Bota Përpara 2022
Secila palë po përpiqet të tregojë epërsinë e sistemit të saj të qeverisjes
Nga ZANNY MINTON BEDDOES: EDITOR-IN-CHIEF, THE ECONOMIST – 8 nëntor 2021
Përktheu Arben Çokaj
Në rrëfimin e tij klasik të Luftës së Peloponezit, Tukididi arriti në përfundimin se konflikti ishte pasojë e rritjes së fuqisë athinase, që i fuste frikën Spartës. Te “Kurthi i Tukididit”, një ese me ndikim e botuar në vitin 2015, Graham Allison nga Universitetit të Harvardit shqyrtoi nëse e njëjta dinamikë do të zbatohej për Amerikën dhe Kinën. Ai identifikoi 16 episode historike, ku pozicioni i një pushteti të vendosur u prish nga një sfidues. Në 12 prej këtyre rasteve ndërrimi përfundoi me luftë. Një përsëritje sot nuk ishte e pashmangshme, përfundoi ai, por ikja nga kurthi “kërkon përpjekje të jashtëzakonshme“.
Analiza e zotit Allison u studiua nga afër në Uashington dhe Pekin. Megjithatë, në pesë vitet e fundit, marrëdhënia midis superfuqisë së botës dhe sfiduesit të saj aziatik është përkeqësuar në një mënyrë, që sugjeron se pakkush po i kushton vëmendje historisë. Nën Xi Jinping, Kina është bërë më agresive jashtë vendit dhe më autoritare në vend. Nën Donald Trump dhe tani Joe Biden, politika amerikane ndaj Kinës është zhvendosur nga besimi hubrist se ajo mund të integrohet në rendin ekzistues botëror, të udhëhequr nga Amerika në diçka më afër kontrollit paranojak, i shënuar nga dyshimi për qëllimet e Kinës dhe një konsensus i frikshëm dypartiak që epërsia globale e Amerikës është në rrezik.
Ky antagonizëm në rritje ka shkaktuar tashmë shumë dëme, nga lufta tarifore deri te tensionet e rritura mbi Tajvanin. Ajo ka dobësuar përgjigjet globale ndaj Covid-19 dhe ndryshimeve klimatike. Fatkeqësisht, sado të këqija që duken gjërat tani, ato lehtë mund të përkeqësohen. Bota që do të dalë nga pandemia do të formësohet nga një rivalitet kundërshtar, që nuk ka të bëjë vetëm me fuqinë relative të secilës palë, por është bërë një konkurrencë ekzistenciale, ndërsa secila palë përpiqet të demonstrojë epërsinë e sistemit të saj të qeverisjes.
Secila palë po përpiqet të tregojë epërsinë e sistemit të saj të qeverisjes
Zoti Biden e ka përshkruar tashmë si të tillë, duke thënë se demokracitë perëndimore janë në një “garë” me qeveritë autokratike, se cili sistem funksionon më mirë në shekullin e 21-të, që ndryshon me shpejtësi. Për Xi Jinping korniza është e ngjashme dhe provat tashmë janë dërrmuese: kontrolli kolektiv i shtetit, pohon ai vazhdimisht, është qartësisht superior ndaj demokracisë jofunksionale perëndimore. “Lindja po rritet dhe Perëndimi po bie”, siç kanë dashur të thonë zyrtarët kinezë.
Ngjarjet në skenën politike globale në vitin 2022 do ta përforcojnë këtë pikëpamje. Duke filluar me Lojërat Olimpike Dimërore në shkurt dhe duke kulmuar me kongresin e 20-të të Partisë Komuniste më vonë gjatë vitit, Kina do të organizojë një seri ngjarjesh të koreografisë së ngushtë, të dizajnuara për të projektuar kompetencën, fuqinë dhe epërsinë e gjithanshme të sundimit të partisë dhe për të zyrtarizuar pozicionin e Xi. në krye të saj përtej mandatit dhjetëvjeçar, që deri tani ka qenë normë.
Xi të cilit duhet t’i binden
Partia do të bëjë përpjekje të jashtëzakonshme për të parandaluar destabilitet apo kritika të çdo lloji. Rreziku i protestave të turpshme në Lojërat Olimpike nga qytetarët e demokracive të bezdisshme të trazuara nga kampet e “riedukimit” të Kinës në Xinjiang, për shembull, është trajtuar duke vendosur një “flluskë” të rreptë Covid, që nuk lejon asnjë spektator të huaj të marrë pjesë. Në frontin e brendshëm, çdo erë shqetësimi brenda partisë për refuzimin nga Xi të çdo kufiri mandati, për sundimin e tij do të përballet me spastrime brutale. Zyrtarët do të festojnë agimin e një “epoke të re”: atë të zotit Xi, në kontroll të plotë të partisë, për aq kohë sa ai dëshiron.
Ndërkohë, demokracitë perëndimore do të shfaqin gjithë rrëmujën e tyre frustruese. Në Evropë, një dimër i mungesës së energjisë, me çmime të larta dhe madje edhe ndërprerje të vazhdueshme, do të zemërojë votuesit dhe do të frikësojë politikanët. Zgjedhjet presidenciale të Francës do të jenë një spektakël i shëmtuar i demagogjisë populiste, tonin e vendosur nga Eric Zemmour, një personalitet televiziv anti-emigrant i së djathtës, i cili po pozicionohet si Trumpi francez. Në fund, Emmanuel Macron ndoshta do të rizgjedhet, pasi vota populiste e krahut të djathtë ndahet, por një fushatë e dominuar nga pakënaqësitë dhe luftërat kulturore nuk do të duket si një reklamë për demokracinë.
Zhgënjimi më i madh do të jetë vetë Amerika. Vitet e zgjedhjeve afatmesme janë zakonisht ato në të cilat arrihet pak në mënyrë legjislative dhe partia që mban Shtëpinë e Bardhë humbet vende në Kongres. 2022 do të jetë një shembull veçanërisht ekstrem i këtij mallkimi afatmesëm. Edhe nëse ai ia del të miratojë një version të paketës së tij të shpenzimeve të infrastrukturës dhe sociale “Ndërtoni përsëri më mirë“, zoti Biden e fillon vitin 2022 me popullaritetin e tij ende të zbehur nga rritja e inflacionit dhe mungesa e furnizimit. Me një diferencë prej tetë vendesh në Dhomën e Përfaqësuesve dhe një ndarje 50-50 në Senat, demokratët janë në rrezik të madh, për të humbur kontrollin e të dyjave. Dhe Partia Republikane, tërësisht nën ndikimin e zotit Trump, ka miratuar narrativën e tij të rreme se zgjedhjet e vitit 2020 janë vjedhur dhe ka ndryshuar ligjet, në shumë shtete, ku kontrollon legjislaturën, për të lënë mbikqyrjen e zgjedhjeve në favor të saj.
Ndërsa viti vazhdon, siguria e afërt që, nëse e lejon shëndeti, zoti Trump do të jetë kandidati presidencial republikan në vitin 2024, do të thotë se debati politik i Amerikës do të errësohet nga frika e krizës më të madhe kushtetuese që nga lufta civile. Jashtë Amerikës, ata që menduan se zoti Trump ishte një lajthitje e tmerrshme do të tronditen nga perspektiva e një rikthimi.
Ndërkohë në fushën ekonomike…
Nëse teatri i politikës e bën demokracinë perëndimore të duket jofunksionale në raport me autokracinë kineze, viti 2022 mund të ofrojë një verdikt të ndryshëm, se cili sistem jep menaxhimin ekonomik më kompetent. Nga kompanitë e teknologjisë tek rihapja pas pandemisë, Kina dhe Amerika po marrin qasje krejtësisht të ndryshme ndaj sfidave të ngjashme. Dhe, për herë të parë në vite, Kina mund të bëjë më shumë gabime.
Z. Xi ka ndërmarrë një përpjekje të pandalshme për të ulur në madhësi titanët kapitalistë të Kinës, duke fshirë deri në 1.5 trilion dollarë në vlerën e aksionerëve me shtypjen e tij ndaj kompanive të teknologjisë dhe duke vendosur kufizime të ashpra në industri, nga video-lojërat te mësimet private, që konsiderohen armiqësore për “prosperitetin e përbashkët”. Në Amerikë, tërbimet dypartiake rreth ndikimit gërryes të Facebook dhe gjigantëve të tjerë të teknologjisë do të çojnë në pak më shumë se seanca dëgjimore në Kongres. Forcat e tregut, megjithatë, do të bëjnë një punë më të mirë për të ofruar ndryshime, pasi konsumatorët më të rinj kërkojnë platforma të reja dhe firmat e mëdha të teknologjisë fillojnë të shkelin territorin e njëra-tjetrës.
Amerika dhe pjesa tjetër e Perëndimit do të kalojnë në një mentalitet të jetesës me Covid. Sëmundja nuk do të zhduket, por do të bëhet endemike. Përforcimet do të bëhen normë, kufizimet e mbetura të udhëtimit do të lehtësohen dhe bllokimet do të bëhen një gjë e së kaluarës. Kina, në të kundërt, do të qëndrojë me një politikë zero-covid gjatë gjithë vitit 2022. Pasi i ka tmerruar qytetarët e saj për sëmundjen dhe e ka shpallur ashpërsinë e saj si një shenjë epërsie, qeveria e Kinës nuk mund të ndryshojë lehtësisht kurs. Vendi do të mbetet i rrethuar nga pjesa tjetër e botës me karantina të gjata dhe udhëtime të kufizuara ashpër.
Në të dyja këto raste, qasja drakoniane e Kinës përfundimisht do të shkaktojë dëm ekonomik. Paparashikueshmëria rregullatore dhe mosmiratimi censurues i kapitalistëve më të suksesshëm të vendit do të dekurajojnë sipërmarrjen dhe do të pengojnë inovacionin. Dhe mbajtja e një politike zero-covid, në një botë në të cilën sëmundja është endemike do të kërkojë mbyllje shkatërruese.
E gjithë kjo do të komplikojë mjedisin tashmë sfidues makroekonomik të Kinës. Vëzhguesit e Kinës janë shqetësuar për vite me radhë për pasojat e zbutjes së bumit të madh të pronave të vendit dhe niveleve marramendëse të borxhit që e shoqëruan atë. Kriza në Evergrande, një zhvillues i madh, sugjeron që ky tranzicion i ndërlikuar më në fund është duke u zhvilluar. Ajo do të dominojë në vitin 2022 pasi firmat e tjera të lidhura me pronat dështojnë. Shtojini kësaj sfidat strukturore, nga një fuqi punëtore në tkurrje te një numër në rritje me shpejtësi të vartësve të moshës, dhe presionet ekonomike janë të konsiderueshme. Rritja vjetore e PBB-së mund të bjerë në 5%.
Lajmi i mirë është se një konfrontim ushtarak duket i pamundur
Rritja më e ngadaltë në Kinë do të hidhte një hije mbi ekonominë globale. Por, në mënyrë paradoksale, duke ulur çmimet e mallrave do të ndihmonte në lehtësimin e sfidës kryesore makroekonomike të Amerikës: rrezikun e inflacionit të lartë të qëndrueshëm. Kjo do të linte hapësirë që Rezerva Federale të qëndronte më e lirshme për më gjatë. Me Covid-19 pas tij, shtrëngimi i tij fiskal kryesisht i përfunduar dhe (duke supozuar se një version i projektligjit të zotit Biden është miratuar) me një përpjekje të vonuar, për të përmirësuar infrastrukturën në zhvillim e sipër, ekonomia e Amerikës mund të rritet me zgjuarsi, edhe pse politika e saj përplaset. Rritja e PBB-së prej 4%, jo shumë larg asaj të Kinës, është e besueshme.
Ecuria divergjente politike dhe ekonomike do të mbizotërojë në titujt e gazetave në vitin e ardhshëm. Por a nuk do të dëmtojë kjo shanset që Amerika dhe Kina të bëjnë “përpjekjet e jashtëzakonshme” të nevojshme, për të ndërtuar një marrëdhënie funksionale? Jo domosdoshmërisht. Me një ekonomi vendase të lëkundur, Xi mund të jetë i prirur të përmirësojë marrëdhëniet tregtare me Amerikën, ndërsa zoti Biden, i ndeshur në vend, mund të dëshirojë të arrijë një sukses në politikën e jashtme përpara afateve afatmesme. Dhe në teori, të dy palët mund të bëjnë përparim në shumë fusha, të tilla si krijimi i një marrëveshjeje të arsyeshme mbi tregtinë dhe teknologjinë për të zëvendësuar tarifat e epokës së Trump; duke rënë dakord për një qasje të përbashkët për sigurinë kibernetike, mospërhapjen bërthamore ose militarizimin e hapësirës; ose gjetja e mënyrave për të përshpejtuar tranzicionin e energjisë së pastër në vazhdën e takimit të klimës COP26 në Glasgow.
Fatkeqësisht, e gjithë kjo duket shumë e pamundur. Në një Amerikë thellësisht të polarizuar, një nga fushat e pakta të marrëveshjes dypartiake është të jesh i ashpër ndaj Kinës. Zoti Biden nuk do të rrezikojë sulmet e republikanëve se ai po zbutet duke bërë marrëveshje, sado të arsyeshme të jenë ato. Dhe një Kinë që e sheh zotin Biden si një figurë tranzitore në një demokraci jofunksionale, ka më shumë gjasa të shtypë propagandën e saj nacionaliste për të shkëputur vëmendjen nga dobësia ekonomike e brendshme. Lajmi i mirë është se një konfrontim ushtarak duket i pamundur në vitin 2022. Nevoja kryesore për të ruajtur stabilitetin në prag të kongresit të partisë do ta dekurajojë Kinën nga aventurizmi ose goditjet e tepruara të sabres, qoftë rreth Tajvanit apo në Detin e Kinës Jugore. Lajmi i keq është se Kurthi i Tukididit nuk do të jetë larguar.
Zanny Minton Beddoes: Kryeredaktor, The Economist ■
Ky artikull u shfaq në seksionin “Udhëheqësit” të edicionit të shtypur të “Bota përpara 2022” nën titullin “Manichean dhe rrëmujë”
