[ Libra NëLinjë ]
Prof. Dr. Sadri Rexhepi
Populli i Kosovës, i gjetur menjëherë pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, pra, pas vitit 1945 në një shtetrrethim nga ripushtimi i tretë serbo-jugosllav nuk u pajtua me atë gjendje, ndaj sikur edhe në historitë e mëhershme e vazhdoi rrugën e çlirimit.Ishte ajo kohë kur forcat shqiptare të udhëhequra nga prijsit e asaj kohe mbroheshin ngabrigadat serbo-çetnike me uniformë partizane në Llap, Drenicë, Anamoravë, Dukagjinë.
Në shkurt të vitit 1945 shpertheu kryengritja në krye me Shaban Polluzhen në Drenicë, pastaj ishte vendosur shtetrrethimi jugosllav me 8 shkurt 1945. Ndodhi edhe nje gjenocid ndaj popullit shqiptarë i njohur si masakra e Tivarit më,1 prill 1945 e quajtur si varri më i madh në Evropë ku u vranë rreth 5000 veta. Mbajta e kuvendit famëkeq e Prizrenit me, 8-10 korik 1945 e që u mbajt në rrethana te jashtëzakonshme ku u aprovua Rezoluta për bashkimin e Kosovës me Serbinë.
Gjithashtu, vitet e 50-ta ishin shumë të rënda për të gjithë shqiptarët, ndaj të cilëve filloj të zbatohet aksioni famkeq i mbledhjes armëve dhe kofiskimi i të gjitha llojeve të ushqimeve te quajtur vishak (tepricave) te cilet i plaçkiten si; grurë, miser, fasulë, pemë, perime si dhe kafshët shtëpiake, me një fjalë për të ju marrur kafshatën e gojës, per t’i nënshtruar e gjunjëzuar popullin shqiptarë . Per këtë arsye u maltretuan rreth 40000 veta shumë prej tyre vdiqen në vend e pjesa tjetër me kalimin e kohës kanë vdekur si pasojë e atyre tuturave brutale e çnjerëzore. Si pasojë e asaj dhune makabre ndaj shqiptarëve liridashës u shpërngulen shumë shqiptarë duke u larguar nga trojet etnike nëpër Evropë dhe Amerikë.
Së këndejmi, ajo rrugë e çlirimit nga sundimi i ri serbo- sllav nuk ishte e lehtë, sepse me të mbaruar Lufta e Dytë Botërore nisi Lufta e Ftohtë, në të cilën periudhë, Jugosllavia, përkatësisht Serbia e thelluan sundimin mbi popullin shqiptar te Kosovës dhe përgjithësisht popullin shqiptar i ndarë nga trungu shqiptar.
Në ato rrethana, vetëdija kombëtare e shqiptarëve për çlirim dhe për bashkim me shtetin amë, Shqipërinë sa vinte dhe ngrihej edhe më fuqishëm. Historia flet se, hapa të rëndësishëm të rezistencës tonë kombëtare ndaj pushtimit serbo-sllav u intensifikuan menjëherë pas vitit 1945, dhe në këtë drejtim duhet veçuar themelimin e Organizatave atdhetare ilegale me në krye Ramë Govorin, Gjon Serreqin, Halim Spahiu,Halim Orana, Ajet Gërguri, Sabit Kapitin, Shaban Shalen,Metush Krasniqin, Adem Demaçin dhe kështu me radhë. Pra, populli i Kosovës, pavarësisht rrethanave shumë të pa volitshme për te, asnjëherë nuk u gjunjëzua nga terrori politik, ushtarak, policor dhe ideologjik i shtetit jugosllav, përkatësisht i Serbisë. Mbi këtë qëndrim heroik, do të thoshim të pa mposhtur të popullit tonë, ajo betejë kombëtare e udhëhequr nga Ilegalja Shqiptare u ngritën themelet, jo vetëm të rezistencës sonë kombëtare, por edhe të kundërshtimit të rreptë kundër atij pushtimi sllav.
Të gjitha ato veprimtari, e aktivitet te rezistencës shqiptare, i prirë nga Lëvizja Ilegale për Çlirimin e shqiptarëve i dha shpirt, i dha zemër, i dha fuqi rezistencës sonë kombëtare e cila me demonstratat e vitit 1968 e fuqizoi epopenë e lavdishme të rezistencës sonë kombëtare ndaj ripushtimit serbo-sllav. Prandaj, edhe në këtë 50-vjetor të demonstratave të mëdha të popullit shqiptar në Kosovë dhe ish Jugosllavi themi se, historia e angazhimit për liri, për emancipim kombëtar dhe për fuqizimin e rezistencës sonë ndaj pushtimit nuk ka pasur ndërprerje, nuk ka pasur shkëputje, por ishte kontinuitet i angazhimit për çlirim, pavarësi që, kulmoi me fitimin Flamurit, Universitetit, Kushtetutës së vitit 1974 elemente që trasuan rrugën drejt themelimit të shtetit të Kosovës.
Ndër organizatorët kryesor kanë qenë: Osman Dumoshi, Adil Pireva, Skënder Muqolli, Xheladin Rekaliu, Ilaz Pireva, Skënder Kastrati, Afrim Logja,Selatin Novosella, Ibrahim Gashi kurse mbeshtetja e tyre kanë qenë Ismail Dumoshi, Metush Krasniqi, Kadri Halimi, Hyrije Hana, Sabri Novosella. Ndërkaq frymëzuesi kryesor për zhvillimin e demostratave të vitit 1968 si në Kosovë ashtu edhe për gjithë trojet shqiptare në ish-Jugosllavi ishte Adem Demaqi.
Përleshje të tilla pati në demonstrat qendrore që u zhvilluan në Prishtinë e ku u vra Murat Mehmeti nga fshati Barilevë, i cili bashkë me Shaqir Berishën kanë qenë ndër organizatorët kryesor të nxënësve të Prishtinës.
Së këndejmi, Demonstratat për flamur në vitin 1968, të cilat ndodhën kryesisht në Kosovë, janë një nga ngjarjet më të rëndësishme në historinë e shqiptarëve gjatë periudhës së ish-Jugosllavisë. Ato përfaqësojnë një shprehje të fuqishme të kërkesave për të drejtat kombëtare dhe identitetin shqiptar, duke shënuar një pikë kthese në historinë e Kosovës.
Prandaj pas Luftës së Dytë Botërore, Kosova dhe territoret shqiptare në ish-Jugosllavi u përballën me një system politik që synonte të minimizonte dhe asimilonte identitetin shqiptar. Shqiptarët në Kosovë dhe në viset tjera shqiptare ishin të përjashtuar nga shumë të drejta dhe përballeshin me një politikë të ashpër represive. Nën regjimin e Josip Broz Titos, ideologjia komunise e Jugosllavisë përpiqej të shpërndante apo të shpërbënte identitetet kombëtare, duke tentuar që pjesëtarët e etnive të ndryshme të quheshin jugosllavë!…, gjë që shkaktoi pakënaqësi të madhe në mesin e shqiptarëve.
Në këtë kontekst, rinia shqiptare filloi të organizohet dhe të protestojë për të drejtat e tyre. Rritja e ndjenjës kombëtare, e nxitur nga rindërtimi socialist në Shqipëri, nga literatura dhe arti, i dha frymë aktivizmit dhe mobilizimit të rinisë shqiptare.
Demonstratat filluan në vjeshtën e vitit 1968, pas një serie ngjarjesh që nxitën pakënaqësi në mesin e popullit shqiptar. Një ngjarje e rëndësishme ishte rrahja e studentëve shqiptarë nga forcat policore jugosllave në një incident në Prishtinë, i cili shkaktoi protestat e para. Studentët filluan të organizonin protesta, duke kërkuar të drejta më të gjera për shqiptarët dhe duke u shprehur përmes flamurit kombëtar. Në datat 27 dhe 28 nëntor 1968, më shumë se 20,000 shqiptarë u mblodhën në rrugët e Prishtinës për të protestuar. Këto protesta u shoqëruan me kërkesa për njohjen e flamurit kombëtar shqiptar, për autonomi më të madhe dhe për një vend më të dinjitetshëm për shqiptarët në ish-Jugosllavi. Pjesëmarrësit, shumica prej të cilëve ishin studentë, mbanin pankarta dhe flamuj, duke shprehur një dëshirë të fortë për të drejtat e tyre kombëtare.
Demonstratat u shoqëruan me reagimin e ashpër të forcave policore. Pjesëmarrësit u përballën me dhunë, arrestime dhe përndjekje. Një nga ngjarjet më tragjike ishte vrasja e Murat Mehmetit, një i ri nxënës 17 vjeç,një nga liderët e protestave, që ra dëshmor në këto demonstrata. Vrasja e tij e shndërroi atë në një symbol të sakrificës për lirinë dhe identitetin kombëtar shqiptar. Reagimi i forcave policore ndaj protestave e nxori në pah intensifikimin e tensioneve midis shqiptarëve dhe autoriteteve jugosllave. Edhe pse demonstratat u përballën me dhunë, ato shënuan fillimin e një lëvizjeje më të gjerë për të drejtat e shqiptarëve, duke nxitur më tej protestat dhe aktivizmin në vitet që pasuan.
Demonstratat e vitit 1968 ishin një pikë kthese për shqiptarët në Kosovë dhe viset tjera shqiptare. Ato krijuan një ndjenjë të re të vetëdijes kombëtare dhe mobilizuan breza të rinjsh për të luftuar për të drejtat e tyre. Kjo periudhë shënoi fillimin e një lëvizjeje të fuqishme për autonomi dhe njohje të të drejtave kombëtare, që do të çonte në zhvillime të tjera historike, përfshirë Luftën e Kosovës në vitin 1999.
Demonstratat për flamur në vitin 1968 janë një kujtesë e rëndësishme e sakrificës dhe qëndresës së popullit shqiptar për identitetin e tij. Ato na kujtojnë se lufta për liri dhe drejtësi është një proces i vazhdueshëm, që kërkon angazhim dhe sakrificë nga brezat. Kjo periudhë mbetet një shembull i fuqishëm për të gjithë ata që besojnë në drejtësinë dhe të drejtat e njeriut.
Kur shteti vret popullin e vet
Vrasja e nxënësve nga shteti është një nga aktet më të dhunshme dhe të papranueshme që një shoqëri mund të përjetojë. Ajo përbën një shkelje të rëndë të të drejtave njerëzore, e cila shkatërron jo vetëm jetën e individit të prekur, por gjithashtu lë një plagë të thellë në ndërgjegjen kolektive të shoqërisë. Vrasja makabre e Murat Mehmetit, një nxënës dhe veprimtar i …çështjes kombëtare shqiptare, është një shembull tragjik i dhunës dhe terrorit shtetëror të organizuar që ka lënë gjurmë të thella në historinë e Kosovës.
Murat Mehmeti lindi më 1 qershor 1951 dhe jetoi vetëm 17 vjet, por gjatë kësaj kohe ai arriti të bëhet një symbol i qëndresës dhe guximit shqiptar të kohës. Si shumë të rinj të tjerë, ai ëndërronte për një të ardhme më të mirë për popullin e tij, por përballja me një regjim represiv e detyroi atë të dilte në rrugë dhe të protestonte për të drejtat e shqiptarëve. Në vjeshtën e vitit 1968, ai u bë pjesë e demonstratave për flamurin kombëtar dhe për shpalljen e Republikës së Kosovës. Këto protesta ishin një shprehje e natyrshme e dëshirës për liri, por ato gjithashtu shërbyen edhe si një thirrje për ndihmë për ata që kishin vuajtur shumë nën një sistem të padrejtë me premisa fashiste dhe narcisoide.
Tragjedia ndodhi më 27 nëntor 1968, kur Murati u qëllua për vdekje nga forcat policore gjatë demonstratave. Ky akt i dhunshëm nuk ishte një ngjarje e rastësishme, por një rezultat i një politike shtetërore që shihte çdo formë proteste qytetare e konsideronte si një kërcënim për rendin publik. Vrasja e tij, sikurse ajo e shumë të rinjve të tjerë, ishte një sinjal i qartë se shteti ishte i gatshëm të përdorte forcën vdekjeprurëse për të mbajtur nën kontroll çdo tentativë për liri, drejtësi dhe barazi.
Kur një shtet vendos të eliminojë nxënësit dhe aktivistët, ai në thelb ka humbur legjitimitetin e tij moral. Vrasja e nxënësve shqiptarë ishte e strtegjisë hegjemone dhe etnocidaleserbo-sllavekundër shqiptarëve, një akt që e kthen atë në një makinë represive që vepron kundër popullit të vet. Kjo është një tragjedi ndaj atyre që e kanë besuar shtetin si mbrojtës të të drejtave dhe lirive të tyre. Vrasja e Murat Mehmetit ishte një krim jo vetëm ndaj tij, por ndaj të gjithë shoqërisë shqiptare, e cila e pa atë si një dritë shprese për një të ardhme më të ndritur.
Kjo ngjarje tragjike është një kujtesë për ne se, si shoqëri, ne nuk duhet të lejojmë që historia të përsëritet. Ne duhet të ndjekim shembujt e guximit dhe sakrificës, siç ishte rasti i Muratit, dhe të luftojmë për një botë ku dhuna shtetërore nuk është përgjigjja ndaj kërkesave për drejtësi. Çdo jetë e humbur, çdo ëndërr e shkatërruar nga një dorë shtetërore-gjakatare, duhet të na motivojë për të ndërtuar një të ardhme më të mirë, ku çdo individ, pavarësisht nga mosha, gëzon të drejtat e tij dhe mund të kontribuojë në shoqërinë e tij pa frikën e represionit.
Në përfundim, kur shteti vret nxënës, ai vret shpresën e një brezi të tërë. Rasti i Murat Mehmetit është një thirrje për reflektim dhe veprim, një kujtesë se ne duhet të punojmë së bashku për të ndërtuar një shoqëri, që respekton dhe mbron të drejtat e çdo individi, pa dallim.
Murati mbetet një simbol i rezistencës dhe shpresës, dhe historia e tij duhet të na inspirojë të luftojmë për drejtësi dhe liri për të gjithë, pa dallim.
Rasti i Murat Mehmetit, një nxënës dhe veprimtar i çështjes kombëtare shqiptare, është një shembull tragjik i përballjes së shqiptarëve me shtypjen dhe represionin shtetëror, që kanë përjetuar nën regjimin e ish- Jugosllavisë. Ai u vra për shkak të një akti simbolik, por tejet të rëndësishëm: përdorimin e lirë të flamurit kombëtar shqiptar. Flamuri, si simbol identitar, përfaqëson unitetin, krenarinë dhe aspiratat e një kombi për liri dhe vetëvendosje. Në kontekstin e historisë shqiptare, përdorimi i tij është shoqëruar shpesh me sakrifica dhe rrezik, duke e bërë atë një objekt të tensioneve politike dhe sociale, veçmas në kontekstin e përpjekjeve shekullore të popullit tone për liri e bashkim kombëtar.
Në vitet 60 dhe 70, të sundimit të Jugosllavisë, flamuri kombëtar shqiptar u përball me ndalime dhe censurë, sidomosnë Kosovë dhe viset e tjera shqiptare. Shteti jugosllav, i dominuar nga një ideologji komuniste, padrejtësisht e konsideronte përdorimin e flamurit shqiptar si një kërcënim për unitetin e tij.
Rasti i Murat Mehmetit është një përkujtim i një nga panumer tragjedish të rinisë sonë dhe jo vetem kur një shtet përdor forcën për të shtypur identitetin dhe integritetin kombëtar. Vrasja e tij për përdorimin e flamurit kombëtar shqiptar tregon se sa të rëndësishme janë identiteti dhe liria për një popull. Në çdo akt të dhunës ndaj individëve që kërkojnë të drejtat e tyre, shoqëria duhet të reflektoj dhe të angazhohet për të krijuar një mjedis ku çdo individ ka të drejtën e shprehjes dhe të identifikimit me kulturën e tij. Në të vertet, sakrifica e Muratit dhe e shumë të rinjëve të tjerë do të mbetet gjithmonë një motivim për brezat e ardhshëm në luftën për liri pavarësi dhe drejtësi gjatë brezave.
