Juan Rulfo
(Fragment, përktheu nga frëngjishtja Urim Nerguti)
« Thuaju atyre të mos më vrasin, Justino ! Shko, shko thuaju. Për mëshirë. Thuaju kështu, po. Që të më kursejnë për mëshirë.
– Nuk mundem. Është një serxhent aty që nuk do të dëgjojë të flitet për ty.
– Po ti bëj si të mundesh që të të dëgjojë. Ti je i shkathtë për këto gjëra, thuaji që edhe kështu kam pasur shumë frikë ! Thuaji që të më kursejë thjesht për mëshirë.
– Nuk bëhet më fjalë për të të futur frikën. Më duket se ata do të të vrasin, njëherë e mirë. Dhe unë nuk dua të kthehem atje.
– Shko, edhe njëherë. Qoftë dhe njëherë, shko shih ç’mund të bësh.
– Jo, nuk kam qejf të shkoj. Kanë filluar të thonë se jam djali yt. Dhe po të shkoj t’i shoh si shpesh, ata do ta marrin vesh më në fund kush jam dhe do të më pushkatojnë dhe mua. Më mirë t’i lëmë gjërat kështu siç janë.
– Shko, Justino. Thuaju atyre të kenë pak mëshirë për mua. Kaq thuaju.
Justino i ka shtrënguar dhëmbët dhe pastaj ka tundur kokën duke thënë : « Jo. »
Dhe ai e ka tundur kokën ende një copë herë.
« Thuaji serxhentit të të lejojë të takosh kolonelin. Dhe thuaji kolonelit se jam plak tani. Nuk vlej kushedi çfarë. E çfarë do të fitojë ai, po të më vrasë ? Kurrgjë. Por ai duhet ta ketë një shpirt, djalli e mori ! Thuaji që të më kursejë thjesht për të shpëtuar shpirtin e vet. »
Justino është ngritur nga grumbulli i gurëve ku ishte ulur dhe është drejtuar nga dera e rrethimit. Pastaj është kthyer dhe ka thënë :
« Mirë, po shkoj. Por nëse për dreq do të më pushkatojnë dhe mua bashkë me ty, e kush do të kujdeset për gruan dhe fëmijët e mi ?
– Perëndia, Justino. Ajo do të kujdeset për ta. Kurse ti, shko më mirë atje dhe shiko ç’mund të bësh për mua. Kjo është më e ngutshme tani.
E kishin sjellë aty në të zbardhur të ditës. Dhe tani, ishte mëngjes dhe ai ishte ende aty, i lidhur pas një shtylle, duke pritur. Nuk mund të rrinte një minutë i qetë. Ishte munduar madje të flinte ca për t’u qetësuar, por gjumi e kishte lënë. Edhe uria gjithashtu. Nuk dëshironte më asgjë. Thjesht të jetonte. Tani që e dinte mirë se do ta vrisnin, atij i kishte ardhur një dëshirë e çuditshme për të jetuar, siç dikujt që sapo është ringjallur.
E kush do të kishte mundur të thotë se kjo çështje aq e vjetër, aq e pështirë, që ai e mendonte tashmë të varrosur, do të rishfaqej përsëri. Kjo çështje për të cilën ai është dashur të vrasë don Lupen. Jo për shkak të kësaj apo asaj, siç kanë dashur të trillojnë banorët e Alimas, por sepse ai kishte arsyet e veta. Atij i kujtohej gjithçka :
Don Lupe Terreros, pronar i Puerta de Piedra, dhe, për të qenë pak më të saktë, kumbar i njërit prej fëmijëve të tij. Që ai, Juvencio Nava, është dashur ta vrasë pikërisht për shkak të kësaj ; sepse don Lupe ishte pronar i Puerta de Piedra dhe gjithashtu kumbar i fëmijës së tij, dhe se ai ia kishte ndaluar livadhin për bagëtitë.
Në fillim, s’kishte thënë gjë, thjesht për miqësi. Por pastaj, kur kishte pllakosur thatësira, kur kishte parë se bagëtitë e tij të sfilitura nga uria ngordhnin njëra pas tjetrës dhe se don Lupe vazhdonte t’ia ndalonte barin e livadhit të tij, atëherë, ai e kishte prishur gardhin dhe e kishte përcjellë tufën e bagëtive të dobësuara deri në kullotë ku ato ishin mbushur dëng. E kjo, nuk i kishte pëlqyer atij, don Lupes, dhe ai e kishte ndrequr gardhin që Juvencio Nava të shkonte ta prishte përsëri. Aq sa gardhi ndreqej ditën dhe prishej natën, dhe, gjatë kësaj kohe, bagëtia ishte aty, gjithnjë e qepur pas gardhit, në pritje ; bagëtia e tij, që më përpara i duhej të mjaftohej me erën e barit por pa mundur ta shijojë.
Don Lupe dhe ai grindeshin dhe grindeshin pa u marrë vesh.
Deri ditën kur don Lupe i ka thënë :
« Dëgjo, Juvencio, kafsha e parë që do të hyjë në livadh, do ta vras. »
Dhe ku, ai i është përgjigjur :
« Dëgjoni, don Lupe, nuk është faji im nëse kafshët shkojnë aty ku shohin më mirë. Ato nuk e njohin të keqen. Kështu që, do ta shohim, po qe se m’i vrisni. »
« Dhe ai më ka vrarë një mëzat.
« Kjo ka ndodhur para tridhjetë e pesë vjetësh, në mars, pasiqë në prill vrapoja tashmë në mal për t’i shpëtuar drejtësisë. Dhjetë lopët që ia kam dhënë gjyqtarit, nuk më kanë bërë punë, as hipoteka mbi shtëpinë time, gjoja që ai të më nxjerrë nga burgu. Dhe pastaj, ata kanë ndarë mes tyre dhe atë pak gjë që më kishte mbetur, gjoja për të mos më ndjekur, e nga krahu tjetër më ndiqnin këmba-këmbës. Kjo është arsyeja që kam ardhur të jetoj me tim bir mbi këtë copë tokë që e zotëroja në Palo de Venado, siç i thonë. Ndërkohë im bir është rritur, është martuar me nusen e vet, Ignacia, dhe kanë bërë tetë fëmijë. Me një fjalë, kjo çështje është fort e vjetër, dhe, veç për këtë punë, ajo do të duhej të ishte harruar tani. Por ja që nuk e kanë harruar.
« Asokohe, thosha me vete se, me pesëqind pesos, gjithçka mund të ndreqej. I ndjeri don Lupe ishte vetëm, nuk kishte tjetër veç gruan dhe dy fëmijë të vegjël, që ecnin ende këmbadoras. Pastaj vejusha nuk e ka çuar gjatë dhe ka vdekur, nga mërzia, thonë. Dhe të vegjëlit i kanë marrë dhe i kanë çuar diku larg prej këtu, tek ca të afërm. Kështu që, nga ana e tyre, asgjë për t’u frikësuar.
« Por njerëzit kanë nxjerrë shkas që isha ende i paditur dhe madje në arrati, thjesht për të më futur frikën dhe vazhduar të më rrjepin. Sa herë që dikush futej në fshat, vinin të më lajmëronin : “Ka ca të huaj këtu rrotull, Juvencio.”
« Atëherë, ngjitesha në mal, shkoja të humbisja nëpër shkurre dhe t’i kaloja ditët duke ngrënë lëpjeta. Madje nganjëherë duhej të ikja në mes të natës, a thua se m’i kishin lëshuar qentë nga prapa. Tërë jetën time, kështu ka qenë. Jo një vit a dy, jo. Tërë jetën. » […]
(fragmenti publikuar më 6 Tetor 2009 në klosi.org)
