STUDIM I ZGJERUAR MBI LIBRIN “KADRI BISTRICA, GUR I KUFIRIT TË ATDHEUT”

Zymer Mehani

Autor: Bajram Muharremi-Bistrica
Botues: Redaksia e Revistës “Dituria”, Prishtinë 2022
Zhanri: Monografi historiko-biografike

Hyrje

Libri “Kadri Bistrica, Gur i kufirit të atdheut” është një vepër me karakter historik, biografik dhe dokumentar që ndriçon jetën, veprën dhe sakrificën e një figure të shquar të historisë së Kosovës – Kadri Zahit Bistricës (1882-1941), i cili u bë simbol i mbrojtjes së kufijve të atdheut nga rreziku i sulmeve çetnike. Autori, Bajram Muharremi-Bistrica, me përkushtim të madh dhe me dashuri për vendlindjen e tij, ka arritur të sjellë një dëshmi të çmuar për këtë periudhë të rëndësishme të historisë shqiptare, duke e bërë fshatin Bistricë një pikë referimi për heroizmin dhe qëndresën kombëtare.

Kjo vepër ka vlerë të shumëfishtë: është një dokumentim historik, një akt nderimi për dëshmorët dhe një burim edukues për brezat e rinj. Nëpërmjet saj, autori i ruan dhe i ringjall kujtimet kolektive për figura të lavdishme që janë pjesë e ndërgjegjes sonë kombëtare.

Struktura dhe përmbajtja e librit

Libri është konceptuar në dy pjesë kryesore, duke pasqyruar jo vetëm jetën e Kadri Bistricës, por edhe historinë e banorëve të zonës së Shalës së Bajgorës dhe të luftëtarëve të tjerë të lirisë.

Parathënia

Në hyrje, autori shpjegon motivin e shkrimit të kësaj vepre, duke theksuar rëndësinë e ruajtjes së kujtesës historike dhe obligimin moral për të mos harruar figurat që sakrifikuan për kombin. Ai gjithashtu përcakton edhe qëllimin e librit: t’u japë zë të heshturve, të përjetësojë heroizmin dhe të dokumentojë historinë e fshatit Bistricë, si pjesë e historisë së përgjithshme të Kosovës.

PJESA E PARË: Historia dhe trashëgimia e Bistricës

Pjesa e parë ka karakter historik dhe përmbledh një sërë temash të rëndësishme:

Fshati Bistricë, pozita gjeografike dhe përkufizimi:
Këtu trajtohet rëndësia gjeostrategjike e fshatit si zonë kufitare dhe lidhja e tij me ngjarje historike të rëndësishme, duke shërbyer si vijë e parë mbrojtëse ndaj sulmeve të jashtme.

Veprimtaritë e banorëve:
Pasqyrohet jeta e përditshme, bujqësia, blegtoria, si dhe traditat e trashëguara brez pas brezi, që kanë mbajtur gjallë identitetin e banorëve të kësaj ane.

Gjenalogjia e familjes së Kadri Bistricës:
Një analizë e prejardhjes familjare të figurës kryesore, që tregon se si një familje e thjeshtë arriti të nxjerrë figura me peshë të madhe historike.

Jeta e Kadri Zahit Bistricës:
Këtu gjejmë rrëfime për lindjen, fëmijërinë dhe rininë e Kadriut, si dhe angazhimin e tij të hershëm në mbrojtjen e atdheut. Lufta kundër forcave çetnike përbën pjesën më të lavdishme të jetës së tij, kur ai bie heroikisht në Luftën e Shaljanëve (1941), duke u bërë simbol i qëndresës.

Dëshmorët e luftërave të fundit:
Në mënyrë kronologjike autori sjell listën dhe dëshmitë për banorët e vrarë dhe të zhdukur gjatë periudhave të dhunshme të fundit në Kosovë, duke mos harruar as banorët e fshatit fqinj, Cerajë.

Trashëgimia kulturore:
Një vend të veçantë zë përshkrimi i këngëve epike dhe lapidarëve të ngritur në kujtim të dëshmorëve, ndër to Kënga për Kadri Bistricën, që populli e ruan si një testament të gjallë për heroin e tyre.

Institucionet që mbajnë emrin e tij:
Një shembull i gjallë i respektit është shkolla “Kadri Bistrica”, e cila prej vitit 1946 edukon brezat e rinj me frymën e atdhedashurisë dhe kujtesës historike.

PJESA E DYTË: Biografitë e luftëtarëve të lirisë

Në këtë pjesë, autori sjell biografitë e tre figurave të rëndësishme:

Kadri Zahiti – Bistrica (1882-1941): Një jetë e tërë në shërbim të mbrojtjes së kufirit dhe të popullit të tij. Heroizmi dhe rënia e tij mbeten pjesë e pandashme e historisë së Kosovës.

Rexhep Sadiku – Dedia (1908-1982): Luftëtar i paepur dhe figurë e rëndësishme e rezistencës së kohës së tij.

Rifat Sadiku – Dedia (1913-1941): I vrarë në moshë të re gjatë përpjekjeve për mbrojtjen e popullit nga agresionet e jashtme.

Këto biografi plotësojnë njëra-tjetrën dhe dëshmojnë për një traditë të qëndresës që ka lindur dhe është rritur në këtë trevë.

Vlerësimi i përgjithshëm

Vepra ka rëndësi të madhe për disa arsye:

Dokumenton historinë lokale me një saktësi të admirueshme.
Nderon dëshmorët, duke i kthyer ata në shembuj për t’u ndjekur.
Ruajtja e trashëgimisë kulturore përmes këngëve, rrëfimeve dhe dokumenteve është një vlerë tjetër e madhe e librit.

Shërben si material edukativ për të rinjtë, që të njohin historinë dhe identitetin e tyre.
Stili i autorit është i thjeshtë, por i ngrohtë dhe emocional, duke treguar një lidhje të thellë me temën që trajton. Ai nuk shkruan vetëm si studiues, por edhe si bir i kësaj treve, që ndjen përgjegjësi për ta ruajtur historinë e saj.

Përfundim

“Kadri Bistrica, gur i kufirit të atdheut” është më shumë sesa një libër; është një monument i shkruar për një figurë dhe një popull që nuk u përkulën përballë padrejtësisë dhe dhunës. Ky libër meriton të jetë pjesë e bibliotekave familjare, shkollore dhe akademike, si dëshmi për një të kaluar të lavdishme dhe si udhërrëfyes për të ardhmen.