[ Libra NëLinjë ]
Kam nderin e madh që çdo ditë shumë poezi të mia po vështrohen nga profesionistë të fushës.
Për poezinë “RIGA-RIGA GJAK SHPIRTI PIKON” nga libri im i parë “Gjëmë e nëm Lirie”, pata fatin të analizohej në aspektin politik e filozofik nga Prof. Dr. Agon Halabaku, një personalitet i rrallë me katër fakultete, dy mastera dhe dy doktoratura, që gjithë jetën ia ka kushtuar drejtësisë dhe filozofisë.
Është nder i veçantë për mua që një profesor i këtij niveli të ndalet tek poezia ime, edhe pse nuk njihemi fare. Kjo e bën edhe më të bukur, sepse analiza është bërë krejtësisht profesionale, pa hater, vetëm në prizmin politiko-filozofik.
Prof. Dr. Agon, mirënjohje dhe respekt që e zgjodhe poezinë time për ta parë me syrin e kritikës. 🤝🇦🇱
Dr. Agon Halabaku
Poezia “Riga-riga gjak shpirti pikon” e K.A. Shalës, nga libri Gjëmë e nëm lirie, është një akt poetik i dhimbjes dhe i rezistencës. Ajo shpalos ankthin kolektiv, një tragjedi të trupëzuar në metafora e simbole që e shndërrojnë tekstin në klithmë ekzistenciale dhe politike. Nuk kemi të bëjmë thjesht me një poezi intime, por me një testament shpirtëror që pasqyron fatin e një populli të nëpërkëmbur.
Gjaku i shpirtit – dhimbja e padukshme
Në qendër të poezisë qëndron metafora e fuqishme “shpirti gjak pikon”. Ky gjak nuk është trupor, por shpirtëror, duke treguar se plagët më të rënda janë ato të brendshme: humbja e dinjitetit, e lirisë dhe e shpresës. Nietzsche do të thoshte se “Ai që ka një arsye për të jetuar mund të durojnë pothuajse çdo gjë “. Ky citat mund të shërbej si argument se dhimbja mund të përballohet kur ka një kuptim, por këtu dhimbja është pa kuptim, një plagë që vetëm rrjedh e nuk shërohet. Pikërisht për këtë arsye ajo shndërrohet në thirrje për drejtësi dhe rezistencë.
Çizmja – simboli i barbarisë
Figura e “çizmes” përfaqëson pushtetin e verbër dhe dhunën e institucionalizuar. Ajo marshon pa shpirt, pa ngjyra, pa ndjenja. Sartre do të thoshte se kjo është fytyra e “tjetrit” që e zhvesh njeriun nga liria dhe e redukton në objekt. Ai shumë mirë argumenton se “Kur shohim një person tjetër, automatikisht e shohim si ‘Tjetrin’. Kjo e redukton atë në një objekt dhe, në të njëjtën kohë, kufizon lirinë e tij.”
Ritmi i përsëritur “një, dy, tre” e kthen poezinë në një skenë makabre ku individi bëhet viktimë e një mekanizmi shtypës që ecën pa ndalur. Çizmja nuk është vetëm simbol politik, por një metaforë ekzistenciale e njeriut të robëruar.
Ishulli pa emër – horizonti i lirisë
Përballë barbarisë, poetja krijon një figurë të kundërt: “ishulli pa emër”. Ai është një vend i utopisë, një horizont ku shpirti kërkon strehë, gjak të ri dhe liri. Por mungesa e emrit e bën ishullin të paarritshëm. Camus në Mitin e Sizifit flet për absurditetin e jetës së njeriut: dëshira për kuptim në një botë pa kuptim. Ai thotë: “Njeriu qëndron ballë për ballë me irracionalen. Ai ndien brenda tij dëshirën për lumturi dhe për arsyen. Absurdi lind nga kjo përballje” . Ishulli pa emër është pikërisht ky absurditet: një shpresë që shihet, por nuk kapet, një horizont që gjithmonë largohet.
Mallkimi si akt rezistence
Kur njeriu s’ka armë, fjala shndërrohet në mallkim. Poezia mbushet me gjëmë e nëmë, duke i kthyer emocionet në akt rezistence. Kjo është ajo që Ortega y Gasset do ta quante “rebelim i masës së shtypur”, ku fjala dhe mallkimi bëhen armët e fundit të dinjitetit. Ortega y Gasset thotë: “Masat e shtypura nuk kanë asgjë tjetër përveçse mallkimin e tyre” . Mallkimi nuk është dorëzim, por një shenjë se shpirti nuk pranon të heshtë. “Fara ime e zezë” është damka që poeti ia lë pushtuesit, si kujtesë e përjetshme e dhunës së kryer.
Liria në dry – tragjedia e ekzistencës
Kulmin e mesazhit e gjejmë në vargjet e fundit: “nën çizmen tënde, liria rri në dry”. Këtu shfaqet tragjedia ekzistenciale: liria ekziston, por është e burgosur. Sartre do të thoshte se njeriu “është i dënuar të jetë i lirë”, por kjo poezi e kthen këtë paradoks në realitet të dhimbshëm: liria është aty, por prangoset, mbyllet në dry. Sartre argumenton se “Njeriu është i dënuar të jetë i lirë” . Ky është absurditeti i jetës së shtypur – një jetë ku liria është gjithmonë e pranishme, por e mohuar.
“Riga-riga gjak shpirti pikon” është poezi që kapërcen kufijtë e artit për t’u bërë dëshmi filozofike dhe historike. Ajo flet për plagët e shpirtit të robëruar, për dhunën që marshon si çizmë e verbër, dhe për lirinë që mbetet horizont i paarritshëm. Në këtë poezi, Nietzsche, Camus dhe Sartre mund të lexohen së bashku: njeriu i shkelur nga absurdi, i zhveshur nga dinjiteti, por që nuk heq dorë nga shpresa dhe rezistenca. Shala e kthen poezinë në një testament shpirtëror: liria mund të jetë në dry, por gjaku i shpirtit nuk ndalet, dhe derisa ky gjak të rrjedhë, liria nuk do të shuhet kurrë.
RIGA-RIGA GJAK SHPIRTI PIKON
Fshehurazi e pa zë shkele damarët e shpirtit tim,
Shpirti gjak pikon,
Riga-riga për së kthjellti.
Ti nuk ke parë gjak shpirti kurrë,
As çizmja jote nuk merr vesh nga ngjyrat,
Ti dhe çizmja jote njëlloj jeni.
Do të shkosh tash pas shpirtit tim,
Të arratisur në një ishull pa emër,
Vetëm mallkimi i tij ka emër,
Ashtu si ka numër çizmja jote.
Një, dy, tre…
Marshi i mallkimit prapa shpirtit tim shkon,
Një, dy, tre…
Edhe marshi i mallkimit tim i shkon prapa,
Radhë pa fund e kësaj ushtrie tmerri.
Një, dy, tre…
Më parë sesa marshi i çizmes sate,
Ti ke arritur, po ishulli ka shkuar më tutje,
T’i gjejë qetësi shpirtit,
T’i japë gjak,
T’i japë liri.
Vetëm plagët kthehen
Nga ajo rrugë pa fund e pa emër,
Kthehen,
Shtohen,
Nuk shërohen.
Më parë sesa plagët,
Kanë arritur gjëma dhe nëma ime,
Të bien ty, fara ime e zezë!
Një, dy, tre…
Por buzëqeshja e lirisë nuk marshon,
Është ngrirë si ai gjaku poshtë çizmes sate,
Lëshon gjëma e nëma,
Si kur gjëmon e nëm nënëlokja që të jep gji,
Po ti nuk ke parë gjak me sy,
Nën çizmen tënde,
Liria rri në dry.
K.A. Shala, nga libri im i parë “Gjëmë e nëm lirie”
