e jashtme vazhdimisht e ka keqkuptuar atë. Që nga momenti kur ai mori pushtetin, të huajt shumë shpesh panë atë që donin dhe hodhën poshtë anët më të errëta të Putinizmit.

‘Fol qartë!’: Putin ka një shkëmbim të tensionuar me shefin e tij të spiunazhit – video

Në fakt, kënaqja e botës së jashtme ndaj Putinit shkoi shumë më tej sesa thjesht mbyllja e një syri ndaj teprimeve të tij. Për një brez në rritje të liderëve të fortë dhe konservatorëve kulturorë jashtë Rusisë, Putini u bë një hero dhe një model. Siç e panë admiruesit e tij, udhëheqësi rus kishte trashëguar një vend të poshtëruar nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik. Nëpërmjet forcës dhe dinakërisë, ai kishte rikthyer statusin dhe fuqinë e tij globale, madje rifitoi një pjesë të territorit të humbur kur u shpërbë BRSS. Dhe ai i kishte kënaqur nacionalistët dhe populistët në mbarë botën duke sfiduar me sukses liberalët amerikanë të ndershëm si Hillary Clinton dhe Barack Obama. Dmitry Peskov, zëdhënësi i Putinit, nuk po nxirrte thjesht propagandë kur tha në 2018: “Ka një kërkesë në botë për liderë të veçantë, sovranë, për ata vendimtarë… Rusia e Putinit ishte pika fillestare“.

Xi Jinping admiron stilin e lidershipit të Putinit

Klubi i fansave të Putinit ka pasur anëtarë të shumtë në perëndim gjatë viteve. Rudy Giuliani, këshilltari dhe avokati i ngushtë i Presidentit Trump, shprehu admirim për aneksimin e Krimesë nga Putin, duke vërejtur: “Ai merr një vendim dhe e ekzekuton atë, shpejt. Kjo është ajo që ju e quani lider.” Nigel Farage, ish-udhëheqësi i Ukip-it dhe partisë Brexit, dhe një mik i Donald Trump, dikur e quajti Putinin liderin botëror që ai e admironte më shumë, duke shtuar: “Mënyra sesi ai luajti të gjithë gjërat e Sirisë. Shkëlqyeshëm. Jo se e aprovoj politikisht.” Matteo Salvini, lideri i partisë së djathtë populiste të Ligës së Veriut dhe një ish-zëvendëskryeministër i Italisë, shfaqi admirimin e tij për liderin rus duke u fotografuar me një bluzë të Putinit në Sheshin e Kuq. Rodrigo Duterte, presidenti i Filipineve, ka thënë: “Heroi im i preferuar është Putini”.

Më e rëndësishmja nga të gjitha, Xi Jinping është gjithashtu një admirues i konfirmuar. Një javë pasi u emërua si president i Kinës në fillim të vitit 2013, Xi bëri vizitën e tij të parë shtetërore jashtë shtetit – duke zgjedhur të vizitojë Putinin në Moskë. Më 4 shkurt 2022, vetëm 20 ditë para pushtimit të Ukrainës, Putin u takua me Xi në Pekin për takimin e tyre të 38-të të samitit. Menjëherë pas kësaj, Rusia dhe Kina njoftuan një partneritet “pa kufij“. Siç e bëri të qartë deklarata e përbashkët ruso-kineze, të dy liderët janë të bashkuar në armiqësinë e tyre ndaj fuqisë globale amerikane dhe ndaj “revolucioneve me ngjyra” pro-demokracisë që ata akuzojnë Uashingtonin se po nxit në mbarë botën – nga Ukraina në Hong Kong. Putin dhe Xi janë të dy sundimtarë të fortë, që kanë centralizuar pushtetin rreth vetes dhe kanë inkurajuar një kult personaliteti. Ata janë, siç thotë Aleksandër Gabuev, një akademik rus, “cari dhe perandori“. Nëse ky partneritet i njerëzve të fortë do t’i mbijetojë pushtimit rus të Ukrainës, tani është një nga pyetjet më të rëndësishme në politikën ndërkombëtare.

Putini u betua si president i Rusisë më 31 dhjetor 1999. Por në fillim nuk ishte e qartë se ai do të zgjaste shumë në këtë detyrë, e lëre më që do të dilte si sfiduesi më agresiv i rendit liberal perëndimor dhe pionieri i një modeli të ri të udhëheqjes autoritare. Ndërsa epoka kaotike e Jelcinit e viteve 1990 po i afrohej fundit, ngjitja e Putinit në postin e lartë u lehtësua nga ish-kolegët e tij në KGB. Por ai kishte gjithashtu miratimin e njerëzve më të pasur dhe më të fuqishëm të Rusisë, oligarkët, të cilët e shihnin atë si një administrator të aftë dhe “një palë duar të sigurta“, që nuk do të kërcënonin interesat e vendosura.

E parë nga perëndimi, Putini dukej relativisht qetësues. Në fjalimin e tij të parë televiziv nga Kremlini, mbajtur në natën e Vitit të Ri 1999, vetëm pak orë pasi mori pushtetin nga Jeltsin, Putin premtoi “të mbrojë lirinë e fjalës, lirinë e ndërgjegjes, lirinë e medias, të drejtat e pronësisë, këto elementet themelore të një shoqërie të qytetëruar”. Në mars 2000, ai fitoi zgjedhjet e tij të para presidenciale dhe me krenari pohoi: “Ne kemi dëshmuar se Rusia po bëhet një shtet modern demokratik“. Kur Bill Clinton takoi Putinin në Kremlin për herë të parë, në qershor 2000, ai e deklaroi homologun e tij rus “plotësisht të aftë për të ndërtuar një Rusi të begatë, të fortë, duke ruajtur lirinë, pluralizmin dhe sundimin e ligjit“.

Në vitin e tij të parë në detyrë, ai u zhvendos për të mbrojtur autoritetin e shtetit dhe për ta përdorur luftën për të forcuar pozicionin e tij personal

Megjithatë, ndërsa Putini fillimisht mund ta ketë parë të përshtatshme të përdorte retorikën e demokracisë liberale, veprimet e tij të hershme si president treguan një histori tjetër. Në vitin e tij të parë në detyrë, ai lëvizi menjëherë për të frenuar burimet e pavarura të pushtetit, për të pohuar autoritetin qendror të shtetit dhe për të përdorur luftën për të forcuar pozicionin e tij personal – të gjitha veprimet që do të bëheshin shenja dalluese të Putinizmit. Përshkallëzimi i luftës në Çeçeni e bëri Putinin të dukej si një hero nacionalist, duke mbrojtur interesat ruse dhe duke mbrojtur qytetarët e zakonshëm nga terrorizmi. Në një lëvizje të hershme që alarmoi liberalët, presidenti i ri rivendosi himnin e vjetër kombëtar sovjetik. Premtimet e tij për të mbrojtur lirinë e medias doli të ishin boshe: pak rrjete të pavarura televizive të Rusisë u vunë nën kontrollin e qeverisë.

Ndërsa Putini u vendos në detyrë, krijuesit e imazhit filluan të punojnë për të krijuar një personazh të fortë për të. Gleb Pavlovsky, një nga spin doktorët e parë të Putinit, më vonë e përshkroi atë si një “mësues të shpejtë” dhe një “aktor të talentuar“. Imazhet kryesore u vendosën në mediat ruse dhe në mbarë botën: Putin mbi kalë, Putin duke ushtruar xhudo, Putin duke bërë mundje me krahë ose duke shëtitur me gjoks të zhveshur buzë një lumi në Siberi. Këto fotografi tërhoqën talljet nga intelektualët dhe cinikët. Por drejtuesit e presidentit ishin me sy të qartë. Siç tha Pavlovsky më vonë për Washington Post, qëllimi ishte të sigurohej që “Putini korrespondon në mënyrë ideale me imazhin e Hollivudit të një heroi-shpëtimtar“.

Në çdo rast, rusët ishin më se të gatshëm që një njeri i fortë t’i shpëtonte. Rënia e sistemit sovjetik në vitin 1991 kishte lejuar shfaqjen e demokracisë dhe lirisë së fjalës. Por ndërsa ekonomia u atrofizua dhe më pas u shpërbë, shumë prej tyre pësuan një rënie të rëndë të standardeve të jetesës dhe sigurisë personale. Deri në vitin 1999, jetëgjatësia për burrat rusë kishte rënë me tre vjet e gjysmë në nën 60. Një raport i OKB-së ia atribuoi këtë një “rritjeje të sjelljes vetë-shkatërruese“, të cilën e lidhte me “rritje të shkallës së varfërisë, papunësisë dhe pasigurisë financiare“. Në ato rrethana, një udhëheqës vendimtar, i cili premtoi se do të kthente orën mbrapa, kishte një tërheqje të vërtetë.

Shumë kohë përpara se Trump të premtonte “ta bënte Amerikën përsëri të madhe“, Putini po premtonte se do t’ua kthente stabilitetin dhe krenarinë e epokës sovjetike atyre rusë, që kishin humbur në vitet 1990. Por nostalgjia e tij nuk ishte e kufizuar në kohezionin social të kohës sovjetike. Putin gjithashtu dëshironte të rivendoste një pjesë të ndikimit ndërkombëtar të humbur të BRSS. Në një fjalim në vitin 2005, Putin e etiketoi rënien e Bashkimit Sovjetik “katastrofën më të madhe gjeopolitike të shekullit të 20-të“. Me kalimin e viteve, ai është bërë gjithnjë e më i preokupuar nga historia ruse. Në verën e vitit 2021, ai botoi një ese të gjatë me titull Mbi unitetin historik të rusëve dhe ukrainasve – të cilin, edhe në atë kohë, disa e shihnin si një manifest pushtimi. Duke kaluar nëpër shekuj të historisë, Putin u përpoq të provonte se Ukraina ishte një shtet artificial dhe se “Rusia ishte grabitur, në të vërtetë” kur Ukraina fitoi pavarësinë në 1991.

Fyodor Lukyanov, një akademik që është i afërt me liderin rus, më tha në vitin 2019 se një nga frikërat e vazhdueshme të Putinit ishte humbja e statusit të Rusisë si një nga fuqitë e mëdha të botës për herë të parë në shekuj. Zemërimi i tij për ato që ai i konsideronte si shpërfilljet dhe tradhtitë amerikane, e vendosën Putinin në një kurs përplasjeje me perëndimin. Një moment historik erdhi, me një fjalim që ai mbajti në Konferencën e Sigurisë në Mynih në 2007.

Presidenti rus kishte vënë në dijeni Perëndimin, se ai synonte të luftonte kundër rendit botëror të udhëhequr nga SHBA

Ai fjalim ishte një sfidë e drejtpërdrejtë për perëndimin dhe një shprehje e tërbimit të ftohtë. Ai akuzoi SHBA-në për “një hiperpërdorim pothuajse të pakontrolluar të forcës – forcës ushtarake – në marrëdhëniet ndërkombëtare, forcë që po zhyt botën në një humnerë konfliktesh të përhershme”. Putini i vitit 2000, i cili kishte shprehur krenarinë për transformimin e Rusisë në një demokraci moderne, i kishte lënë vendin një njeriu, që denoncoi fjalët perëndimore për lirinë dhe demokracinë si një front hipokrit për politikën e pushtetit.

Fjalimi i Mynihut nuk ishte vetëm një reflektim i zemëruar për të kaluarën. Ai gjithashtu tregoi rrugën drejt së ardhmes. Presidenti rus kishte vënë në dijeni Perëndimin se ai synonte të luftonte kundër rendit botëror të udhëhequr nga SHBA. Ai parashikoi shumë nga ato që do të vinin: ndërhyrja ushtarake e Rusisë në Gjeorgji në 2008, aneksimi i Krimesë në 2014, dërgimi i trupave në Siri në 2015, ndërhyrja e saj në zgjedhjet presidenciale të SHBA-së të vitit 2016. Të gjitha këto veprime e dogjën reputacionin e Putinit si një nacionalist dhe një udhëheqës i fortë. Ata gjithashtu e bënë atë një ikonë për të fortët në mbarë botën, që refuzuan udhëheqjen perëndimore dhe “rendin ndërkombëtar liberal“.

Kjo aktakuzë e perëndimit shkon në vitet 1990. Argumentohet vazhdimisht në Moskë se zgjerimi i NATO-s për të marrë vendet e ish-perandorisë sovjetike (duke përfshirë Poloninë dhe shtetet baltike) ishte një kontradiktë e drejtpërdrejtë e premtimeve të bëra pas përfundimit të Luftës së Ftohtë. Ndërhyrja e NATO-s në luftën e Kosovës 1998-1999 iu shtua listës së ankesave që dëshmojnë, në sytë e Kremlinit, se NATO është një agresor dhe se bisedat perëndimore për respektimin e sovranitetit dhe kufijve shtetërorë nuk ishin gjë tjetër veçse hipokrizi. Rusët nuk u qetësuan nga kundërpërgjigja perëndimore se NATO po vepronte në përgjigje të spastrimit etnik dhe abuzimeve të të drejtave të njeriut nga Serbia. Siç më tha një politikan liberal rus në vitin 2008, në një moment sinqeriteti: “Ne e dimë se kemi kryer shkelje të të drejtave të njeriut në Çeçeni. Nëse NATO mund ta bombardojë Beogradin për këtë, pse nuk mund të bombardojë Moskën?”

Ilustrim i një flamuri ukrainas
në një shtizë flamuri

Çështja e Putinit kundër NATO-s merr pjesë edhe në luftën e Irakut, të nisur nga SHBA-ja dhe shumë prej aleatëve të saj në 2003. Për të, gjakderdhja masive në Irak ishte provë se ndjekja e vetëshpallur nga perëndimi për “demokracinë dhe lirinë” sjellë vetëm destabilitet dhe vuajtje në vazhdën e saj. Nëse përmendni sjelljen brutale të forcave ruse në Çeçeni apo Siri në Moskë, lufta e Irakut gjithmonë do t’ju fshihet në fytyrë.

Në mënyrë thelbësore, promovimi i demokracisë nga perëndimi ka paraqitur një kërcënim të drejtpërdrejtë për mbijetesën politike dhe personale të Putinit. Nga viti 2003 deri në vitin 2005, “revolucione me ngjyra” pro-demokratike shpërthyen në shumë prej shteteve të ish-Bashkimit Sovjetik – duke përfshirë Ukrainën, Gjeorgjinë dhe Kirgistanin. Nëse demonstruesit në Sheshin e Pavarësisë në Kiev mund të rrëzonin një qeveri autokratike në Ukrainë, çfarë do e ndalonte të ndodhte e njëjta në Sheshin e Kuq? Në Rusi, shumë besonin se ishte një “përrallë“, që këto ishin kryengritje spontane. Si një ish-operativ i inteligjencës, e gjithë karriera profesionale e të cilit kishte përfshirë drejtimin e “operacioneve të zeza“, Putin ishte veçanërisht i prirur ta shihte CIA-n si tërhiqte telat. Qëllimi, siç e pa Kremlini, ishte instalimi i regjimeve kukull pro-perëndimore. Rusia vetë mund të jetë e radhës.

Tronditja e luftës në Irak dhe revolucionet me ngjyra ishin përvojat e fundit, që informuan fjalimin e Putinit në Mynih në 2007. Dhe, siç e pa Kremlini, ky model i keqbërjeve perëndimore vazhdoi. Putin tregon ndërhyrjen e fuqive perëndimore të vitit 2011 në Libi, që rezultoi në përmbysjen e Muammar Gaddafit – diçka që ai beson se ata kishin premtuar se nuk do ta bënin.

Ai episod është një pikë veçanërisht e dhimbshme për Putinin, pasi ndodhi gjatë katër viteve nga 2008 deri në 2012, kur ai po shërbente në detyrën më të ulët të kryeministrit, pasi u largua si president në favor të bashkëpunëtorit të tij Dmitry Medvedev. Siç e shohin mbështetësit e Putinit, një Medvedev naiv u mashtrua duke mbështetur një rezolutë të OKB-së, që lejonte një ndërhyrje të kufizuar, vetëm që fuqitë perëndimore të tejkalonin mandatin e tyre për të rrëzuar dhe vrarë Gadafin. Ata nuk kanë kohë për përgjigjen se ndërhyrja libiane u bë për arsye të të drejtave të njeriut, por se ngjarjet më pas morën jetën e tyre, pasi rebelimi libian mori avull.

Përmbysja e Muammar Gaddafit është një pikë veçanërisht e dhimbshme për Putinin

Naiviteti i supozuar i Medvedevit në lejimin e ndërhyrjes libiane rezultoi i dobishëm për Putinin, megjithatë: ai vendosi idenë se ai ishte i domosdoshëm si udhëheqës i Rusisë. Çdo zëvendësues, qoftë edhe ai i zgjedhur nga Putini, do ta linte vendin të pambrojtur ndaj një perëndimi mashtrues dhe të pamëshirshëm. Në vitin 2011, Putin njoftoi se synonte të kthehej si president, pasi mandati i mundshëm presidencial ishte zgjatur në dy periudha të njëpasnjëshme prej gjashtë vjetësh. Ky njoftim provokoi demonstrata të rralla publike në Moskë dhe qytete të tjera, të cilat ndezën përsëri frikën e Putinit për skemat perëndimore, për të minuar fuqinë e tij.

Unë isha në Moskë në janar 2012 dhe dëshmova marshimet dhe pankartat, disa prej të cilave mbanin referenca të mprehta për fatin e Gadafit. Putin i kuptoi paralelet. Ai komentoi publikisht se sa i neveritur kishte qenë nga pamjet e vrasjes së Gadafit – që ndoshta pasqyronte një shqetësim të caktuar për fatin e tij të mundshëm. Fakti që Hillary Clinton, asokohe Sekretarja e Shtetit e Amerikës, shprehu mbështetje publike për demonstratat e 2012-ës, u zemërua thellë nga Putini dhe mund të ketë justifikuar, në mendjen e tij, përpjekjet e Rusisë për të minuar fushatën presidenciale të Klintonit në 2016-n.

Putini siguroi rizgjedhjen e tij, por ndjenja e tij se perëndimi mbetej një kërcënim për Rusinë u nxit më tej nga ngjarjet në Ukrainë në 2013-14. Perspektiva e nënshkrimit të një marrëveshjeje asociimi me Bashkimin Evropian nga ai vend u pa si një kërcënim serioz në Kremlin, pasi do të tërhiqte fqinjin më të rëndësishëm të Rusisë – dikur pjesë integrale e BRSS – në sferën e influencës së perëndimit. Nën presionin e Moskës, qeveria ukrainase e Presidentit Viktor Janukoviç ndryshoi kursin. Por kjo provokoi një tjetër kryengritje popullore në Kiev, duke e detyruar Janukoviç të ikte. Humbja e një aleati të pajtueshëm në Kiev ishte një ndryshim i madh gjeopolitik për Kremlinin.

Përgjigja e Putinit ishte të ngrinte në mënyrë dramatike aksionet, duke kaluar kufirin në përdorimin e forcës ushtarake. Në shkurt 2014, Rusia pushtoi dhe aneksoi Krimenë, një rajon që ishte pjesë e Ukrainës, por që i përkiste Rusisë deri në vitin 1954 dhe ishte i populluar kryesisht nga rusishtfolës. Ajo ishte gjithashtu, me marrëveshje me ukrainasit, shtëpia e flotës ruse të Detit të Zi. Në perëndim, aneksimi i Krimesë, së bashku me ndërhyrjen ushtarake ruse në Ukrainën lindore, u pa si një shkelje flagrante e së drejtës ndërkombëtare, për të cilën shumë kishin frikë se mund të ishte preludi për akte të mëtejshme agresioni.

Por në Rusi, aneksimi u përshëndet gjerësisht si një triumf – ai përfaqësonte kundërsulmin e kombit. Vlerësimi i miratimit të Putinit në sondazhet e pavarura të opinionit u rrit në mbi 80%. Menjëherë pas shkëlqimit, ai iu afrua më shumë arritjes së qëllimit përfundimtar të sundimtarit të fortë: identifikimin e plotë të kombit me udhëheqësin. Vyacheslav Volodin, kryetari i parlamentit rus, u gëzua: “Nëse ka Putin, ka Rusi. Nëse nuk ka Putin, nuk ka Rusi.” Vetë Putin tha se Krimea ishte pushtuar pa gjuajtur asnjë të shtënë.

Përgjigja e perëndimit ishte goditja e sanksioneve ekonomike ndaj Rusisë. Por indinjata perëndimore nuk zgjati shumë. Katër vjet më vonë, Rusia priti një Kupë Botërore të suksesshme. Në finale, Putin u ul me presidentët e Francës dhe Kroacisë, dy vende të BE-së, në dhomën VIP në Moskë.

Ilustrim i një trokitjeje të kuqe në një tub,
në një sfond gri

Lehtësia me të cilën Putini aneksoi Krimenë – dhe shpejtësia me të cilën perëndimi dukej i përgatitur për të falur – mund të ketë krijuar terrenin për një besim të pajustifikuar që çoi në pushtimin e Ukrainës. Shpërndarja e tij është gjithashtu një kujtesë e të metave në modelin e lidershipit të njeriut të fortë. Dekadat në detyrë mund të bëjnë që një lider t’i nënshtrohet megalomanisë ose paranojës. Eliminimi i kontrolleve dhe ekuilibrave, centralizimi i pushtetit dhe promovimi i një kulti të personalitetit e bëjnë më të mundshëm, që një lider të bëjë një gabim katastrofik. Për të gjitha këto arsye, sundimi i njeriut të fortë është një model qeverisjeje me të meta dhe i rrezikshëm.

Tragjikisht, ky mësim po mësohet përsëri – në Rusi dhe Ukrainë. Një pushtim që kishte për qëllim të siguronte vendin e Rusisë si një fuqi e madhe dhe vendin e Putinit në histori ka gabuar qartë. Putini tani është përfshirë në një luftë brutale rrënimi. Sanksionet perëndimore do ta shohin ekonominë ruse të tkurret në mënyrë dramatike këtë vit, dhe klasa e mesme ruse është dëshmitare e zhdukjes së shumë prej mallrave të konsumit dhe mundësive të udhëtimit që u shfaqën me përfundimin e Luftës së Ftohtë.

Qëllimi jozyrtar i politikës perëndimore është qartë që ta detyrojë të largohet Putinin nga pushteti. Por fundi i lojës mund të mos vijë aq shpejt sa do të donim. I ngulitur thellë në misionin e tij prej dekadash, Putini tani ka edhe më pak gjasa të heqë dorë vullnetarisht nga pushteti, pasi pasardhësit e tij mund të refuzojnë politikat e tij, apo edhe ta nxjerrin atë para gjyqit.

Perspektivat për kryengritje popullore janë po aq të dobëta, pavarësisht nga shumë rusët e guximshëm që kanë treguar neverinë e tyre për luftën. Çdo protestë ka të ngjarë të shtypet shpejt me dhunë dhe burgim, siç ishin në Bjellorusinë fqinje në 2020 dhe 2021. Një skenar i tretë – mundësia e një grupi të ndritur brenda elitës, që të marrë pushtetin – duket gjithashtu i paarritshëm. Organizimi i një grushti shteti në pallat kundër Putinit do të jetë shumë i vështirë: të gjithë disidentët u spastruan nga Kremlini shumë kohë më parë. Putin gjithashtu e merr shumë seriozisht sigurinë e tij personale: disa nga ish-truprojat e tij janë pasuruar në vetvete. Ndërsa do të ketë shumë brenda Rusisë që janë të tronditur nga rrjedha që kanë marrë ngjarjet, orkestrimi i asaj pakënaqësie të shpërndarë në një komplot koherent duket si një sfidë e madhe.

E vërteta e vështirë është se stili i njeriut të fortë të Putinit ka përcaktuar sundimin e tij mbi Rusinë – dhe pavarësisht nga krimet dhe shkeljet e tij të shumta, të njëjtat taktika të të fortit mund ta ruajnë atë në pushtet për vitet në vijim.

• Gideon Rachman është komentatori kryesor i marrëdhënieve të jashtme për Financial Times. Libri i tij i ri, The Age of the Strongman (Koha e njerëzve të fortë), është botuar nga Vintage (20 £). Për të mbështetur The Guardian dhe Observer, porosisni kopjen tuaj në guardianbookshop.com. Mund të aplikohen tarifa për dërgesë.