[ Libra NëLinjë ]
Kaq vetëm Fedorë, 145 faqe, botoi Buzuku, Prishtinë, 2014.
Nga Rina Rrustemi
Libri “Kaq vetëm Fedorë”, i autorit Nexhat Halimi, përfaqëson një nga kulmet e poezisë shqipe bashkëkohore, duke sjellë një vepër që prek thellë shpirtin dhe mendjen e lexuesit. Botuar nga Shtëpia Botuese Buzuku në Prishtinë, kjo përmbledhje poetike është ndarë në shtatë cikle kryesore, të cilat funksionojnë si stacione të reflektimit dhe zbuluese shpirtërore, përmes të cilave poeti e udhëheq lexuesin në një proces të ndërlikuar të ballafaqimit me vetveten dhe të kaluarën.
Çdo cikël poetik përfaqëson një fazë të përjetimit – nga dhembja, ndarja, kujtesa, e deri tek pranimi dhe kërkimi i një kuptimi më të thellë të ekzistencës. Në zemër të kësaj përvoje qëndron figura e Fedorës – një figurë komplekse, enigmatike, ndoshta metaforike, që rri pezull midis reales dhe imagjinares, midis dashurisë së humbur dhe idealit të paarritshëm.
Poetika e Halimit shquhet për gjuhën e përpunuar, simbolikën e pasur dhe thellësinë filozofike. Ai ndërton një atmosferë të ngarkuar emocionalisht, ku fjalët shpesh marrin funksion të ngjashëm me meditimet – të heshtura, por tronditëse. Struktura ciklike e librit nuk është rastësore: ajo pasqyron një rreth vicioz të ndjenjave që përsëriten, rikthehen, por që gjithmonë lënë një gjurmë të re, një kuptim të ri në ndërdijen e poetit dhe të lexuesit.
Jo rastësisht, ky libër është shpërblyer me çmimin letrar “Azem Shkreli” nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Republikës së Kosovës, duke u vlerësuar si libri më i mirë në poezi për vitin 2014. Ky çmim nënvizon rëndësinë kulturore dhe artistike të veprës, si dhe e vendos Halimin në radhën e poetëve më të shquar të kohës sonë.
“Kaq vetëm Fedorë” është më shumë se një libër poetik – është një udhëtim intim, shpirtëror dhe estetik, që i fton lexuesit të reflektojnë mbi marrëdhëniet njerëzore, mbi kujtesën, humbjen dhe identitetin. Poezia në këtë përmbledhje është një thirrje e brendshme për të kuptuar të pathënat e jetës dhe dashurisë, përmes një lirizmi të thellë dhe një autenticiteti të rrallë.
Struktura e librit dhe tematika e cikleve është e ndarë në “Prologu” dhe “Ndërmjet” Libri nis me poezinë, “Prologu”, ku shfaqet lutja për flijim dhe transformim, dhe vazhdon me ciklin “Ndërmjet” që eksploron gjendjen e ndërmjetësisë, të pasigurisë dhe kërkimit për ekuilibër mes ekzistencës dhe mungesës. Këto poezi vendosin themelet e tensionit emocional dhe filozofik të librit.
Në poezitë “Letër rrënjës” dhe “Hëna në Frëngji”- prekën simbolikat e natyrës (rrënjët, hëna, flaka) është thelbësore dhe shërben si metaforë për rrënjët e vetvetes, dashurinë, dhe etjen shpirtërore që nuk shuhet. Poezia vazhdon të zhvillohet në një dialog intim dhe të brendshëm me Fedorën, ku letërsia bëhet formë për t’u përballur me dhimbjen dhe kujtimin.
Poezitë “Letër një” deri në “Letër gjashtë” Këto poezi janë letra të drejtuara Fedorës, ku autori shpalos ndjenjat më të thella të mungesës, dëshirës për bashkim, dhe dhimbjes së thellë të ndarjes. Simbolet e ujit, flakës, feniksit, dhe qiririt përsëriten si elementë të vazhdueshëm që lidhen me jetën, vdekjen, dhe ringjalljen shpirtërore.
Poezitë e tjera: “Gjaku e fyelli”, “Pezhishkë”, “II Pezhishkë” etj. Në pjesët më të gjera të librit, Halimi zgjeron botën e tij poetike duke përfshirë motive të ndryshme si shpirti, kujtimi, natyra, dhe vetmia. Titujt e poezive si “Gjaku i ullirit”, “Flakë në hi”, “Zgjimi i feniksit” dhe “Dritarja e shpirtit” tregojnë për një univers ku lëvizja mes së brendshmes dhe së jashtmes është e pandashme.
Ciklet – “Ndërmjet 2”, “Ndërmjet 3”, “Ndërmjet 4”, “Ndërmjet 5” dhe “Ndërmjet 6” dhe “Ndërmjet 7” – rifillojnë dhe thellojnë temën e ndërmjetësisë, duke reflektuar mbi identitetin, mungesën, dhe dëshirën e pashuar për kuptim dhe përjetësi. Janë poezi që na ftojnë të reflektojmë mbi shpirtin dhe përjetimin njerëzor në mënyrë shumë intime.
Gjithëpërfshirja e simbolikës dhe emocionaliteti është e pranishme në çdo cikël në këtë libër, që është i mbushur me imazhe të forta, nga molla e kuqe, flakët, qiriri, feniksi, ujërat, deri tek shpirti mbi qiri apo fyelli. Këto simbolika nuk janë vetëm estetikë, por edhe shenja të një dialogu të përhershëm mes jetës dhe vdekjes, dashurisë dhe humbjes, pranimit dhe rezistencës.
Stili dhe ndikimi në gjuhën e përdorur nga Nexhat Halimit në “Kaq vetëm Fedorë” është poetike, shpesh hermetike dhe e ngarkuar me ndjeshmëri të lartë. Poezitë nuk ndjekin rregulla të ngurta metrike, por ruajnë një ritëm të brendshëm emocional që shoqëron lexuesin në udhëtimin e shpirtit të autorit dhe të subjektit lirik.
Ky libër nuk është vetëm një tekst, por një përvojë leximi që kërkon ndalesa dhe reflektim të thellë, duke e kthyer poezinë në një mënyrë meditimi mbi vetminë dhe dashurinë.
Te poezia “flurura dhe ti”
“etja me ty ik’ e mbetet zemra e pa zbërthyer
kot zjarri djeg as dhembje ka më as gjak
qielli përplaset në hi flutura bie në qiri”
Këto vargje flasin shumë për gjendjen shpirtërore të individit: Ky fragment poetik është një shpërthim i ngjeshur emocionesh, ku fjala merr funksion të dhimbjes, mungesës dhe shuarjes graduale të ndjenjave. Vargjet janë të ngarkuara me simbolikë të fuqishme dhe një intensitet emocional të jashtëzakonshëm.
“etja me ty ik’ e mbetet zemra e pa zbërthyer”
Këtu ndiejmë një përballje dramatike me mungesën e “tjetrit” – një person i dashur, i larguar, ndoshta përgjithmonë. “Etja”, në këtë kontekst, nuk është thjesht nevojë fizike, por një etje ekzistenciale për një lidhje shpirtërore që është zbehur apo është humbur. Largimi i kësaj etjeje (“ik’”) lë pas zemrën e pa zbërthyer – pra, një shpirt të mbyllur, të pa kuptuar, të papranuar. “Zemra e pa zbërthyer” mund të lexohet edhe si një zemër që s’ka mundur të shprehë ndjenjat e saj plotësisht, një ndjenjë dashurie që s’ka gjetur dot shprehje të plotë apo kuptim të ndërsjellë.
“kot zjarri djeg as dhembje ka më as gjak”
Ky varg e thellon ndjenjën e boshllëkut. Zjarri, zakonisht simbol i pasionit, këtu është i pavlefshëm: “kot zjarri djeg”, sepse nuk prodhon më asnjë ndjesi reale – as dhembje, as gjak, që janë shenja të jetës, të ndjeshmërisë. Subjekti lirik është në një gjendje mpirjeje emocionale – aq shumë është konsumuar nga dhimbja, sa ajo tashmë nuk ndjehet më. Është një pikë ku njeriu pushon së qenuri reagues, sepse gjithçka ka humbur kuptimin.
“qielli përplaset në hi flutura bie në qiri”
Ky varg është ndër më të fuqishmit në tërë poezinë, me një ngarkesë të madhe vizuale dhe simbolike: “Qielli përplaset në hi” – është një imazh apokaliptik, ku madhështia (qielli) bie në të shuarën (hi). Është momenti i fundit i dritës, i shpresës, i pafundësisë që shuhet dhe rrëzohet. Bëhet fjalë për një kolaps shpirtëror ose për rrëzimin e një bote të brendshme. “Flutura bie në qiri” – një metaforë klasike e dëshirës që shkatërron veten. Flutura, tërhequr nga drita, bie e digjet në flakën e qiriut. Këtu, flutura mund të simbolizojë shpirtin e dashuruar ose vetë poetin, që tërhiqet pas diçkaje të bukur por të paarritshme, duke u konsumuar në atë tërheqje fatale.
Në këtë imazh, poetika e Halimit e ndërthur vetëflijimin, bukurinë tragjike të dashurisë, dhe fundin e pashmangshëm të një pasioni që nuk ka pasur shpëtim. Këto tre vargje janë një miniaturë e dhimbjes së përbrendshme, një poezi brenda poezisë. Ato shprehin: vetminë, mpirjen emocionale, pamundësinë për të dashur më, dhe shkatërrimin gradual të shpirtit në mungesë të tjetrit. Kjo është një gjendje e thellë psikologjike dhe ekzistenciale, ku individi nuk e gjen më veten në ndjenjat e dikurshme – ato janë shuar, por plagët mbesin të hapura, edhe pse më nuk derdhin gjak.
“Kaq vetëm Fedorë” është një vepër poetike komplekse dhe e bukur që i dedikohet të gjithëve që ndjejnë thellë dhimbjen, mungesën dhe etjen për kuptim në një botë shpesh të ndarë dhe të pafat. Struktura në cikle e bën librin të lexueshëm në pjesë, por edhe një gjithësi ku çdo varg është një gur i çmuar i një mozaiku të madh shpirtëror.
Një libër që do të mbetet një pikë referimi në poezinë shqipe bashkëkohore dhe një ftesë e hapur për lexuesin që dëshiron të eksplorojë thellësitë e ndjenjave njerëzore nëpërmjet një gjuhe të pasur dhe simbolike.
