HOMAZH PËR GANI SYLEN: ATDHETARI QË JETON PËRJETËSISHT

Atdhetari i devotshëm – Gani Sylaj

Prof. dr. Sabile Keçmezi-Basha

Më një frymë i lexova tri librat e Gani Sylajt:  “Ilegal viteve shtatëdhjet”,,Burg pas burgu” dhe “Shenja e përkatësisë’

Sot, në një çast qetësie dhe reflektimi, përfundova tri librat e Gani Sylajt. Ishte një udhëtim i thellë, një shtegtim mes faqeve që mbartnin jo vetëm fjalë, por edhe frymën e një njeriu që jetoi për idealin dhe të vërtetën. Në çdo fjalë, në çdo kapitull, ndjeva jehonën e një jete të mbushur me përkushtim, me sakrificë dhe me dashuri për Atdheun.

Këto libra nuk janë thjesht rrëfime – ato janë dritare drejt shpirtit të një njeriu që mbajti mbi supe barrën e historisë. Çdo faqe është një pasqyrë e kohës së tij, një testament i qëndresës dhe një kujtesë për të gjithë ne që liria nuk është dhuratë, por fitore e një pune dhe përkushtimi të pashoq. Duke i lexuar, nuk mund të mos ndjesh fuqinë e zërit të tij, që me një thjeshtësi të rrallë dhe një ndershmëri të jashtëzakonshme, të fton të njohësh jo vetëm atë, por edhe veten.

Përfundimi i këtyre librave më la me ndjesinë e një udhëtimi që nuk mbaron kurrë. Fjalët e tij vazhdojnë të tingëllojnë në mendjen time, duke më kujtuar se forca e një njeriu nuk matet vetëm me ato që ka përballuar, por edhe me mënyrën se si e ndan të vërtetën e tij me botën. Ganiu nuk shkroi për të lënë pas një trashëgimi të tijën, por për të ndriçuar një rrugë për të gjithë ata që duan të shohin përtej errësirës dhe të ecin drejt dritës.

Tri libra, tri pasqyra të një shpirti të madh, tri ftesa për të menduar thellë mbi jetën, lirinë dhe detyrën tonë ndaj tokës që na rriti. Dhe unë, ndërsa mbyll faqen e fundit, e ndjej se ky udhëtim nuk ka përfunduar. Gani Sylaj mbetet një zë që nuk heshti kurrë, një frymëzim që na shtyn të kërkojmë më shumë – për veten, për njëri-tjetrin, për Atdheun.

Pas leximit të librave që mbartin tërë këtë peshë emocionesh, njeriu ndjen një vorbull të fuqishme që përshkon shpirtin, një përzierje emocionesh që vështirë se mund të shprehen me fjalë të thjeshta. Çdo faqe duket si një univers i vogël, që ngërthen brenda vetes ndodhi  të mbushura me hidhërim e trishtim, si një shtrat lumi që rrjedh përmes dhimbjes, duke mbartur me vete gjurmët e plagëve të pashëruara.

Por aty gjendet edhe krenaria, që qëndron si një mal i lartë, i palëkundur, duke i kujtuar njeriut rrënjët dhe arritjet që na bëjnë të ngremë kokën lart. Dashuria dhe urrejtja përplasen si dy detra të trazuar, ndërsa valët e mallëngjimit dhe dëshpërimit përshkojnë faqet, duke e bërë lexuesin të ndjejë se është pjesë e çdo rreshti, i çdo frymëmarrjeje që faqet japin e marrin.

Këto libra, të mbushura me shqetësim dhe emocion, janë si pasqyrë e shpirtit njerëzor, ku çdo ndjenjë përftohet me aq forcë sa të duket sikur edhe vetë bota po përjeton të njëjtin ritëm. Çfarë mund të thotë njeriu tjetër veçse të heshtë, të meditojë mbi madhështinë e përvojës njerëzore, mbi gjurmët që historia dhe ndjenjat lënë në shpirtin tonë?

Është një përvojë që të shtrëngon fort, të kërkon të reflektosh dhe, ndoshta, të rikthehesh tek vetja me një kuptim më të thellë të dhimbjes, të bukurisë, të pasionit dhe të asaj që na bën njerëz. Ndonjëherë, pas një leximi të tillë, njeriu thjesht shtrëngon librin në duar, i heshtur, sepse disa përvoja janë më të mëdha se çdo fjalë. Ato janë të destinuara të ndihen, të gdhenden në zemër si kujtime që nuk shuhen kurrë.

Librat e Gani Sylajt janë si një udhëtim në një botë të përtejme, ku çdo fjalë, çdo rresht të tërheq me forcën e një vorbulle që nuk të lë të ndalesh deri në fund. Lexohen me një frymë, si një melodramë që të ngërthen në emocionin e saj, dhe kur faqja e fundit mbyllet, mbetesh i shtrënguar nga një zbrazëtirë që nuk mund ta përshkruash.

Sikur diçka e rëndësishme të jetë shkëputur nga ty, një ndjesi që të shtyn të rikthehesh, të hapësh librin përsëri, të përpiqesh të jetosh edhe një herë atë univers të pashoq.

Por në të njëjtën kohë, ndjen një mall për më shumë, një shpresë të heshtur për vazhdim, për një tjetër histori që do të çojë nëpër ato rrugë të mbushura me personazhe që nuk janë thjesht fiktivë, por frymëzojnë e tronditin me të vërtetën e tyre. Personazhet e Sylajt janë të rrallë, të thellë, të gjallë, dhe megjithëse ata janë të kapur nga realitete të vështira, të shtyjnë të përballesh me pyetje të mëdha, me mendime të dhimbshme: a mbaroi gjithçka? A erdhi fundi?

E pastaj, fundi vjen, por jo si një zgjidhje apo një përfundim i zakonshëm. Është fundi fizik, ai që ndodh në botën reale, për një njeri të papërsëritshëm. Është përfundimi i një jete që mban brenda saj përkushtimin e atdhetarit të devotshëm, që çdo çast të jetës së tij e kishte për atdheun, për kauzën, për të vërtetën. Është fundi i një prindi, i një njeriu që e mbushte botën me dashuri e përkujdesje për fëmijët e tij, që ata gjithmonë jetonin në kujtimet dhe në zemrën e tij, pavarësisht çfarë sfidash sjell jeta.

Dhe megjithatë, në këtë fund ka një fillim. Librat e tij mbeten si dëshmi e pavdekshme e një shpirti që nuk mund të shuhet kurrë. Ato janë si një dritë që ndriçojnë përtej fundit, një ftesë për të kuptuar jetën, dhimbjen dhe dashurinë në thellësinë e tyre. Dhe kur ti mendon se gjithçka mbaroi, kupton se librat e Gani Sylajt nuk kanë fund. Ata jetojnë me ty, të thërrasin të kthesh faqet, të kërkosh kuptimin në atë që duket i pakapshëm, të rifillosh edhe një herë nga fillimi, për të mos e lënë kurrë pas.

Kur atdhetari shkrimtar u nda nga kjo botë, historia e tij nuk përfundoi. Përkundrazi, ai filloi të jetojë në një mënyrë tjetër, duke pulsuar në zemrat e atyre që ndihen pjesë e kësaj historie. Sepse ajo që ai shkroi – për prindërit e tij, për gruan e tij, për jetën e tij, për popullin e tij – nuk ishte një histori private, por një testament i përjetshëm që kalon nga një brez në tjetrin, si një flakë që nuk shuhet kurrë.

Fundi i një jete që nuk ishte fund, por një fillim i përjetësisë, një shembull i gjallë se si njeriu mund të sfidojë vdekjen me qëndresë, me sakrificë dhe me angazhim të palëkundur. Gani Sylaj, një burrë i mishëruar me historinë e Atdheut, një flakadan që ndriçoi shtegun e lirisë deri në frymën e fundit. Ai nuk e pa veten si thjesht një individ brenda kohës, por si një mishërim i dashurisë së pakushtëzuar për tokën e tij dhe për idealet që ushqejnë shpirtin e një kombi.

Jeta e tij ishte një testament i një misioni të madh që ai e përmbushi me dinjitet dhe vendosmëri. Në çdo hap të jetës së tij, përherë dhe kudo, ai ishte pranë Atdheut, duke e përqafuar atë si një baba i përkushtuar fëmijën e tij. Çdo sakrificë e tij, çdo angazhim i tij, ishte një fletë e shkruar me gjakun dhe djersën e një shpirti që nuk njihte dorëzim. Në shikimin e tij gjendej shpresa e të shtypurve, ndërsa në fjalën e tij dëgjoheshin tingujt e një besëlidhjeje për lirinë.

Gani Sylaj nuk ishte thjesht një luftëtar; ai ishte një ide që sfidoi kohën dhe hapësirën. Një ide që frymëzoi, që ngriti të dobëtit dhe qëndroi si mur i pathyeshëm përballë çdo stuhie. Për Atdheun, ai nuk pyeti kurrë për çmimin e sakrificës; ai e pranoi atë si një bekim, si një detyrë të shenjtë që vetëm shpirtrat e mëdhenj guxojnë ta bartin.

Lavdia e tij nuk qëndron vetëm në fjalët që i thuren, por në jetën që ai jetoi – një jetë që shkriu kufijtë mes të zakonshmes dhe të jashtëzakonshmes. Ai mbolli me duart e tij farat e lirisë dhe i ujiti me përkushtimin e tij të pakufishëm. Në çdo hap që bëjmë përpara si komb, ndihet jehona e jetës dhe veprës së tij.

Gani Sylaj, një emër që nuk zbehet, por shndrit si një dritë udhëzuese për brezat që vijnë. Lavdi jetës së tij, lavdi veprës së tij, lavdi përjetësisë që ndërtoi me gjakun dhe dashurinë e tij për Atdheun. Ai nuk jetoi thjesht për të ekzistuar; ai jetoi për të lënë pas një trashëgimi që nuk mund të shuhet. Një shembull i pavdekësisë përmes qëndresës, një frymëzim i përhershëm për ata që ëndërrojnë dhe luftojnë për liri.

Kohë më parë, pata fatin të kap në duar një vepër të veçantë, një thesar të çmuar që mbante peshën e një epoke dhe frymën e një zemre të guximshme – libri “Ilegal i viteve shtatëdhjetë” i atdhetarit Gani Sylaj. Ky libër, i falur nga autori më 7 shkurt 2018, nuk ishte thjesht një përmbledhje kujtimesh apo një dëshmi e ftohtë historike. Ishte një udhëtim shpirtëror, një rrëfim i gjallë që të ftonte të hyje në botën e një njeriu që kishte mbajtur mbi supet e tij barrën e një populli dhe idealin e një lirie të ëndërruar.

Sa herë që lexoja faqet e tij, ndihesha sikur po zhytesha në thellësitë e një kohe kur fjala “atdhe” kishte një peshë të papërshkrueshme dhe sakrifica ishte kushti i çdo hapi. Radhitja kronologjike e ngjarjeve nuk ishte thjesht një zgjedhje stilistike, por një ftesë për të ndjekur një rrugëtim që, në thjeshtësinë e vet, ishte një mozaik ngjarjesh të mëdha dhe momentesh që shpesh mbeten në hije. Ai kishte gdhendur kujtime që reflektonin dhimbjen, forcën dhe rezistencën e një kohe kur fryma e lirisë përballej me hijet e robërisë.

Libri nuk linte asgjë pa prekur; çdo ngjarje e përshkruar dukej sikur mbante një pasqyrë të shpirtit të Gani Sylajt. Në çdo faqe, gjeje gjurmë të jetës së tij, të çdo sakrifice e çdo hapi që e kishte çuar më pranë qëllimit të tij. Ishte një portret i ndërtuar me detaje të imta, me një dashuri të thellë për të vërtetën dhe një respekt të palëkundur për jetën që ai kishte jetuar.

Çdo rresht i shkruar kishte fuqinë të të prekte në mënyrë të veçantë – të të ftonte të meditoje mbi guximin dhe peshën e së kaluarës sonë, mbi përkushtimin ndaj një ideali që i tejkalon kufijtë e jetës individuale. Aty ku shumë të tjerë do të kishin zgjedhur të heshtnin, ai kishte guxuar të fliste, të vepronte dhe të shkruante. E në ato faqe, njeriu ndjente frymën e tij, jo si diçka të largët e të huaj, por si një thirrje të ngrohtë për ta njohur dhe për ta çmuar atë që është e jona.

“Ilegal viteve shtatëdhjetë” është më shumë se një libër; është një testament i shpirtit të një njeriu që nuk e njohu dorëzimin, një dëshmi që i kalon kufijtë e një epoke dhe mbetet si një thesar për brezat që vijnë. Ndërsa faqet mbylleshin njëra pas tjetrës, ndjeja se çdo fjalë mbetej e gdhendur në mendje dhe në zemër – si një thirrje e qartë për të mos harruar, për të kujtuar dhe për të çmuar sakrificën e atyre që jetuan për një ëndërr më të madhe se vetja.

Atdhetar Ganiu, një penë që nisi të gdhendte kujtime dhe ndjenja që nga fëmijëria, e vazhdoi rrugën e tij drejt shkrimit si një rrjedhë natyrore e shpirtit të tij të trazuar. Ai shkruante për shkollimin, për mësuesit që e frymëzuan dhe për ndjenjën e përkatësisë që e udhëhiqte në rrugën e tij të vështirë, por fisnike. Çdo rresht i tij dukej si një fije e hollë që lidhej me historinë e një kohe, një epoke që kërkonte sakrificë dhe përkushtim.

Në penën e tij gjallonin kujtimet për aktivitetin ilegal, për ato vite të errëta e plot dritë shprese, kur zemra e tij rrihte për një kauzë më të madhe se vetvetja. Ai kujtonte me përulësi miqësinë e tij me Mehmet Hajrizin, veprimtarin e shquar të çështjes kombëtare – një lidhje që ishte më shumë se një miqësi, ishte një aleancë shpirtërore për të çuar përpara ëndrrën e lirisë. Në rreshtat e tij gjendet historia e anëtarësimit në “Grupin Revolucionar të Kosovës” dhe në “Organizatën Marksiste Leniniste të Kosovës,” ku çdo hap që hidhte ishte një hap drejt idealit që kishte mbjellë në zemrën e tij.

Vizitat e para në ambasadat e Shqipërisë në Zvicër e Francë përbëjnë një kapitull tjetër të veprës së tij. Ato nuk ishin thjesht udhëtime fizike; ato ishin hapa drejt një lidhjeje shpirtërore me Atdheun e ëndërruar, një lidhje që kalonte përmes heshtjes së maleve dhe fjalëve të pashprehura. Çdo vizitë mbante në vetvete peshën e një shprese të paepur, një përkushtim që nuk njeh kufij.

Por penda e tij nuk ndalej vetëm në rrafshin politik. Ajo zbriste në thellësitë e shpirtit të tij, duke përshkruar me një ndjeshmëri të jashtëzakonshme familjen e tij – babain dhe nënën, motrat e tij, dhe vajzën që sapo kishte njohur. Në ato rreshta gjendet një ndjenjë e thellë dashurie dhe respekti, një përkushtim që nuk i shteronte as në mes të trazirave të kohës.

E veçanërisht prekës është përshkrimi i propozimit për martesë që i bëri gruas së ardhshme. Në fjalët e tij ndihen dridhjet e një zemre të re, që edhe pse mbante mbi supe barrën e një misioni të madh, nuk e humbiste kurrë ndjesinë njerëzore për dashurinë dhe jetën. Ishte një propozim që nuk përfaqësonte vetëm një lidhje mes dy individëve, por një aleancë të heshtur mes dy shpirtrave që do të qëndronin të pandarë përballë çdo stuhie.

Një bashkëshort që zgjedh fjalët si margaritarë, që i thur vargjet më të bukura për gruan e tij – Penellopen e përjetshme të jetës së tij – është një burrë që dashurinë e ka kthyer në art. Në çdo rresht të shkruar, ndihen hijet dhe dritat e stinëve që kaluan së bashku, në çdo fjalë përcillet forca e një lidhjeje që nuk u lëkund kurrë përkundër furtunave të jetës. Ajo, qëndroi si një fanar në natën e errët, duke ndriçuar rrugën kur ai endej mes ëndrrave dhe realiteteve. Ajo priti dhe shoqëroi çdo hap të tij, duke mbajtur të pandryshuar atë përkushtim që vetëm dashuria e vërtetë mund të falë.

Për aq sa monografia “Ilegal viteve shtatëdhjetë” mbart në thelb shpirtin atdhetar dhe zjarrin e përkushtimit ndaj lirisë, po aq libri me tregime “Shenja e përkatësisë” përçon një tjetër dimension të përkatësisë – atë të shkrirjes së jetës në art. Në faqet e këtyre tregimeve, realitetet e jetuara përflaken në forma artistike, duke shndërruar përvojat individuale dhe kolektive në rrëfime letrare që prekin thellë zemrën.

Këto tregime nuk janë thjesht fjalë të shkruara mbi letër; ato janë gjurmë të kohëve të vështira, të dhimbjeve, të shpresës dhe të qëndresës. Çdo rresht, çdo personazh, është një thirrje për të mos harruar, për të ndier më thellë atë që do të thotë të përkasësh, të jesh pjesë e një identiteti të përbashkët, të një ëndrre të përjetshme.

Në këto rrëfime, gjejmë atë që është e veçantë dhe universale njëkohësisht – shpresat, frikërat dhe guximin që i përkasin jo vetëm një individi, por një kombi të tërë. Ato flasin me një zë të ndjeshëm e të fuqishëm për atë që jemi dhe për atë që synojmë të jemi.

Ashtu si një monografi kërkon të dokumentojë historinë dhe të ndriçojë rrënjët e përkatësisë sonë, tregimet e “Shenjës së përkatësisë” krijojnë një peizazh emocional ku e kaluara dhe e tashmja takohen në një lojë të ndërlikuar ndjenjash dhe kujtimesh. Ky libër nuk është thjesht një koleksion tregimesh; është një testament artistik i shpirtit shqiptar, një përpjekje për të kapur përjetimet më të thella dhe për t’i dhuruar brezave të ardhshëm një pasqyrë të asaj që ka qenë dhe asaj që ende pulson brenda nesh.

Përmes këtyre tregimeve, arti dhe historia ndërthuren në mënyrë sublime, duke na dhënë jo vetëm një shenjë të përkatësisë, por edhe një ndjesi të fuqishme të përgjegjësisë për ta mbajtur këtë shenjë të gjallë. Këto janë sprova që shndërrojnë jetën e jetuar në një jetë të përjetshme, duke u bërë jehonë e një epoke dhe shpirtit të saj të pashuar.

Një rrëfim që zë fill në vetën e parë, por që tejkalon kufijtë e përvojës individuale për të hyrë në hapësirat universale të ndërgjegjes njerëzore. Libri “Burg pas burgu” shërben si një vazhdimësi e natyrshme e veprës “Ilegal viteve shtatëdhjetë”, duke u shndërruar në një dëshmi të gjallë, një thirrje të heshtur, por të fuqishme, për të mos harruar kurrë plagët e një epoke të errët.

Kjo vepër është më shumë se një kujtim; ajo është një pasqyrë e kthjellët e një realiteti të hidhur, një udhëtim në skutat e errëta të një shteti policor, ku të drejtat dhe dinjiteti i njeriut shpesh shndërroheshin në mjegull që zhdukej para dhunës dhe shtypjes. Përmes faqeve të saj, autori na flet hapur dhe pa drojë për skenat dhe prapaskenat e burgut – për vendet ku jeta ndalej, por fryma e shpirtit mbetej e gjallë, për torturat fizike që copëtonin trupin dhe ato psikike që sfidonin mendjen.

Në këtë rrëfim, birucat e errëta të Jugosllavisë nuk janë vetëm mure dhe hekura; ato janë hapësira ku rezistenca dhe qëndresa marrin formën e një beteje të heshtur, por madhështore. Në një stil të drejtpërdrejtë dhe të sinqertë, autori na fton të hyjmë në atë botë të mbyllur ku çdo frymëmarrje është një akt rebelimi dhe çdo mendim i lirë një fitore mbi dhunën.

Megjithatë, “Burg pas burgu” nuk është vetëm një rrëfim vuajtjeje; është edhe një himn për forcën e njeriut që, edhe në kushtet më ekstreme, arrin të ruajë integritetin e tij. Ai kalon përmasat e një rrëfimi thjesht intelektual dhe shndërrohet në një testament shpirtëror, një dëshmi të ndjeshme dhe prekëse për ata që patën guximin të qëndrojnë të palëkundur përballë së keqes.

Libri na kujton se dhimbja e përjetuar në ato biruca nuk ishte e kotë. Ajo u bë një themel mbi të cilin ndërtohet memoria e një kombi, një apel që na fton të mos harrojmë dhe të mos lejojmë që errësira e së kaluarës të kthehet sërish. Përmes këtij rrëfimi, jeta dhe arti bashkohen në një mënyrë të veçantë, duke i dhënë zë atyre që nuk mundën të flasin dhe forcë atyre që e lexojnë, për të mos harruar kurrë se liria dhe dinjiteti kanë çmimin e tyre të pashmangshëm.

Por pastaj, ndodhi fundi – i papritur, i hidhur, si një rrufe në qiell të kthjellët. Ky fund nuk ishte thjesht për një bashkëshort, për një krijues, por për një njeri që kishte ngjitur majat e shpirtit njerëzor dhe të krijimtarisë, duke lënë pas një trashëgimi të papërsëritshme. Në kohën kur pena e tij kishte arritur kulmin e forcës, kur fjalët e tij ishin kthyer në një testament për jetën, ndodhi ajo që askush nuk e priste.

Por veprat e tij nuk janë vetëm kujtime për një njeri. Ato janë kujtesa e një kombi, një pasqyrë ku reflektohet shpirti i gjithë popullit shqiptar. Përmes penës së tij, ai nuk tregoi vetëm historinë e tij personale, por u bë zëri i mijëra zemrave që kanë jetuar dhimbjen, krenarinë, dhe dashurinë për këtë tokë.

Gruaja e tij –nuk është thjesht një bashkëshorte. Ajo është simboli i durimit, i përkushtimit të heshtur që i jep jetë krijimtarisë. Dhe, ndoshta, në një mënyrë të heshtur, ajo është bashkëautore e çdo vargu, çdo mendimi, çdo dëshmie që ai ka lënë pas.

Ganiu, nëpërmjet shkrimeve të tij, na la një trashëgimi që nuk është thjesht një kronikë e jetës së tij, por një testament i shpirtit të tij të paepur, një burim frymëzimi për të gjithë ata që ende ëndërrojnë për liri dhe drejtësi. Në çdo fjalë të tij gjendet një dritë që ndriçon rrugën e të kaluarës dhe që na udhëzon drejt një të ardhmeje më të ndritur.

Shpesh e kisha gjetur veten duke menduar për një vështrim të thellë, një përulje të denjë ndaj gjithë veprës së tij të pasur, ndaj librave që mbartnin shpirtin dhe përkushtimin e një jete të tërë. Librat e tij nuk ishin thjesht fjalë të shkruara në letër; ato ishin dritare drejt një bote të pasur me ndjenja, sakrifica dhe përjetime që e kishin formuar atë si njeri dhe si krijues.

Megjithatë, koha – ajo orë e pamëshirshme e jetës – më sfidonte vazhdimisht. Obligimet e shumta, detyrat që rëndonin mbi supe, si dhe ngarkesa e përditshme e jetës, gjithnjë e shtynin për më vonë atë që në zemrën time e ndjeja si një borxh ndaj tij dhe veprës së tij. Çdo herë kur mendoja për të, më dukej sikur shfaqej një zë i heshtur që më ftonte të ndalem, të reflektoj dhe të jap zërin tim për t’i dhënë një dritë më të madhe jetës së tij të jashtëzakonshme.

E di që çdo libër i tij meritonte një vështrim të veçantë, një ndriçim të kujdesshëm të çdo faqeje, të çdo ndjenje të derdhur aty. Por puna, ajo përmbushje e nevojshme e përditshmërisë, gjithnjë më tërhiqte larg, duke e shtyrë këtë detyrë për një të ardhme që më dukej gjithnjë më e largët. Dhe megjithatë, në çdo moment të tillë, një pjesë e zemrës sime më kujtonte se shkrimi për të nuk ishte thjesht një detyrë – ishte një akt pasioni, një përpjekje për të gdhendur në kujtesën e brezave atë që ishte më shumë se një individ, një epokë e tërë.

Në librat e tij gjendet ajo që koha shpesh e fsheh – të vërtetat që nuk plaken, ndjenjat që nuk shuhen dhe idealet që mbeten të përjetshme. Dhe unë, me gjithë vonesat dhe hezitimet e jetës, ndjeja se një ditë do t’i kthehem kësaj thirrjeje, do t’i përulem me fjalë mirënjohëse gjithë asaj trashëgimie që ai na la. Sepse shkrimi për të nuk është vetëm një homazh për të kaluarën, por një urë që na lidh me të ardhmen, një dëshmi se puna dhe jeta e tij nuk do të harrohen kurrë.

Gani Sylaj njihej si një njeri që mishëronte forcën e penës dhe dinjitetin e punës së palodhur. Ishte një figurë e rrallë, ku mendimi dhe veprimi gërshetoheshin në harmoni të përsosur. Prandaj, nuk ishte aspak befasi që nga penda e tij të lindte një libër që do të përkufizohej si fenomenal, një testament i thjeshtësisë dhe thellësisë njerëzore. Ai kishte aftësinë unike për të shkruar jo vetëm me mendje, por edhe me shpirt, duke e kthyer çdo fjalë në një rrëfim të vërtetë dhe të ndjerë.

Ajo që më la mbresa të veçanta ishte autenticiteti i librit të tij. Nuk kishte aty zbukurime të panevojshme, as teprime apo përpjekje për të magnifikuar realitetin. Çdo fjalë dukej e zhveshur nga kotësitë, por e veshur me të vërtetën e pastër. Ai shkruante siç jetonte – me thjeshtësi dhe dinjitet, duke mos lejuar që asnjë stoli e tepërt ta fshihte thelbin e asaj që kishte përjetuar dhe ndjerë. Çdo faqe mbartte një sinqeritet që të godiste, një zë të kthjellët që nuk kërkonte të impresiononte, por të rrëfente.

Në librin e tij gjeje jo vetëm një rrëfim, por një pasqyrë të një jete të jetuar me qëllim dhe përkushtim. Ai nuk kishte nevojë për madhështi të shpikur, sepse e vërteta e tij ishte vetë madhështia. Ky ishte arti i tij – të tregonte historinë ashtu siç ishte, të gjallë dhe të paprekur nga ekzagjerimi, por e mbushur me emocionin e një njeriu që e ka parë jetën përmes syve të sakrificës dhe idealit.

Gani Sylaj na mësoi se forca e një libri nuk qëndron në zbukurimin e tij, por në sinqeritetin dhe guximin për të treguar të vërtetën. Dhe kjo është ajo që e bën veprën e tij të pavdekshme – një frymëzim për të gjithë ata që kërkojnë në art dhe letërsi jo një arratisje nga realiteti, por një rikthim në thelbin e tij.

Ai shkruante me një modesti të rrallë, një përunjësi që tejkalonte zakonshmërinë dhe dukej sikur përqafohej me çdo fjalë që derdhte në letër. Çdo ngjarje që përshkruante, çdo moment që sillte në jetë, bartte brenda saj një qetësi të thellë, një përulje ndaj së vërtetës dhe jetës. Ai nuk kërkonte të bëhej protagonisti i historisë, por dëshmitari i saj i ndershëm, duke i dhënë lexuesit mundësinë të prekte thelbin e ngjarjeve, të ndiente pesha të pathëna dhe të kuptonte mes rreshtave.

Një bashkëveprimtar i tij, me një zë të mbushur me dhembje dhe respekt, më tha: “Sinqeriteti ka qenë dobësia e tij.” E megjithatë, ajo që të tjerët mund ta quanin dobësi, ishte ndoshta fuqia e tij më e madhe. Ishte aftësia për të jetuar dhe shkruar pa maska, për të qëndruar para botës ashtu siç ishte – i vërtetë, i ndjeshëm dhe i brishtë në mënyrën më fisnike të mundshme.

Kur ai u largua aq herët, duke lënë pas një boshllëk të madh dhe një dhimbje që ende endet në zemrat e atyre që e njohën, dukej sikur vetë qielli kishte ndalur frymëmarrjen për një çast. Por, për ata që e lexojnë dhe e kujtojnë, Gani Sylaj nuk iku kurrë. Ai mbetet në çdo fjalë të shkruar, në çdo kujtim të ndarë me të tjerët, një prani që na rikujton se modestia dhe sinqeriteti janë virtytet e të mëdhenjve.

Ai nuk e kërkoi madhështinë; ajo erdhi vetvetiu, e ndërtuar mbi bazamentin e thjeshtësisë dhe ndershmërisë së tij të palëkundur. Dhe ndoshta pikërisht për këtë arsye, humbja e tij ndihet kaq e thellë – sepse njerëz të tillë nuk janë të zakonshëm. Ata janë ata që, edhe kur largohen, lënë pas një dritë që nuk shuhet kurrë. Dhe ne, që mbetemi për të kujtuar, mbajmë në zemrat tona jo vetëm dhimbjen e humbjes, por edhe mirënjohjen e pafund për trashëgiminë që na la pas.

Data 4 korrik 2019 mbërriti si një fllad i papritur dhe i ftohtë, duke na sjellë lajmin e shkuarjes së Ganiut në amshim. Ishte një nga ato momente që të lë pa fjalë, kur realiteti përplas zemrën me peshën e tij, duke të ftuar në një përballje me përjetësinë. Kujtimet për të u derdhën si një lumë i qetë, duke rikthyer në mendje takimet e shpeshta në Gërmi, buzëqeshjen e tij që shpërndante dritë dhe dashurinë e pakufishme që kishte për jetën. Ai nuk ishte vetëm një njeri që jetonte – ai ishte një frymë që jetës i jepte ngjyrë, kuptim dhe intensitet.

Në ato çaste dhimbjeje, Tefiku – burri im, me një qetësi të thellë dhe një bindje që lindi nga zemra, më tha: “Atdhetarët kurrë nuk vdesin.” Dhe sa shumë e vërtetë ishte kjo! Njerëz si Ganiu, që kanë jetuar me një përkushtim të tillë ndaj tokës, njerëzve dhe idealeve të tyre, nuk mund të zhduken me kalimin e kohës. Jeta e tyre mbetet e gdhendur në kujtesën e kombit, ndërsa shpirti i tyre qëndron si një frymëzim për brezat që vijnë.

Ai tani prehet në tokën që aq shumë e deshi, në dheun e Kosovës – dheut që e njohu si bir të vetin të përkushtuar. Por, për ne që mbetëm pas, Ganiu nuk është thjesht një kujtim. Ai është një prani, një zë që dëgjohet mes fletëve të librave të tij, një dritë që ndriçon çdo hap të lirisë që ai ëndërroi dhe për të cilën luftoi.

“I qoftë i lehtë dheu i Kosovës,” thashë me një ndjenjë të thellë respekti, ndërsa zemra më pëshpëriste se Ganiu jeton ende. Jeton në çdo kujtim, në çdo fjalë të thënë me dashuri për të, në çdo hap që bëjmë drejt një të ardhmeje që ai e ëndërroi më të lirë, më të drejtë dhe më të ndritur. Dhe kështu, përjetësia e tij nuk është vetëm në fjalë; është në vetë jetën që vazhdon të pulsojë përmes trashëgimisë së tij.

Kush ishte Gani Sylaj?

Kush ishte Gani Sylaj? Një emër që, për ata që e njohën dhe ata që e lexuan, mbart kuptimin e përkushtimit, rezistencës dhe dashurisë së palëkundur për tokën që e lindi. I lindur më 14 janar 1952 në fshatin Kishnarekë, në zemër të Komunës së Drenasit, atëherë e njohur si Gllogoc, Ganiu i përkiste asaj gjenerate që i përballonte sfidat e jetës me përulësi, por edhe me një forcë të brendshme që buronte nga dheu i Kosovës.

Hapat e parë të tij drejt dijes nisën në Kishnarekë, në atë shkollë fillore ku ëndrrat e tij të para filluan të marrin formë. Më pas, udha e dijes e çoi në Komoran, ku përfundoi shkollën fillore. Por ishte Prishtina, qyteti i zemrës së tij dhe epiqendra e zhvillimit të tij intelektual, që do të bëhej vendi ku ai do të hidhte themelet e një misioni që do ta ndiqte gjithë jetën.

Në Prishtinë, Ganiu përfundoi Shkollën e Mesme Normale në vitin shkollor 1971/72 – një periudhë kur jo vetëm dija, por edhe ndërgjegjja kombëtare po zgjohej dhe kërkonte frymë të re. Ishte një kohë kur breza të rinj po mësonin jo vetëm për t’u arsimuar, por për të shërbyer, për të ndërtuar dhe për të luftuar për të drejtat që ende ishin vetëm një ëndërr e largët.

Ganiu, si biri i Kishnarekës dhe nxënësi i Normales së Prishtinës, nuk ishte thjesht një individ. Ai ishte një përfaqësues i brezit që pa në shkollim dhe në përkushtim një armë për të përballuar padrejtësitë e kohës. Kishte në të një dritë që e udhëhiqte, një vetëdije se jeta e tij nuk do të ishte kurrë thjesht e tij – ajo do t’i përkiste Atdheut, që nga fillimi e deri në frymën e fundit.

Në këtë udhë të jetës së tij, nga Kishnareka e vogël deri në Prishtinën e madhe, Ganiu gdhendi jo vetëm hapat e tij, por edhe një rrugë të ndriçuar për të gjithë ata që do të ndiqnin pas. Dhe ashtu si çdo rrugëtim i madh, ai filloi me hapa të vegjël, në fshatin ku u lind dhe në shkollat ku ëndrrat e tij morën jetë. Një rrugëtim që nuk ishte vetëm personal, por pjesë e një historie më të madhe – historia e një njeriu që i dha gjithçka Atdheut të tij.

Në vitin 1973, Gani Sylaj hodhi një hap tjetër drejt dritës së dijes, duke u regjistruar në degën e Filozofi-Sociologjisë në Fakultetin Filozofik të Prishtinës. Ishte një zgjedhje që reflektonte thellësinë e mendjes së tij dhe etjen për të kuptuar botën përtej kufijve të saj të dukshëm. Për Ganiun, filozofia nuk ishte vetëm një fushë studimi, por një mundësi për të hyrë në thelbin e pyetjeve të mëdha, ato që lidhen me drejtësinë, lirinë dhe vetë qenien njerëzore.

Por jeta e tij nuk ishte thjesht udhëtim i dijes akademike. Në vitin 1974, rrugëtimi i tij mori një kthesë të rëndësishme. Ai ndërpreu studimet, duke bërë një zgjedhje që kërkonte një përkushtim të madh dhe një guxim që pak të tjerë do ta kishin. Ganiu iu përkushtua tërësisht organizimit ilegal në Grupin Revolucionar të Kosovës, duke vendosur idealet dhe kauzën e kombit mbi çdo interes personal.

Ky vendim nuk ishte i lehtë, por për të, ishte i pashmangshëm. Ai kuptoi se libri dhe ideali, dija dhe veprimi, nuk mund të ndaheshin. Filozofia e tij nuk mbeti vetëm në teori; ajo u kthye në veprim, në një përpjekje për të ndryshuar realitetin dhe për të hapur shtigje të reja për një të ardhme më të drejtë.

Në këtë akt sakrifice, Ganiu nuk la pas vetëm bankat e Fakultetit, por edhe një jetë të qetë që shumë të tjerë do ta kishin zgjedhur. Ai hyri në radhët e atyre që bënin histori në heshtje, duke sfiduar rrezikun dhe duke mbajtur mbi supe peshën e një ëndrre kolektive – ëndrrën për një Kosovë të lirë dhe të barabartë.

Ky moment në jetën e tij nuk ishte thjesht një kthesë, por një shpallje e qartë e besimit të tij se kauzat e mëdha kërkojnë sakrifica të mëdha. Dhe kështu, Ganiu nuk mbeti thjesht një student i filozofisë; ai u bë një filozof i veprimit, një mendimtar që jetën e tij e shndërroi në testament të vlerave për të cilat luftoi deri në fund.

Në vitin 1979, Gani Sylaj përjetoi goditjen e parë të prangave të padrejtësisë, kur u burgos për dy muaj për kundërvajtje, në Gjykatën komunale të Drenasit, atëherë Gllogoc. Por ky ishte vetëm fillimi i një kalvari të gjatë dhe të mundimshëm, ku liria e tij fizike do të shuhej, por jo liria e shpirtit. Pa përfunduar ende këtë dënim në Burgun e Prishtinës, ai u dërgua në Burgun e Shkupit, ku, në vitin 1980, u dënua me katër vjet burgim. Ishte një akt që nuk synonte vetëm ta ndëshkonte atë, por të heshtte idealet dhe ëndrrat që ai mbante gjallë.

Ganiu filloi vuajtjen e këtij dënimi në Burgun famëkeq të Idrizovës, në Maqedoni, një vend ku dhimbja dhe sakrifica thureshin si përditshmëri. Por qëndresa e tij nuk u thye; përkundrazi, ajo u kalit si çeliku nën presionin e zjarrit. Në shkurt të vitit 1982, Sigurimi jugosllav, duke dashur ta godiste edhe më rëndë, e transferoi atë në Burgun e Prishtinës, ku gjykimi i padrejtësisë mori një përmasë tjetër: ai u dënua me 12 vjet burg.

Ky dënim e çoi në burgje të tjera të errëta, në Mitrovicë dhe në Burgun Hetues të Somborit, në Vojvodinë. Ganiu, megjithatë, mbeti i palëkundur. Në ato vite të gjata, brenda mureve të ftohta të burgjeve, ku errësira përpiqej të shuante dritën e shpresës, ai nuk u dorëzua. Shpirti i tij mbeti i lirë, i mbushur me idealet që as prangat nuk mundën t’i ndrydhin.

Liria e tij fizike iu rikthye më në fund në vitin 1990, pas më shumë se një dekade vuajtjesh dhe izolimi. Por Ganiu nuk doli nga burgu si një njeri i mposhtur. Ai ishte një dëshmitar i gjallë i qëndresës, një simbol i një kohe kur sakrifica nuk ishte zgjedhje, por një detyrë. Jeta e tij, e kalitur në vuajtje dhe guxim, mbetet një testament i pashlyeshëm për fuqinë e shpirtit të njeriut përballë padrejtësisë. Ai nuk ishte vetëm një i burgosur; ai ishte një luftëtar, një njeri që kishte vendosur të mbante lart flamurin e të drejtës edhe brenda mureve të burgut. Dhe në këtë qëndresë, Ganiu gjeti përjetësinë.

Pas daljes nga burgu në vitin 1990, Gani Sylaj nuk e pa lirinë si një pushim, por si një thirrje të re për veprim. Të kalitur nga vitet e vështira të burgimit, ai rifilloi jetën me një përkushtim të pandalshëm ndaj shërbimit dhe përparimit të shqiptarëve. Prej vitit 1990 deri në vitin 1994, Ganiu, me shpirtin e tij të palodhur, mori përsipër një sërë funksionesh dhe angazhimesh, duke dëshmuar se drita e një misioni të lartë nuk shuhet kurrë, pavarësisht errësirave që e rrethojnë.

Një nga momentet më domethënëse të asaj periudhe ishte zgjedhja e tij si drejtor i Shkollës Fillore të fshatit të tij të lindjes, një pozicion që ai e mbajti falë mbështetjes dhe besimit të kolektivit të shkollës. Ishte një zgjedhje që simbolizonte më shumë se një detyrë – ajo ishte një shenjë e mirënjohjes dhe respektit që vendasit kishin për të. Për Ganiun, drejtimi i shkollës nuk ishte thjesht një punë administrative; ishte një mundësi për të ndërtuar ura mes së shkuarës dhe së ardhmes, për të ndihmuar brezat e rinj të kuptonin rëndësinë e dijes dhe të dashurisë për Atdheun.

Kthimi i tij në arsim, në shkollën ku dikur edhe vetë kishte hedhur hapat e parë drejt dijes, ishte një akt plot simbolikë. Në ato korridore dhe klasa, ku dikur kishte ëndërruar një të ardhme më të ndritur, tani ai qëndronte si një udhëheqës dhe frymëzim për të rinjtë. Në sytë e tij shihej një dëshirë e zjarrtë për të ndikuar pozitivisht, për të ushqyer jo vetëm mendjet, por edhe zemrat e atyre që ishin të destinuar të ndërtonin të ardhmen.

Gani Sylaj, me atë përkushtim të tij të veçantë, e shndërroi detyrën e tij në një mision të madh – një përpjekje për t’i dhënë jetë shpresës dhe për të mbjellë fara të reja dritëdhanëse në tokën e tij. Përmes punës dhe angazhimit, ai la një gjurmë të thellë që nuk do të harrohet, duke na treguar se jeta pas sakrificës mund të jetë një vazhdimësi e misionit, një përkushtim i palodhur për të mirën e përbashkët.

Kur themeli i mendjes dhe shpirtit të përkushtuar u përplas me historinë, Gani Sylaj u gjet sërish në qendër të veprimit, duke marrë mbi supe përgjegjësi që i përshtateshin karakterit të tij të palëkundur dhe vizionit të tij për një të ardhme më të ndritur. Me krijimin e Lidhjes së Arsimtarëve Shqiptarë, ai u zgjodh kryetar për Komunën e Drenasit, një zgjedhje që simbolizonte jo vetëm respektin që gëzonte mes kolegëve të tij, por edhe aftësinë e tij për të udhëhequr me mençuri dhe përkushtim. Por roli i tij nuk u kufizua këtu; ai mori edhe detyra të tjera brenda kryesisë, duke u bërë shtyllë e qëndrueshme e kësaj shoqate.

Në skenën e madhe të Lidhjes Demokratike të Kosovës, ai shërbeu si anëtar i kryesisë së degës së Drenasit dhe delegat në kuvendet e saj, duke sjellë me vete zërin e vendasëve që përfaqësonte. Ai nuk ishte thjesht një pjesëmarrës; ai ishte një arkitekt i qëndrimeve dhe politikave që kërkonin të ndërtonin një Kosovë më të drejtë dhe më të lirë.

Në kuadër të Lëvizjes për Republikën e Kosovës, ai u zgjodh kryetar – një pozitë që i dha mundësinë të udhëheqë me vizionin dhe energjinë e tij. Për të, ky nuk ishte një rol formal, por një mision për të frymëzuar të tjerët dhe për të mbajtur të gjallë ëndrrën e një republike që respektonte të drejtat dhe dinjitetin e çdo qytetari.

Në Këshillin për Financim, ai shërbeu si anëtar i kryesisë së degës në Drenas dhe anëtar i komisionit të kontrollit në nivel të Këshillit, duke dëshmuar aftësinë e tij për të balancuar përkushtimin ndaj idealit me menaxhimin praktik të resurseve dhe strukturave.

Por përtej këtyre roleve, Ganiu gjeti hapësirë për të kontribuar edhe në fushën e medias, si një nga redaktorët e gazetës “Bashkimi”, duke sjellë dritën e mendimit të tij në faqet e shkruara dhe duke u bërë zë i të vërtetës dhe shpresës për lexuesit.

Në çdo angazhim, në çdo detyrë, ai nuk ishte thjesht një emër në lista, por një forcë e gjallë që vepronte me vendosmëri dhe përkushtim. Ganiu nuk njihte limite kur bëhej fjalë për të ndërtuar diçka të mirë dhe të qëndrueshme për të tjerët. Në çdo hap të tij, ai la pas gjurmë që nuk zbehen, duke dëshmuar se liderët e vërtetë nuk janë ata që kërkojnë pushtet, por ata që ofrojnë shërbim të sinqertë për kauzën e përbashkët.

Pas shpërthimit të parë të Jasharëve, kur dheu i Kosovës ushtonte nga thirrja për liri dhe sakrifica, Gani Sylaj, me zemrën e tij të palëkundur, u bë pjesë e një akti që do të mbetej i gdhendur në historinë e kombit. Në atë kohë të trazuar, ai, së bashku me shokët e tij të burgut dhe të tjerë, u angazhua në një mision që përtej çdo rreziku mbante peshën e përkushtimit dhe dashurisë për Atdheun. Ai mori pjesë në tërheqjen dhe strehimin e qetës së Adem Jasharit, një emër që mishëronte frymën e qëndresës dhe guximit të pakufishëm.

Në ato ditë të errëta, kur hija e shtypjes rëndonte mbi çdo cep të Kosovës, Ganiu dhe shokët e tij treguan se zemrat e mëdha nuk njohin frikë. Ai nuk e pa këtë akt si thjesht një ndihmë ndaj një grupi njerëzish, por si një përmbushje të detyrës më të lartë – mbështetjen e një lëvizjeje që simbolizonte shpirtin e një kombi të tërë. Strehimi i qetës së Adem Jasharit nuk ishte vetëm një akt solidariteti, por një gur themeli në ndërtimin e qëndresës që do të ndryshonte përgjithmonë rrjedhën e historisë.

Në këtë mision, Ganiu nuk ishte vetëm një pjesëmarrës. Ai ishte një dëshmitar dhe kontribuues i heshtur i një sakrifice që do të ndriçonte rrugën për brezat që vinin pas. Çdo hap që hidhte në atë kohë, çdo vendim që merrte, mbartte brenda vetes jo vetëm guximin personal, por edhe bindjen se liria ishte më e vlefshme se çdo frikë apo dhimbje.

Nëpërmjet këtij akti, Ganiu dhe shokët e tij dëshmuan se qëndresa nuk është vetëm një akt heroizmi individual, por një përpjekje e përbashkët, një lidhje e fortë mes njerëzve që ndajnë të njëjtën ëndërr. Dhe kështu, ai mbeti një shembull i qartë i asaj se si njeriu, në momente të jashtëzakonshme, mund të bëhet pjesë e një historie që tejkalon kufijtë e jetës së tij. Një histori që, si ajo e Jasharëve, do të ndriçojë përjetësisht qiellin e Kosovës.

Në vitin 1994, kur errësira e një regjimi shtypës rëndonte mbi Kosovën, Gani Sylaj i shpëtoi mrekullisht një ekspedite të egër të policisë serbe. Ky moment nuk ishte thjesht një akt shpëtimi, por një kthesë e re në jetën e tij, një rrugëtim që do ta çonte drejt emigrimit në Zvicër – një tokë e re, por me barrën e së njëjtës dashuri dhe përkushtim për Atdheun e tij.

Në këtë vend të huaj, larg rrënjëve, Ganiu nuk e lejoi zemrën të heshtte. Fillimisht, ai u bë kryetar i nëndegës së LDK-së në Cyrih, një post që shpejt u pasua nga roli i tij si kryetar i degës së LDK-së në gjithë Zvicrën. Në çdo hap, ai punoi për të ruajtur frymën kombëtare dhe për të bashkuar mërgimtarët rreth një qëllimi të përbashkët – mbështetjen e Kosovës në kohën e saj më të errët.

Por kontributet e tij nuk u ndalën këtu. Si bashkëpunëtor i Ministrisë së Arsimit në mërgim, Ganiu u angazhua në ndërtimin e një ure mes atdheut dhe diasporës, duke mbajtur të gjallë dritën e arsimit për fëmijët shqiptarë që rriteshin larg trojeve të tyre. Ai u bë anëtar i Kryesisë së Lidhjes së Arsimtarëve dhe Pedagogëve Shqiptarë në Zvicër, duke dëshmuar se shkollimi dhe edukimi ishin themelet mbi të cilat duhej të ndërtohej çdo e ardhme e ndritur.

Si kryetar i Emergjencës për Zvicër, ai u vendos në vijën e parë të ndihmës dhe mbështetjes për ata që vuanin pasojat e luftës dhe represionit. Në këtë rol, Ganiu nuk ishte vetëm një organizator, por edhe një simbol i solidaritetit dhe humanizmit. Rruga e tij e përkushtimit u kurorëzua me rolin e kryetarit të degës së Lidhjes së Bashkuar Demokratike në Zvicër, duke bashkuar zërat dhe zemrat e shqiptarëve në mërgim.

Në çdo hap të këtij rrugëtimi, Ganiu Sylaj tregoi se një shpirt i madh nuk e gjen shtëpinë vetëm në një vend, por aty ku është nevoja më e madhe. Në Zvicër, ai mbolli farat e qëndresës, solidaritetit dhe dashurisë për kombin, duke lënë pas një gjurmë që nuk do të zbehet kurrë. Ai nuk ishte thjesht një emigrant; ai ishte një urë që lidhte atdheun me diasporën, një udhëheqës që ndërtoi shpresë edhe në ditët më të vështira. Përmes veprës së tij, Ganiu dëshmoi se atdheu mund të jetojë në çdo zemër, kudo që ajo rreh me përkushtim dhe dashuri.

Në pranverën e vitit 1999, kur qielli i Kosovës mbulohej nga hijet e luftës, Gani Sylaj u rreshtua aty ku zemra dhe shpirti i tij i kërkuan të ishte – në ballë të përpjekjeve për liri. Nga prilli deri në qershor të atij viti, ai shërbeu si zëdhënës i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe Zëvendëskomandant për Zonën e Veriut, një rol që kërkonte jo vetëm guxim të pamasë, por edhe urtësi dhe aftësi për të komunikuar me botën mes zhurmës së plumbave dhe dhimbjes së popullit.

Ishte një zë i qartë dhe i fortë, një zë që përçonte mesazhin e qëndresës dhe të drejtës për liri, duke i dhënë formë dhe forcë një lëvizjeje që kishte në themel sakrificën dhe shpresën. Ganiu nuk ishte vetëm një zëdhënës; ai ishte një frymë që i frymëzonte të tjerët, një urë mes forcave çlirimtare dhe botës së jashtme që duhej ta kuptonte dhimbjen dhe të drejtën e popullit shqiptar.

Në të njëjtin vit, si anëtar i Fondit Vendlindja Thërret, ai tregoi edhe një herë përkushtimin e tij për të mbështetur ata që po luftonin dhe ata që vuanin pasojat e luftës. Ai ishte aty ku duhej, duke ofruar ndihmë dhe duke mbështetur përpjekjet që i dhanë formë një epoke të re për Kosovën.

Pas çlirimit, në vitet 1999-2000, Ganiu mori rolin e Zëvendësministrit të Ministrisë për Emigracion në Qeverinë e Përkohshme të Kosovës. Në këtë post, ai punoi për të ndërtuar ura mes atdheut dhe diasporës, duke e parë emigracionin jo si një ndarje, por si një forcë që mund të kontribuojë në rindërtimin e vendit.

Në vitin 2000-2001, Ganiu udhëhoqi Agjencinë e Lajmeve “Kosovapress”, duke përdorur fjalën si një armë për të përhapur të vërtetën dhe për të forcuar identitetin e një vendi që sapo kishte dalë nga hija e errët e luftës. Në këtë rol, ai tregoi se forca e informacionit është po aq jetike sa ajo e armëve, duke ndriçuar rrugën drejt lirisë dhe drejtësisë.

Në vitin 2001-2002, Ganiu zgjeroi horizontet e tij duke ndjekur një kurs për organizimin e partive politike në kuadër të Institutit Nacional Demokratik (NDI). Ky hap dëshmonte përkushtimin e tij për të ndërtuar një Kosovë demokratike, të bazuar në vlera dhe institucione të forta.

Në çdo hap të jetës së tij, Gani Sylaj u tregua jo vetëm një luftëtar, por edhe një ndërtues. Ai jetoi duke i përkushtuar veten një misioni që i tejkalonte kufijtë e individit, duke u bërë një shtyllë për të ardhmen e Kosovës – një simbol i përkushtimit dhe vizionit të palëkundur për një vend të lirë dhe të drejtë.

Në vitet 2002-2005, Gani Sylaj vazhdoi rrugëtimin e tij të pandalshëm në shërbim të popullit dhe tokës që e kishte rritur. Në këtë periudhë, ai mori mbi supe detyrën e rëndësishme si Kryetar i degës së Partisë Demokratike të Kosovës për Drenas, duke sjellë energjinë dhe vizionin e tij në udhëheqjen lokale. Si anëtar i Këshillit Drejtues të PDK-së, ai ishte pjesë e një procesi vendimmarrës që synonte të ndërtonte themelet e forta të një shteti të ri dhe të pavarur.

Në këtë kapitull të jetës së tij, Ganiu u bë një zë i fuqishëm për shqiptarët, duke u zgjedhur Kryetar i Komunës së Drenasit. Ky rol nuk ishte thjesht një detyrë administrative; ishte një mision për të forcuar besimin e njerëzve në institucionet vendore dhe për të krijuar një Drenas që reflektonte dinjitetin dhe aspiratat e banorëve të tij. Në çdo vendim dhe iniciativë, ai investoi zemrën dhe shpirtin e tij, duke e parë pushtetin jo si privilegj, por si përgjegjësi.

Në vitin 2004, ai u certifikua për pushtetin lokal në Universitetin prestigjioz Georgetown, në Uashington, SHBA. Ky hap dëshmonte përkushtimin e tij për t’u pajisur me njohuri dhe praktika ndërkombëtare që do të ndihmonin në ndërtimin e institucioneve të forta dhe transparente në Kosovë. Udhëtimi drejt Georgetown-it ishte një reflektim i dëshirës së tij për të ecur përpara, për të mësuar dhe për të sjellë kthjelltësi dhe efikasitet në qeverisjen lokale.

Në këto vite, Gani Sylaj nuk ishte thjesht një politikan, por një udhëheqës që i qëndroi pranë popullit të tij. Ai dëshmoi se pushteti nuk është thjesht një pozicion; është një mundësi për të ndikuar pozitivisht dhe për të lënë një trashëgimi që do të flasë për brezat e ardhshëm. Në çdo hap, ai ndërtoi me përkushtim një urë mes së kaluarës së vështirë dhe një të ardhmeje që ngrihej mbi themelet e shpresës dhe përkushtimit. Dhe kështu, ai mbeti një simbol i qëndrueshmërisë dhe shpresës për Drenasin dhe për Kosovën.

Në periudhën 2006-2011, Gani Sylaj u rreshtua sërish në vijën e parë të përkushtimit ndaj vlerave të lirisë dhe drejtësisë. Si drejtues ekzekutiv në Shoqatën e ish-të Burgosurve Politikë, ai u bë një zë i fuqishëm për ata që kishin përjetuar dhimbjen dhe sakrificën në rrugën drejt lirisë. Në këtë rol, ai nuk ishte thjesht një administrator, por një frymë e gjallë e kujtesës kombëtare, duke mbrojtur të drejtat e atyre që kishin mbajtur barrën e robërisë në emër të një kauze më të madhe. Për Ganiun, kjo detyrë ishte një mision për të siguruar që historia dhe vuajtjet e atyre që luftuan për liri të mos harroheshin kurrë, por të shndërroheshin në një testament për brezat që vijnë.

Nga viti 2008 deri në vitin 2011, ai shërbeu si anëtar i Bordit të Drejtorëve të PTK-së, ku dëshmoi përkushtimin dhe profesionalizmin e tij edhe në sektorin ekonomik dhe administrativ. Në këtë pozicion, ai vazhdoi të reflektojë përkushtimin ndaj zhvillimit të institucioneve të Kosovës, duke punuar për të ndërtuar një kulturë të përgjegjësisë dhe transparencës që shërbente për të mirën e të gjithëve.

Pas një pauze në shërbimin publik, në vitin 2017, Ganiu mori përsëri mbi supe përgjegjësinë e udhëheqjes, këtë herë si Nënkryetar i Komunës së Drenasit. Ky rol e ktheu atë pranë vendit të tij të lindjes, në mesin e njerëzve që gjithmonë i kishte shërbyer me dashuri dhe përkushtim. Si nënkryetar, ai punoi për t’i dhënë zë nevojave dhe aspiratave të qytetarëve, duke dëshmuar se lidershipi është më shumë sesa një detyrë – është një akt dashurie për vendin dhe një angazhim për ta ndihmuar atë të rritet dhe të përparojë.

Në çdo hap të këtij rrugëtimi, Gani Sylaj reflektoi thelbin e një lideri që nuk kërkon pushtet për hir të tij, por për të ndërtuar dhe shërbyer. Në secilin nga këto role – si drejtues, anëtar bordi apo nënkryetar – ai e pa veten si një urë mes njerëzve dhe institucioneve, si një pasqyrë e vlerave që mbajnë një shoqëri të bashkuar dhe të drejtë. Jeta e tij mbeti një përpjekje e pandalshme për ta shndërruar dhimbjen e së kaluarës në forcën që ndërton një të ardhme më të ndritur për të gjithë.

Vdekja e gjeti Gani Sylajn në shërbim, në pozitën e nënkryetarit të Komunës së Drenasit, por jo në ndonjë stacion përfundimtar. Ajo e takoi në mes të rrugëtimit, në kulmin e përkushtimit të tij për vendin dhe njerëzit e tij. Si një flakë që vazhdon të ndriçojë deri në çastin e fundit, Ganiu qëndroi në atë që për të nuk ishte thjesht një detyrë, por një mision – të jetë pranë njerëzve të tij, t’u japë zë ëndrrave dhe nevojave të tyre, dhe të ndërtojë me përkushtim urën drejt një të ardhmeje më të mirë.

Vdekja mund të ketë ndalur hapin e tij fizik, por jo dritën e shpirtit të tij. Ajo e gjeti në lartësinë e një njeriu që jetoi për të shërbyer, që pa në pozitat e pushtetit jo privilegje, por përgjegjësi të shenjta. Çdo ditë e jetuar si nënkryetar ishte një ditë e kaluar duke ndërtuar ura, duke dëgjuar dhe duke u përkushtuar ndaj qytetarëve që e kishin besuar.

E megjithatë, Gani Sylaj nuk u largua kurrë. Ai mbetet në çdo hapësirë të Drenasit e të Kosovës, që i deshi aq shumë, në çdo projekt që nisi dhe në çdo zemër që u frymëzua nga guximi dhe përkushtimi i tij. Vdekja e gjeti duke punuar, duke ndërtuar dhe duke shpresuar – një simbol i qëndresës deri në çastin e fundit. Dhe kështu, ai vazhdon të jetojë, jo vetëm si kujtim, por si frymëzim për të gjithë ata që shohin në shërbim dhe përkushtim rrugën e vërtetë të madhështisë njerëzore.