Përsëri për Intelektualin Dështak

Bledar Prifti, (Gazeta “Shekulli”, 23.04.2010)

A është shoqëria Shqiptare përgjegjëse për gjendjen në të cilën ajo është katandisur prej vitesh, apo mund t’i dedikojmë këtë gjendje paaftësisë së klasës së saj intelektuale? A ka, apo ka pasur, shoqëria Shqiptare një klasë të vërtetë intelektuale që t’i shërbejë interesave të kësaj shoqërie?

Nuk është e lehtë t’i japësh përgjigje kësaj pyetjeje, sepse përgjithësimi gjithmonë mbart me vete rrezikun që një rast i vetëm mund të hedh poshtë çdo pretendim. Ndaj, ky shkrim do të bazohet në një argument probabilistik, ku shanset për të mbrojtur një argument janë më të larta. Me pak fjalë, përgjigjja nuk inkludon çdo intelektual, por një numër të konsiderueshëm intelektualësh që dominojnë aferat e shoqërisë.

Dikush mund të tregojë një intelektualë të vërtetë, por unë mund të tregojë një mori intelektualësh fals, të cilët, fatkeqësisht, kondicionojnë dhe dominojnë aferat shoqërore, ekonomike dhe politike të shoqërisë. Besoj se intelektualët e vërtetë nuk ekzistojnë ose janë “specie” në zhdukje e sipër; ata ose janë të izoluar në aktivitetin e tyre, ose në rastin më të keq, janë asgjësuar nga regjimet dhe pushtetet.

Nuk flas këtu për intelektualë që flasin, lexojnë, dhe shkruajnë për të justifikuar të qenit intelektual, por për ata intelektualë që kanë ndikim direkt në aferat sociale dhe politike të vendit.

Dikush mund të argumentojë dhe pretendojë se intelektualët nuk janë gjë tjetër, por veç pjella të shoqërisë sonë dhe ndaj problemin duhet ta shohim tek shoqëria dhe jo tek klasa intelektuale. Këtu futet edhe argumenti që gjendja politike e një shoqërie, apo sistemi saj politik, pasqyron shpërndarjen autoritative të vlerave të një shoqërie.

Dhe kjo mund të jetë arsyeja primare se përse në shoqëri të ndryshme në mund të gjejmë sisteme të ndryshme politike. P.sh., kjo tregon se përse politika në vendet e Europës Lindore ka tendenca për të qenë komuniste dhe totalitariste, kurse ajo në vendet e Europës Perëndimore ka tendenca demokratike dhe gjithëpërfshirëse, apo përse është e vështirë të promovosh demokraci në Lindjen e Mesme dhe Amerikën Latine në një kohë kur ajo është shumë e thjeshtë të promovohet në Amerikë dhe Kanada.

Ndaj, mund të themi se kur një shoqërie i mungon potenciali për të prodhuar një klasë të mirëfilltë intelektualësh dhe drejtuesish, atëherë kjo shoqëri është e destinuar të jetë në gjendje të përhershme anomalie, krize, çekuilibrimi, dhe regresi social dhe politik.

Dikush tjetër mund të argumentoj dhe pretendoj se klasa intelektuale është truri i një shoqërie që bën të mundur drejtimin, mobilizimin, dhe evoluimin e një shoqërie, dhe ndaj kjo klasë është përgjegjëse për gjendjen në të cilën ndodhet shoqëria. Sa më i mprehtë, i shëndetshëm, dhe funksional të jetë ky tru aq edhe më e konsoliduar, e fuqishme, dhe e përparuar është ajo shoqëri të cilës ai tru i përket.

Ky argument bazohet në pretendimin që klasa intelektuale gëzon kredibilitet dhe posedon potencialin për të manipuluar dhe drejtuar shoqërinë. Këtë argument e gjejmë të mishëruar edhe tek teoria e “ligjit të hekurt të oligarkisë”, e cila thekson se nevoja teknike për lidership, aftësia e liderëve për tu organizuar dhe konsoliduar interesat e tyre, adhurimi që populli ka për këta liderë, ngurtësia, pasiviteti, dhe paaftësia e masave për tu organizuar, gjithmonë do të bëjnë të mundur që të gjitha format e organizimit, qofshin demokratike apo autokratike, të shndërrohen në oligarki.

Kjo oligarki nuk është gjë tjetër, por pjesa më dominuese e klasës intelektuale, apo e quajtur ndryshe “inteligjencia” apo klasa politike.

Ndaj, përsëri mund të shprehemi se kur një shoqërie i mungon një klasë e mirëfilltë intelektualësh, atëherë ajo shoqëri është e destinuar të jetë në gjendje të përhershme anomalie, krize, çekuilibrimi, dhe regresi social dhe politik.

Kjo gjendje kurrsesi nuk do të thotë mungesë oligarkie, “inteligjencie”, apo klase politike; ajo do të thotë (mos)përfaqësim të interesave të një shoqërie, dhe udhëheqje të kësaj të fundit, nga pseudo-intelektualë dhe një klasë politike antidemokratike.

Le të shkojmë pas në historinë e shtetit Shqiptarë dhe të shikojmë në mënyrë sipërfaqësore gjendjen dhe karakteristikat e elitës intelektuale.

Si fillim, dy dekadat që pasuan pavarësinë kombëtare tregojnë se vendi ynë nuk ka pasur një klasë të mirëfilltë dhe të konsoliduar intelektualësh, por një ndarje të tyre në dy apo më shumë kampe armiqësore dhe vendosje të tyre në shërbim të pushtetit të të gjitha sojeve dhe flamurësh.

Fatkeqësia më e madhe ka qenë se nga këto përplasje kanë dalë fitimtarë pseudo-intelektualët, autokratë dhe sharlatanë të tipit haxhiqamilist, të cilët shkatërruan dhe internuan intelektualët e vërtetë Shqiptarë.

Dekada tjetër që inkludon kohën e fillimit dhe të mbarimit të pushtimit fashist, na paraqet të njëjtën panoramë; përplasje dhe luftë të përgjakshme midis klasës intelektuale të vendit për të marrë dhe mbajtur pushtetin shumëngjyrësh. Dhe përsëri fitimtarë nuk ishin ata intelektualë me mëndje të ndritur dhe ide të dëlira, por ata pseudo-intelektualë sa finokë dhe sharlatanë aq edhe mizorë dhe diktatorial.

Në vazhdim, dekadat që do të pasonin çlirimin fashist të vendit do të na paraqisnin një panoramë edhe më të zymtë dhe të diabolizuar të intelektualit Shqiptarë. Përsëri kishte triumfuar ajo që Lenini e quante “inteligjencia”, ajo klasë intelektualësh e vendosur në shërbim të pushtetit diktatorial dhe që do të udhëhiqte proletariatin Shqiptarë “nga fitorja në fitore”.

Nuk mund të injorohet fakti se gjatë kësaj kohe, intelektualët e vërtet u eliminuan, internuan, apo u izoluan në mënyra hermetike. Inteligjencia, apo (pseudo)intelektuali Shqiptar, ishte në krye të partisë duke i dhënë jetë dita ditës, për më shumë se 45 vjet, sistemit të egër komunist. Asnjë sistem nuk mund të jetonte kaq gjatë pa mbështetjen e “inteligjencës” dhe pasivitetin (dhe mbështetjen) e mbarë shoqërisë.

Të vetmit antikomunist mund të quhen ata që patën kurajën të përballeshin më komunizmin. Të gjithë të tjerët, në veçanti intelektualët e atëhershëm, sot i detyrohen një apologji të madhe të gjithë të persekutuarve politik për ato duartrokitje (dhe mbështetje direkte apo indirekte) që i jepnin “partisë dhe shokut Enver”.

Dhe ja ku vijmë tek dy dekadat post-komuniste. Intelektuali Shqiptarë përsëri në ballë të shoqërisë për ta drejtuar atë “nga fitorja në fitore”. Por për kë të flas më parë, për intelektualët në politik, atë në administratë, apo atë në shoqëri, që në pjesë dominuese i përulen dhe i shërbejnë pushtetit si qëmoti?

Të flas për deputetët dhe kryetarët që nuk dinë të lexojnë e flasin por që dinë mirë të numërojnë paratë e korrupsionit, për ata drejtorë dhe shefa që punësojnë në këmbim të zarfit me para, për ata profesor-doktorë që marrin leket në zarf nga studentët dhe kopjojnë punët e të tjerëve, për ata doktorë që të shikojnë nga duart, për ata historianë me shumë histori, për ata mësues që nuk të mësojnë, për ata shefa dhe polica që më shumë thyejnë sesa zbatojnë ligjin, për ata studiues pa studime, apo për të gjithë ata intelektualë që dalin e krekosen nëpër ekranet e televizioneve dhe në jetën publike, por që nga ana tjetër gjithmonë gjen dikë që tregon me gisht se i ka blerë këta intelektualë duke u dhënë zarfin me paret e korrupsionit?

Por pjesa më impresionuese janë ata intelektualë që bëjnë analizën e politikës Shqiptare. Arsyeja që i ndaj analistët politik nga të tjerët, nuk është se janë më të mirë apo më të këqij nga intelektualët e tjerë, por, sepse ata janë një konglomerat intelektualësh të të gjitha fushave të jetës që kanë influencë direkte mbi politikën Shqiptare.

Analisti politik mund të jetë si inxhinier ashtu edhe gazetarë ose si biznesmen ashtu edhe politologë. Në fund, të gjithë do të jenë duke dhënë “leksione” politike mbi demokracinë dhe mirëqeverisjen.

Por, duhet pasur parasysh se edhe të qenit politologë apo njohës i politikës nuk e bën dikë domosdoshmërisht një analist të vërtet politik. Në media kemi parë politologë dhe pedagogë të shkencave politike (madje edhe drejtues të institucioneve të arsimit) të cilët, në kohezion, bëjnë analiza politike absurde, duke injoruar problemet reale edhe principet më bazë të demokracisë dhe shtetit ligjor.

Për sa i përket situatës aktuale të politikës, shumë nga këta politologë dhe analistë nuk shqetësohen për vjedhjen dhe manipulimin e votës së lirë dhe drejtimin autoritar të pushtetit nga ana e Sali Berishës, por fillojnë ligjërojnë për mënyrën e drejtimit të opozitës nga Edi Rama. Këta analistë dhe politologë nuk shikojnë nga drejtësia dhe demokracia, por nga hakmarrja dhe autokracia.

Këta analistë nuk shqetësohen për bërjen e transparencës së zgjedhjeve dhe fenomenin “Ruzhdije” të demokracisë Shqiptare, por si gratë e liga shkojnë nga një televizion në tjetrin dhe nga një gazetë në tjetrën për të rrëfyer fjalët e filxhanit të kafesë apo profecitë e tyre Nostradamusiane në lidhje me hipotezat se si do të sillej Rama nesër si kryeministër.

Po këta politologë e analistë nuk flasin për zgjidhjen e krizës ekonomike dhe politike të Shqiptarëve, por merren me hallet e hamenduara partiake dhe familjare të Ramës.

Dhe përfundimi është krijimi dhe gjenerimi i një shteti diktatorial dhe autoritar, ku shtetit uzurpohet nga pushteti që se ka për gjë të shesë sovranitetin dhe ujërat territoriale kombëtare për interesa të pushtetit, ku popullit i tjetërsohet vullneti, i mohohet transparenca e vullnetit të tij, i vidhet buka, i vidhet toka, i prishet shtëpia, i merret jeta dhe katandia, ku njerëzia mërmërit dhe nuk guxon të shajë mbretin Berishë nga frika e ndëshkimit, ku opozita dhe mbështetësit e saj persekutohen dhe u mohohet e drejta kushtetuese e transparencës, ku opozita “de facto” privohet e drejta për të folur në parlament, ku përfaqësuesit të popullit i mbyllet goja si në kohën e komunizmit, ku të marrësh një punë në administratë duhet të jesh anëtar i partisë Berishiste, ku teknokrati nuk i betohet shtetit, por Berishës, ku të hapësh biznes duhet të jesh i lidhur dhe t’i shërbesh familjes së pushtetit, ku të rinjtë dhe të rejat të dalë nga bankat e shkollës nuk mund të fillojnë një karrierë po nuk u anëtarësuan në familjen neofashiste ata ose familjarët e tyre, dhe ku e ardhmja nuk premton asgjë tjetër, por veç një të shkuar të zezë.

Dhe brenda kësaj vorbulle të frikshme gjenden të përfshirë mijëra e mijëra (pseudo)intelektualë. Aty janë politikanët, deputetët, drejtorët, shefat, analistët, politologët, media, biznesmenët, administratorët, zyrtarët, teknokratët, doktorët, shkencëtarët, studiuesit, oficerët, mësuesit, bile edhe historianët. Gjenden aty për të vazhduar ritualet e tyre në shërbim të pushtetit (jo shtetit) ashtu si qëmoti.

Ashtu si brezat e tyre paraardhës, këta intelektualë kontribuojnë në mbajtjen e kësaj shoqërie në krizë dhe regres social dhe politik të vazhdueshëm. Kjo krizë dhe ky regres social, ekonomik dhe politik vërteton dështimin e radhës së intelektualit shqiptar për të mbrojtur dhe t’i shërbyer interesave të shoqërisë shqiptare.