Agim Toro, 23.12.2009
Disa mendime rreth projektligjit “Për disa ndryshime në Ligjin Nr. 9235 dt.29.07.2004
Për kthimin dhe kompensimin e Pronës i ndryshuar”
Në kënd vështrimin tonë, projektligji paraqitur “Për disa ndryshime në ligjin nr. 9235 dt.29.07.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës” i ndryshuar” A.
Nuk është në një linjë me rekomandimet me rekomandimet e Raport-Progresin e Shqipërisë për vitin 2009 ku përcaktohet: “Si përfundim, ka pasur pak progres në konsolidimin e të drejtave të pronësisë, një prioritet kyç i Partneritetit Evropian.
Problemet që kanë të bëjnë me reformën e pronësisë kërkojnë një përqasje shumëplanëshe, si dhe themelimin e një kornize të përgjithshme ligjore dhe institucionale. Paqartësitë në lidhje me të drejtat e pronësisë vijojnë të pengojnë zhvillimin e një tregu funksional të tokës, si dhe i mbajnë investimet e huaja poshtë potencialit”.
B. Nuk është ai që kërkojnë pronarët për zgjidhjen e problemeve të tyre lidhur me kthimin dhe kompensimin e pronës.
C. Do të krijojë zvarritje dhe vështirësi të pakalueshme për procesin të kthimit dhe kompensimit të pronave, shoqëruar kjo me korrupsion.
D. Kjo situatë do t’i detyrojë pronarët të ndjekin rrugën gjyqësore në një kohë që është detyrim i Shtetit dhe administratës shtetërore për të kthyer dhe kompensuar pronat.
E. Nuk është në zbatim të rekomandimeve të përgjithshme të vendimeve të deritanishme të Gjykatës Evropiane të Lirive dhe të Drejtave Themelore të Njeriut, të cilat janë shprehur qartë për masat që duhet të merren.
Nisma ligjore për marrjen në rishqyrtim të gjithë vendimmarrjeve të deritanishme, si dhe ajo që, për ekzekutimin e një vendimi të shkuar duhet një vendim i ri, bën që i gjithë procesi të rifillojë nga fillimi.
Ne jemi të bindur se projektligji i paraqitur është qartazi një tentativë për të mbyllur dhe vënë kapak çështjes së pronës dhe pronarëve legjitimë dhe shpreh filozofinë e qeverisë për ta kaluar këtë proces në “kalendat greke”.
Suprimimi i zyrave rajonale
Historia e kthimit dhe kompensimit të pronave ka treguar se procesi fillimisht ka qenë i decentralizuar dhe lokalizuar. Duke qenë si i tillë, ai ishte më afër problemeve, i njihte më mirë ato dhe jepte zgjidhje më të shpejtë këtij problemi.
Fillimisht komisionet e kthimit të pronave kanë qenë në çdo bashki e qark, ishin vendimmarrës dhe drejtoria e përgjithshme ishte organ konsultativ pa të drejtë vendimmarrje dhe ankimimet kalonin në gjykata.
Gradualisht filloi tendenca e centralizimit të procesit, fillimisht në qendrat e qarqeve e tashti organi i AKKP kthehet në një strukturë super të centralizuar. Vendimmarrja tashti i përket vetëm një personi, ndërkohë që vendimmarrjet e mëparshme kanë qenë vendimmarrje të një organi kolegjial.
Ne jemi të bindur se është më e drejtë e më e saktë një vendimmarrje kolegjiale sa më afër pronës e problemit se sa kjo zgjidhje e propozuar. AKKP do të kthehet në një organ burokratik që do të operojë nëpërmjet shkresave dhe pa shkelur në vend problemet, si me pronarin ashtu edhe me pronën.
Gjithashtu, suprimi i zyrave rajonale do ta ngarkojë së tepërmi punën e agjencisë aq sa ajo nuk do të jetë në gjendje ta përballojë atë. AKKP do ta ketë të pamundur të mbledhë dokumentacionin e duhur si dhe të kontrollojë saktësinë e dokumentacionit, të bëjë vlerësimin dhe konfirmimin e vërtetësisë së tij të paraqitur nga subjektet e interesuara.
Sidomos për çështjet e ardhura nga rrethet periferike, veçanërisht nga ato rrethe, ku gjatë viti 1997 janë djegur dokumentacionet e pronësisë siç janë Vlora, Saranda, Gjirokastra, Korça, etj.
Eliminimi i agjencive rajonale bën që AKKP të jetë organi i vetëm administrativ për kthimin dhe kompensimin e pronës dhe për pasojë, kjo agjenci, humbet të drejtën e shqyrtimit dhe shfuqizimit të vendimeve të mëparshme, sipas parimit të së drejtës administrative që nuk lejon një organ, aq më tepër monokratik, të shfuqizojë vendimet e veta.
Ligjërisht, shfuqizimi apo revokimi i një akti administrativ bëhet nga një organ epror që në këtë rast nuk ekziston. Duhet të shtojmë se praktika e ndjekur deri më sot nga agjencia që nuk ka lejuar zyrat rajonale për të dhënë vendime, por, përkundrazi, këto vendime në fakt i ka dhënë vetëm agjencia është krejtësisht e paligjshme. Nëpërmjet projektit të paraqitur, paligjshmëria e derisotme fatkeqësisht kthehet në ligj.
Projekti parasheh që drejtori i përgjithshëm në të gjitha mënyrat e mundshme edhe me nismën e vet nis shqyrtimin e çdo vendimmarrjeve të shkuar e të sotme dhe e drejta e tij shkon deri në shfuqizimin e vendimmarrjes së mëparshme.
E drejta e drejtorit të përgjithshëm ka tejkaluar e tejkalon edhe të drejtën e gjykatës konkretisht:
– Iniciativa e drejtorit të përgjithshëm për të ushtruar me nismën e vet, me rekomandimet e të tretëve ose me rekomandimin e organeve që monitorojnë zbatimin e ligjit, pa njoftuar personat e interesuar siç ndodh normalisht, në një proces gjyqësor është një absurditet.
– Vendimmarrja në gjykatë dhe komunikimi i vendimmarrjes së AKKP është plotësisht i ndryshëm, gjykata i njofton palët, zhvillon një hetim gjyqësor dhe merr një vendim në prani të palëve (çdo personi të interesuar).
Kurse AKKP vepron në ilegalitet të plotë. Pra, AKKP dhe drejtori i përgjithshëm kanë zbatim të kompetencave të barabarta, me gjykatën, por me praktika të kundërta. Logjikisht ankimimet duhet të shqyrtohen nga një organ epror, në rastin konkret AKKP është edhe palë edhe organ epror.
Ajo që përkufizon kompetencën e AKKP, sipas këtij projektligji, është fjala arbitraritet. Ajo është edhe palë edhe organ gjykues, aq më tepër që këto të drejta i jepen një individi në një kohë që vendimmarrjet e mëparshme kanë qenë të organeve kolegjiale.
– Në pikën 1/d të projektit të paraqitur parashihet e drejta e drejtorit të përgjithshëm që me nismën e vet të shqyrtojë vendimet e dhëna nga komisionet e mëparshme lidhur me vlefshmërinë e tyre.
Duke qenë se këtu behet fjalë për pavlefshmërinë e aktit administrativ këtë vlerësim duhet ta bëjë gjykata. Sipas nenit 118 të Kodit të Procedurave Administrative, një akt në kundërshtim me ligjin nuk është absolutisht i pavlefshëm, por relativisht i pavlefshëm dhe paditë përkatëse parashkruhen brenda pese vjetëve: Në rastin konkret ky afat i kalon edhe 15 vjetët.
– Sipas nenit 4 të projektit të paraqitur ngarkohen zyrat e përmbarimit për ekzekutimin e vendimit të Drejtorit të Përgjithshëm të AKKP. Kjo na duket një risi shumë e rrezikshme. Zyrat e përmbarimit ekzekutojnë vendimet e gjykatave dhe në rastin konkret kthehen dhe ekzekutojnë edhe vendimet administrative të një personi të vetëm. Drejtori i përgjithshëm barazohet me gjykatat dhe i tejkalon ato.
Sipas nenit 2 pika 1/e të projektit, qytetarët që kanë një vendim për kompensim prone duhet t’i drejtohen AKKP-së, e cila “pranon, shqyrton dhe vlerëson kërkesat për përfitimin e të drejtë së njohur për kompensim sipas këtij ligji dhe akteve nënligjore në fuqi”.
Lind pyetja, sa kohë që ndër vite, është dhënë një vendim për kompensim, titull ky ekzekutiv, si mundet AKKP, me ligj, të detyrojë pronarin të bëjë një kërkesë, në mënyrë që kjo agjenci ta pranojë, shqyrtojë e vlerësojë përsëri këtë titull ekzekutiv.
Ne ju themi se, nuk ka nevojë për kërkesë për zbatimin e atij detyrimi ligjor për kompensim që ka shteti kundrejt nesh. Kjo mënyrë veprimi tregon se i gjithë procesi i deritanishëm do të kthehet mbrapsht.
AKKP, sipas projektligjit, nuk mund të marrë asnjë vendim në qoftë së dosjet nuk janë të plotësuara sipas dokumentacionit të kërkuar nga aktet nënligjore të ligjit 9235 dhe kjo, në një kohë që ligjet e mëparshme nuk kanë pasur të njëjtat kërkesa.
Konkretisht, më parë, me ligjin 7699, nuk ishte e domosdoshme paraqitja e hartave të tokave bujqësore, që do të thotë se nuk plotësohen kushtet e ligjit të ri që kërkon jo më një, por tri harta tashmë, e të tjera e të tjera dokumente.
Në këto kushte i gjithë procesi i kthimit dhe kompensimit të pronave fillon nga fillimi në një kohë që subjektet e shpronësuara nuk kanë të drejtë të bëjnë kërkesë të re.
Strategjia e paraqitur në këtë projektligj e ka një precedent, shihni se si po zhdëmtohen të përndjekurit politikë sot, ku procesi i kompensimit të tyre ka hyrë në një kalvar kërkesash e rikërkesash, vlerësimesh e rivlerësimesh, shqyrtimi e rishqyrtimi pa faturën financiare asnjëherë.Pyesim sa është fatura financiare e procesit të kompensimit të pronave???!!! Ju nuk na e thoni.
Me këtë projektligj, procesi rifillon nga e para, në mënyrë, që të vazhdojë tjetërsimi i pronave tona me legalizimet e të paligjshmëve, shitjet e trojeve turistike apo pronave publike, me shprehjen “paranojake” ne shesim pronat tuaja që t’ju kompensojmë ju.
Nga shqyrtimi në tërësi i projektligjit në fjalë, rezulton se hartuesit e tij, nuk kanë pasur parasysh disa parime që janë elementët themelorë të një shteti të së drejtës siç janë:
a. Parimi i të drejtave të fituara
b. Parimet se ligjet nuk duhet të kenë fuqi prapavepruese
c. Parimi i sigurisë juridike etj.
Të tre këto parime kanë lidhje me njëri-tjetrin dhe shpjegohen nëpërmjet njëri-tjetrit. Nuk është e lejuar të cenohen të drejta të fituara ligjërisht, nuk lejohet që një ligj të japë efektet e veta edhe për marrëdhënie juridike të lindura e të rregulluara më parë, sepse duhet të ekzistojë një siguri juridike.
Gjykata jonë Kushtetuese e përcakton sigurinë juridike si “besueshmëria e qytetarëve të shtetit dhe pandryshueshmërinë e ligjit për marrëdhëniet e rregulluara”.
Besueshmëria ka të bëjë me faktin se qytetari nuk duhet të shqetësohet vazhdimisht për ndryshueshmërinë dhe pasojat negative të akteve normative që cenojnë dhe përkeqësojnë një gjendje të vendosur me aktet e mëparshme (vendimi nr. 26, dt.02.11.2005 i Gjykatës Kushtetuese).
Këtë parim e ka përmendur edhe Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut në Strasburg në një sërë vendimesh dhe midis tyre edhe në dy vendimet që kanë të bëjnë me Shqipërinë (Ramadhi kundër Shqipërisë dhe Beshiri kundër Shqipërisë).
Duam t’ju rikujtojmë:
1. Detyrën që ju ka vendosur Gjykata Kushtetuese për sa i takon banesave të pronarëve që akoma mbahen pa qera nga familjet që ka futur shteti në to dhe ju heshtni. 2. Ligjin për kthimin e pasurive të luajtshme që duhej të ishte marrë qysh në vitin 2001 dhe që në vitin 2004 u angazhuat se do hartonit ligj të veçantë për këtë kategori prone.
Përfundimisht, ne konstatojmë se ky projektligj i paraqitur është në shkelje të hapur të parimeve të së drejtës, të Kushtetutës, si dhe të Kartës Evropiane të Lirive dhe të Drejtave Themelore të Njeriut.
*Kryetar i SHOQATA KOMBËTARE TË SHPRONËSUARVE “PRONËSI ME DREJTËSI”
