Pamje e Podrimes, Vreshtat e Rahovecit, Rahovec 2018
Vazhdon nga numri i kaluar me titull ”Podrimçakja – çika që kishte ikur natën e saj të martesës”, 20 Maj 2023
Pjesa e tretë (3)
Po kush nuk e ka dëgjua këngën ”Prej Podrime po vjen haberi” *) e nuk e ka marrë malli e nuk është përmallua për çikën podrimçake ?
Krahinës së Podrimjes dhe qikës podrimçake, më mirë se gjithkush tjetër, më mirë se çdo poet antik e modern, romasier, dramtur, e piktor i ka këndua poeti popullor. Nuk ka poezi më të frymëzuar se sa ajo kur djali i Kosovës i Llapit, Llapushës, Drenicës a Dukagjinit jep haberin duke qarë se me kënd do ta haje shiqerin:
”O prej Podrimes po vjen haberi, top me top po na vjen shiqeri o pa vjen shiqeri
E top me top po na vjen shiqeri, me kan ha more unë i mjeri, e unë i mjeri
E me kan ha as vet s’e di, na shkoj vera në terr të zi, o në terr te zi-e.
N’terr te zi vera na ka shkue, thujmi vashes ke gabue, ee ke gabue
O thujmi vashes-o ke gabue, o s’un o gjan kun jaran si unë a arshik si une-e
Ashik si mu, asik si vetë, na u mushë mali me fletë o mali me fletë…”
Pjesë nga teksti i këngës ”Prej Podrimjes …” kënduar në ish Radio Prishtinën, Tekstin e këngës e kam deshifrua vetë.
SALI & FERIZ KRASNIQI – PREJ PODRIMES PO VJEN HABERI
https://www.youtube.com/watch?v=2oMD8_g1Lj8
E pra kush nuk do të donte qikën podrimçake ta ketë mike, jaraneshë apo nuse?
Jam i sigurtë se edhe Naimi e Fishta, Petrka e Poradeci nuk do ta përshkruanin më mirë shpirtin përvëlues të djalit për podrimçaken.
Kush nuk do të qante e nuk do të çirrej *) po të shkonte podrimçakja te daja, nuse ose vdiste?
Podrimçakja edhe kur shkon për dy netë bashkë me nënen, te dajat, ashikët e jaranët*) janë në gazep*).
Bajram dhe Halil Makshana, djemtë e plakut të mençur, Hasan Bajram Makshana, tash të ndjerë nga Drenofci i Zatriqit
Sevdija, qika e vogël e Hasanit kur e pa se sa i mërzitur dukej daja Syla mendon se do të ishte mirë që të shkoj vetë te fqinji e të ia kalloxoi dertin e dajës, ”podrimçakes”. Syla sa nuk fluturoi prej gëzimit që mbesa po shkon dhe po ia kan kan hallin e dajës podrimçakes. Ai i dha një mindil, një krahër e një pasqyrë që t`ja jap në dorë ”podrimçakes”.
Sevdija nuk e kishte pritur që podrimçakja ia kishte ble mendjen Sevdijen dhe e dinte pse ka shkua. Ajo i muar dhuratat e Sylës ndërsa nuk kishte çka ti falte Sylës pos fjalës së dhënë, ”Besës” një lufë me lule dhe disa fije floku që i preu nga gërsheti*) i saj i trash i flokëve sa bishti i kalit.
Sevdija, nuk vonoi dhe erdhi e i tregoi Sylës. I tha sa edhe ajo të don ty dhe ka qef me të takua në mbrëmje të koliba e bostanit.
Vjeshta me rrush e Halil Hasan Makshanës nga Drenofci i Zatriqit
Edhe natën e dytë Syla nuk shtini gjum në sy. E priste ditën e re, nafakën e re.
Në mbrëmje, në odën e Hasanit, përveç Bajramit e Halilit, kishin ardhur edhe Fazillja (shk. Fazë), gruaja e Hasanit, rejat Hatmanja dhe Shema dhe qikat e Hasanit Hanumshahi e Sevdija.
Si nip e myasafir që ishte Syla, Hasani e kish qit në krye të vendit, te oxhaku e vetë ishte ulur në anën tjetër të oxhakut. Hasani fliste më shumë e gjithëherë i shikonte Sylen dhe kish qef me e marrë edhe «aprovimin» e nipit.
Shema e pru një sepet me rrush, molla, dardha e pjeshka. Sevdija, qika e vogël e Hasanit, vjedhurazi e shikonte Sylën dhe qeshte. Sylës i vinte turp por zemra i rrihte me të shpejtë e nuk i pritej që të dita e nesërme.
*) HABER m. bised.
Lajm; njoftim. Haber i mirë (i keq, i lig). Erdhi haberi. I solli haberin. Çoj (pres) haber. I jap (marr) haber. Bëj haber lajmëroj.
* S’ka haber për diçka ose nga diçka nuk di gjë fare për diçka, s’di ta bëjë fare një punë, nuk e njeh fare, s’merr erë. S’merr haber nuk kupton; s’merr vesh për çka i thua.
HABERMADH mb. bised. keq.
Që mëson lajme të ndryshme andej e këtej dhe i përhap ato, që i çon fjalët lart e poshtë.
HABERTAR mb.
- vjet. Që sillte një lajm, lajmëtar. Njeri habertar.
- bised. Që lajmëron diçka, që jep shenjën për diçka. Pushka habertare.
- si em. ~, ~I m. ~Ë, ~ËT vjet. Lajmëtar.
HABERZI mb. bised.
- Që sapo ka vdekur, që i ka dalë lajmi i zi i vdekjes.
- Përd. em. sipas kuptimit të mbiemrit. Ajo haberzeza. La pesë fëmijë haberziu.
*) QAJ jokal.
- Derdh lot me dënesë ose pa zë nga dhembja e madhe, nga hidhërimi ose nga një ndjenjë tjetër tronditëse; lotoj; kund. qesh. Qan me (pa) lot. Qan me (pa) zë. Qan me dënesë (me ngashërim). Qan me të madhe. Qan nga hidhërimi (nga inati, nga gëzimi). Qan foshnja në djep. Qan e bot. bised. derdh lot pa pushuar, me të madhe. Qan si fëmijë. Zuri (nisi, filloi) të qante. Plasi së qari. E bëri të qante. I vjen për të qarë.
*) ÇIRREM vetv.
- Më hiqen rripa ose copa nga rrobat, kur kapen në diçka me majë të mprehtë ose kur tërhiqen fort anash; grisem. Më çirret këmisha. Çirrem nga rrobat. U çora te një gozhdë. M’u çorën pantallonat. Ishte çjerrë te mënga.
- Më çahet lëkura në diçka të mprehtë ose me majë, gërvishtem thellë. U çor në fytyrë (në këmbë, në bark). U çor te një ferrë. Ishte çjerrë nga kurrizi.
- fig. Thërras fort me një zë therës, të ashpër e të ngjirur, përpiqem të tërheq vëmendjen e të tjerëve duke folur shumë e duke bërë zhurmë të madhe për diçka, bërtas fort. Çirret e bërtet. Çirren e lebetiten. Çirret si i marrë. Çirret sa ka fuqi (sa i ha zëri, sa ka në kokë). Çirret kot më kot. Çirret nga inati. Çirren për të metat e të tjerëve. Çirren në të katër anët.
- fig. I bërtas dikujt me të madhe, e shaj ose e qortoj dikë me zë të lartë, i ulërij.
U çirret fëmijëve. Ç’më çirresh ashtu? Shko iu çirr tjetërkujt, jo mua!
- Ngjirem nga të bërtiturit, më ikën zëri nga të thërriturit. U çor së foluri (së thirruri). M’u çor gryka. U çor me këta kalamaj.
- fig. Ndiej një dhembje therëse. Më çirret zemra me copëtohet zemra, pikëllohem shumë. Na u çorën veshët.
- vet. veta III. krahin. Shpohet (një enë). U çor kusia (ibriku).
- Pës. e ÇJERR 3,5.
* Çirret (bërtet, flet) në të gjitha udhëkryqet libr. shih tek UDHËKRYQ,~I.
*) GAZEP m. bised.
- Mundim i madh vuajtje, fatkeqësi e madhe, gjëmë, mynxyrë; hall i madh.
Gazep i madh. Në pikë të gazepit shumë keq, në pikë të hallit. E mbuloi gazepi.
U bë gazepi. Hoqi gazepin e zi u mundua shumë, hoqi shumë.
- Njeri shumë i prapë; njeri keqbërës. Është gazep.
- përd. ndajf. Jashtë mase, tepër, shumë. Gazep i madh (i fortë). Gazep i bukur.
Pi (ha) gazep. Ra shi gazep. Është zemëruar gazep. Kishte gazep njerëz.
* Bën gazepin dikush qahet e ankohet me të madhe për diçka; e paraqit gjendjen duke i theksuar tepër anët e këqija, e nxin gjendjen a punën jashtë mase. Gjallë e për gazep shih te GJALLË. E ka marrë në (për) gazep dikë a diçka i është neveritur diçka sa s’e sheh dot me sy; i ka dalë nga zemra dikush, e ka marrë shumë inat.
*) ASHIK II m. vjet.
- Dashnor. Këngë ashikësh. Zuri një ashik.
- keq. Njeri i dhënë shumë pas qejfeve.
ASHIKËRI f. vjet.
Të qenët ashik, dashuri; dashuri ashikësh, sa për të kaluar kohën. Këngë ashikërie.
*) JARAN m. vjet.
- Miku i zemrës ose i dashuri i një vajze a i një gruaje; keq. dashnor. Kishte një jaran. I vinte jarani. E gjetën me një jaran. E prisnin jaranët.
- Mik i afërt, shok. Jarani i shtëpisë. Vinin e shihnin miq e jaranë. Ftoj miq e jaranë në dasmë.
JARANE f. vjet.
Fem. e JARAN,~I.
JARANI f. vjet.
- Dashuri, zakonisht e fshehtë (edhe keq.). I dehur nga jarania.
- Miqësi e ngushtë, shoqëri. Jarani e fortë. Kishin jarani.
- Shaka midis shokësh e miqsh të ngushtë, hoka. Bënte jarani! S’i linte jaranitë!
*) GAZEP m. bised.
- Mundim i madh vuajtje, fatkeqësi e madhe, gjëmë, mynxyrë; hall i madh.
Gazep i madh. Në pikë të gazepit shumë keq, në pikë të hallit. E mbuloi gazepi.
U bë gazepi. Hoqi gazepin e zi u mundua shumë, hoqi shumë.
- Njeri shumë i prapë; njeri keqbërës. Është gazep.
- përd. ndajf. Jashtë mase, tepër, shumë. Gazep i madh (i fortë). Gazep i bukur.
Pi (ha) gazep. Ra shi gazep. Është zemëruar gazep. Kishte gazep njerëz.
* Bën gazepin dikush qahet e ankohet me të madhe për diçka; e paraqit gjendjen duke i theksuar tepër anët e këqija, e nxin gjendjen a punën jashtë mase. Gjallë e për gazep shih te GJALLË. E ka marrë në (për) gazep dikë a diçka i është neveritur diçka sa s’e sheh dot me sy; i ka dalë nga zemra dikush, e ka marrë shumë inat.
*) GËRSHET m. sh
- Tufë flokësh si bisht, që vajzat e gratë e bëjnë duke thurur tri tufëza së bashku; bishtalec. Gërshet i gjatë (i trashë). Gërsheta të zezë (të verdhë). Thur gërshetat.
Mban gërsheta. I preu gërshetat. Lidh gërshetat. Si gërshet.
- Diçka e thurur si flokët në trajtën e bishtit; varg. Gërshet kashte (gruri).
Gërsheti i litarit. Gërshet fijesh. Gërshet hudhrash (qepësh).
- Qëndismë me këtë lloj thurjeje ose thurimë në triko, në çorape etj. në trajtë të bishtalecit.
- përd. ndajf. Në trajtë të një tufe a të një vargu të përbërë nga tri pjesë të thurura bashkë. Thur (bëj) gërshet flokët (hudhrat, qepët, zorrët).
* E bëj gërshet një punë e ngatërroj, e ndërlikoj, e pleks keq.
( Vazhdon )
Sinan Kastrati, Suedi
Malmö, 21 maj 2023
sinankastrati09@hotmail.com
