Mr. sc. Nue Oroshi
Pikërishtë sot me 23 Janar 2015 nga Shkodra mora lajminë se ka ndërruarë jetë djali i katërt i Kapidan Gjon Marka Gjonit, Kapidan Dedë Gjon Marku. Kapidan Dedë Gjon Marku një jetë të tërë i bëri ballë tmerrit dhe diktaturës komuniste. Klyshtë e rusisë dhe të serbisë Enver Hoxha, Mehmet Shehu dhe shum tradhtarë tjerë të kombit shqiptarë nuk arritën ta bëjnë për vete pinjollin e katërt të derës së kapidanëve të Mirditës Kapidan Dedë Gjon Marku. Madje gjithmonë më sillej në mendje një dialog i Kapidan Dedë Gjon Markut, me një mirditor të kuq, që pasiqë kishte filluar diktatura komuniste, t’i haji bijtë e vet edhe ky Mirditor kishte përfunduar në burg.
Dhe kur u takua me Kapidan Dedën, ai i tha. “Dedë qenke zbardhurë i tëri”. E Kapidani ju përgjigj, “U zbardha. se s’mujta me u skuqë”.
Kapidan Dedë Gjon Markun për her të parë e takova në Shkodër, në Sesioninë e tretë Shkencorë që e mbajtëm në Shkodër ne vitin 2005. Ishte një burr i qetë i menqur, edhepse kishte kaluarë një jetë të tër na kalvarin komunistë, aji e ruante kthjellësin e mendjesë. Aty e shohë se edhe i ndjeri atdhetari Mentor Quku, kishte një respektë të veqantë për kapidan Dedën, i cili në një prononcim për kontributin e Derës së Gjomarkajve studiuesi Mentor Quku do të thotë këto fjalë “emri i derës se Kapidanit te Mirdites esht nje emer i madh i cili për fat të keq në Historin e Shqiperis, gjatë periudhës se diktatures komuniste ka qen i përbaltosur i fshim nga historia i ngarkuar me epitete negative, un mendoji se historiografia shqiptare ka një obligim që me ndriquar kontributin kombëtar të kësaji familje, me dokumente me fakte dhe me argumente. Kapidan Deda mori pjesë në sesionin shkencorë që e mbajtëm në vitin 2005 në Shkodër, dhe porosiste që të shkruhet vetëm e verteta. Vetëm ato ngjarje që kanë ndodhur pa i zmadhuar, por edhe pa i humbur dhe fshehur të vërteten historike.
Më pasë në vitin 2012 së bashku me TV e Prizrenit, e realizuamë filmin dokumentar me titull Kapidanët e Mirditës një histori lavdie e persekutimi, që ësht filmi dokumentar i parë për Kontributinë Kombëtare të Familjes së Kapidanëve te Mirditës. Shtylla kryesore ne kët Dokumentar ishte pikërishtë Kapidan Ded Gjon Marku, si dhe e motra e ndjera Bardha Gjomarku heroin e papërkulur, qe stoikisht ju beri balle diktaturës komuniste.
Aji përveqë të tjerash na tha: Kur Kapidan Marku dhe Lleshi kanë filluarë qëndresen antikomuniste me armë un si ma i riu që isha kam mbetur me familje, pasiq isha student. Në Shkodër kan hy forcat partizane me 26 Nentor 1944, tri ditë mbasë jamë burgosur, ndersa un jam liruar ne marsin e vitit 1990, mbasë 46 vjetësh. Gjat kësaji periudhe 16 vjet i kam ba burg të rand, 30 vjet i kam ba internim por edhe internimi ka qen një burg i vërtet.
Studiuesja Fatbardha Mulleti Saraqi ka bër një studimë, të veqant për Kapidan Dedë Gjon Markun. Ajo në shkriminë e saj Kapidanë Ded Gjon Marku një jetë nën stuhinë Komuniste, do ti përshkruanë disa momente të jetës së Kapidan Dedës në këtë mënyrë:
Kur e liruan nga burgu nuk arriti të takohej me familjen sepse e riarrestuan. Është mbajtur për tre vjet i izoluar nga sigurimi i shtetit në Tiranë.
Në jetën e tij periudha më e vështirë ka qenë hetuesia, ja si e tregon Kapidan Dedë Gjonmarkaj:- “Piketonin njerëzit që do të dënoheshin. Gjendeshin denoncuesit, këto mund të ishin nga kasta e kuqe ose dhe njerëz të thjeshtë apo dhe nga shtresa e të përndjekurve politik. Kjo zbatohej nga hetuesit.
Këtu përdoreshin lloje të ndryshme të torturës duke filluar nga ato psikologjike e deri tek torturat trupore që ishin të shumëllojshme.
Kur i burgosuri arrinte të dilte në gjyq, aty mbaronin torturat e hetuesisë, dënimi ishte faza tjetër e vuajtjes. Mandej vazhdonte jeta prej skllavi në burgjet e diktaturës komuniste, skllevërit shqiptarë që ishin cilësuar të “deklasuar”, armiq, fëmijë armiqsh, shfrytëzues”. Nga viti 1950 – 53 i bënin presion që t’i shkruante letër babait (që ishte jashtë atdheut), donin ta bënin vegël të sigurimit, për ta dërguar me aktivitet, për diversion në radhët e diasporës (në Amerikë).
Tre vjet nën tortura, pa ushqim, pa u la, ka qenë gati duke vdekur, iu fry trupi dhe u bë me anemi të theksuar. Me gjithë torturat që i bënë, ai qëndroi i fortë dhe nuk pranoi të bëhej bashkëpunëtor domethënë vegël e sigurimit të shtetit komunist.
Kur e panë që anemia kishte përparuar, atëherë e vunë në ushqim, mandej e nxorën në gjyq dhe e dënuan për herën e dytë, shtatë vjet heqje lirie, gjoja për tentativë arratisjeje!! Gjatë kësaj periudhe nëna e motrat që ishin të internuara, nuk e dinin ku ishte djali i tyre. Kapidan Deda tregon: – “Ka qenë periudha më e tmerrshme e jetës teme. Mbasi më dënuan për herë të dytë, shtatë vjet, më dërguan në burgun e Gjirokastrës. Atëherë më lejuan me i shkrue letër familjes, për me i tregue se ku ndodhem… Ato nuk dijshin se ku jam…”
Ka provuar burgun e Vlorës, Shkodrës, Tiranës, Gjirokastrës dhe Burrelit. Ka punue në të gjitha kampet e shfarosjes, ku të burgosurit shfrytëzoheshin si skllevër, si në kampin e Zadrimës, në punimin e digës në Baçel e Naraç.
Mbas rënjes së Komunizmit rinis jeta e këputur e Kapidan Dedes, i cili duhet të permbush edhe një mision tjetër të rrëfeji për të gjitha ato përjetime nëpër burgjet, dhe kampet e përqëndrimit komunst burgje të cilatë ju ngjanin atyre te mesjetës me emrin paluri, pasiqë ishin burgje të ndërtuara me një qëllim të veqant që shumica e të burgosurve të vdesinë aty. Kapidan Deda na thotë se pasiqë, kemi dalë nga burgu elementi i djatht, ishte i shkatrrume. Shoket me te mir ishin pushkatuar kam ra 22 vjeq kam dal gati 70 vjeq. Mbas pes vjetesh burg tre vite kam qen i izoluem. Kur kam dal preji izolimit kur e kam par veten ne pasqyr jam tmerruar kur e kam par veten. Pshtum kot.
Dy gjana i kemi pa nëper burgje dhe kampe të përqendrimit se sa posht bjen karakteri i njeriut dhe se sa lart ngritet karakteri i njeriut. Un kam pa nje qen që kishte kap një zorrë te qejve që i prenin, ku në një anë e ka kap zorrën qeni ndërsa ne anën tjeter i burgosuri, se kush ta merr i pari zorrën e lopës me hanger. Por kam par edhe akte heroizmit, ku qindra vet duke shkuar per tu pushkatuar kanë brohoritur Rrnoft Shqipëria, Posht Komunizmi, Posht Komunizmi.
Me la përshtypje të jashtzakonshme se si e plasonë lajmin njëri ndër historianët më të mirë që ka sodë Shqipëria prof.dr.Romeo Gurakuqi, pinjolli i Gurakuqve të mëdhenjë, ne mesë tjerash do ti thotë edhe këto fjalë“ Sot vdiq Kapidani Deda i Gjoni të Markagjonit, përfaqesuesi i brezit të vjetër të Familjes Princore të Mirdites. Shqipëria zyrtare ka 70 vite që ose i ka shkatërruar familjarisht përmes burgosjeve, internimeve dhe dezinformimit publik, e propagandës denigruese për trathtira qe ato nuk ia kanë bere kurre Shqipëris, ose i kane harruar. Akuzues ishin shitësit e Shqipëris e Kosoves tek Serbia e Rankoviqit dhe Titos, tek Stalini dhe Mao Ce Duni“.
Deri më tani ësht e vetmja Shoqata e Intelektualëve mbarë Shqiptarë Trojete e Arbrit, e cila në 12 sesionet e mbajtura deri më tani në shtatë akademit dhe në botiminë e 11 veprave enciklopedike me fakte shkencore ka botuarë dhjetra punime për kontributin kombtarë, të Familjes Princërore të Kapidanëve të Mirditës, ku në mesinë e punimeve të botuara ësht edhe punimi për Kapidan Ded Gjon Marku. Konkretishtë më së shumti rrethë Aktivitetitë kombtarë të kësaji familje kanë botuarë punimetë e tyre studiuesi Tomë Mrijaj, i cili ishte njëri ndër bashkpuntorët më të afërt të legjendës së kombit shqiptarë Kapidan Ndue Gjon Marku, studiuesja Fatbardha Mulleti Saraqi, e cila si një bletë puntore mblodhi dëshmitë e përjetimeve të familjesë së Kapidan Gjon Marka Gjonit, disa punime i bëri edhe studiuesi Idriz Lamaj, si dhe autori i këtyre rreshtave Nue Oroshi.
Pa harruarë studimet e profesorëve të nderuarë Ernest Koliqi, e Zef Valentini, si dhe studimet e Tahir Kolgjini, të botuarë në revistatë Shejzatë dhe në lajmëtarin e të Mërguemit që ishte organ i Bllokut Kombtar Independent. Studiuesja Fatbardha Mulleti Saraqi do ta jap edhe bilancin tragjik te kësaji familje atdhetare ku do të shkruanë „Dy djemtë e familjes Mark e Sandër (Llesh) Gjon Markagjoni të vrarë në vitin 1946 – 47 në moshën 33 dhe 27 vjeçare. 40 (dyzet) vjetë burg, 254 (dyqind e pesëdhjetë e katër) vjet internime dhe tre nana të shtrenjta vdiqën në internim. Iu shtetëzuan pronat, konfiskim i çdo gjëje, rrafshim i kullave të familjes në Orosh – Mirditë, atje mbetën vetëm gurët.
Për afro 50 vjet vazhdoi tortura, burgjet, internimet dhe denigrimi i familjes me anë të radios, librit, artit skenik, filmit, televizorit… deri në pafundësi, shpifje, arti i gënjeshtrës në stadin më të lartë.
Kët shkrim të shkurtër kushtuarë Kapidan Ded Gjon Markut do ta perfundoji pikërishtë me fjalët e ti që mi tha gjatë intervistës që bëra me ta në vitin 2012, ku ndër të tjera tha“ Te gjith ata që i kanë shpetuar periudhës Komuniste pa u njollosë ta dini se janë njërëzit ma të mir të Shqipëris. Ata jo vetëm që ishin njerëzit më të mirë të Shqipëris por edhe ishin dhe mbetën udhërrefyesit Kryesorë të një Shqipërie Evropiane, ku për kët Shqipëri Evropiane dhe Etnike, Familja e Kapidanit të Mirditës kishte sakrifikuarë më së shumti ndërsa Kapidan Ded Gjon Marku kishte bër 46 vjetë burgje dhe internim.
Historia e Shqipëris nukë mundë të shkruhet pa kontributin kombtarë dhe atdhetarë për pesë shekuji me radhë të derës së kapidanëve të Mirditës, pjesë e kësaji historië tani ësht edhe Kapidan Ded Gjon Marku.Heroi i kombit shqiptarë që për 46 vjetë të plota sfidoji diktaturën komuniste duke i qëndruarë me besnikëri atdhetarizmitë shqiptarë dhe duke mbetur trashëgimtarë i denjë i derës së Kapidanëve të Mirditës.
