Credit: Shutterstock
Nga Yasemin Saplakoglu, Staff Writer | 14 gusht 2018 — LiveScience.com
Ne mund të shkojmë të flemë natën, por truri jonë nuk e bën. Në vend të kësaj, ai i kalon ato orë të qeta duke rregulluar dhe një nga detyrat e tij është që të vendosë kujtimet në kutitë e ruajtjes afatgjatë.
Tani, një grup shkencëtarësh mund të kenë gjetur një mënyrë për t’i dhënë një shtysë procesit të ruajtjes së kujtesës, duke dhënë goditjet e duhura elektrike në tru në momentet e sakta të duhur të gjumit. Zbuluesit gjetën, se këto zhurma mund të përmirësojnë kujtesën.
Dhe për t’i bërë gjërat edhe më interesante, ekipi i studiuesve u financua nga Agjencia e Kërkimeve të Avancuara të Projekteve të Mbrojtjes (DARPA), agjenci e SHBA-ve, e ngarkuar me zhvillimin e teknologjisë për ushtrinë. Ata e raportuan gjetjen e tyre më 23 korrik në The Journal of Neuroscience.
Nëse gjetjet konfirmohen me kërkime shtesë, truri mund të përdoret një ditë për të ndihmuar studentët të studiojnë për një provim të madh, për të ndihmuar njerëzit në punë ose për të trajtuar pacientët me dëmtime të memories, duke përfshirë edhe ata që kanë përjetuar një dëmtim traumatik të trurit në ushtri, tha autori i studimit të lartë Praveen Pilly, një shkencëtar i lartë në HRL Laboratories, një qendër kërkimore e fokusuar në avancimin e teknologjisë. [5 Zbulime gjumi të habitshme]
Studimi përfshinte 16 të rritur të shëndetshëm nga Albuquerque e New Mexico. Natën e parë, asnjë eksperiment nuk u krye; në vend të kësaj, ishte thjesht një mundësi për pjesëmarrësit që të mësoheshin të kalonin natën në laboratorin e gjumit, ndërsa mbanin kapakun e stimulimit të ngathët, të projektuar për të dhënë goditjet e vogla në trurin e tyre. Në të vërtetë, kur hulumtuesit filluan eksperimentin, “shqetësimi ynë më i madh ishte nëse subjektet tona mund të flinin me të gjitha ato tela“, tha Pilly për Live Science.
Natën tjetër, eksperimenti filloi: Para se pjesëmarrësit të rrinin në gjumë, u treguan skena si të luftës dhe iu kërkua të vendosnin në vend vendndodhjen e caqeve të caktuara, të tilla si bomba të fshehura ose snajpera.
Pastaj, pjesëmarrësit shkuan për të fjetur, duke veshur kapakun e stimulimit që jo vetëm dërgoi goditje, por edhe mati aktivitetin e trurit, duke përdorur një pajisje të quajtur elektroencefalogram (EEG). Në natën e parë të eksperimentit, gjysma e pjesëmarrësve morën goditje të trurit, dhe gjysma nuk e bëri.
Përdorimi i matjeve nga EEG, hulumtuesit synonin zhurmën e tyre elektrike në një lloj specifik të aktivitetit të trurit të quajtur “luhatje me valë të ngadaltë“. Këto lëkundje – të cilat mund të mendohet si breshëri të aktivitetit të neuroneve që vijnë dhe shkojnë rregullisht – njihen si të rëndësishme për konsolidimin e kujtesës. Ato zhvillohen gjatë dy fazave të gjumit: faza 2 (ende një “dritë” e gjumit, kur ritmi i zemrës ngadalësohet dhe temperatura e trupit bie) dhe faza 3 (gjumi i thellë).
Pra, pak pasi pjesëmarrësit në grupin e goditjeve ranë në luhatje me valë të ngadaltë, kapaku i stimulimit do të jepte goditje të vogla në tru, në harmoni me luhatjet. Të nesërmen në mëngjes, të gjithë pjesëmarrësit u shfaqën skena të ngjashme të zonës së luftës, dhe hulumtuesit matën se sa mirë ata zbuluan objektiva.
Pesë ditë më vonë, grupet u ndërruan për natën e dytë të eksperimenteve.
Studiuesit zbuluan se, pas mëngjesit, pjesëmarrësit që morën goditje të trurit nuk ishin më të mirë në zbulimin e synimeve në të njëjtën skenë që panë një natë më parë, krahasuar me ata që flinin pa kërcënime. Por ata që morën goditje ishin shumë më të mirë në zbulimin e objektivave të njëjta në skena të reja. Për shembull, në qoftë se skena origjinale tregonte një objektiv nën një shkëmb, skena “romani” mund të shfaqte të njëjtin imazh të synuar, por nga një kënd tjetër, sipas një njoftimi për shtyp nga HRL Laboratories.
Studiuesit e quajnë këtë “përgjithësim”. Pilly shpjegoi atë si më poshtë: “Nëse jeni duke studiuar për një provim, ju mësoni një fakt, dhe pastaj, kur jeni duke u testuar në mëngjesin e ardhshëm për të njëjtin fakt, ndërhyrja jonë nuk mund t’ju ndihmojë, nëse jeni testuar për disa pyetje që lidhen me atë fakt [por] që kërkojnë që të përgjithësoni ose të integroni informacionin e mëparshëm,” ndërhyrja do t’ju ndihmonte të kryeni më mirë.
Kjo ndodh sepse njerëzit rrallë kujtojnë ngjarjet pikërisht ashtu siç ndodhin, tha Pilly, duke iu referuar asaj që njihet si kujtesa episodike. Përkundrazi, njerëzit e përgjithësojnë atë që mësojnë dhe i njohin ato njohuri kur përballen me situata të ndryshme. (Për shembull, ne dimë të qëndrojmë larg nga një gjarpër në qytet, edhe nëse herën e parë që e pamë, ajo ishte në fshat.)
Studimet e mëparshme kanë hetuar gjithashtu efektet e stimulimit të trurit në kujtesë. Por megjithëse ata dorëzuan goditjet gjatë fazës së njëjtë të gjumit si studimi i ri, studiuesit në studimet e mëparshme nuk u përpoqën të përputhnin goditjet me luhatjet natyrore të trurit, tha Pilly.
Jan Born, një profesor i neuroshkencës së sjelljes në Universitetin e Tübingen në Gjermani, i cili nuk ishte pjesë e studimit, tha se hulumtimi i ri tregoi se “të paktën në aspektin e sjelljes, procedura e tillë është efektive“.
Qasjet e shqyrtuara në studim kanë “potencial të madh, por ne jemi ende në fillim [të këtij lloji të hulumtimit], kështu që ne duhet të jemi të kujdesshëm“, tha Born për Live Science.
Një problem potencial është se stimulimi zakonisht godet tërë sipërfaqen e trurit, tha Born. Sepse truri është i rrudhur, dhe disa neuronet fshehin thellë në mbështjellës dhe të tjerët rrinin në majë të kreshtave, stimulimet nuk janë shumë të efektshme në shënjestrimin e të gjithë neuroneve të nevojshme, tha ai. Kjo mund ta bëjë të vështirë riprodhimin e rezultateve çdo herë, shtoi ai.
Pilly tha se për shkak se goditjet nuk janë të specializuara, ata mund gjithashtu, në teori, të çojnë në efekte anësore. Por ai mendon, nëse kjo ndodh, efekti anësor thjesht mund të jetë gjumë me cilësi më të mirë.
Botuar fillimisht në Live Science.
