[ Libra NëLinjë ]
Fjala e Ben Blushit për Kongresin e Manastirit ka shumë të vërteta historike, por një gjë duhet thënë hapur: këto që sot i thonë disa në Tiranë, ne shqiptarët e zëshëm në Shkup, Tetovë, Preshevë, Ulqin e gjetkë, i kemi thënë që moti. Ne kemi jetuar përditë pasojat e copëtimit, padrejtësive dhe paragjykimeve që na erdhën nga trashëgimia osmane dhe vendimet europiane të fillimshekullit XX.
Ne nuk kemi pasur luksin ta zbulojmë identitetin tonë me vonesë — ne e kemi mbrojtur atë nën presion, nën shtypje dhe nën asimilim aktiv. Prandaj nuk është ndonjë zbulim i madh të thuhet sot se Kongresi i Manastirit ishte vendimi që e orientoi kombin drejt Perëndimit. Këtë e kanë thënë për një shekull elitat shqiptare të Maqedonisë së Veriut, të Kosovës dhe të gjithë trojeve të ndara.
Por problemi ynë nuk ka qenë kurrë populli — problemi ka qenë mungesa e udhëheqësve që ta mbrojnë këtë të vërtetë, ta artikulojnë qartë dhe të mos kenë frikë nga presioni i fqinjëve apo nga relativizimi i historisë.
Është e lehtë të flasësh sot për “islamikë” e “myslimanë”, për Lindje e Perëndim, por historia është më e thellë dhe më e ndërlikuar sesa konkluzionet e thjeshta ideologjike. Patriotizmi shqiptar nuk është matur kurrë me fe; është matur me sakrificë. Dhe ata që mbrojtën alfabetin e shqipes ishin shqiptarë — të të gjitha feve dhe krahinave.
Ajo që duhet thënë qartë sot nuk është se çfarë bëri apo s’bëri një pjesë e popullsisë 115 vjet më parë, por pse sot shqiptarët ende trajtohen si komb i dorës së dytë në vendet ku përbëjnë shtyllën e stabilitetit historik. Dhe pse shteti shqiptar — ai që e ka për detyrë — nuk mbron siç duhet pasurinë dhe trashëgiminë tonë kulturore jashtë kufijve administrativë, përfshirë edhe godinën e Kongresit të Manastirit në Bitola, që sot rrezikon të kthehet në pluhur.
Ne e kemi thënë prej shumë kohësh: identiteti shqiptar ka mbijetuar falë popullit, jo falë shtetit. E po aq e vërtetë është se shqiptarët jashtë kufijve të Shqipërisë kanë qenë pararendës të vetë Tiranës në ruajtjen e gjuhës, kulturës dhe orientimit perëndimor.
Nëse duam të nderojmë vërtet Kongresin e Manastirit, duhet të fillojmë duke mbrojtur realisht trashëgiminë dhe të vërtetat tona historike — jo duke i përdorur ato për debate të sotme partizane.
Shqipëria lindi nga shkronjat, por u mbajt gjallë nga ata që i ruajtën ato, edhe kur shteti i tyre nuk ekzistonte. Dhe shumica e atyre ishin pikërisht shqiptarët e Shkupit, Manastirit, Tetovës, Prizrenit e Ulqinit.
Ky është fakt, jo retorikë.
E juaja,
Delvina Kërluku
(ish-kryetare e Shoqatës “Josif Bageri”)
