TEMA, 17 QERSHOR 2021
Arb, Alb, Alp, Arbi, Albi, Alpi, Arba, Alba, Alban, Albania
ARB, ALB, ALP, ARBI, ALBI, ALPI, ARBA, ALBA, ALBAN, ALBANIA
EVROPË
ALBANIA ose SHQIPËRIA në perëndim të Gadishullit Ilirik, shtrirë në të dy anët ku bashkohen Deti Adriatik dhe Deti Jonë.
Me sa thuhet, dijetari latin Claudius Ptolemaeus (100 – 170 e.s.) shkrojti ndoshta në vitin 130 e.s. librin Geographia. Aty, në Hartën X për Evropën, rajonin që përafrohet me Fushën e Tiranës dhe Krujës ia përkonte fisit ALBANI me qytetin ALBANOPOLIS. Meqenëse përmbajtja e librit të tij është përcjellur prej murgjve përgjatë 1500 viteve, emri i qytetit është bishtuar nga fjala jo latine “-polis” (qytet). Kjo prapashtesë i përket gjuhës kishtare lindore e cila u gatua në shekullin IX e u poq në shekullin XI; domethënë, rreth 1000 vite pas motit të dijetarit latin Claudius Ptolemaeus. Ndërsa në Hartën IX dallohet qartë Dardania, që përputhet me rajonin e Kosovës sot.
Një tekst kishtar bullgar i shkruar diku në vitet 1000-1018 përmend popullatën ARBANASI. Historiani bizantin Michael Attaleiates në librin e tij “Historia 1034 – 1079” përmend popullatën dhe ushtarët ALBANOI (shqiptohet Alvanoi) në Durrës. Princesha bizantine Anna Comnena (1083 – 1153) përfundoi punën e burrit të saj me tekstin historik “Alexias” në vitin 1148 të shkrojtur në gjuhën kishtare bizantine në manastirin Theotokos Kecharitomene në Kostandinopojë. Ajo përshkruan edhe zbarkimin e ushtrisë normane nën drejtimin e Dukës së Pulias Robert Guiscard në Durrës dhe betejat që pasuan. Aty ajo e quan këtë rajon ARBANON (shqiptohet Arvanon) dhe vendasit ARBANITON (shqiptohet Arvaniton). Historiani perandorak bizantin George Acropolites (1217-1282) përshkruan në kronikat e tij rajonet që vizitoi në ALBANON (shqiptohet Alvanon).
INTERVISTË ME SAJMIR LOLJA
Kliko në Watch on YouTube për të parë intervistën
Me kalimin e viteve, emri ALBANIA mbeti si shkruhej e shqiptohej në latinisht në dijeninë e botuesve dhe vendimmarrësve perëndimorë perandorakë jo-shqiptarë për vendin që e krasitën thellë në shekujt XIX-XX dhe e quajtën Albania (Shqipëri). Emërtimi Albania iu shkonte për shtat sepse ata nuk munden dhe nuk duan t’i shqiptojnë fjalët Shqip – Shqipëri, sepse do duhej të pranonin kuptimin e fjalëve hyjnore Arb-, Alb-, Alp-, Ar-bana, Ar-bëra, I-lir, Pe-larg, Pel-arg.
ARBANË/ARBANA, fshat në bashkinë Vaqarr, në jug të Qarkut Tiranë, Shqipëria qendrore.
ALBUM MARE ose Sinus Granvicus është emri latin për Detin e Bardhë, pjesë e Oqeanit të Veriut, përballë portit të Arhangelskut, veriu i Federatës Ruse.
ALBANO, një lagje e kryeqytetit Stockholm të Suedisë.
ALBY, fshat në ishullin Öland, Deti Baltik, Suedia jugore. Gjetjet arkeologjike për popullatën Alby aty datojnë 7000 – 6000 p.e.s. Për shembull, gurë të mëdhenj të ngulur në tokë formojë një vijë vezake.
ALBY, një fshat i vogël në Qarkun Västernorrland, Suedia qendrore.
ALB ose Hauensteiner Alb (gjerm.) është emri i lumit që rrjedh drejt jugut në Pyllin e Zi (Schwarzwald, gjerm.) në shtetin Baden-Württemberg, jugperëndimi i Gjermanisë. Në luginën e këtij lumi ndodhet ALBSTAUSEE (gjerm.), domethënë Ujëmbajtësi Alb,
ALBA ose ALBIA, ALBIS, emri i mëparshëm i lumit të madh Elbe në Gjermani.
ALBA DOMINARUM, emri latin që nga viti 1148 deri në mesin e shekullit XIX për qytezën sotme Bad Herrenalb në rajonin Württemberg, Gjermania jugore. Nga pjesa veriore e Pyllit të Zi rrjedh lumi po me emrin ALB drejt veriut duke kaluar nëpër qytetet Karlsruhe, Ettlingen dhe Bad Herrenalb. Qyteza është ndalesë në rrjetin hekurudhor Albtalbahn (Hekurudha e Luginës Alb) në Gjermaninë jugore.
ALBALONGA, një rrush dhe venë e bardhë prodhuar në Rheinhessen, Rhineland-Palatinate, jugperëndimi i Gjermanisë.
ALBANA ose ALBE, ALBEN, ALBIG, ALBUELIN, ALBUELIS, ELBLING, lloj rrushi i bardhë i përdorur për shumë vena të ndryshme prodhuar në Gjermani dhe Luksemburg. Përdorimi i njihet që nga perandoria romake.
ALB-DONAU-KREIS, domethënë Qarku Alb-Danub, është pjesë e shtetit Baden-Württemberg në jugun e Gjermanisë.
ALBA MONS, emri i hershëm i vargmaleve mbi lumin Danub përgjatë tij deri kur në të derdhet lumi Lech (Lezh/Lesh), në rajonin Württemberg, Gjermania jugore.
ALBSTADT, domethënë Qyteti Alb, është qytet në Qarkun Zollernalbkreis, shteti Baden-Württemberg në jugun e Gjermanisë.
GROSSER ARBER, domethënë Arbëri i Madh, është mali më i lartë në vargmalet pyjore që shtrihen në Bavarinë e Poshtme dhe Bohemi të Çekisë. Në Qarkun CHAM të Bavarisë së Poshtme këtë mal e quajnë “mbret të pyjeve të Bavarisë”. Tokat malore të tij shkruhen ARBERLAND. Kuptimi i fjalës Arber nuk shpjegohet aty; veç në Shqip. Parë nga shumë lart mbi Tokë, Grosser Arber është pjesë e unazës malore që përbën kufijtë e Çekisë, Pjesë e kësaj unaze, në anën ku preken Çekia, Polonia, Sllovakia e Ukraina ndodhen vargmalet Beskydy (çek.) ose Beskidy (pol.). Kuptimi i emrit nuk shpjegohet andej; veç Shqip: Bjeshk.
SCHWÄBISCHE ALB ose Swabian Jura është një varg malesh poshtë Shtutgartit që shtrihet nga jugperëndimi (nga Pylli i Zi) në verilindje në shtetin Baden-Württemberg, jugperëndimi i Gjermanisë. Buza veriperëndimore është një pjerrje e thellë e mbuluar me pyje e quajtur Albtrauf ose Albanstieg.
ALBIANUM, emri romak për qytetin e sotëm Kufstein në shtetin Tyrol, Austria perëndimore.
ALBIPOLIS, emri i hershëm për qytetin e sotëm Vrchlabí (çek.) ose Hohenelbe (gjerm.), rajoni Trutnov, veriu i Çekisë.
ALBA-LA-ROMAINE, emri i tanishëm i një fshati në Qarkun Ardèche në jugun e Francës. Nën perandorinë romakë emri ishte Alba Augusta Helviorum ose Alba Helviorum, domethënë Alba e Helvitëve të cilët e kishin kryeqendër të vetën. Emri deri në vitin 1986 ishte ALBA.
ALBA SELUSIANA, emri romak për qytetin Weissenburg, në Qarkun Bas Rhin, Alsasë, verilindja e Francës.
ALBA TERRA është emri i mëparshëm i fshatit të sotëm Aubeterre në Qarkun Aube, verilindja e Francës.
ALBAN dhe ALBINE, fshatra në Qarkun Tarn në jugun e Francës.
ALBANAIS, rajon në Alpet perëndimore që rrethon liqenet Lac d’Annecy dhe Lac du Bourget, i cili përmbahet në Qarqet Savoie dhe Haute-Savoie në Francën lindore. Në kohën romake rajoni quhej ALBINUM, popullsia ALBII ose ALBANI. Në dokumentet mbretërore në latinisht të vitive 867 e 879, përcaktohen qartë bashkësitë fshatare Albani në Ariacum/Ariaco (sot, Héry-sur-Alby), Belmontem (sot, Balmont), Virilgum/Verilico (sot, Vergloz), Caldatis (sot, Chaux), Tudesio (sot, Thusy). Sot, janë 50 fshatra Albanais të shpërndarë në Kantonet Rumilly, Alby-sur-Chéran, Albens, Seynod dhe Grésy-sur-Aix.
ALBAS, fshat në Qarkun Lot në jugperëndim të Francës…
ALBAS ose ALBÀS, fshat në Qarkun Aude në jug të Francës. Banorët thirren Albassiens ose Albassiennes. Minerali i hekurit njihet i nxjerrë aty që nga shekulli IV p.e.s. Romakët i vunë emrin ALBARES.
ALBÉ ose Erlenbach (germ.) është një fshat në Qarkun Bas Rhin, Alsasë, verilindja e Francës.
ALBEMARLE ose ALBA MALA emri i mëparshëm i fshatit të sotëm Aumale në Qarkun Seine-Maritime, Normandi, veriperëndimi i Francës.
ALBI, qytet në Qarkun Tarn në jugun e Francës. Gjetjet arkeologjike datojnë aty 3000 p.e.s. Pas pushtimit romak në vitin 51 p.e.s. qyteti u quajt Civitas Albigensium dhe Qarku i Albinëve (Albigeois, Albigensians) mori emrin Albiga. Në shekullin XII, qyteti i Albit u bë qendra e sektit të krishterë të Katharëve. Ngase u damkosën si kundërbesues nga kisha katolike, papa Inocenti III dhe mbreti francez filluan një kryqëzatë 20-vjeçare kundër tyre në vitin 1208. Pas masakrave, shfarosjeve, shkatërrimeve të kështjellave në jugun e Francës dhe djegieve të librave të tyre, i fundmi i Katharëve u dënua në vitin 1321.
ALBICI, Albiques, Albieis, Albienses, një popullatë para-romake me kryetar të quajtur Albiorix e cila shtrihej në pjesën e mesme dhe të poshtme të lumit Durance, që më pas derdhet në lumin Rhône, në juglindje të Francës.
ALBIÈS, fshat në Qarkun Ariège në jugperëndim të Francës, në vargmalet Pirene, afër Andorrës. Banorët thirren Albiésois ose Albiésoises.
ALBIMONTIUM (sot, Blâmont) dhe CHAZELLES-SUR-ALBE, fshatra në Qarkun Meurthe-et-Moselle, verilindja e Francës.
ALBIN ose AUBIN BLANC, lloj rrushi e vene e bardhë prodhuar përgjatë luginës së lumit Moselle më Francën lindore.
ALBIS (shekulli VII) ose ALBA (viti 877) janë emrat latinë për lumin e tanishëm Aube në Qarkun Aube, verilindje të Francës. Ai është një nga degët furnizuese kryesore të lumit Seine që kalon përmes Parisit. Nisur nga ky emër, shkencëtari francez Alcide d’Orbigny emëroi ALBIAN moshën dhe shtresat gjeologjike 113.0 – 100.5 milion vjet të vjetra.
ALBUCIUM ose Albucum ose Albuciensis (dokument i vitit 936) dhe Albuconis (dokument i vitit 1070), është emri i fshatit Aubusson në Qarkun Creuse në qendër të Francës.
RUISSEAU D’ALBAGNE, prrua që buron nga Alpet në Francën lindore e rrjedh drejt jugut dhe derdhet pranë fshatit Aumessas në lumin Le Bavezon.
SAINT-ALBAN, fshat në Qarkun Ain, Franca lindore.
SAINT-ALBAN-AURIOLLES, SAINT-ALBAN-D’AY, SAINT-ALBAN-EN-MONTAGNE, SAINT-ALBAN-SOUS-SAMPZON, fshatra në Qarkun Ardèche, Franca juglindore.
SAINT-ALBAN, fshat në Qarkun Côtes-d’Armor, Franca veriperëndimore.
SAINT-ALBAN, fshat në Qarkun Haute-Garonne, Franca jugperëndimore.
SAINT-ALBAN-DE-ROCHE dhe SAINT-ALBAN-DU-RHÔNE, fshatra në Qarkun Isère, Franca juglindore.
SAINT-ALBAN-LES-EAUX, fshat në Qarkun Loire, Franca qendrore.
SAINT-ALBAN-SUR-LIMAGNOLE, fshat në Qarkun Lozère, Franca jugore.
SAINT-ALBAN-DE-MONTBEL, SAINT-ALBAN-DES-HURTIÈRES, SAINT-ALBAN-DES-VILLARDS, SAINT-ALBAN-LEYSSE, fshatra në Qarkun Savoie, Franca juglindore.
ARBANE ose ARBANNE, ALBANE, ARBENNE, ARBONE, lloj rrushi i bardhë i përdorur për vena të ndryshme i mbetur me pakicë tani në rajonin Aube, verilindje e Francës.
ARBANATS, fshat në Qarkun Gironde, Franca jugperëndimore.
ARBENT, qytezë në Qarkun Ain, rajoni Auvergne-Rhône-Alpes, Franca lindore. Banorët quhen ARBANAIS ose ARBANAISES.
ARBOIS, rrushi i bardhë i përdorur për vena të ndryshme prodhuar në rajonin Loire, Franca qendrore.
AUBAGNE, më herët Aubignium ose Albiniacum (lat.), është emri në të folurën vendore Occitan të qytetit afër bregut Mesdhetar në Qarkun Bouches-du-Rhône në jug të Francës. Banorët quhen Aubagnais ose Aubagnaises. Ngjitur me Qarkun Bouches-du-Rhône janë qarqet Alpes-Maritimes, Gard dhe Var ku në secilin ndodhen fshatrat me emrin VALBONNE.
AUBENAS ose ALBENATE (lat.), qytezë malore mbi tokë gëlqerore të bardhë në Qarkun Ardèche, i cili është ngjitur me Qarkun Gard, në jugun e Francës.
AUBENAS-LES-ALPES, fshat malor mbi tokë gëlqerore të bardhë në Qarkun Alpes-de-Haute-Provence, i cili është ngjitur me qarqet Alpes-Maritimes dhe Var, në jug të Francës. Banorët quhen Albascecois ose Albascecoises. Emri ndeshet si ALBENASSIO në një tekst të shekullit XI.
ALBINEN, fshat në rajonin Leuk të kantonit Valais në jug të Zvicrës. Ndeshet së pari me emrin ALBIGNUN në vitin 1224, më pas si ALBINNON ose ARBIGNON (fr.).
ALBIS, një varg kodrash me shtrirje 19 km jug-veri nga fshati Sihlbrugg në Waldegg në Kantonin Zürich, verilindja e Zvicrës.
ALBULA, një rajon në Kantonin Graubünden në lindje të Zvicrës. Në rrethinat e fshatit Bergün rrjedh lumi Albula dhe vetë fshati ndodhet në luginën malore Albula.
L’ARBAREY, fshat në bashkinë Saxon, Qarku Martigny, Kantoni Valais, në Zvicrën jugore.
ARBAZ, fshat në Qarkun Sion të Kantonit Valais në Zvicrën jug. Në vitin 1185 përmendet si ALBA dhe në vitin 1338 si ARBA.
ARBON, qytet në buzë të liqenit Konstancë në kantonin Thurgau në verilindje të Zvicrës.
AEDES ALBA (lat.), domethënë Shtëpia e Bardhë, ishte Selia e Senatit në një shesh të quajtur ALBANA në qytetin romak Capua, që edhe sot ndodhet në Provincia di Caserta, 25 km në veri të Napolit, jugperëndimi i Italisë.
ALBA, qytezë e vogël në Provincia di Parma, rajoni Emilia-Romagna, Italia e veriut.
ALBA (Alba Pompeia, lat.), qytet në rajonin Piemonte, Provincia di Cuneo, 30 km në jugperëndim të qytetit Asti, veriperëndimi i Italisë. Në të folurën vendore Lenga Piemonteisa qyteti thirret ARBA. Këtu rritet rrushi ARNEIS i cili përdoret për prodhim venash të ndryshme.
ALBA DE CALABRIA, vera të bardha prodhuar në Kalabri, Italia e jugut.
ALBA FUCENS ishte një qytezë e lashtë rrënojat e së cilës janë rrëzë malit Velino në Qarkun MASSA D’ALBE, Provincia dell’Aquila, Italia qendrore. Ndodhet 20 km larg nga burimi i lumit LIRI i cili derdhet në detin Tyren.
ALBA LUCENTI ose ALBE LUCENT, ALBALUCE, ERBALUCE, lloj rrushi i bardhë përdorur për vena të ndryshme prodhuar në rajonin Piemonte, Italia veriperëndimore.
ALBA LONGA, qyteti më i hershëm në ALBANUM (Latium), në kodrat e larta COLLI ALBANI, në bregun lindor të liqenit LAGO DI ALBANO, 19 km në juglindje të Romës. Gjetjet arkeologjike datojnë të paktën të shekullit X p.e.s. Banorët në Latium quheshin ALBANI. Disa nga familjet mbretëruese në Romën e lashtë, si p.sh. Gega-ni, Curri-ati, Juli/Luli (nga rrodhi Gaius Julius Caesar), Tullia (nga rrodhi Marcus Tullius Cicero, Cicëroni) kishin origjinë Albani dhe mburreshin për të. Alba Longa është vendlindja e legjendarëve Romulus dhe Remus që themeluan Romën në shekullin VIII p.e.s. Ata ishin nga të fundmit e linjës 400-vjeçare të mbretërve (Reges Albani, lat.) në rajonin Latium. Pas rrafshimit të qytetit Alba Longa prej Romës në mes-shekullin VII p.e.s., popullsia e qytetit u zhvendos në Romë.
ALBANA, lloj rrushi i bardhë i shumë venave me mbiemra të ndryshëm prodhuar që nga shekulli XIII në Italinë verilindore, më së shumti në rajonin Emilia-Romagna.
ALBANA, fshat i vogël në Frazioni di Prepotto, Provincia di Udine, Italia verilindore. Ai ndodhet pranë një kështjelle dhe në buzë të kufinit me Slloveninë. Vendasit flasin të folurën vendore të Friulit. Ekipi i faqes www.preshevajone.com që ka shkuar atje ka dalluar fjalë të njëjta: cestjela – kështjella, piron – pirun, carroca – karroca, ajer – ajri, njata – nata, di – dita, capjela – kapela, flumi – lumi, mjeli – mjalti, etj.
ALBANELLA, një rrush dhe venë e bardhë e prodhuar në rajonet Pesaro dhe Marche, Italia lindore.
ALBANELLO BIANCO, një rrush dhe venë e bardhë e prodhuar në Siçili.
ALBANA NERA, venë e errët prodhuar në rajonin Emilia-Romagna, Italia e veriut. Ajo dihet e prodhuar në vitin 1600 dhe në fillim të shekullit XX kishte emrin ALBANINA.
ALBANO, një lum që buron në Alpe, rrjedh në Provincia di Como dhe derdhet pranë fshatit Dongo në liqenin Lago di Como (Larius Lacus, lat.).
ALBANO ose ALBANA SECCO, Trebbiano, Ugni Blanc, lloj rrushi dhe vere e bardhë prodhuar në Itali e vende të tjera. Ugni Blanc është rrushi më i mbjellur në botë.
ALBANO LAZIALE (Albanum, lat.), qytet në bregun jug-perëndimor të liqenit Lago di Albano, 25 km nga Roma. Sipas të folurës Romanesco, gjuhës vendore të Romës e ngjashme me atë Etruske-Toske, Albano Laziale thirret ARBANO. Një fortesë e ngritur aty me urdhërin e perandorit romak Septimius Severus në vitin 197 e.s. për legjionin Legio II Parthica u quajt CASTRA ALBANA. Prandaj ay legjion njihej edhe me emrin Legio Albana dhe legjionarët e tij si Albani. Ay legjion shërbeu deri në fillim të shekullit V e.s. Rrënojat e fortesës janë akoma në Albano Laziale. Aty ndodhet peshkopata DIOCESI DI ALBANO (Albanensis, lat.) e themeluar në vitin 1125 nga kardinali frëng Matthieu d’Albano.
ALBANO DI LUCANIA, qytet malor dhe bashki në Provincia di Potenza, rajoni i Bazilikatës, jugu i Italisë. Në të folurën vendore Lucano ky qytet thirret ALBANË. Këtu ka gurë shumë të mëdhenj të punuar në forma të qëllimshme.
ALBANO SANT’ALESSANDRO, qytezë në Provincia di Bergamo, rajoni i Lombardisë, Italia veriore.
ALBANO VERCELLESE, një qytezë në Provincia di Vercelli, rajoni Piemonte, në veri-perëndim të Italisë. Ndonëse emër romak, ai ndeshet në dokumente që nga shekulli X.
ALBANUS, një mbiemër zëvendësues për fjalën Romanus i përdorur në vjershat romake.
ALBARANZEULI BIANCO, lloj rrushi dhe vene prodhuar në Sardenjë.
ALBAROLA, lloj rrushi i bardhë për vena të ndryshme prodhuar në Italinë veriperëndimore.
ALBAROSSA, një verë e kuqe e prodhuar në rajonin Veneto, verilindje e Italisë, dhe në Kalabri, jugu i Italisë.
ALBAVILLA, fshat në Provincia di Como, Italia veriore.
ALBENGA është qytet në Gjirin e Gjenovës, Provincia di Savona, Italia e veriut. Në të folurën e Ligurias qyteti thirret ARBENGA. Qyteti quhej Albium Ingaunum deri para pushtimit prej romakëve në vitin 181 p.e.s, më pas Albingaunum, dhe nën perandorinë romake u quajt Albinauno. Emri kaloi në Albingano në vitin 1000 dhe Albenga në shekullin XIV.
ALBEGNA (lexohet Albenja), lum në Provincia di Grosseto, Toskana e jugut, bregu perëndimor italian i sipërm. Në E-TRU-RIAN e lashtë emri i lumit ishte ALBINIA dhe këtë emër ka ruajtur qyteza në derdhjen e lumit Albegna në detin Tyren.
ALBEROBELLO, qytet i vogël në Provincia di Bari, rajoni i Pulias, Italia juglindore. Qyteti njihet për ndërtesat Trulli me forma të veçanta.
ALBERONA ose Areveròne në të folurën puljeze, fshat kodrinor në Provincia di Foggia, Italia juglindore.
ALBES ose ALBEINS, fshat në Provincia Autonoma di Bolzano, Tiroli i Jugut, Italia e veriut.
ALBESE BIANCO, ALBINA/ALVINO VERDE, VERDECA, lloj rrushi i bardhë për shumë lloj venash prodhuar kryesisht në Italinë qendrore dhe jugore.
ALBI ose IÀRBI (e folura kalabreze), një qytezë në Provincia di Catanzaro, Kalabria, Italia jugore.
ALBIA, sipas dijetarit të lashtësisë Strabonit 64 p.e.s. – 24 e.s., ay ishte emri i mëparshëm i Alpeve në Europën qendrore.
ALBIANO, qytezë në Provincia di Trentino, Italia e veriut.
ALBIANO, fshatra njëri afër qytezës Anghiari, Provincia di Arezzo, Italia qendrore. Qyteti Arezzo në periudhën etruske deri në shekullin I p.e.s. quhej Aritim dhe pastaj nën romakët u quajt Arretium.
ALBIANO, fshatra afër qytezave Minucciano e Barga, dhe SANTA MARIA ALBIANO, fshat afër qytetit Camaiore, Provincia di Lucca, Toskanë, Italia qendrore.
ALBIANO D’IVREA ose ALBIAN në të folurën piemontese, fshat në rajonin Piemonte, 45 km larg Torinos.
ALBIANO DI MAGRA, fshat në Provincia di Massa-Carrara, dhe ALBIANO, fshat në bashkinë Montemurlo, Provincia di Prato, Toskanë, Italia perëndimore.
ALBIATE, një qytezë në Provincia di Monza-Brianza, 25 km më në veri se Milano, Italia e veriut. Në të folurën vendore Brianzöö qyteza thirret AElbiàa.
ALBINO, qytezë në Provincia di Bergamo, rajoni Lombardia (Lumbardhia), Italia veriore. Në të folurën vendore të Bergamos thirret Albi.
ALBIUM (ALBION) INTEMELIUM ishte qyteza e lashtë që sot quhet Ventimiglia, Provincia di Imperia, Liguria, ku bashkohet bregu verior italian me atë francez.
ALBONA ose ALBUNEA, emri i hershëm i lumit të sotëm Agogna që rrjedh drejt jugut në rajonet Piemonte e Lombardi dhe derdhet në lumin Po, veriu i Italisë.
ALBULA ishte emri i hershëm i lumit Tiber që sot kalon nëpër Romë, Itali. Vjershëtari romak Publius Vergilius Maro, 70 – 19 p.e.s., përmend parashikuesin Albula në vjershën e tij me legjendën e trojanit Enea.
ALBULA, emri romak i lumit të sotëm Esina, Provincia di Ancona, Italia lindore.
ALBULAE AQUAE, vend me burime ujore vullkanike sulfurore të ngrohta 24 km në lindje të Romës, Itali, përdorur që nga lashtësia.
FAVORITA DI ALBA ose Vermentino, Rolle, lloj rrushi dhe vere e bardhë prodhuar në rajonet Liguria e Sardenja jugore në Itali dhe ishullin Korsika të Francës.
GERANIUM ALBANUM, një nga 420 llojet e luleve të gjinisë Geranium.
LAGO ALBANO ose ALBANUS LACUS (lat.), liqeni në kodrat e larta Monti Albani. Në bregun veriperëndimor është qyteza Castel Gandolfo ku ndodhet Pallati Veror Papnor. Në Muzeun e Vatikanit ka, p.sh., një urnë etruske të shekullit IX p.e.s. e gjetur në qytezën Castel Gandolfo dhe vendet e tjera ku shtrihej E-TRU-RIA para-romake. Nga fundi i shekullit IV p.e.s. u ndërtua në anën perëndimore një tunel 1800 m i gjatë që largonte ujërat e tepërta të liqenit, të cilat pasi arrinin rrymën ujore Rivus Albanus (sot, La Marana delle Pietrare) dhe përdoreshin për ujitje tokash derdheshin në lumin Tiber. Që nga Lojërat Olimpike Verore të vitit 1960 aty, mënyra e shënjimit me tapa të lidhura me litar të shtegut të vozitjes në garat me varka njihet me emrin e liqenit Albano Buoy System (ang.).
MONTI ALBANI (Albanus Mons, lat.) ose COLLI ALBANI, rajon malor vullkanik në pjesën e poshtme të Apenineve, në juglindje të Romës, Itali. ALBANUM quhej vila perandorake romake aty. MONS ALBANUS (lat.) ose tani Monte Cavo ose MONTE ALBANO është mali i dytë më i lartë aty. ALBAN quhej rrushi dhe vena e famshme romake që prodhohej në ato kodra. Në Romën e lashtë, ai ka qenë një mal i shenjtë për Konsujt romakë dhe ku kryhej festim 4-ditor në pranverë. (Ngjashmëri me Ditën Arbërore të Verës që vazhdon të festohet nga shqiptarët.)
MONTALBANO, qytezë në Provincia di Ferrara, veriperëndimi i Italisë.
MONTALBANO, një varg kodrash ku ndodhen fshatra brenda kalave me histori të vjetër, Villa Medici, varre Etruske, me sipërfaqe 16’000 ha, që shtrihet përgjatë Firences, Pistoias e Pratos, rajoni i Toskanës, Italia qendrore.
MONTALBANO, fshat në Provincia di Brindisi. Italia jugore. Në të ndodhen ngrehina me gurë shumë të mëdhenj të përdorur nga gjigandët 7000 – 4000 p.e.s. dhe që në anglisht thirren Dolmen. Ata i ngjanë Gurit me Qiell në fshatin Vranisht të Valonës, Shqipëri.
MONTALBANO ELICONA ose MUNTARBANU (sicil.), fshat në Provincia di Messina, në veri të vullkanit Etna, Siçilia lindore, Itali. Aty në rrafshnaltën Argimusco ka gurë shumë të mëdhenj të ngulur në tokë që kanë forma të punuara me qëllim.
MONTALBANO JONICO ose MUNDALBÀNË, në të folurën vendore, është një fshat në Provincia di Matera, rajoni i Bazilikatës në Italinë e jugut.
ARBORIO, një fshat në Provincia di Vercelli, rajoni Piemonte, Italia veriore.
ALBA ose Tezerus, emri latin i lumit Ter në Katalonia, verilindje e Spanjës.
ALBA ose ALBA DEL CAMPO dhe MONTALBÁN, fshatra në Provincia de Teruel, rajoni Aragon, perëndimi i Spanjës.
ALBA QUERCUS (Lisi i Bardhë), emri në latinisht për qytetin e sotëm Alburquerque, Provincia de Badajoz, perëndimi i Spanjës. Nga këtu është origjina e emrit të qytetit Albuquerque, New Mexico, ShBA.
ALBA DE TORMES, qytezë në provincën Salamanca në Spanjën perëndimore. Në vitin 1429, nga këtu mori titullin një nga familjet më të rëndësishme princore Casa de Alba de Tormes. Në vitin 1472, mbreti Henri IV i Kastiljes e ngriti titullin Kont të fisnikut García Álvarez (Álbarez) de Toledo në Duque de Alba de Tormes. Më pas, ajo dinasti do krijonte gjurmë të mëdha në historinë europiane.
ALBAIDA, lum dhe qytet në Provincia de Valencia, jugu i Spanjës.
ALBAINA, fshat në Qarkun Treviño, Provincia de Burgos, rajoni Castile and León, Spanja veriore.
ALBAN, ALBAR, ALBILLA, ALBILLO DE LUCENA ose PALOMINO FINO është një rrush i bardhë dhe venë prodhuar në Spanjë, Portugali dhe Afrika e Jugut.
ALBÁN, fshat në Provincia de Lugo, rajoni Galicia, Spanja veriperëndimore.
ALBANA ose TEMPRANILLO BLANCO, lloj rrushi dhe vene e bardhë prodhuar në rajonin La Rioja, Spanja veriore.
ALBANILLA, një fshat në Qarkun Comarca Oriental, rajoni Murcia, juglindje e Spanjës.
ALBANYÀ ose ALBAÑÁ dhe ALBONS, fshatra në Provincia de Girona, rajoni Katalonia, në këndin verilindor të Spanjës.
ALBARELLO ose ALVARELHÃO, një rrush e venë e prodhuar në Portugalinë veriore dhe Galicia, veriperëndimi i Spanjës.
ALBARICINUM, emri latin për qytezën e tanishme Albarracin, Provincia de Teruel, rajoni Aragon, perëndimi i Spanjës.
ALBARIÑO ose ALVARINHO, një lloj rrushi i bardhë që përdoret për prodhim verash në Galicia, veriperëndimi i Spanjës dhe Portugalisë.
ALBILLO, një rrush i bardhë përdorur për shumë vena me mbiemra të tjerë prodhuar në Galicia, Ribera del Duero, Madrid e Ávila të Spanjës.
ALBUS PORTUS, emri romak për portin e sotëm Algeciras, Provincia de Cádiz, Gjini i Gjilbratarit, Spanjë
MONTALBANEJO, qytezë në Provincia de Cuenca, Spanja qendrore.
MONTALBÁN DE CÓRDOBA, qytet në Provincia de Córdoba, në rajonin Andalusia, Spanja jugore.
ARBANCÓN, fshat në Provincia de Guadalajara, rajoni Castilla–La Mancha, Spanja qendrore.
L’ARBOÇ, ARBOLÍ, fshatra në Provincia de Tarragona, rajoni Katalonia, verilindje e Spanjës.
ALBA ose Helave emri latin për qytetin Elvas në Qarkun Portalegre, Alentejo, perëndimi i Portugalisë.
ALBI CASTRUM ose Castro Bracum, emri romak për qytetin dhe Qarkun e sotëm Castelo Branco (Kështjella e Bardhë) në Portugalinë qendrore.
ALBANIUM ose ALBA REGALIS, emri i hershëm i qytetit Székesfehérvár (Stuhlweissenburg, gjerm.) në Hungarinë qendrore. Ky qytet përafrohet me rajonin e popullatës Albocensii në Hartën IX tek libri Geographia bërë nga dijetari latin Claudius Ptolemaeus në vitin 130 e.s.
ALBA IULIA/LULIA, kryeqytet i Qarkut ALBA në Rumani. Kryeqendër e rajonit historik të Transilvanisë (Trans-Albania = Përtej Albanias) që rrethohet nga vargmalet e Karpateve, mesi i Rumanisë. Aty ndodhet një fortesë si yll pesë këndor e quajtur Cetatea Alba Carolina (rum.) e ndërtuar në vitin 1738.
ALBI, një fshat në Qarkun Sibiu, Transilvania, Rumania perëndimore.
ALBIŞ, lum i vogël që derdhet nga e djathta në lumin Negru afër fshatit Surcea, Rumani qendrore.
ALBIŞ, fshatra në qarqet Bihor, verilindje e Rumanisë, dhe Covasna, Rumania qendrore.
CRIȘUL ALB (rum.), emri i një lumi të gjatë në rajonin Transilvania, perëndimi i Rumanisë, i cili buron në malet Apuseni dhe derdhet në Danub (I Shtrimi). Një lum i vogël që e shton atë nga e djathta quhet Artan.
FETEASCĂ ALBĂ dhe BĂBEASCĂ ALBĂ, lloje rrushi të bardhë përdorur për vena të ndryshme prodhuar në Rumani e Moldavi.
MAJARCĂ ALBĂ, lloj rrushi i bardhë përdorur për vena të ndryshme prodhuar në Banat (sot, Vojvodina) e Rumani.
ARBĂNAȘI ose ALBANASI, fshat në Qarkun Buzău, Rumania lindore; është vend ku nxirret naftë.
ALBA MARITIMA ose ALBA MARIS, emri i ndeshur në shekullin X për qytetin bregdetar të sotëm Biograd, Qarku i Zadarit, Kroaci.
ALBONA ose Alvona, Alvum, është emri i hershëm për qytetin e sotëm Albona (ita.) ose Labin (kro.) në gadishullin Istria, Kroaci.
ARBANASI, tani rrethinë e qytetit bregdetar Zhuri ose Zara (ita.) ose Zadar (kroa.), Kroaci.
ARBANASI, fshat në bashkinë Gravova, Qarku Istria, Kroacia veriore.
ARBANIJA, fshat në ishullin Çiovo (Bua, ita.) në detin Adriatik, në Qarkun Split-Dalmacia, Kroaci.
ARBANASHKA, fshat në bashkinë Rudo, Bosnje-Hercegovina jugore.
ARBANASI, fshat në bashkinë Trebinje, Bosnje-Hercegovina lindore.
ARNAUTI, fshat në Qarkun Zenica, Bosnje-Hercegovina qendrore.
ARBANASI, fshat në bashkinë Veliko Tarnovo, Bullgaria qendrore.
ARNAUTITO, fshat në rajonin Stara Zagora, Bullgaria qendrore.
ARBANASHKO, mal në Maqedoninë Veriore, i cili ndodhet 3.5 km larg vendit të quajtur Kokino që daton 3000 p.e.s.
ARNAUTSKA ČUKA, domethënë Maja Arnaute/Arbërore, është një majë mali sipër qytetit Gevgelija në Maqedoninë e Veriut.
ALBA ose Alba Bulgarica ose Alba Graeca, emri i mëparshëm i kryeqytetit të sotëm Beograd (Qyteti i Bardhë) në Servi.
ARBANASHKA, fshat në bashkinë Prokuplje, Serbia jugore.
ARBANASCE, fshat në bashkinë Meroshina, Qarku Nisava, Serbia jugore.
ARVANITIS, fshat afër qytetit Pirg (Pyrgos). në gadishullin Dorik (sot, Peloponezi), Greqi perëndimore.
ARNAUTI BURNU, domethënë Cepi Arnaut/Arbëror, është cepi më perëndimor, më i dukshmi në Qipro.
ARNAVUT, fshat i vogël malor në Qarkun Keşap në Provincën Giresun, Turqia veriore.
UJDHESAT BRITANIKE
ALBA, emri në gjuhën skoceze gaelic për Skocinë ose tërë Britaninë e Madhe, i ndeshur edhe si ALBANY (ang.), ALBANIA (lat.), ALBA ose ALBAN ose ALBAIN (irish), NALBIN (manx celtic), ALBAN (cornish celtic), YR ALBAN (welsh), ALBION (brythonic celtic).
Mbretëria Alba mbuloi vitet 900 – 1286. Mbreti i parë i saj Donald II thirrej në gaelic “ri Alban” (mbret i Albës). Kur po kurorëzohej mbreti skocez Aleksandër III më 13 Korrik 1249, vjershëtari mbretëror thirri me të madhe: Benach De Re Albanne – Bekimet për Mbretin Alban! Në periudhën e viteve 1000-1250, mbretëria skoceze u zmadhua dhe emri kaloi në ALBANIA. Këtë emër e përdorën më pastaj shkruesit e ndryshëm dhe në anglishten e shekujve IX – XV fjala Albania kaloi në ALBANY. Kjo fjalë qe origjina e emërtimeve Albany në ShBA, etj. Lista për breznitë e mbretërve skotë/shotë gjendet tek teksti “Míniugud Senchasa Fher nAlba” i shekullit VII, i shtuar në shekullin XI me dokumentin Genelaig Albanensium. Një tjetër tekst i ngjashëm u shkrojt në shekullin X në gjuhën ire të vjetër për breznitë e mbretërve në hapësirën që mbulonte Skocinë perëndimore dhe Irlandën veriore të sotme.
DUAN ALBANACH ose Kënga e Skotëve/Shotëve është një vjershë e shkrojtur në gjuhën gaelic të shekullit XI. Ajo përmban 27 strofa dhe këndohej në oborret mbretërore duke rrëfyer sesi Albanus i dha emrin Alba asaj toke. Ndërsa shkruesi Geoffrey of Monmouth (1095-1155) ka rrëfyer për legjendën e Brutit, pasardhësit të Eneas të Trojës, i cili pati tre djem të quajtur Albanactus (Albannach, gae.) i cili sundonte në ALBANIA (Skocia e sotme), Camber që sundonte në Cymru (Uelsi i sotëm) dhe Locrinus që sundonte në Loegria (Anglia e sotme)..
DUKE OF ALBANY (Dukë Albanie) ishte një titull i vënë djemve trashëgimtarë në familjet mbretërore skoceze dhe britanike, veçanërisht në dinastitë Stuart/Stewart dhe Hanover, në vitet 1389 – 1919. Lordi George G. Byron në vjershën e tij “Shtegtimi i Çajd Harolldit” (Childe Harold’s Pilgrimage, 1812) ka përdorur emërtimin ALBYN (….The war-note of Lochiel, which Albyn’s hills….).
Lumi që kalon në Glasgou të Skocisë quhet CLYDE (Klajdi), emër ilir që është në përdorim edhe në ditët e sotme. BBC Alba Tv është një dritare e dyanshme që përdor gjuhën skoceze Gaelic. Kuvendi skocez quhet “Pàrlamaid na h-Alba”. Tabela e mirëseardhjes në rrugën e madhe A7 para hyrjes në Skoci shkruan: Welcome to Scotland (ang.) – Fàilte gu Alba (gaelic). Që nga Marsi 2021, një lëvizje e re hyri në skenën politike skoceze me emrin Alba Party (ang.).
ALBION, emri për tan Britaninë e Madhe i ndeshur që në shkrimet për periudhën para erës sonë. Sot përdoret pak dhe ndeshet më shumë në vjersha. New Albion (Albioni i Ri) ose Albionoria (Albioni i Veriut) u parashtrua si emër për Konfederatën Kanadeze që po themelohej nga bashkimi i kolonive Canada, Nova Scotia dhe New Brunswick në vitin 1867. Admirali britanik Arthur Phillip, i cili qe edhe qeveritari i parë i tokëzënies në Australi, fillimisht i vuri emrin New Albion (Albioni i Ri) Gjirit Sidney atje. Pirati i punësuar Sir Francis Drake e quajti New Albion tokën e Kalifornisë së sotme kur zbarkoi atje në vitin 1579.
Studiuesit jo-shqiptarë e kanë ndeshur këtë fjalë Albion ose në rasën dhanore Albionis (lat.), Albiyon (pre-celtic), Albu ose në rasën dhanore Albann (old irish), Albio (gaulish, galatian) dhe kanë dalluar se ajo lidhet me fjalën “i bardhë” por nuk arrijnë të shpjegojnë më tej. Dokumenti Massaliote Periplus i shekullit VI p.e.s., disa të tjerë të shekullit III p.e.s. dhe libri Geographia e Ptolemeut në shekullin II e.s. përmbajnë fjalët Albionon ose Albion (Britania e sotme) dhe Lerne (Irlanda e sotme). Në vitin 930, mbreti anglez Ethelstan përdorte titullin “Rex et primicerius totius Albionis regni” (Mbret dhe Kryetar për tan Mbretërinë Albion). Në vitin 970, nipi i tij mbret Edgar Paqësori përdorte titullin “Totius Albionis imperator augustus” (Perandori i Parë i gjithë Albionit).
Një legjendë (përrallë e ndërtuar me ca nga tullat të vërteta) e botuar në shekullin XII në rrëfenjën “Historia Regum Britanniae” (Historia e Mbretërve të Britanisë) nga Geoffrey of Monmouth tregon se luftëtari Brutus bashkë me trojanët e tij arriti në Albion, ku jetonin gjigandë. Pasi Bruti e mundi gjigandin Goëmagot/Gogmagot (Gjëmadhin/Gegmadhin), dhe nisur nga emri i vetes ai e quajti atë vend Britani dhe ardhacakët e tij Britonë. Në një rrëfenjë tjetër, Geoffrey of Monmouth tregon për udhëheqësin nga Uellsi Conan Meriadoc, Prince d’Albanie, i cili themeloi në shekullin IV mbretërinë Bretagne/Britanny, që sot është gadishull në Francën perëndimore.
Edhe një legjendë tjetër e ëndërruar dhe përcjellur në formë vjershe (që të pëlqehet kur recitohet) u shkruajt në shekullin XIV nën emrin Rrëfenja e Albinës. Sipas saj, në vitin 3970 të krijimit të botës, një mbret i Greqisë (për të qeshur, sepse Greqia u formua vetëm në vitin 1830) u martua me 30 vajzat e tij. Përralla e neveritshme vazhdon me vajzat më të reja që zbuluan se vajzat më të vjetra donin të vrisnin babain-burrë të tyre që të mbretëronin vetëm ato. Pastaj vajzat më të vjetra u larguan me nxitim me anije dhe arritën në Britaninë e sotme dhe më moshatarja e quajtur Albina/Albine/Albyne i vuri emrin e saj tokës ku zbritën. Aty ato u martuan me djajtë dhe lindën gjigandë kurse Bruti arriti aty 260 vjet pas Albinës.
ALBANS, qytet i madh 32 km në veriperëndim larg Londrës, Angli. Qyteti ka emrin në kujtim të dëshmorit të krishterë të parë me emrin Alban (Albanus, lat.) pikërisht në të njëjtin vend; ngjarje e ndodhur në fillim të shekulli IV e.s. Shenjtërimi i tij bë në mesin e shekullit V. Kisha, festivale dhe vende të ndryshme i përkushtohen kultit të tij në shumë vende të botës. Në lidhje me këtë, ALBION & ALBANIUS ishte një opera e hartuar nga muzikanti Louis Grabu dhe libruesi John Dryden në vitin 1680, e cila vazhdon e luhet që atëherë.
AMERIKA E VERIUT
ALBAN, një qytet i vogël në Qarkun Portage, Wisconsin, ShBA.
ALBAN VINEYARDS, vreshtat Alban në Qarkun San Luis Obispo, Kaliforni, ShBA.
ALBANIA, vendbanim pranë qytetit Jeanerette, në jug të shtetit Louisiana, ShBA. Shtëpia e madhe aty u ndërtua në vitet 1837-1842 nga Charles Francois Grevemberg, i cili zotëronte përreth 2600 ha me kallam-sheqeri. Tokat vazhdojnë edhe sot të prodhojnë sheqer nga kallami kurse shtëpia u ble në vitin 2005 nga artisti Hunt Slonem.
ALBANO, fshat në Qarkun Orange, shteti Virginia, lindje e ShBA.
ALBANY, një vend pushimi në ishullin New Providence, Bahamas.
ALBANY ose ALBANIA NOVA, kryeqyteti i shtetit Nju Jork në ShBA. Edhe Qarku i tij mban këtë emër. Të lidhur me këtë emër janë, p.sh., University at Albany, Albany Symphony Orchestra, ships USS Albany, Albany Lake, etj.
ALBANY, qytet, qytezë apo fshat edhe në shtetet California, Georgia, Illinois, Indiana, Iowa, Kentucky, Louisiana, Minnesota, Missouri, Nebraska, New Hampshire, Ohio, Oklahoma, Oregon, Pennsylvania, Texas, Vermont, Wisconsin, Wyoming.
ALBEE, fshatra në shtetet California, South Dakota, Michigan, ShBA.
NEW ALBANY, qytet apo qytezë në shtetet Indiana, Kansas, Mississipi, New Jersey, Ohio, Pennsylvania, Wisconsin të ShBA.
ALBANY, rrethinë në veri-perëndim të qytetit Edmonton, Alberta, Kanada.
ALBANY, fshat të provincat Nova Scotia dhe Prince Edward Island, Kanada.
ALBANY RIVER, lum në veriun e lartëm të provincës Ontario, Kanada.
SAINT-ALBAN, qytezë që nga viti 1830 në Province de Québec, lindje e Kanadasë. Emri i plote fillestar ishte Saint-Alban-d’Alton sipas dëshmorit të parë të krishterimit të quajtur Alban në Alton të Anglisë dhe shenjtëruar më vonë në Saint Alban.
AMERIKA QENDRORE DHE JUGORE
MONTE ALBÁN, një vendbanim i lashtë me piramida në Qarkun Santa Cruz Xoxocotlán, shteti Oaxaca, në Meksikën jugore. Qyteti u themelua në vitin 500 p.e.s e vazhdoi deri në vitin 750 e.s. Origjina e emrit nuk dihet dhe nuk shpjegohet atje.
ALBANIA, fshat në Qarkun Choluteca, jugu i Hondurasit.
ALBÁN, fshat në Qarkun Valle del Cauca, jugperëndimi i Kolumbisë.
ALBÁN, qytezë në Qarkun Cundinamarca në Kolumbinë qendrore.
ALBANIA, emri i ri që nga viti 2000 për qytezën Calabacito në Qarkun La Guajira, verilindje e Kolumbisë.
ALBANIA, fshat në Qarkun Magdalena, në veri të Kolumbisë.
ALBANIA, fshat i vogël në Qarkun Boyacá, Kolumbia qendrore.
ALBANIA, qyteza në qarqet Santander dhe Tolima në Kolumbinë qendrore.
ALBANIA, një qytezë në Qarkun Caquetá në perëndim të Kolumbisë.
ALBANIA, një qytezë në Qarkun Sucre në veri të Kolumbisë.
CORREGIMIENTO DE ALBANIA, një fshat në Qarkun La Vega Cauca në perëndim të Kolumbisë.
LA ALBANIA, fshat në Qarkun Quindio, në perëndim të Kolumbisë.
SAN JOSÉ DE ALBÁN, qytezë në Qarkun Nariño në perëndim të Kolumbisë.
ALBANA, fshat i vogël në Provincën Santiago, Republika Dominikane qendrore.
ALBANO, fshat në bashkinë Santo Antônio do Leverger në shtetin Mato Grosso, Brazili perëndimor.
AZI + AFRIKË + OQEANIA E JUGUT
ALBAN, një fis në jugun e Kazakistanit.
ALBANA, emri i tanishëm Derbent, qytet në bregun e Detit Kaspik në jug të Republikës së Dagestanit pjesë e Federatës Ruse. Afër, në jug të tij, rridhte lumi ALBANUS i cili tani ka emrin Samur. Deri në shekullin IV e.s. Albana qe kryeqyteti i Albanias Kaukaziane e cila ishte pjesë e Perandorisë I Perse. Dokumentet historike e përmendin që në shekullin VIII p.e.s. Emri persisht Darband hyri në përdorim në fund të shekullit V e.s. Qyteti ndodhet në një rryp toke tre kilometra të gjerë ndërmjet Detit Kaspik dhe Vargmaleve të Kaukazit. Shkruesit romakë e shënonin Albaniae Pylae (Portat Albaniane). Si i tillë ajo ngushticë toke është porta e kalimit veri-jug dhe prandaj ka qenë historikisht nën pushtim nga perandori apo hordhi të ndryshme.
ALBANIA E KAUKAZIT, një mbretëri që nga fund-shekulli II p.e.s. deri në fund-shekullin IV e.s. e cila mbulonte gjysmën lindore të vargmaleve të Kaukazit. Në dokumente Albanët e Kaukazit përmenden së pari në shkrimet për betejën në Arbela (veriu i Irakut të sotëm) në vitin 331 p.e.s. ku u rreshtuan bashkë me persët përballë ushtrisë së Lekës të Madh. Në anën perëndimore kufizohej nga Iberia dhe më tej qe Kolçisi, në jugperëndim nga Armenia dhe në juglindje nga mbretëria Atropatene. Pasqyrimi i sotëm i saj është më së shumti në Azerbajxhan dhe jugu i Dagestanit.
Në vitin 65 p.e.s. Albania dhe tërë rajoni i Kaukazit u pushtua nga ushtria romake e drejtuar nga gjenerali Gnaeus Pompeius Magnus. Mbas dhjetë vitesh, një legjion tjetër romak Legio XII Fulminata vërshoi në ato anë. Veç disa valëve kalimtare të tjera pushtuese, Albania e Kaukazit mbeti nën perandorinë romake deri në mesin e shekullit IV kur u bë pjesë e Perandorisë Sasanide Perse dhe filloi të tretet.
Emërtimet e tjera për këtë rajon janë Aghuank ose Aluank (arm), Arran (pers.), Rani (gjeorgj.) Sipas dokumenteve armene, murgu armen Mesrop Mashtots hartoi Abecenë për armenët dhe 52 shkronjat për gjuhën Udi të albanëve të Kaukazit. Gjuha e tyre nuk ka lidhje me Shqipen. Shkruesit e lashtë, që e vunë atë emër, pohonin se Albania e Kaukazit përmblidhte 26 fise dhe secili kishte të folurën e tij. Në fillim të shekullit IV, kisha armene u shtri përfundimisht në Albanian kaukaziane. Perdja islamike e mbuloi atë në mesin e shekullit VII kur Kalifati Rashidun (Arabia Saudite e stome) pushtoi Perandorinë Sasanide Perse në vitet 633 – 654; dhe Albania e Kaukazit u tret plotësisht.
ALBI ose Aëli, Āblī, Ālbī, Avli, fshat i vogël në Provincën e Azerbaixhanit Lindor, veriperëndimi i Iranit.
MONTALBAN ishte emri në vitet 1871-1982 për Bashkinë e tanishme Rodriguez në Provincën Rizal të Filipineve.
ALBANY, ose Cape Broders, që nga viti 1820 ishte një Qark në lindje të Afrikës së Jugut deri në vitin 1994 kur u riorganizua në Qarkun Cacadu.
ARBANÉ, fshat në lindje të Çadit, Afrikë.
ALBANY, qytet bregdetar në Australinë Perëndimore.
ALBANY CREEK, një rajon në veri-perëndim të qyteti Brisbane të shtetit Queensland, Australi.
ALBANY ISLAND, një ishull në shtetin Queensland, Australi.
ALBANY, një rrethinë veriore e kryeqytetit Auckland në Zelandën e Re.
ALBANS, qytet në veriperëndim të Melburnit, shteti Victoria, dhe fshat në shtetin New South Wales në Australi.
ALBANUS GLACIER, një akullnajë 46 km e gjatë në vargmalet Queen Maud që rrëshqet në drejtim të perëndimit në Antarktikë. Nën-Admirali i famshëm amerikan Richard Evelyn Byrd Jr. e zbuloi atë në vitin 1934 dhe e quajti ashtu për nder të ndihmës që Albanus Phillips, Jr. i dha duke ia plotësuar nevojat e ekspeditave të tij të viteve 1928-1930 dhe 1933-1935 në Antarktidë.
Saimir Lolja
