[ Libra NëLinjë ]
Besnik Fishta
Filatelia nuk është vetëm mbledhje pullash, por një formë e dokumentimit kulturor, historik dhe shoqëror. Përmes emisioneve të saj postare, Posta e Kosovës ka pasqyruar ngjarje, personalitete dhe dukuri që formësojnë identitetin kombëtar. Një nga temat më domethënëse që paraqitet në mënyrë të vazhdueshme është imazhi i gruas si figurë historike, si simbol kulture, si aktore sociale, por edhe si subjekt i vlerave të përbashkëta njerëzore.
Lehtësisht vërehet se, që nga emetimi i parë më 15 mars 2000 me temën “Paqja”, filatelia kosovare ka njohur një zhvillim të qëndrueshëm si në përmbajtje ashtu edhe në mesazh. Është viti 2004 kur, për herë të parë, tematika përfshin gruan bëhet pjesë e pullave postare. Ky përfaqësim gjate ketyre njezet e pese viteve, realizohet në forma të ndryshme, nga kostumet tradicionale e deri te figurat historike dhe ikonat e sportit, artit dhe kulturës bashkëkohore.
Studimi i pullave të Kosovës në këtë tematikë na paraqet figurën e gruas në disa këndvështrime. Në mënyrë të përgjithshme, tematika trajtohet përmes paraqitjes së imazhit femëror të gruas së Kosovës si simbol kulturor, social dhe identitar i kombit shqiptar.
Në këtë kuadër, mund të përmendim disa emetime filatelike ne aspekte te ndryshme, si:
1. Gruaja si bartëse e traditës dhe identitetit etnografik:
• Rituali i nusërisë (2012). Një pasqyrë e trashëgimisë etnografike që përfshin rolin e gruas në ceremonitë tradicionale shqiptare.
• Xhubleta (2022), Veshje tradicionale që identifikohet me gratë e trevave veriore, pjesë e trashëgimisë së mbrojtur nga UNESCO.
• Artizanatet, punimet në vegë, veshjet popullore (2004–2017), Gruaja paraqitet si mjeshtre e artit popullor dhe ruajtëse e identitetit kombëtar.
2. Gruaja si zë shoqëror dhe simbol i drejtësisë sociale:
• Stop dhunës ndaj grave (2010, 2024). Pullat që ngritin zërin kundër dhunës në baza gjinore dhe promovojnë një shoqëri të drejtë dhe të barabartë.
• Mbështesim gjidhënien (2017). Pulla që promovon kujdesin për fëmijën dhe fuqizimin e nënës, me vlera shëndetësore dhe sociale.
3. Gruaja si ikonë kulturore, muzikore,sportive dhe shkencore bashkëkohore:
• Violeta Rexhepagiq (2023). Këngëtare dhe gazetare avangarde e viteve ’80, pjesëmarrëse në Eurovizion.
• Leze Qena (2021). Aktore e njohur e skenës dhe ekranit, e nderuar për kontributin e saj në artin dramatik.
• Nexhmije Pagarusha (2019). “Bilbili i Kosovës”, me një karrierë që i dha identitet muzikës shqiptare brenda dhe jashtë vendit.
• Rita Ora & Dua Lipa (2022). Artiste me origjinë kosovare, që kanë arritur famë globale dhe janë bërë ambasadore të kulturës shqiptare në botë.
• Edi Shukriu (2023). Arkeologe dhe akademike, e njohur për promovimin e trashëgimisë kulturore dhe figurës së gruas në shkencë.
• Distria Krasniqi(2025). Kampione e botës dhe njëherësh olimpiken në xhudo, e vlerësuar si më e mira në botë për vitin 2025.
4. Gruaja si figurë historike dhe krenari kombëtare:
• Shote Galica (2010). Heroina e luftës për çlirim kombëtar, e lindur më 1895 në Drenicë, e cila luftoi krah Azem Galicës kundër pushtuesve serbë.
• Nënë Tereza (2010, 2016). Humanistja shqiptare me famë botërore, e nderuar disa herë në pullat e Kosovës, përfshirë rastin e shenjtërimit më 2016.
• Elena Gjika – Dora d’Istria (2011). Publiciste dhe shkrimtare e shek. XIX, një nga figurat e para feministe me ndikim europian.
• Tringë Smajli (2014). Heroina e Hotit, simbol i rezistencës së grave shqiptare kundër pushtimit osman.
• Xheve Lladrovci (2014). Luftëtare e UÇK-së, që përfaqëson kontributin e grave në luftën për liri në fund të shekullit XX.
• Nekibe Kelmendi (2025). Juriste dhe aktiviste për të drejtat e njeriut, që mishëron drejtësinë dhe përkushtimin institucional në periudhën pas luftës.
2004 Veshjet kombëtare
2005 Motive nga artizanatet
2007 Kostume kosovare
2008 Filigram – Artizanatet
2010 Stop dhunës
2011 Elemente te veshjes te hasianes
2012 Rituali nusërisë
2012 Mitet dhe legjenda
2012 Vallet kosovare
2014 Punimet ne vege
2015 Veshje popullore e grave të Drenicës
2015 Arkeologjia Kosovës
2017 Veshja popullore e Medvegjës
2017 Mbështesim gjidhënien
2017 45 Vjetori baletit Kosova
2018 Ansambli “Shota”
2019 Arti vizual Esat Piculi
2019 Arti modern
2022 Nga trashëgimia “Xhubleta”
2022 Lojrat olimpike
2022 Fibulat ilire
2023 Lojrat europiane Krakov
2024 Sot dhe çdo ditë tjetër – Thuaji STOP dhunës
2024 Lojrat olimpike Paris 2024
2011 Elena Gjika
2013 Femra të shquara
2014 Xhevë Lladrovci
2014 Tringë Smajli
2019 Nexhmije Pagarusha
2021 Arti skenik Leze Qena
2020 Heroinat e Kosovës
2022 Rita Ora
2022 Dua Lipa
2023 Edi Shukriu
2023 Violeta Rexhepagiq
2025 Nekibe Kelmendi
2025 Distria Krasniqi
Filatelia kosovare, përmes pullës postare, ka krijuar një arkiv simbolik me imazhe të gruas shqiptare, duke e vendosur atë në qendër të vëmendjes kulturore, historike dhe sociale. Ky pasqyrim jo vetëm që nderon figurën e gruas, por i jep asaj një dimension të qëndrueshëm në kujtesën kombëtare, një kujtesë që udhëton përmes pullës.
Ne pullen postare ka pasur një qasje të ndërgjegjshme ndaj përfaqësimit të gruas, duke i dhënë vend të rëndësishëm në shumë prej emisioneve të saj. Nga heroinat e historisë, tek yjet e muzikës dhe shkencës, deri te roli tradicional apo social i gruas, çdo pullë e kesaj teme është një dëshmi e një kontributi të pazëvendësueshëm. Ky pasqyrim është një reflektim i përpjekjeve të Kosovës për të ndërtuar një shoqëri gjithëpërfshirëse, ku figura e gruas zë vendin që i takon në histori, kulturë dhe të ardhme.
