Shkruan Luan-Asllan Dibrani
Në Kongresin e Manastirit, i cili u mbajt nga 14 deri më 22 nëntor të vitit 1908, morën pjesë një numër figura të rëndësishme të shoqërisë shqiptare, kryesisht nga radhët e intelektualëve dhe liderëve të lëvizjes kombëtare. Ky kongres ishte një ngjarje historike që synonte unifikimin e alfabetit të gjuhës shqipe dhe u zhvillua në qytetin e Manastirit (sot në Maqedoninë e Veriut).
Disa nga figura të njohura që morën pjesë në këtë kongres ishin:
- Gjergj Fishta – u zgjodh kryetar i Komisionit të Alfabetit.
- Andon Zako Çajupi – Një nga figurat kryesore të lëvizjes kulturore shqiptare dhe një ndër firmëtarët e kongresit.
- Luigj Gurakuqi – Një nga intelektualët më të shquar shqiptarë të kohës, një mbështetës i madh i alfabetit të ri.
- Jovan Marku – Aktivist dhe pedagog shqiptar.
- Shyqyri Haxhihasani – Një nga pjesëmarrësit e tjerë të rëndësishëm në kongres.
- Naim Frashëri – Edhe pse ai nuk ishte fizikisht i pranishëm në kongres, ndikimi i tij dhe veprat ishin të njohura dhe përshëndeteshin nga pjesëmarrësit e tjerë.
- Konstandin Kristoforidhi – Një nga dijetarët dhe intelektualët më të shquar të kohës që dha kontributin e tij në procesin e unifikimit të alfabetit.
Pjesëmarrësit ishin të pranishëm për të diskutuar dhe miratuar përdorimin e alfabetit të ri shqip, që do të mbështetej më shumë në sistemin latin dhe jo në alfabetet osman dhe grek. Ky ishte një hap i rëndësishëm në forcimin e identitetit kombëtar shqiptar dhe në zhvillimin e arsimit në gjuhën shqipe.
Pjesëmarrësit, që përfshinin mësues, intelektualë dhe figura të tjera të shquara, të gjithë ishin të angazhuar në rritjen e vetëdijes kombëtare dhe avancimin e kulturës dhe edukatës shqiptare.
Është e vërtetë që agjenda e sotme e islamizmit politik shqiptar, që përpiqet të ndikojë në formimin e një narrativi të ri, mund të injorojë ose t’i minimizojë disa nga kontributet kryesore të intelektualëve shqiptarë që morën pjesë në ngjarje si Kongresi i Manastirit dhe që punuan për forcimin e identitetit kombëtar shqiptar. Aludimi se hoxhallarët ishin ata që formuan alfabetin e gjuhës shqipe është një frazë e pa vend dhe e pasaktë që përpiqet të deformojë realitetin historik.
Në Kongresin e Manastirit, që u mbajt në vitin 1908, një numër i madh intelektualësh, shkrimtarësh dhe mësuesish shqiptarë, përfshirë figura si Luigj Gurakuqi, Andon Zako Çajupi, Naim Frashëri, Konstandin Kristoforidhi, dhe të tjerë, ishin ata që udhëhoqën dhe kontribuan në miratimin e alfabetit të ri shqip. Ky alfabet ishte shumë më afër sistemit latin dhe u vendos për të shuar ndarjet mes variacioneve të ndryshme të gjuhës shqipe që përdornin gramatika dhe shkrime të ndryshme, duke përfshirë ato të bazuara në alfabetet osman ose grek.
Në ato kohë, hoxhallarët e shoqërisë shqiptare, si pjesë e një strukture sociale që shpesh përfaqësonte autoritetin fetar, mund të kishin ndikim mbi arsimin dhe shoqërinë, por ata ishin kryesisht të lidhur me mbrojtjen e traditave fetare dhe ishin më pak të angazhuar për modernizimin kulturor dhe gjuhësor të Shqipërisë. Shumica e hoxhallarëve të atyre kohëve mbështeteshin në përdorimin e shkrimeve dhe alfabetëve të trashëguar nga perandoritë otomane dhe bizantine, siç ishin alfabetet arabe dhe turke, dhe nuk ishin pjesë e procesit të formimit të një identiteti kombëtar shqiptar që kërkonte një shkrim të përbashkët dhe një standardizim të gjuhës shqipe.
Kjo tendencë për të promovuar një imazh të hoxhallarëve si “formues të alfabetit të shqipes” është një tentativë për të mbuluar apo shtrembëruar historinë e vërtetë të alfabetit shqiptar dhe të rolit që luajtën intelektualët laicë dhe nacionalistët shqiptarë në atë periudhë. Ka një tentativë për të rishkruar historinë që injoron kontributin e mendimtarëve dhe artistëve që ishin të angazhuar në zhvillimin e një identiteti shqiptar të ndarë nga ndikimet e huaja, dhe kjo është një përpjekje që shpesh është politizuar për të mbrojtur interesa të caktuara.
Alfabeti shqip i miratuar në Kongresin e Manastirit ishte një produkt i përpjekjeve të intelektualëve shqiptarë, që e shihnin alfabetin si një mjet të fuqishëm për të avancuar edukimin dhe kulturën kombëtare shqiptare, si dhe për të ndihmuar në krijimin e një identiteti më të qëndrueshëm dhe të pavarur nga ndikimet e jashtme. Të përpiqesh të ndryshosh këtë realitet dhe të paraqitësh një narrativë të tillë është jo vetëm historiografi e gabuar, por edhe një tentativë për të manipuluar dhe përdorur historinë për qëllime të tjera ideologjike.
Pra, kjo “narrativë” e hoxhallarëve që formuan alfabetin shqip është plotësisht e pa bazë dhe i injoron meritat dhe kontributin e intelektualëve të vërtetë që punuan për Shqipërinë dhe shqiptarët, si dhe përpjekjet për të krijuar një gjuhë të përbashkët dhe një alfabet që do të bashkonte popullin shqiptar dhe do të ndihmonte në zhvillimin e një arsimi dhe kulture kombëtare.
