Zymer Mehani
Librin me poezi dhen me ese, “Paradigmë parajsore” të autorit Mark Marku, mund ta konsiderojmë si një pasqyrë të ndjeshmërisë dhe kompleksitetit të jetës së shqiptarëve, ku autori përmes poezisë sjell imazhe të fuqishme të identitetit, kulturës, mërgimit dhe dashurisë për atdheun. Titujt e poezive tregojnë një ndjenjë të thellë lidhjeje me atdheun dhe historinë, si dhe një ndërthurje të brishtë mes botës reale dhe asaj të brendshme shpirtërore të autorit.
Tematika dhe motivika
Tematika e librit është shumëdimensionale dhe e pasur, ku ndërthuren ndjenjat e dashurisë, vuajtjes, mërgimit, kujtimeve, luftës dhe reflektimit të thellë mbi jetën. Poeti i flet botës përmes refleksioneve të brendshme, siç janë tematika e emigracionit (poezia “Emigracioni”), e kujtimeve të fëmijërisë (poezia “Kujtimet e fëmijërisë”), dhe gjithashtu përballjet me pasigurinë e pabesinë që ndodhin brenda dhe jashtë nesh (poezitë “Pabesia”, “Tradhtia”).
Autori Mark Marku përdor poezinë si një medium për të eksploruar gjithashtu rolin e udhëheqësve të shquar nga e kaluara jonë historike, si dr. Ibrahim Rugova, për të na kujtuar vlerat e qëndresës dhe krenarisë (poezia “Doktor Ibrahim Rugova”).
Poezitë e Mark Markut në librin “Paradigmë parajsore” që lidhen me Kosovën përbëjnë një pasqyrë të ndjeshmërisë dhe dashurisë së thellë për atdheun, sidomos për bukuritë natyrore, heronjtë, dhe historinë e këtij vendi të vuajtur dhe të lavdishëm. Të tilla janë “E dua Kosovën”, “Prishtina ime”, “Doktor Ibrahim Rugova” dhe “Bjeshkët e Rugovës” që janë poezi që pasqyrojnë një përkushtim të jashtëzakonshëm ndaj Kosovës dhe përpjekjeve të saj për të arritur lirinë dhe për të ruajtur identitetin e saj.
Stili dhe figuracioni poetik
Stili poetik i Markut është i thjeshtë, por i fuqishëm, i cili arrin të prekë shpirtin e lexuesit. Poezitë janë të ngarkuara me emocion dhe shpesh përdoren imazhe të forta dhe kontraste për të shprehur dhimbjen dhe pasionin e autorit. Përdorimi i figurave poetike është i gjerë, duke përfshirë metafora dhe simbolika, që shkrijnë realitetin dhe imagjinatën. Për shembull, titujt e poezive “Dielli dhe Hëna” dhe “Në kështjellën e fjalëve” janë të mbushura me simbolikë dhe nënkuptim të thellë, duke i dhënë lexuesit mundësinë të intepretojnë më shumë se çfarë ndodhet në sipërfaqe.
Metri dhe ritmi
Poezitë janë të ndërtuara me ritëm të larmishëm, ku ndodhin lëvizje midis metrave të lirisë dhe strukturave më të kontrolluara. Metrat janë të ndryshueshëm dhe këtë e shohim në shumë poezi, ku ndjenja e lirisë shpesh vjen në kontrast me ndjesinë e peshës dhe ngurtësisë. Ky lloj ndryshimi ndihmon në theksimin e tensioneve që përshkruhen.
Porosia dhe mesazhi
Librin mund ta shohim si një thirrje për solidaritet dhe vetëdije kolektive, ku tema kryesore është e lidhur ngushtë me jetën e shqiptarëve dhe me rolin që ata kanë në ruajtjen e identitetit të tyre. Marku ka një dëshirë të thellë për të zgjuar vetëdijen e kombit dhe lexuesit, duke i udhëzuar ata të mos humbin shpresën nëpër sfidat e jetës, por gjithashtu t’u kthehen vlerave të qëndresës e dashurisë për atdheun. “Shpresa nuk dorëzohet”, është një nga poezitë e fundit të librit, që na kujton se edhe pas çdo sfide, shpresa është ajo që mban lart njeriun dhe i jep forcë për të vazhduar.
Përmbledhja, “Paradigmë parajsore” është një libër që ofron një përvojë të pasur letrare dhe shpirtërore, që i jep lexuesit mundësinë të lidhë jetën e përditshme me aspekte më të thella filozofike dhe shpirtërore.
Në kontekstin e librit shprehja “Paradigmë parajsore” mund të jetë një pasqyrë e vizionit të poetit për një botë ideale ku njerëzit jetojnë në harmoni, ku shpirtrat janë të pastruar dhe të udhëhequr nga dashuria, paqja dhe kuptimi i thellë i jetës. Ajo mund të jetë gjithashtu një formë e reflektimit për të vlerësuar dhe njohur ato momente dhe vendet që na japin një ndjenjë të thellë lumturie dhe qetësie.
Me fjalë tjera, shprehja “Paradigmë parajsore” ka një kuptim simbolik dhe filozofik që mund të interpretohet në disa nivele, varësisht nga konteksti në të cilin përdoret. Fjalët “paradigmë” dhe “parajsore” sjellin në mendje ide të ndryshme që lidhen me shpjegimin e realiteteve shpirtërore dhe shoqërore.
Paradigma është një model ose një kuadër mendimi që përdoret për të kuptuar dhe interpretuar diçka. Mund të nënkuptojë një sistem të caktuar të ideve, vlerave ose besimeve që udhëheqin një individ, shoqëri ose periudhë të caktuar historike.
“Parajsore”, në këtë rast, mund të nënkuptojë një gjendje ideale, të lumtur, apo një vend që përshkruhet si shumë i bukur dhe pa vuajtje. Në shumë tradita fetare, parajsa është vendi i lumturisë dhe shpëtimit, ku njeriu gjen paqe dhe harmoni.
Kur këto dy fjalë kur kombinohen, (“Paradigmë parajsore”) mund të kuptohen si një model ideal i jetës, një përfytyrim i një realiteti të bukur dhe paqësor, ose një kornizë filozofike dhe shpirtërore që tregon se si mund të arrihet një gjendje më e mirë, më e drejtë dhe më e bukur, qoftë në nivel personal, shoqëror ose kolektiv.
Zymer Mehani, në Besianë, më 7 mars 2025
