Dr. Zef Mulaj
Zhdukja e pyjeve, reduktimi i biodiversitetit, shkatërrimet, kontaminimi i tokës, i atmosferë dhe oqeaneve me substanca toksike: këto janë të gjitha elementet e një krize që kërcënon ekuilibrin e planetit tonë. Kjo krizë është kryesisht përgjegjësi e njeriut. Këto prodhohen nga aktivitetet ekonomike që duhet të japin përgjigje për nevojat njerëzore, por në vend të kësaj, këto janë bërë për shkak të kërkeses së tregut, me një kërcënim ndaj ekuilibrit ekologjik dhe jetës së brezave të ardhshëm. Kjo krizë është e ndërthurur me pabarazitë ndërmjet Veriut dhe Jugut të planetit, në mes të pasurve dhe të varfërve brenda çdo shoqërie. Ne kemi një përgjegjësi kolektive për të mbrojtur tokën, duke përdorur burimet në mënyrë të drejtë dhe të qëndrueshme në dispozicion të njerzimit.
Njeriu, gjithmonë, në të gjitha aktivitetet e tij, ndërvepron me mjedisin duke modifikuar atë. Mutacioni i mjedisit në kohët historike mund të jetë një margjinale në “sistemin” e Tokës. Po shohim se me rritjen masive të popullsisë në dekadat e fundit (në të cilin ka pasur një dyfishim në rreth 40 vjetet e fundit të popullsisë e cila tani arrin në 6 miliardë njerëz), vjen industrializimi, i cili përfshin një shfrytëzim më të madh të burimeve mjedisore, dhe rrjedhimisht të ndotjes në rritje. Kështusoj pason shkatërrimi i mjedisit që është bërë në proporcione globale dhe aq alarmuese për të bindur qeveritë, veçanërisht nga vendet e zhvilluara, për të kërkuar strategji për të korrigjuar këtë fenomen.
Një nga këto është quajtur zhvillimi i qëndrueshëm. Dhe ‘vetëm për dhjetë vjet që ne të flasin për zhvillimin në këto terma, të cilat pasqyrojnë rritjen e vëmendjes, si për problemin e pabarazive të thellë në përdorimin e burimeve në nivel global (ndërsa në vendet e pasura ndotin mjedisin për të prodhuar mallrave të konsumit pjesërisht e tepërt, në vendet e varfra, shkatërrimi mjedisor ndodh ose për arsye të mbijetesës që lidhen me urinë, ose për arsye ekonomike që lidhen me varësinë në vendet e pasura), të dyja të problemit të kufijve të rritjes për një tokë të bëhet papritmas shumë të vogla për një popullatë shumë të madhe.
Një botë e mbeturinave. Ideja themelore e çdo biznesi është për të transformuar burimet natyrore në mallra. Por, sapo e konsumuar, mallrat mbeten vetëm pjesërisht në ciklin e burimeve të përpunimit. Vetëm disa nga komponentët e tyre mund të ripërdoren. Procesi i transformimit prodhon mbeturina, duke ulur cilësinë e burimeve të përfshira dhe duke e bërë ripërdorimi i tyre i vështirë.
Raporti 1998 i Programit për Zhvillim të Kombeve të Bashkuara (UNDP) është përkushtuar krejtësisht për konsum të pabarabartë dhe jep alarmin në lidhje me nevojën për “modelet e konsumit, duke këmbyer për nesër të sotmen e zhvillimit njerëzor.” Në pjesën e dedikuar për prodhimin e mbetjeve, ne gjejmë se edhe në këtë fushë, vendet e pasura, të industrializuara, dhe vendet e jugut do të prodhojnë sasi më të mëdha, ndërsa të varfërit e gjithë botës paguajë pasojat e këtyre mbeturinave të pakuptimtë të burimeve.
“Ndotja dhe mbeturinat e tejkalojnë kapacitetin e planetit për të absorbuar dhe të transformuar ” (UNDP-1998). Pra, të prodhojnë sa më pak mbeturina, gjë që është bërë një nevojë urgjente. Por ne mund ta ndryshojmë këtë gjendje. Që të jetë e mundur për të vepruar, së pari duke miratuar një sërë masash të praktikuara në shtëpi çdo ditë, duke ndryshuar disa nga zakonet tona, në mënyrë që dukshmërisht të reduktohen mbeturinat në depot industriale: të blihen produktet një paketim më të vogël, të zgjidhen produktet që kanë paketimin. Ne duhet të përpiqemi që të realizojmë zvogëlimin e sasisë së produkteve të mbeturinave për ripërdorimin dhe riparimin e mallrave. Faktikisht, ekziston nevoja që kjo të bëhet e zakonshme, që tashmë të mos anashkalojmë kulturën e konsumit dominant.
Është gjithashtu thelbësore për të promovuar rishqyrtimin e mënyrave të prodhimit të mallrave që përdorim, duke adoptuar teknologjitë që konsumojnë më pak energji, të përdorim sa më pak burime, duke ndikuar që pastaj të përqëndrohemi në të ashtuquajturën “kosto globale mjedisore”. Një problem kyç politik, ende pak i zhvilluar në vendet e ndryshme, si grumbullimi, hap vendimtar për riciklimin e materialeve. Për fat të keq, 90% e mbeturinave ende hidhen në tokë, dhe vetëm 6% e totalit, rreth 1.5 milion ton plastike, qelqi, alumini, etj, është subjekt i veçantë grumbullimi. Duke u përdorur, pra, për të mbledhur mbeturinat tona në mënyra të ndryshme, në mënyrë që ata të mund të riciklohen, kjo do të mundësojë kursime të konsiderueshme të energjisë dhe burimeve. Secili prej nesh, në këtë mënyrë, do të japë një kontribut të madh në mbrojtjen e mjedisit.
Në koncepin global. Zhvillimi i qëndrueshëm është, megjithatë, në kuptimin e plotë të konceptit të një strategjie që është e artikuluar në nivele të ndryshme. Kjo mund të përkufizohet si një formë e zhvillimit jo vetëm ekonomik, por edhe social, në të cilin rritja ekonomike do të mbahet brenda kufijve të ekosistemeve. Pasojnë mundësitë ekologjike dhe aftësia e tyre për të përmbushur nevojat e brezave të ardhshëm.
Në fakt, të gjitha qenieve njerëzore, përtej strukturës së tyre sociale, politike dhe ekonomike, iu duhen materiale natyrore, biologjike, për të përmbushur nevojat e tyre që lidhen me ushqimin, strehim, energji, ilaçe, dhe në përgjithësi, për të arritur një nivel të mirë të cilësisë së jetës. Që nga zhvillimi ekonomik varet nga trungu i burimeve natyrore të vendit, duke ruajtur riprodhueshmërinë që është çelësi për progres dhe qëndrueshmëri.
Kjo riprodhueshmëri është ruajtur vetëm nga një përdorim racional të burimeve që merr parasysh mënyrat e funksionimit të ekosistemeve në përgjithësi dhe kapacitetit të mirëmbajtjes së ambientit. Zhvillimi i qëndrueshëm kërkon një ndihmë për ata që janë shumë të varfër, sepse të varfërit kanë alternativën e vetme që të shkatërrojë mjedisin, dhe mbi të gjitha ajo kërkon kritere ekonomike të ndryshme nga ato tradicionale, sepse ajo është e nevojshme për të marrë parasysh kostot mjedisore me qëllim për të mos krijuar një formë formale të zhvillimit duke shkatërruar cilësinë e ambientit. Pse? Sepse kjo redukton produktivitetin në afat të gjatë, prandaj, ndër parametrat që do të përdoren për të vlerësuar zhvillimin, duhet të kemi parasysh: kontrollin e shëndetit, disponueshmërinë e ushqimit, cilësinë e ujit, një strehë për të gjithë, përdorimi i teknologjive të përputhshme.
Zhvillimi i qëndrueshëm nuk është vetëm mbrojtja e mjedisit, por gjithashtu një koncept i ri i rritjes ekonomike, për të siguruar drejtësi dhe mundësi për të gjithë, e jo vetëm për disa të privilegjuar, pa shkatërrimin e burimeve natyrore të planetit dhe kapacitetin e tij. Është një proces në të cilin fusha të ndryshme të politikave të tilla si ato ekonomike, të tregtisë, energjisë, bujqësisë, industrisë etj., janë bërë në mënyrë që të krijohet një zhvillim që është ekonomikisht, shoqërisht dhe ekologjikisht i aftë për një zhvillim të qëndrueshëm, që kjo të jetë ekonomi, sociale dhe ekologjike.
