[ Libra NëLinjë ]
Hysen S. Dizdari
Studiues i historisë dhe filatelisë
JETA DHE VEPRA E SKULPTORIT THANAS PAPA
Thanas Papa u lind në vitin 1931 në fshatin Paftal të Beratit, në një familje me tradita atdhetare.
Përfundoi shkollën unike në Berat, në vitet 1945-1947, pastaj fitoi një bursë shtetërore dhe erdhi në Tiranë, dhe vazhdoi Liceun artistik “Jordan Misja”, të cilin e përfundoi me rezultate të larta.
Duke qenë Thanasi nxënës i talentuar i Liceut, në degën e vizatimit, pikërisht, mësuesi i tij, skulptori Dhimitër Çani, e drejtoi, që të vazhdonte studimet e larta.
Në vitin 1951 Thanasi së bashku me piktorin shkodran, Jakup Keraj, fituan nga një bursë shtetërore për të vazhduar studimet e larta në Institutin e arteve “Ilia Efimoviç Rjepin” në Leningrad (sot Shën Petërsburg) të ish-Bashkimit Sovjetik,.
Në kujtimet e tij skulptori, Thanas Papa, tregon se gjatë viteve që po studionte në akademinë e arteve, ai në të njëjtën kohë vazhdonte dhe një institut tjetër: “Kur isha në vitin e dytë të fakultetit, me insistimin e një pedagogu rus, u regjistrova në Institutin e mbrojtjes dhe restaurimit të monumenteve të kulturës. Gjatë asaj kohe që studioja aty, më dhanë për të punuar disa punë në periferi të Leningradit, në një godinë aristokrate, të cilën e kishte marrë përsipër që ta restauronte Inspektorati shtetëror për mbrojtjen e monumenteve të kulturës së Leningradit”.
Gjatë shkollimit lartë në Shën Petërsburg ai ka restauruar 38 vepra të ndryshme artistike.
Thanas Papa në qershor të vitit 1957 përfundoi me rezultate të shkëlqyera Akademinë e arteve: “Ilia Efimoviç Rjepin” në Leningrad dhe punimi i tij në skulpturë, me monumentin e heroit tonë Kombëtare Gjergj Kastrioti Skënderbeu u vlerësua me medalje ari.
Ky monument madhështor i Skënderbeut në vitin 1959 u soll nga Rusia në Shqipëri dhe sot ndodhet në “heshtje” në studion e skulptorit në qytetin e Tiranës.
Në intervistën që pata me djalin e Thanas Papës, skulptorin e talentuar, Besart Papa, me daten,09.07.2024, me tregoi me dhimbje peripecitë që e ndoqën babanë e tij skulptorin e madh shqiptar, Thanas Papa, gjatë regjimit komunist, ku në 1966, u dërgua si punëtor në fonderinë e Uzinës “Dinamo” në Tiranë, ku punoi për pesë vjet, deri në vitin 1971.
Sagës së përndjekjes së skulptorit Thanas Papa nuk i shpëtoi as monumentin i Gjergj Kastrioti Skënderbeu, i cili edhe sot, mbas 66 viteve, ku u vlerësua me medalje ari, qëndron në “heshtje”, në studion e tij , në vend që duhet të ishte vendosur në disa sheshe të disa qyteteve të Shqipërisë të Kosovës e Maqedonisë të Veriut.
Ky është i vetmi monument i Skënderbeut i vlerësuar me medalje ari, në të gjithë botën, dhe sot nuk është i vendosur në asnjë qytet shqiptar.
Sa dhimbje! Sa turp për ne shqiptarët!
Shtrohet pyetja:
Përse kjo heshtje? Përse ky nënvlerësim?
Përse harrohet e përbuzet ky monument madhështor i heroit tonë kombëtarë, Skënderbeut, i vlerësuar me medalje ari nga një Akademi e arteve më me famë në botë?
Ku janë sot elita e intelektualëve shqiptarë?
Ku janë skulptorët, piktorët dhe shkrimtarët shqiptarë?
Ku janë profesorët dhe studentët e universiteteve shqiptare?
Ku është shoqëria civile?
Përse nuk e kanë parë e vlerësuar monumenti madhorë të heroit tonë Kombëtarë, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, as Ministria e kulturës në Shqipëri dhe as e Kosovës, që prej viti 1991?
Ku janë sot shqiptarët atdhetarë?
Përse ne shqiptarët po e humbin sot edhe memorien tonë kombëtare…?
Përse..? Përse.. ? Vetëm Heshtje dhe Heshtje pa fund…?
Skulptori i madh, Thanas Papa, ka ndërruar jetë në vitin 2022, por ai gjithë jetën, gjithë artin e tij në skulpturë ia kushtoi Atdheut të tij ,Shqipërisë, pa parë interesat e veta materiale.
Gjatë karrierës së tij artistike ka realizuar mbi 250 punime, nga të cilat 140 janë të njohura dhe të regjistruara në Sektorin e studimeve në Galerinë kombëtare të arteve.
Po kjo galeri në fondin e saj, ka 6 skulptura të skulptorit Thanas Papa, ndërsa 10 të tjera, janë të vendosura në muzetë e rretheve, kurse 38 vepra të tij, basoreliev dhe statuja, janë të vendosura në qendra të ndryshme të vendit.
Thanasi Papa ka marrë pjesë me punimet e tij edhe në ekspozita ndërkombëtare: në Moskë, Bukuresht, Sofje, dhe Aleksandri, ku fitoi çmimin e 2-ndërkombetar me portretin në bronz të heroit të popullit “Kajo Karafili” dhe çmimin e tretë ndërkombëtar me monumentin “Zgjimi i Afrikës”. Për këto vlerësime e çmime shtypi ndërkombëtar e ngriti në majë për profesionalizmin e tij artistik.
Për nder të jetës dhe veprës të skulptorit Thanas Papa në vitin 2023 atelieja e punës, ku ai zhvilloi aktivitetin krijues për më shumë se 66 vite, është kthyer sot në muze me emrin “Art Museum Thanas Papa” dhe është cilësuar nga kritikët e artit si muzeu i parë i skulpturës në Shqipëri.
Është detyrë e shtetit shqiptarë, por edhe e të gjithëve ne shqiptarëve kudo që jetojmë e punojmë, në Shqipëri, në Kosovë, në Maqedoninë e Veriut, në Mal të Zi dhe në diasporë ta vlerësojmë veprën dhe trashëgiminë e skulptorit atdhetar, Thanas Papa dhe veçanërisht monumentin e heroit tonë kombëtare: Gjergj Kastrioti Skënderbeu, i cili u vlerësua me medalje ari dhe sa më shpejtë duhet të vendoset në qendrat e disa qyteteve shqiptare si në Shqipëri dhe në Kosovë.
Dërgoi për publikim, Anton Nikë Berisha, shkrimtar
