Intervista
Ish-presidenti i Republikës, Alfred Moisiu, është mjaft i qartë në propozimin e tij për zgjidhjen e krizës në vend. “Nëse politika nuk arrin dot t’i zgjidhë problemet, atëherë ajo duhet t’i drejtohet popullit”, deklaroi Moisiu në një intervistë ekskluzive për “Shqip”. Ish-kreu i shtetit, i cili edhe pas mbylljes së mandatit të tij ka qenë aktiv në zhvillimet e vendit, bën thirrje për respektimin e Kushtetutës nga të gjithë. Ndërkaq, z.Moisiu thekson se politika ka gjithnjë e më pak respekt për institucionin e Presidentit…
Zoti President, kohët e fundit ka nisur hapur fenomeni i lëvizjes së deputetëve, madje ka dhe akuza për hapje “tenderësh”. Në ç’këndvështrim duhet parë ky fenomen dhe ku pritet të na çojë?
Mua më duket se ky fenomen, i cili nuk është i panjohur te ne, tani ka marrë disa përmasa të cilat mund të çojnë edhe në pasoja të thellimit të mëtejshëm të krizës politike. Kjo tregon që kriza jonë ka arritur kulmin e saj dhe se këto fenomene janë pikërisht prodhim i kësaj krize kulminante të politikës shqiptare. E them këtë pasi nuk ka arsye tjetër që mund të sjellë si pasojë që deputetë të ndryshëm të kalojnë sa në njërin krah te tjetri. Nëse politika jonë do të funksiononte normalisht, ashtu sikurse në të gjitha vendet demokratike, nuk kishte pse të ndodhnin fenomene të tilla.
Dhe kur kriza arrin disa maja, të cilat japin edhe prodhime të tilla siç është ky që përmendëm, unë gjykoj se duhet të kërkojmë rrugëzgjidhje urgjente. Në këtë rast mendoj se rrugëzgjidhja do të ishte që politika t’i drejtohet popullit, t’i japë mundësi atij të thotë fjalën e tij. Një situatë e tillë sikurse është kjo aktualja, kur shteti nuk funksionon në rregull, kur jeta parlamentare pothuajse është bllokuar, kur asnjëra palë nuk mendon të hapë rrugë, kur nga njëri krah te tjetri kalohet lehtësisht, kur dëgjohen akuza të ndërsjella të paimagjinueshme, tregon që politikanët kanë humbur besimin e njëri-tjetrit. Por kjo njëkohësisht do të thotë se politika është shkëputur nga populli, nga interesat, nga hallet, nga mendimet e tij dhe në një gjendje të tillë normalisht, detyrimisht del nevoja që politika të ballafaqohet me popullin në kutitë e votimit.
Ky ballafaqim mund të jetë edhe përmes zgjedhjeve të përgjithshme të parakohshme?
Unë mendoj se në këtë situatë që është krijuar, e cila nga dita në ditë po mahiset, kur çdo ditë dëgjojmë gjëra të padëgjuara dhe që më parë as nuk i shkonim dot nëpër mend, në këto kushte zgjedhjet e parakohshme do të ishin zgjidhja më e drejtë dhe më e arsyeshme. Të shkosh në zgjedhje të parakohshme nuk është ndonjë kënaqësi e madhe, por edhe nuk është fundi i botës. Vetëm ne shqiptarët, nuk e di pse, trembemi nga zgjedhjet e parakohshme, megjithëse edhe ne i kemi pasur ato në 1992, një vit pasi bëmë zgjedhjet parlamentare në 1991. Po të shikosh, jo vetëm në Europë, por edhe në rajon, vihen re raste të zgjedhjeve të parakohshme. Kështu Greqia ka bërë disa të tilla.
Vetëm Karamalis, gjatë kohës që ishte në pushtet, bëri dy zgjedhje të parakohshme, po kështu zgjedhje të parakohshme kanë ndodhur në Maqedoni, në Serbi dhe kudo. Nuk e di pse te ne është kthyer në tabu, sikur kush e di se çfarë do të ndodhë. Zgjedhjet e parakohshme janë zgjedhje si gjithë të tjerat, të cilat zhvillohen para kohe për shkak të kushteve të caktuara, siç është humbja e besimit mes politikës, humbja e kohezionit mes politikës dhe qytetarëve dhe në këto kushte vetëm kjo është zgjidhja më e drejtë dhe më efikase.
Nuk mundet të pritet deri sa të vijë 2013-ta për të kryer zgjedhjet e ardhshme, kur përditë shohim veprime që tregojnë se shteti nuk po funksionon, kur Kushtetuta shkelet në mënyrë të vazhdueshme, kur institucionet e pavarura po shndërrohen në të varura, kur bëhen përpjekje të vazhdueshme për të ridimensionuar rolin e Presidentit të Republikës e të tjera fenomene jo normale dhe jo demokratike, kur shohim që në tërësi ndarja e pushteteve është cenuar rëndë, atëherë është e udhës që të hidhet një hap i tillë dhe nuk ka pse të ngurojmë.
Në kontekstin shqiptar, a nuk do të ishte e udhës që zgjedhjet e parakohshme të përgjithshme të mbaheshin në një kohë me zgjedhjet lokale, nga të cilat na ndajnë vetëm pak muaj?
Këtë mund ta vendosin dhe ta caktojnë ata që e kanë për detyrë ta bëjnë. Personalisht mendoj se nuk ka asnjë të keqe, edhe mund t’i bëjmë në të njëjtën kohë.
Nga ana tjetër, opozita ka theksuar se do të rinisë protestat. Si e shikoni këtë zhvillim dhe a pritet ta përkeqësojë situatën politike në vend?
Problemi i protestave është i lidhur me çështjen e transparencës së zgjedhjeve të vitit 2009. Ka një vit e gjysmë që politika shqiptare po përballet me akuza dhe me kundërakuza, por puna ka mbetur në vend. Unë gjykoj që transparenca është një domosdoshmëri, aq më tepër kur lindin hije mosbesimi, dhe nuk e kuptoj pse kjo punë u trash kaq shumë sa të na çojë në një krizë kaq të gjatë e të rëndë. Për çështjen e komisionit të hetimit të zgjedhjeve është krijuar një kakofoni e vërtetë, njëherë thuhet të krijohet komisioni, njëherë jo, nuk po merret vesh në mënyrë të qartë se cili është qëndrimi i njërës apo tjetrës palës.
Ndonëse komisioni europian dhe institucionet e tjera më se një herë janë shprehur që kjo krizë duhet zgjidhur, edhe këtu politika po spekulon, duke vënë në dukje disa shprehje të shkëputura, pa vlerësuar seriozisht gjithë problemin. Çarë duhet të presim, që të na thonë të huajt se çdo dhe si duhet të bëjmë, këtë nuk duhet ta lejojmë?! Ne jemi një shtet i pavarur dhe ata e kanë bërë punën e tyre, tashmë këtë çështje duhet që ta zgjidhim vetë. Madje unë do ta quaja ofendim të na ulin të tjerët në tavolinë dhe të na thonë që transparencën bëjeni kështu e bëjeni ashtu.
Unë mendoj se me protesta, pa protesta, problemi i transparencës është një problem jetik, i cili duhet zgjidhur, pasi vota e lirë dhe e ndershme është bazë e demokracisë. Nëse unë si qytetar e hedh votën dhe nuk e di se ku shkon ajo, dhe nëse politika krijon iluzione të tilla që e bëjnë qytetarin të mendojë se po mashtrohet, atëherë kjo është një fatkeqësi dhe na bën që të humbasim besimin dhe durimin mbi këtë lloj politike. Qytetari ndikon te politika dhe ndërton të ardhmen e tij me anë të votës që hedh, bazuar në programin që paraqesin forcat politike përkatëse. Në këtë kuadër gjykoj se është shumë e rëndësishme që ta bëjmë transparencën dhe puna duhet të fillojë urgjentisht me ngritjen e komisionit hetimor.
Kjo do të tregonte seriozitet dhe përkushtim real për të ndrequr situatën e krijuar. Ndërsa për sa i përket hapjes së kutive, me kohë jam shprehur që fillimisht të fillojë punën komisioni, ndërsa aty ku do të duhet për të thelluar hetimin mund të hapen kutitë e nevojshme. Unë nuk kuptoj se, kur thuhet le të shqyrtohen materialet zgjedhore, atëherë çfarë janë fletët e votimit, a nuk janë edhe ato materiale zgjedhore? Këtu i bie të shpikim terma të reja. Unë gjykoj se secila parti ka taktikën e saj për të ndjekur, por ne duhet të bindim njëri-tjetrin se një gjë duhet bërë. Kur me fjalë nuk e bindim dot, me ligje s’e bindim dot, atëherë e vetmja rrugë që mbetet është që në këtë situatë politika të ballafaqohet me votuesit. Të mos harrojmë në asnjë moment se për këto që po ndodhin, ne shqiptarët do të paguajmë, por gjykoj që ndëshkimin më të rëndë në këtë rast duhet ta marrë politika, për sjelljen e saj të papërgjegjshme.
Si i komentoni akuzat për korrupsion, ku në përzierjen e aferave korruptive nga politikanët kemi dëgjuar akuza skandaloze? Si do të vepronit po të ishit ju President në kushtet e akuzave të tilla?
Kjo është një pyetje hipotetike dhe nuk bën pjesë në etikën time të diskutoj pasardhësit. Por mund të them se në tërësi politika shqiptare, kohët e fundit po tregon shumë pak respekt për Institucionin e Presidentit. Një qëndrim i tillë jo vetëm është një gabim i rëndë në interpretimin e demokracisë, por edhe injorim i Kushtetutës, e cila parashikon ndarjen dhe balancën e pushteteve. Ne vërtet jemi republikë parlamentare dhe ligjvënësi prodhon të gjitha institucionet, por kjo nuk do të thotë që këto institucione pasi dalin nga Parlamenti duhet të bëjnë atë që thotë Parlamenti. Ato veprojnë në bazë të Kushtetutës, në bazë të ligjeve dhe në bazë të interesave kombëtare.
Në këtë situatë, ku çfarë nuk po dëgjojmë, prokuroria duhet të bëjë punën e saj me integritet, ajo ka nevojë për një mbështetje dhe inkurajim të fortë që të mos trembet. Unë kam shumë respekt për prokurorët shqiptarë, sepse i njoh nga ana profesionale dhe janë vërtet të përgatitur dhe të vendosur, por këtu te ne janë krijuar disa kushte që edhe njerëz me kurajë dhe përvojë nganjëherë vihen para dilemave nëse duhet ta hedhin apo jo një hap përpara. Pra prokuroria ka nevojë për një mbështetje të gjithanshme nga populli, nga inteligjenca, nga politika dhe sigurisht edhe nga Institucioni i Presidentit.
Po kështu mes LSI-së, partisë kryesore aleate të PD-së në qeverisje, ka nisur përçarja si rezultat i shkarkimit nga posti ministror i Dritan Priftit. Si ndikon kjo situatë për koalicionin qeverisës?
Te ne është bërë e vështirë të bësh parashikime, sepse përditë po ndodhin gjëra që nuk është e lehtë t’i marrësh me mend. Sepse për fat të keq politikanët tanë më shumë shikojnë interesat vetjake, klanore, partiake, sesa interesat e vendit. Kjo është për të ardhur keq dhe pikërisht këtë e rregullon një votim i ri. Do t’i bëja thirrje politikës shqiptare që të mendojë më shumë dhe më mirë për këtë popull, boll ka menduar vetëm për vete!
Si e gjykoni mënyrën se si mazhoranca në Parlament po gjykon dekretet e Presidentit për anëtarë të Gjykatës së Lartë dhe asaj Kushtetuese?
E kam thënë edhe më herët që Kushtetuta ka tre kategori trajtimi për dekretet e Presidentit në raport me Parlamentin, e para miratim, e dyta pëlqim dhe e treta shqyrtim. Për shembull, për Kryetarin e Kontrollit të Lartë të Shtetit, të cilin Presidenti e propozon dhe e miraton Parlamenti. Por kur bëhet fjalë për anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës Kushtetuese, atëherë Presidenti emëron dhe Parlamenti jep pëlqimin. Këtu kemi të bëjmë me një tjetër lloj raporti midis Parlamentit dhe Presidentit. Ndërsa kur Presidenti kthen ligje në Parlament, atëherë Kuvendi shqyrton pretendimet e Presidentit. Në këtë kuadër ata që kanë hartuar Kushtetutën, nuk është se nuk e kanë njohur gjuhën shqipe dhe i kanë vendosur fjalët rastësisht.
Secili rast i dekreteve të Presidentit gjykoj se kërkon trajtim të ndryshëm, pasi ka të bëjë me peshën specifike që ka në këtë rast njëra palë kundrejt palës tjetër, për marrjen e vendimin përfundimtar. Unë mendoj se mazhoranca po i gjykon politikisht dekretet e Presidentit për Gjykatën e Lartë dhe atë Kushtetuese dhe kjo nuk duhet të ndodhë. Ata duhet të gjykohen mbi përvojën dhe performancën profesionale dhe jo me pikësynimin që në këto gjykata të dërgohen njerëz që mendohet se janë më të përshtatshëm për të.
Atëherë kjo do të na çonte në një shpërbërje të këtyre gjykatave për sa i përket qëllimit të tyre, ato indirekt do të politizoheshin dhe do të deformohej pavarësia e tyre që është kërkesë e rëndësishme kushtetuese që na obligon të zgjedhim njerëz të aftë profesionalisht dhe jo vasalë të politikës. Në Parlament përvoja e kohëve të fundit po e thellon tendencën e dhënies së pëlqimit më shumë nga këndvështrimi politik, sesa profesional. Rasti i rrëzimit nga Parlamenti të një gjyqtari, i cili kishte shërbyer në Gjykatën e Strasburgut për tetë vjet, është i papërfytyrueshëm dhe nuk mund të shpjegohet ndryshe nga sa thashë më sipër.
