BREDHJE NË KUJTIMET E UDHËTIMEVE: KU, KUR, KAH…
Prof. Dr. Sabile Keçmezi – Basha & Prof. Dr. Tefik Basha
Ende ishim në Italinë e bukur, ku ditët rrëshqisnin si në një garë të padukshme, ne përpiqeshim të kapnim çdo thesar që ky vend magjepsës kishte për të ofruar. Nuk ishte vetëm shija e shpagetave që na mrekullonte, por edhe bukuria e pafundme e peizazheve dhe historisë. Pasi kishim vizituar San Marinon, mendimi për të eksploruar një vend të ri na erdhi natyrshëm, si një ftesë për të zbuluar më shumë.
Një mëngjes të ndritur, Arta erdhi me lajmin e mirë që kishte tri ditë pushim nga universiteti, falë një feste lokale. Me këto ditë të lira para nesh, vendosëm të vizitonim Monakon, atë mbretëri të vogël që shquhet për luksin dhe komoditetin e saj të pakrahasueshëm. Të mërkurën, me zemrat plot entuziazëm dhe mendjen të përqendruar në çdo detaj të udhëtimit, nisëm rrugën tonë.
Rrugët që shtriheshin përpara nesh na tërhiqnin me një forcë të padukshme, dhe brenda një fryme u gjendëm në Firencë, qytetin e artit dhe kulturës, ku çdo cep flet me zërin e shekujve. Nuk mundëm të largohemi prej aty pa vizituar Kullën e famshme të Pizës, që qëndronte e përkulur, sfiduar nga pesha e viteve dhe e tokës që e mbante. Gerti i vogël dhe vëllai i tij, Darsi, iu afruan me guxim dhe, me duart e tyre të vockla, përpiqeshin t’i jepnin kullës një formë më të drejtë. Përpjekjet e tyre të sinqerta, megjithëse prekëse, mbetën të pafrytshme, dhe zhgënjimi u pasqyrua në fytyrat e tyre të bukura.
Tefik Basha & Sabile Keçmezi-Basha, një pamje mahnitëse e Monakos, 2015
Në përpjekje për të mbajtur gjallë shpresën, i nxituam të provojnë sërish, duke i mbushur me guxim dhe ëndërr. Pas kësaj përvoje të vogël, ecëm përpara, duke kaluar mes katedraleve mesjetare, ku çdo gur mbante një pjesë të historisë, një jehonë të së kaluarës që fliste me një gjuhë të heshtur. Për nipërit e mi, kjo botë e heshtur nuk kishte shumë rëndësi; ata, me fjalë të larta, kërkonin të dilnin jashtë. Dhe ne, duke qeshur, dolëm nga ajo botë e lashtë, duke lënë pas një copëz historie që mbetet e paprekur nga koha, por gjithmonë e gjallë në kujtesë.
Destinacioni i ynë tjetër ishte San Remo, një qytet që nuk mund të krahasohej me asgjë tjetër. Aty ndaluam, duke e soditur me adhurim dhe duke e parë nga afër skenën ku mbahet festivali legjendar i San Remos. E kam thënë edhe më parë, rrugët e Italisë janë si një rrugëtim përtej ëndrrave, bukuria e tyre e tejkalon Evropën dhe më gjerë.
Ato rrugë na përshkonin pa u ndjerë, dhe më bënte përshtypje mençuria e italianëve, të cilët kishin ndërtuar mure artificiale për të fshehur çdo pjesë të frikshme të rrugës—ura të larta apo kthesa të rrezikshme. Kjo gjë na ndodhi në shumë vende, veçanërisht në rrugën që na çonte drejt Xhenovës, në anën e kundërt të detit Adriatik.
Ndërsa nata afrohej, më në fund arritëm në qytetin port të njohur të Xhenovës dhe nisëm të kërkonim një hotel ku të kalonim natën. Por, çdo hoteli që i afroheshim kërkonte rezervim të mëparshëm, dhe asnjëri nuk ishte i disponueshëm për ne. Ndërsa ora ecte dhe ne endeshim nëpër rrugët e ngushta të Xhenovës, ndjeva një farë frike që ngulitej në shpirtin tim, ndoshta nga imazhet e përjetuara në filma që nuk e përshkruanin këtë qytet si të sigurt.
Teksa po mendonim se çfarë të bënim, Arta pati një ide të shkëlqyer. Ajo na propozoi që të ndaleshim në një restorant për të pushuar, dhe ndërsa pinim kafen tonë, nxori laptopin e saj “magjik” nga çanta. Me një lëvizje të shpejtë, ajo filloi të kërkonte për hotele në këtë qytet të mistershëm. Brenga jonë u zhduk shpejt kur ajo rezervoi një hotel, i cili rezultoi të ishte fare pranë restorantit. Pa asnjë problem u vendosëm në të, duke ndjerë një lehtësim të madh dhe gëzim për fundin e kësaj dite të gjatë.
Harrova të them se kur hymë në qytet, kaluam mbi një urë që më la një ndjesi të thellë trishtimi. Arta po e ngiste makinën, ndërsa unë mbylla sytë, duke u përpjekur të mos shikoja atë urë tepër të lartë që shtrihej në zemrën e qytetit. Kohë më vonë, ndoshta tri-katër vera më herët, ajo urë e trishtuar u shemb, duke sjellë me vete një tragjedi të rëndë për banorët e Xhenovës. Lajmet për vdekjen e shumë njerëzve ishin të pabesueshme dhe e gjithë qyteti u zhyt në pikëllim e dhimbje.
Sabile Keçmezi- Basha, rruga kryesore e Monakos, 2015
Të nesërmen u zgjuam herët dhe u përgatitëm për të vazhduar rrugën, por unë mbaja një brengë të fshehtë brenda vetes. Mendja ime ishte e pushtuar nga frika e kalimit të serishëm mbi atë urë të tmerrshme. Nuk i tregova as Artës, as Tefikut për shqetësimin që më rëndonte zemrën. U nisëm, duke kaluar shumë kthesa dhe rrugë të ngushta, derisa dolëm në autostradën që na çonte drejt Monakos.
Pasi u rehatuam në autostradë, me ndrojtje pyeta nëse e kishim kaluar atë urën e frikshme. Tefiku, me një qetësi të zakonshme, më tha se ajo kishte mbetur pas nesh që prej kohësh. Vetëm atëherë, kur u binda se e kishim lënë pas, u rrëfeva për shqetësimin tim të fshehur, për frikën që më kishte shoqëruar gjatë gjithë udhëtimit, ata qeshen ndërsa koha e vërtetoi frikën time nga ura e vjetër që u shemb pas ca viteve.
Duke kaluar pa u ndalur nga askush, ne hymë në tokën e Monakos, ku rruga na shoqëronte përmes majave të maleve dhe brigjeve të thepisura të Detit Mesdhe. Këto peizazhe të egra por edhe të mrekullueshme të zgjonin një frikë, dhe thënë të drejtën me zor shikoja thellësitë e tyre të pabesueshme. Diku rreth orës 10 apo 11 të paradites, si një nuse e turpëruar që shfaqet për herë të parë, u shfaq qyteti-shtet i vogël, Monako.
Për të arritur në qytet, na priste një rrugë e rrëpirë dhe mjaft e rrezikshme. Por Arta, me aftësitë e saj të shkëlqyera në vozitje, na udhëhoqi me siguri, dhe pas një çerek ore, ne u ndalëm në zemrën e Monakos. Parkimi ishte i lehtë për t’u gjetur, dhe me padurim dolëm për të shijuar luksin e këtij vendi të veçantë.
Ndërsa ecëm përgjatë rrugës kryesore, çdo gjë na mahniti me elegancën e saj. Në mendjen time, më erdhën rreshtat e shkurtër që kisha lexuar në enciklopedinë e lirë, Wikipedia: Monako, zyrtarisht e njohur si Principata e Monakos, është një shtet i vogël në pjesën jugperëndimore të Evropës, në bregun e Detit Mesdhe, i rrethuar nga Franca. Ky vend, me dendësinë më të lartë të popullsisë në botë dhe si shteti i dytë më i vogël në planet, pas Vatikanit, shtrihet në një sipërfaqe të vogël prej 1.95 km², duke u vendosur rreth koordinatave gjeografike 43° 44′ V dhe 7° 24′ L. Në atë moment, ndjeva se po ecja nëpër një vend ku eleganca dhe historia bashkoheshin në një simfoni të përjetshme.
Monte Karlo, një perlë e shkëlqyer në kurorën e Monakos, njihet për kazinonë e saj madhështore dhe për banorët e saj të famshëm, duke e bërë atë zemrën e pashpallur të këtij qyteti-shtet. Edhe pse Monako nuk ka një kryeqytet zyrtar, lagjja e Monaco-Ville, me kështjellën e saj mbresëlënëse dhe katedralen e lashtë, mund të shihet si qendra e shpirtit dhe administrimit të principatës, një vend ku historia dhe autoriteti bashkohen në një harmoni të përjetshme.
Vija bregdetare e Monakos, e përkundur nga valët e qeta të Detit Mesdhe, shtrihet në një gjatësi modeste prej 4.1 kilometrash, duke e bërë atë një rrip të ngushtë të tokës ku çdo hap ka peshë dhe rëndësi. Klima mesdhetare e Monakos përqafon dimrat me temperatura të buta dhe verat e ngrohta, ku dielli shkëlqen me një intensitet të ëmbël që bën të lulëzojnë jo vetëm pemët dhe lulet, por edhe jeta e përditshme.
Rrugët e Monakos, ndonëse të kufizuara në vetëm 50 kilometra të asfaltuara, janë të ndërlikuara dhe të ndërtuara me përpikëri për të lidhur lagjet moderne të këtij shteti të vogël me fqinjën e saj, Francën. Përtej rrugëve, Monako shkëlqen edhe në komunikacionin detar, me portet e Monte Karlos dhe Fontvilles që përmbushin standardet më të larta për anijet tregtare dhe turistike, duke u bërë strehë për luksin dhe tregtinë që ndodhin në këto ujëra të kristalta.
Në këtë principatë të vogël, sipas të dhënave të vitit 2004, banojnë rreth 30,000 të huaj dhe vetëm 7,600 banorë vendas, duke krijuar një mozaik kulturash dhe identitetesh që bashkëjetojnë në harmoni. Në këtë truall të vogël, çdo frymë është e ngarkuar me histori dhe çdo hap është një udhëtim nëpër epokat që kanë formuar këtë parajsë të përjetshme në brigjet e Mesdheut.
Duhet përmendur se sapo të hidhesh hapin e parë në Monako, ndjen se si të përshkohesh nga një fuqi magjepsëse, një hyjni e luksit të pacenuar që lartësohet mbi Rivierë. Aty ku pasuria dhe joshja vallëzojnë në një ritëm të përjetshëm, çdo detaj të përqafon me madhështi, si të ishe zhytur në një përrallë të lashtë që sfidon kohën. Në bregun e Mesdheut, Monako duket si një ftesë për të përjetuar bukurinë e saj të pandryshueshme, që ngjason me një vizion të përsosur të mrekullive që frymëzojnë imagjinatën.
Në këtë botë të përkryer, çdo hap dhe çdo skaj që prek është një festë për shqisat dhe shpirtin, një përzierje e përsosur e luksit, historisë dhe elegancës që vetëm Monako mund të ofrojë. Me një itinerar të menduar me kujdes, e pamë se ishte e pamundur të kapnim çdo mrekulli të këtij vendi në vetëm një ditë, por vendosëm të shijonim çdo moment, të përthithnim çdo bukuri që sytë tanë mund të kapnin.
Në Monako na binin në sy Jahtet, të rreshtuara si nuse krenare në gjirin e saj, që shkëlqenin nën diellin e artë të Mesdheut, duke të ngjallur ndjenja të një jete luksoze dhe të një shpirti të lirë që noton mbi ujërat e kthjellëta. Në zemrën e kësaj parajse të vogël, ngrihen kazinotë e famshme të Monte Karlos, simbole të luksit dhe të fatit, ku pasioni dhe emocionet bashkohen në një shpërthim të ndritshëm, mes një peizazhi urban që shkëlqen me ngjyra dhe jetë.
Dars Jakupi, Arta Basha-Jakupi, Gert Jakupi, Sabile Keçmezi-Basha, Tefik Basha,
në qendër të Monakos, 2015
Monako, një magji e rrallë mes qytet-shteteve, nuk ka një aeroport, por eleganca e tij lidhet bukur me Aeroportin Nice Côte d’Azur, duke tërhequr me një përzierje të sofistikuar të shkëlqimit, porteve të mbushura me jahte dhe emocioneve të Formula 1, që gjallërojnë rrugët e tij çdo vit. Kërkimet në Google tregojnë një kureshti për koston e këtij luksit të paarritshëm – Monako, edhe pse përtej mundësive të përditshmërisë, ofron një shije të paharrueshme të jetës së lartë në rivierën franceze, një destinacion ekskluziv që mbetet i gdhendur në kujtesën e atyre që kanë fatin ta vizitojnë.
Nga monumentet historike që ruajnë jehonat e epokave të lavdishme, deri tek bukuritë natyrore që mahnitin në çdo peizazh, Monako është një vend ku çdo cep flet me një gjuhë të heshtur, por të fuqishme, që të fton të ndalesh, të shijosh dhe të kujtosh përgjithmonë.
Në këtë cep të veçantë të botës, ne i dhamë vetëm një ditë, një ditë të shkurtër që mezi arrinte të përqafonte gjithë mrekullinë që na priste. Grupi ynë i vogël, i ndërgjegjshëm për kufijtë e kohës, nxitoi me etje për të përjetuar sa më shumë nga ky vend që dukej sikur kishte hapur çdo thesare në dritën e diellit, për të na çuditur. Bekimi i këtij udhëtimi ishte që çdo destinacion që kishim shënuar ishte aq afër, saqë ato dukeshin si gurët e një mozaiku të artë, të lidhur bashkë, duke na kursyer kohën e çmuar që nuk mund ta humbnim.
Monako, vetë ky vend magjik, me shtrirjen e saj të ngritur mbi Mesdhe dhe relievin që ngjitet nga një lartësi në tjetrën, ishte një ftesë për të zbuluar thellësitë e zemrës së tij. Zbritja drejt qytetit ishte si një udhëtim në kohë, ku rruga e rrëpirët na bënte të ndiheshim sikur po fluturonim mbi çatitë e shtëpive, duke na dhuruar një pamje të rrallë dhe magjepsëse. Dhe kur më në fund mbërritëm në destinacion, ndjenim një çlirim të thellë, veçanërisht për shoferët që përballeshin me sfidën e rrugëve të ngushta dhe kthesave të papritura. Mendoni, në këtë vend ku çdo kthesë është një aventurë e papritur, zhvillohen edhe garat e famshme të Formula 1!
Ky vend është si një skenë e përhershme e shpejtësisë dhe elegancës, ku edhe rrugët duken të ngjizura për të sfiduar gravitetin dhe për të festuar adhurimin për makinat dhe garën. Në këtë vend, çdo kthesë, çdo rrugë e ngushtë, çdo shikim mbi det është një ftesë për të jetuar dhe për të sfiduar kufijtë e zakonshmërisë.
Nuk e di saktësisht pse, por nga kjo vizitë ndjeva një ndjesi të fortë që njerëzit këtu jetojnë me një dashuri të thellë për makinat, një pasion që përshkon çdo model, nga më modernet deri te ato që mbartin kujtimet e kohërave të kaluara. Dhe nuk është për t’u habitur që pikërisht këtu gjendet Muzeu i Koleksionit të Veturave Private të Makinave Antike të H.S.H Prince Rainier III. Ky muze madhështor, një perlë e rrallë në llojin e tij, të fton të shëtisësh nëpër rrugët e historisë së automobilizmit, duke kaluar nga veturat më të hershme, që dikur ishin ëndrra e parë e njeriut për të lëvizur, e deri tek ato që ende shkëlqejnë me një elegancë të veçantë sportive.
Në këtë vend magjepsës, ku historia e makinave rrëfehet si një përrallë e gjallë para syve tanë, ne mbetëm të mahnitur nga ky evolucion i jashtëzakonshëm. Nga format më të thjeshta të automobilizmit, të cilat janë dëshmitare të fillimeve modeste, e deri tek kryeveprat moderne që ngjallin admirimin e çdokujt që i sheh, çdo makinë këtu tregonte historinë e saj. Ndërsa shëtitnim nëpër këtë muze, ndiheshim sikur ishim pjesë e kësaj historie, një udhëtim i heshtur që na afronte më pranë pasionit të përjetshëm të njeriut për përparimin dhe përsosmërinë. Për një çast, u ndjemë sikur vetë ne ishim pjesë e këtij evolucioni, një segment i vogël në rrugën e gjatë që vazhdon të frymëzojë dhe të mahnitë brezat e ardhshëm.
Më pas, rrugëtimi ynë na çoi drejt Muzeut të Oqeanografisë, vendosur mbi një shkëmb që mbante shikimin e kthyer kah thellësitë e kaltërta të Detit Mesdhe. Ky muze ishte një faltore e përkushtuar e kërkimeve shkencore në oqeanografi, ku brenda mureve të tij të lashta ruheshin thesaret e jetës detare. Ekspozitat që zinin vend aty ishin të magjepsura, ku ndërthurja e specieve detare dhe historia e nëndetëses së parë të ndërtuar ndonjëherë krijonin një simfoni të heshtur nën ujë. Nga ky vend i bekuar, deti shfaqej si në një pëllëmbë të pafund në dorën e natyrës, ndërsa bregdeti i Monakos shkëlqente si një pasqyrë që reflektonte bukurinë e kësaj bote magjike. Ky peizazh që ftonte vizitorët, duke i përthithur në një qytetërim të mbushur me mrekulli, ngjante me një përjetim që përjeton vetëm një herë në jetë.
Në zemër të këtij muzeu, gjallëronte akuariumi më i famshëm dhe më i madh në të gjithë globin. Gjithçka brenda tij ishte përzgjedhur me dorë, me kujdes të madh nga vetë Princi Albert I, duke krijuar një koleksion të paçmueshëm dhe unik. Ato thesare të jetës detare të ruajtura me dashuri dhe kujdes, na sillnin pranë një botë të paprekshme për ne, qëndruar vetëm një hap larg, por një jetë larg për të shkuar.
Por, duhet theksuar se gjithçka që përjetohej në këtë qytet, mbetej pa diskutim Porti i Monte Carlo-s, një port që rrëzë Pallatit qëndronte që nga viti 1902. Ky port, i ndërtuar me vizionin e Princit Albert, ishte një perlë që zbukuroi Monakon me magjinë e tij. Duke kaluar përgjatë shëtitores në port, pamja e jahteve luksoze, që pushonin të qeta në vendet e tyre, të ngujonin me bukurinë e tyre të pazakontë. Mes kësaj bukurie, përballë një jahte madhështore, na mirëpriti një restorant ku për një çast, kafeja jonë u shijua me shtatë palë kënaqësi.
Gert e Dars Jakupi, (nipat- ëmbëlsirat tona), në shëtitoren në port, Monako, 2015
E si të mos përfundohej shëtitja jonë pa hedhur një sy mbi butikët e shumta që stolisnin anën e majtë të shëtitores? Rrobat, një bukuri në vete, kishin çmime që vetëm syri mund t’i shijonte, duke na lënë të ëndërrojmë për të bukurën që ishte e pa arritshme. Por kjo nuk na largoi asgjë nga kënaqësia e kësaj dite, një përjetim që ngeli i gdhendur në kujtesën tonë si një moment i veçantë, një frymëmarrje e jetës aristokrate të Monakos.
Kisha dëgjuar prej kohësh për Monakon, këtë qytet të vogël që shkëlqen në brigjet e Mesdheut, por edhe për famën e saj si një oazë e kazinove luksoze që ndriçojnë netët me magjepsjen e tyre. E kuptova shpejt se nuk mund të thuash se e ke parë Monakon pa përjetuar shkëlqimin e Kazinosë së Monte-Karlos, një vend që të lë pa frymë me historinë dhe lavdinë e saj. Kjo kazino legjendare, ngritur në vitin 1878, mban vulën e arkitektit të famshëm Charles Garnier, i cili dha formë edhe Shtëpisë së Operës në Paris. Që nga jashtë, kjo ndërtesë mëngjesore e artit dhe luksit na la të habitur, duke na sjellë pranë botës së të pasurve, ku fati dhe pasuria kryqëzohen në çdo hap.
Shpeshherë, ne vëzhgonim njerëzit që hynin dhe dilnin nga kazinoja, disa me fytyra të ndriçuara nga fitorja, të tjerë me hije të humbjes mbi ballë. Ne as nuk u afruam në ato tavolina që ftonin për aventura të rrezikshme, por nga larg shijuam atmosferën e një bote që i përkiste vetëm të “zgjedhurve”. Kazinotë e Monakos mbeten edhe më tej simbol i përjetshëm i joshjes dhe prestigjit, një magnet për të gjithë ata që kërkojnë të provojnë fatin në një ambient të mbushur me art dhe luks.
E frymëzuar nga ky shikim i shpejtë në këtë botë të përkryer, hyra në Google dhe fillova të hulumtoj më shumë rreth kazinove të Monakos. Dhe aty, mes faqeve të shumta, gjeta një përshkrim që më zhyti edhe më thellë në këtë magji. Thuhej se hyrja e kazinosë ishte e gjitha e shtruar me mermer, me 28 kolona gjigande që të ftonin të vazhdoje drejt sallës qendrore, ku ngjyrat e kuqe dhe të verdhë floriri përziheshin në një valle të ndritshme. Dhomat e lojërave ishin të gjitha të rrethuara me xham, dhe brenda tyre qëndronin skulptura mbresëlënëse, piktura alegorike dhe llamba bronzi që krijonin një atmosferë madhështore.
Por ajo që më la pa fjalë ishte fakti se lojërat e fatit në këtë kazino ishin të jashtëligjshme për qytetarët e Monakos. Në të vërtetë, hyrja brenda saj ishte e ndaluar për ta, përveçse për ata që punonin aty. Ky ligj i çuditshëm nuk prekte mbi 80% të popullsisë, pasi shtetasit e huaj që banonin në Monako gëzonin privilegjin për të kaluar pragun e kazinosë. Ky përjashtim i bënte kazinotë e Monakos edhe më të veçanta, një kështjellë e artë e rezervuar për të huajt, ku ndriçimi i natës bashkohej me ëndrrat e fatit dhe luksit.
Nuk mund të largoheshim pa u ndalur para Pallatit të Princit, një kështjellë madhështore që mbretëron mbi një kodër shkëmbore, me pamje që shtrihet deri te deti i pafund i Mesdheut. Ky pallat i mrekullueshëm, me historinë e tij që daton që nga shekulli i 13-të, mbart mbi vete hijeshinë e arkitekturës mesjetare dhe është rezidenca zyrtare e Princit të Monakos. Megjithëse nuk patëm kohë të hynim brenda, na magjepsi ceremonia e ndërrimit të gardës, një ritual i përditshëm që zhvillohet përpara pallatit, duke sjellë në jetë një traditë të lashtë që mbush ajrin me solemnitet.
Gjatë udhëtimit tonë, krejt rastësisht zbuluam Kopshtin Japonez, një oazë qetësie në zemrën e Monakos, që ofronte strehim nga zhurma dhe lodhja e qytetit. Kopshti, një përshkrim i stilizuar i natyrës së madhe, përmbante male, kodra, ujëvara, dhe madje një plazh të vogël, të gjitha të skalitura me mjeshtëri. Pemët e panjat japoneze, lulet e qershisë, dhe pellgjet kroi krijonin një atmosferë të qetë, një vend i përkryer për relaksim dhe meditim. Në mes të zhurmës së qytetit, ky kopsht ishte një parajsë e vogël, ku çdo detaj dukej se ishte menduar për të qetësuar shpirtin.
Përveç kazinove dhe Kopshtit Japonez, nuk mundëm të mos vizitonim edhe Cathedrale Notre-Dame-Immaculée, një perle e arkitekturës, e vendosur në rrethin historik të Monaco-Ville. Kjo katedrale, e ndërtuar me gurë të bardhë të skalitur që në vitin 1875, mban një bukuri të ftohtë dhe elegante, një përzierje të stileve bizantine dhe romane që dominon horizontin e Monakos. Dritaret e saj me ngjyra, mozaikët e ndërlikuar dhe madhështor, i jepnin katedrales një atmosferë të shenjtë dhe solemne. Brenda saj, ku mbretëronte një qetësi e thellë, gjenden varret e sovranëve të kaluar, përfshirë Princin Rainier III dhe Princeshën Grace Kelly. Afresket e piktorit Louis Bréa, që datojnë nga viti 1500, e bënin këtë vend edhe më të veçantë, duke ruajtur brenda mureve të saj kujtime dhe histori të një bote që s’mund të harrohet lehtë.
Ndërsa shpejtonim hapat, pa pritur u gjetëm në zemrën e lashtë të Monakos, në atë pjesë të qytetit ku koha duket se ka ndalur. Rrugicat e ngushta, të shtruara me gur, të sjellin para syve një botë të kaluar, një kohë të mesjetës, e cila, megjithëse e tretur nëpër labirintet e historisë, ruan hijeshinë dhe origjinalitetin e saj. Dyqanet, të mbushura me shije dhe të hapura edhe në mesditë, dukeshin si thesare të fshehura, ndërsa turistët ecnin në heshtje, pa shqetësuar askënd, si të ishin pjesë e një simfonie të qetë dhe të përjetshme. Qyteti i Vjetër i Monakos është si një portë magjike që të dërgon në të kaluarën e këtij vendi, ku çdo cep ruan një kujtim të lashtë, një histori të pathënë.
Kështjella Antoine, një replikë e shekullit XVIII, është një prej margaritarëve historikë që sot është kthyer në një skenë të hapur për artin dhe kulturën. Me kapacitetin e saj prej 350 vendesh, kjo kështjellë pret performanca të jashtëzakonshme, veçanërisht gjatë verës, kur qielli i hapur bëhet një kupolë natyrore për muzikë, dramë dhe balet. Çdo notë dhe çdo fjalë e shprehur në këtë vend të shenjtë për artin ngjan sikur përshkon muret e vjetra, duke lidhur të shkuarën me të tashmen në një vallëzim të përjetshëm.
Në një kënd të fshehtë të Kopshtit Jardin Exotique de Monaco, qëndron Shpella e Observatorit, një mrekulli natyrore që strehon një koleksion mahnitës stalaktitesh dhe stalagmitesh. Ky sistem shpellor, i fshehur mjeshtërisht në zemrën e kopshtit, ofron një pamje magjepsëse të Detit Mesdhe. Në këtë vend, njeriu mund të qëndrojë me ditë të tëra, duke soditur bukuritë e pafundme të detit dhe horizontit të ndritshëm të Monakos. Jardin Exotique de Monaco është një ikje e ëmbël nga zhurma e përditshme, një strehë e paqes dhe qetësisë, ku shpirti gjen prehje dhe qetësi.
Grace Kelly- Princesha e bukur e Monakos
Por ndër të gjitha mrekullitë e këtij qytet-shteti, ajo që ndriçon më shumë është vetë Princesha e Monakos, Grace Kelly. Grace, kjo bukuri magjepsëse, ishte një aktore e famshme e Hollivudit përpara se të bëhej princeshë. Roli i saj i fundit në komedinë muzikore “High Society,” përkrah Frank Sinatrës, vulosi karrierën e saj në kinema. Fati e solli që Grace të njihej me Princin Rainier të Monakos krejt rastësisht gjatë xhirimeve të filmit “To Catch a Thief.” Takimi i tyre i parë ishte vetëm fillimi i një historie dashurie që do të bëhej legjendë. Në prill të vitit 1955, ndërsa Grace kryesonte delegacionin amerikan në Festivalin e Filmit në Kanë, ajo u ftua nga Princi Rainieri në pallatin mbretëror për një album fotografish, dhe kështu filloi kapitulli i saj i ri, jo më si një aktore e thjeshtë, por si Princesha e Monakos.
Korrespondencat e rregullta mes Princit Rainier dhe Grace Kelly shënuan fillimin e një dashurie që do të bëhej legjendë. Pas disa muajsh letërkëmbimi, ata njoftuan zyrtarisht fejesën e tyre, një ngjarje që u përshkrua nga shtypi si “Dasma e Shekullit”. Në 19 prill 1956, Grace Kelly, princesha e ekranit, u kthye në Princeshën e Monakos, në një ceremoni që tërhoqi vëmendjen e gjithë botës. Paja e saj kushtoi 2 milion dollarë, ndërsa fustani i saj i nusërisë, një mrekulli e krijuar nga stilistja Helen Rose e kompanisë “MGM”, ishte një kryevepër e modës mbretërore. Për të u përdorën 25 jard tafta mëndafshi dhe 100 jard tyl mëndafshi, ndërsa dantella 125-vjeçare u ble nga një muze dhe qindra perla u vendosën në vello. Ky fustan mbetet një ndër më madhështorët në historinë e modës mbretërore, një simbol i elegancës dhe klasit të përjetshëm.
Më shumë se 20 mijë njerëz dolën në rrugët e Monakos për të pritur ardhjen e Grace Kelly-it në pallatin mbretëror. Rreth 600 të ftuar, duke përfshirë figura të njohura të Hollywood-it, ishin të pranishëm në këtë dasmë të bujshme, ndërsa mbi 30 milionë shikues ndoqën ceremoninë martesore përmes televizionit, duke e kthyer atë në një nga ngjarjet më të ndjekura të kohës. Grace Kelly, një nga femrat më të fotografuara të të gjitha kohërave, ishte një ikonë e modës, e dashuruar pas veshjeve të bukura dhe stilit elegant që e bëri të pavdekshme në historinë e modës.
Princesha Grace Kelly e Monakos dhe Princi Rainier III në ditën e martesës, 19 prill 1956
Pas martesës, Grace dhe Princi Rainier III krijuan një familje të lumtur, duke sjellë në jetë tre fëmijë: Caroline Louise Marguerite, Princeshë e Hanoverit dhe trashëgimtare e fronit mbretëror të Monakos, Albert II, Princin aktual të Monakos, dhe Princeshën Stéphanie Marie Elisabeth. Duke lënë pas kinemanë, Grace iu përkushtua tërësisht familjes dhe fëmijëve të saj. Në vitin 1964, ajo themeloi fondacionin që mban emrin e saj, duke u angazhuar për të ndihmuar njerëzit në nevojë, dhe kështu, Princesha e Monakos vazhdoi të shkëlqente, jo vetëm si një ikonë e bukurisë dhe modës, por edhe si një simbol i dhembshurisë dhe përkushtimit ndaj të tjerëve.
Më 14 shtator 1982, tragjedia goditi me një goditje të beftë, teksa Princesha Grace udhëtonte me vajzën e saj të vogël, Stéphanie. Në një kthesë fatale, makina e tyre doli nga rruga, duke lënë pas një pellg të madh dhimbjeje. Një ditë më vonë, ajo u nda nga jeta në spitalin e Monakos, duke lënë botën pa shkëlqimin e saj në moshën 52-vjeçare. Tre vjet më pas, spitali që e priti në ditën e fundit të jetës, mori emrin e saj, si një homazh për princeshën e tyre të dashur. Rreth 100 milion njerëz në të gjithë botën, përmes ekranit televiziv, ndoqën funeralin e saj, një lamtumirë që do të mbahej mend përjetë.
Në vitin 1993, në kujtim të kësaj figure të jashtëzakonshme, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Monako nxorën një pullë poste përkujtimore për Grace Kelly-in. Në Amerikë, ligji federal nuk lejonte që në pullat e postës të portretizoheshin figura drejtuese të shteteve të huaja, kështu që në pullën amerikane ajo u përkujtuar si Grace Kelly, ndërsa në Monako, me titullin që mbajti deri në fund të jetës, si Princesha Grace.
Në nder të pasionit të saj për natyrën dhe lulet, Princi Rainier, në vitin 1984, përuroi Kopshtin Botanik të Princeshës Grace. Ky kopsht, një oazë e vërtetë qetësie, mbart në vetvete një shumëllojshmëri të specieve bimore, duke përfshirë bimë të rralla dhe të rrezikuara nga çdo skaj i botës. Në këtë kopsht, një vend magjik ku ngjyrat e gjalla dhe aromat e luleve bashkohen në një simfoni të natyrës, mund të bësh një shëtitje dhe të admirosh bukurinë e botës që Grace aq shumë i dashuronte. Pamjet mahnitëse të Detit Mesdhe dhe horizontit të Monakos i japin ndjesinë se këtu, mes këtyre luleve, prehet shpirti i saj i qetë.
Për të nderuar edhe më shumë dashurinë e princeshës për lulet, Princi Rainier krijoi kopshtin më të madh të trëndafilave në Principatën e Monakos, një vend që ndriçon me ngjyrat dhe aromat e luleve të saj të preferuara.
I vendosur në zemër të Monaco-Ville, Place du Palais i rrethuar nga ndërtesa historike, përfshirë Pallatin e Princit, ky shesh është një vend grumbullimi i preferuar për vendasit dhe turistët. E ne, mu afër kopshtit, gjetëm më në fund një vend të qetë për të ulur dhe shijuar bukuritë e njëmendta të Monakos, duke reflektuar mbi jetën dhe trashëgiminë e Princeshës Grace.
Pas një dite të mbushur me aventurë, duke përshkuar rrugicat e ngushta dhe atraksionet e mrekullueshme të Monakos, më në fund gjetëm pak kohë për tu ndalur. Ndërsa dielli po perëndonte, u ulëm të shijonim një drekë të merituar, duke reflektuar mbi gjithë ato orë të mbushura me përvoja të reja. Ndërsa mendoja për këtë ditë, ndjeva një të vërtetë të thjeshtë: jeta jonë është një shpejtësi e pafundme, një udhëtim intensiv, por gjithashtu edhe një udhëtim cilësor, ku çdo moment ka vlerën e tij të papërsëritshme.
Teksa mbrëmja po afronte, përsëri i ngjitëm rrugët e përpjeta të Monakos, duke kaluar nëpër rrugën e gjerë e të bukur që na çonte drejt Nicës, qytetit të qetë e të mrekullueshëm francez. Me perëndimin e diellit që na përshëndeste, arritëm në këtë qytet ku na priste një natë e gjatë pushimi pas një dite të lodhshme. Hoteli ishte i rezervuar dhe, pasi bëmë një shëtitje të shkurtër, u shtrimë për të fjetur, duke u zhytur në qetësinë e Nicës.
Në këtë qytet të bregdetit qëndruam tri ditë, duke përjetuar çdo moment me një ndjesi të thellë paqeje dhe kënaqësie. Çdo mëngjes, deti na përshëndeste me valët e tij të buta, dhe çdo mbrëmje, perëndimi na mbështillte me ngjyrat e tij të arta. Këtu, në këtë qytet të qetë, kemi grumbulluar kujtime të çmuara, të cilat do të na shoqërojnë gjithmonë.
Por ajo që e bëri këtë udhëtim të veçantë ishte zbulimi i vogël i nipit tonë, Gertit. Një befasi që na bëri të kuptojmë se edhe në mesin e aventurave më të mëdha, janë momentet e vogla ato që na japin gëzimin më të madh. Për këtë ngjarje të veçantë, unë kam shkruar një artikull që u botua në gazetën “Epoka e Re,” ….dhe në të cilën përshkruaj me detaje këtë përvojë të paharrueshme.
