Fatos Baxhaku
Si ndodhi kalimi juaj nga fizika në politikë. Këtë kishit menduar në të ritë tuaj?
Momenti i angazhimit ka qenë krejtësisht i rastësishëm, kurse kalimi i plotë në politikë ka qenë relativisht i gjatë. Janë dashur rreth dhjetë vjet të “bashkëjetoj” me të dyja, fizikën dhe politikën, për të realizuar “tranzicionin” e plotë e formal nga fizika në politikë. Momenti i parë i “takimit” me politikën ka qenë i rastësishëm në vitin 1991, ndërkohë që ndodhesha në Qendrën e Studimeve Teorike në Trieste, Itali, për studime postdoktorale dhe kur sapo kishin filluar të lëviznin anijet e para me emigrantë nga Shqipëria drejt Italisë, kurse unë vendosa të lëviz në drejtim të kundërt, nga Italia në Shqipëri për të dhënë kontributin modest në tranzicionin demokratik, ndërkohë që drejtori i qendrës, një fizikan nobelist pyeti nëse “dëshironim të qëndronim aty”. Dhe më tej, në mënyrë graduale, është bërë kalimi nga fizika në politikë. Prej gati 25 vjetësh adhuroja shkencat e natyrës, sidomos matematikën e fizikën dhe më tej do të studioja fizikë për të kaluar tri momente kulmore 1) fitimin e gradës Doktor i Shkencave në Universitetin Paris XI në Francë, me një doktoratë në fushën e fizikës atomike e molekulare në vitin 1985; 2) fitimin e titullit Profesor në Universitetin e Tiranës, në Fakultetin e Shkencave të Natyrës në vitin 1999 dhe më tej 3) kryerjen e një studimi postdoktoral përmes bursës së famshme gjermane nga Fondacioni Humboldt për shkencëtarët e rinj me perspektivë në Universitetin e Giessenit në Gjermani. Nuk e kisha menduar asnjëherë më parë, për shumë arsye, që do të merresha me politikë, sepse mbi të gjitha nuk e kam pasur vokacion as politikën dhe as fusha rreth saj apo të lidhura me të…
Si e ndiet veten në politikën aktive?
Për një kohë të gjatë kam pasur një ndjesi mikse dhe vazhdoj ta kem të tillë. Ishin të paktë intelektualët me formim perëndimor e pa parti dhe të rinjtë idealistë që afroheshin në PS në vitet 1991, shumica e anëtarëve ishin të mbartur nga periudha komuniste dhe jo rrallëherë të kompleksuar nga të qenit ish-komunist; kjo më krijonte një bezdisje. Ndërkohë që më tej dhe sidomos sot, gjithnjë e më shumë po i afrohen politikës, përfshi edhe PS, personazhe klientelistë dhe janë të paktë ata me formim solid e vizion perëndimor, që vijnë apo ndihen mirë në politikë; dhe kjo më bën të ndjehem jo mirë. Në vitet e para në PS kishte shumë që vinin nga strukturat e Partisë së Punës, drejtues të rinj apo “kuadro” të ish-kooperativave dhe komiteteve të partisë, të rinisë e ato ekzekutive, kurse sot shumica vjen apo më saktë tërhiqet kryesisht nga biznesi apo njohjet private; dhe kjo më bënte dhe më bën të ndjehem i shqetësuar. Nisur nga kjo, intelektualët dhe njerëzit me formim janë ndier pothuajse gjithnjë dhe vazhdojnë të ndihen në “minorancë”, sepse shumica duke amnistuar vetveten e ka konsideruar gjithnjë të “rrezikshëm” këtë grup njerëzish, për më tepër që këta lloj figurash nuk ndërtojnë asnjëherë klane dhe nuk mund të bashkohen asnjëherë në grupime për afera të pista. Në një trajtë më të përgjithshme dhe jo vetëm në politikë, kush rezulton superior në planin racional mbetet në vendin tonë në “minorancë” dhe kush është superior në planin demagogjiko-emocional e formim mediokër rezulton në “mazhorancë”. Shqipëria është një nga vendet që vuan rëndë nga deformimi i respektimit të vlerave, meritave, kapaciteteve dhe kontributeve. Fatkeqësisht është i vetmi vend në botë që fjala “peshkop” përdoret në mënyrë tallëse për ata që mësojnë shumë, ndërkohë që “sharja Ainshtajn” i drejtohet me tallje atyre që janë gjeni… kurse po ashtu vetëm tek ne ekziston thënia “hapja rrugën budallait”. Në politikë ky lloj mentaliteti është ekstremisht prezent…
Përse në PS dhe jo në ndonjë parti tjetër?
Është e vështirë të bëj një arsyetim racional, për më tepër që e majta dhe e djathta as në fillim dhe as tani apo në vazhdim nuk kanë qenë të dalluara thelbësisht dhe gjithnjë e më tepër janë amalguar në mënyrë të tillë që në shumë aspekte duken identike dhe simetrike të njëra-tjetrës. Le t’i rikthehem pyetjes. Mund të kem pasur në subkoshiencë shumë “përse”, por një nga kryesoret ndoshta ka qenë se më duhej të zgjidhja në fillim midis një force “revolucionare” dhe një “force evolucionare” për mënyrën se do të kryhej tranzicioni. Duke pasur mundësinë për një formim shkencor në Francë, në vitet e fundit të regjimit komunist, isha tërësisht i vetëdijshëm dhe i bindur katërcipërisht për nevojën e ndryshimit të sistemit apo të përmbysjes së tij, ndërkohë që për shkak të formimit e karakterit, gjykoja se “tranzicioni” pas përmbysjes së regjimit, për një vend të varfër dhe pa kulturë demokratike duhej të ishte paqësor dhe jo me “terapinë e shokut”. Kjo ndoshta ka qenë një nga “përsetë” që më orientoi në atë kohë drejt PS për t’u bërë anëtar i saj vetëm pas pesë vitesh në vitin 1996. Natyrisht isha i përgjegjshëm se po angazhohesha në një parti që mbarte në kurriz një të kaluar shumë negative dhe që duhej transformuar thellë; kjo ishte një sfidë tjetër e vështirë për të gjithë intelektualët pa parti, me formim perëndimor dhe të rinjtë idealistë, e cila vetëm në pak vjet u përballua me sukses. Vetëm reputacioni dhe racionaliteti i një grupi të vogël intelektualësh me formim perëndimor dhe energjia e angazhimi i një grupi të rinjsh bëri të mundur në rreth pesë vjet që ish- Partia Komuniste e vendit më të izoluar në Europë, nën drejtimin liberal e reformator të Fatos Nanos, padrejtësisht të burgosur, të bëhej anëtare e Internacionales Socialiste dhe gradualisht të transformohej në një forcë socialdemokrate europiane, se paku për sa i përket programit, statutit, demokracisë së brendshme, kolegjialitetit në marrjen e vendimeve dhe fillimit të krijimit të elitës drejtuese. Kjo bëri që për vetëm pesë vjet nga viti 1992 kjo forcë të vinte në pushtet dhe për tetë vjet të drejtonte proceset e integrimit të vendit në NATO e BE dhe të hidhte bazat e një ekonomie të qëndrueshme të tregut. Kurse aktualisht, po t’i referohemi ngjarjeve të pas vitit 2009, rezulton se edhe PS është më shumë “revolucionare” se sa “evolucionare”, duke u bërë gradualisht e ngjashme me kundërshtaren e saj.
Një gjykim i juaj i klasës politike ku bëni pjesë. Cilat janë mëkatet dhe meritat e saj?
Klasa politike, po ashtu si biznesi, media, kultura, sporti etj., përgjithësisht janë përfaqësuese të popullit në të gjithë komponentët e tij. E thënë në gjuhë popullore “kapelja është e vendosur ekzaktësisht sipas kokës” dhe klasa politike në përgjithësi nuk ka mundur t’i shpëtojë këtij sindromi e të ngrihet mbi këtë “korrespondencë”, sepse është në përgjithësi më shumë pragmatiste sesa vizionare; është më shumë përfituese për veten e saj sesa e angazhuar për interesat e vendit e të popullit, ndërkohë që për lidership, me përjashtime të vogla, në kuptimin perëndimor as që mund të bëhet fjalë… Një prej arsyeve kryesore të angazhimit dhe vazhdimit me konsekuencë në politikë ka qenë dhe mbetet ndjenja tepër negative që kam pasur dhe kam kundër mediokritetit, injorancës dhe së fundmi përzierjes së tyre me korrupsionin e krimin e organizuar, por mbi të gjitha lufta kundër tyre. Mbartësit e tyre gjithnjë janë përpjekur ta “uzurpojnë” politikën dhe shtetin, duke sugjeruar që intelektualët duhet t’i drejtohen profesioneve të tyre, kurse të “rinjtë idealistë e të talentuar janë munduar t’i largojnë, duke i cilësuar ende të pamaturuar. Injoranca dhe mediokriteti të çiftuara me paratë e pista dhe mentalitetin klanik mbeten mëkati dhe sfidat e politikës sonë në këtë tranzicion drejt sistemit demokratik dhe integrimit europian. Nëse nuk do të angazhohen njerëz me formim të vërtetë perëndimor dhe mentalitet europian, vendi ynë do të vazhdojë të mbetet në “rrethin vicioz të zëvendësimit të një të keqeje me një të keqe tjetër”, madje më të madhe e më të rrezikshme se ajo paraardhëse, duke gjeneruar herë pas here kriza e përplasje klientelash politike vetëm për pushtet. Fatkeqësisht elektorati ose po rreshtohet me ose pa dashje me këtë të keqe ose rezulton i pafuqishëm për ta hequr apo parandaluar të keqen. Para disa kohësh, gazeta e famshme “Economist”, e ka klasifikuar Shqipërinë në grupin e vendeve me regjim hibrid, pra jo një vend demokratik (madje as demokraci e plotë dhe as demokraci me defekte). Dhe a e dini ku Shqipëria e ka notën më të dobët apo që më saktë ngel në klasë? Ja çfarë del nga ky studim: “Nga të gjithë treguesit, Shqipëria ka më të ulëtin treguesin e pjesëmarrjes në politikë të qytetarëve, duke marrë notën 4.4” (pra ngel në klasë). Ky tregues për Shqipërinë është më i ulët sesa në Venezuelën e Çavezit, apo në vendet afrikane të tilla si Tanzania, Kenia, apo Etiopia dhe i njëjtë me vende të tilla si Bangladeshi e Gana e deri edhe me vende të klasifikuara autoritare të tilla si Angola, Madaskari e Etiopia,. Shqiptarët kanë të drejtë kur ankohen për politikën por fatkeqësisht pjesëmarrja e tyre në politikë dhe reagimi ndaj keqqeverisjes është pothuajse i njëjtë si në vendet me regjime autoritare e më të prapambetura afrikane. Pra që “kapelja është vendosur sipas kokës” nuk e them unë, por një nga revistat prestigjioze në botë…Dhe për këtë nuk e ka fajin politika….Shkurtas do të thoja “JO KORRUPSIONIT DHE KRIMIT TË ORGANIZUAR TË LIDHUR ME POLITIKËN”.
A ekziston vërtet në Shqipëri një ndarje reale mes së majtës dhe së djathtës?
PD dhe PS, gjithnjë e më shumë po shndërrohen në identike, por të vendosura në pozicione simetrike. Në programet e tyre, në demokracinë e brendshme, në veprimet politike, në mënyrën e qeverisjes, në qasjen e luftës kundër korrupsionit, në ndërtimin e ekipeve e të elitave, në sjelljet autoritare, në mënyrat e pasurimit të një grupi të ngushtë, në respektimin e vlerave dhe meritave, në ndërtimin e klientelave etj., etj., dallimet po zhduken çdo ditë e më shumë. Dy forcat kryesore politike gjithnjë e më shumë po ngjajnë me dy vëllezër siamezë që drejtohen nga “blloqe klienteliste politike, ekonomiko-financiare e mediatike”, të vendosura në dy transhe luftimi, pa asnjë lloj komunikimi demokratik midis tyre por thjesht që shkëmbejnë sharje dhe akuza monstruoze reciprokisht dhe luftojnë për jetë a vdekje me çdo mjet vetëm për pushtet. Për të mos arritur te ngjarjet e ditëve të fundit, ku të dy blloqet akuzohen reciprokisht me termat “hard puçi” apo “soft puçi” e ndërkohë si thotë edhe Kadare, politikës edhe një herë iu rishtua edhe derdhja e gjakut.
Ndryshimet që ndodhën në PS pas largimit të Nanos, e forcuan apo e dobësuan atë?
Pas largimit të Nanos dhe sidomos pas vitit 2007 e në mënyrë më të qartë pas vitit 2009, PS po bëhet me vetëdije e “pasion” gjithnjë e më e ngjashme me PD në shumë aspekte. Ekziston një “adhurim e bindje e fortë” te drejtuesi i PS se modeli i PD ka qenë i suksesshëm gjatë 20 vjetëve dhe se modeli “Berisha” çmontohet vetëm me simetrikun/identikun e tij. Kjo ka bërë që pas vitit, 2005, PS të bëhet gjithnjë e më pak socialiste apo aspak e majtë, gjithnjë e më pak demokratike, gjithnjë e më shumë radikale e “revolucionare”, gjithnjë e më shumë klienteliste, me drejtim gjithnjë e më autoritar etj., etj., së paku në kuptimin që ajo ka pasur për 15 vjet nga viti 1991 deri në vitin 2005. Kjo në të gjitha aspektet, program formal, statut, sjellje e veprime, respektim e ndërtim elite, demokracie e brendshme, hierarki vlerash e kontributesh… PS ka pësuar fatkeqësisht regres po t’i referohemi “kodit të saj gjenetik socialdemokrat europian” dhe perspektivës që ajo kishte ndërtuar për 15 vjet, si një forcë “inteligjente, profesioniste dhe e kulturuar”. Po kështu vlerësohet (gabimisht) se vetëm një parti autoritare dhe radikale, jo vetëm bën të mundur fitoren mbi Berishën, por edhe marrjen e të gjithë pushtetit për vete dhe e vetme pa asnjë aleat?
Nëse duheshin bërë ndryshime, si duheshin bërë?
Duhen libra të tërë apo net të gjata, për t’ju përgjigjur kësaj pyetjeje, por po i bie shkurt. Së paku duhej ndjekur në mënyrë modeste modeli europian social demokrat, ashtu siç kishte nisur PS dhe të korrigjoheshin shumë defekte që ishin vënë re gjatë 15 vjetëve, sidomos gjatë viteve në qeverisjen e vendit në periudhën 1997-2005… Në Shqipëri nuk ka nevojë për shpikje të mëdha, por vetëm duhen përshtatur modelet europiane e perëndimore dhe duhet të punohet sistematikisht duke vendosur çdo ditë nga një tullë për integrimin ne bashkësinë e vlerave më të mira aktualisht, në BE… Më vonë mund të jetë ndryshe…Shkurtas do të thoja: Jo transformimit të PS në forcë radikale e revolucionare.
Metoda e protestave në rrugë, a është vërtet e vetmja rrugë që i ka mbetur opozitës?
Shkurtas do të thoja: Jo protestave me dhunë! Është e vetmja metodë apo rrugë e gabuar që PS nuk duhet të kishte menduar e as ndjekur dhe as duhet të ndjekë. Lideri i PS, fatkeqësisht, nuk u përshtat dot me humbjen legale (të pranuar nga po ai vetë legalisht dhe të certifikuar nga OSBE/ODHIR) në zgjedhjet e vitit 2009 dhe për më tepër, i futur në spiralen midis karriges së kryetarit të bashkisë dhe karriges së Kryeministrit ka arritur të krijojë me ndihmën e një klientele të ngushtë betejën e radhës për pushtet me simetrikun e tij kundërshtar, duke sajuar perceptimin e një “krize” në formën e një “tornadoje në gotë uji”, që gjeneroi së fundmi jo vetëm dhunë por, fatkeqësisht edhe të vdekur. PS është një parti që në bagazhin dhe arshivën e saj ka shumë eksperiencë pozitive dhe personazhe të aftë e të talentuar politikisht. Nuk i lejohet PS të krahasojë vendin tonë as me vendet e ish-republikave sovjetike dhe as me Tunizinë dhe as të sulmojë ambasadorin amerikan apo akoma më keq, të anashkalojë mesazhet qetësuese nga Departamenti Amerikan i Shtetit. Sepse PS nga 20 vjet demokraci, ka drejtuar vendin për 8 vjet. Sepse nga 20 vjet demokraci lideri i opozitës ka 11 vjet që është pa shkëputje në pushtet, në krye të Bashkisë së Tiranës që përbën rreth një të tretën e popullsisë së vendit. Sepse opozita është aktualisht forca politike që ka deputetët më të pasur në Kuvend. Sepse opozita ka rreth 47 për qind të vendeve në Kuvend. E ku është këtu ngjashmëria me Tunizinë apo Egjiptin? Po ashtu duhet pasur parasysh se radikalizimi e mbajti Berishën 8 vjet në opozitë e nuk e lejoi të vinte në pushtet dhe “drita e fitores” i erdhi vetëm atëherë kur filloi të jepte shenjat e një force alternative e gjithëpërfshirëse dhe të niste “ndryshoi apo nuk ndryshoi Berisha”… Gjykoj se radikalizimi nuk e rrit as PS dhe as nuk e bashkon të majtën, por vetëm acaron luftën politike dhe e mban PS e të majtën larg suksesit elektoral… Shkurtas do të thoja: Jo radikalizmit në PS.
A nuk ju duket sikur në këtë histori po mbivlerësohet në mënyrë të paarsyeshme rroli i komunitetit ndërkombëtar?
Në njëfarë mënyre po, sepse e gjithë kjo është një “krizë e sajuar në formën e një furtune në gotë” pa asnjë bazë dhe që në themel ka luftën për pushtet midis Ramës e Berishës. Për më tepër ndërkombëtarët janë shprehur qartë se “duhet t’i zgjidhni problemet vetë”. Por, nga ana tjetër, duke pasur parasysh ndarjen e thellë jo vetëm politike dhe kontrollin autoritar të dy blloqeve, komuniteti ndërkombëtar është i shqetësuar se beteja e dy drejtuesve autoritarë e krejtësisht simetrikë për pushtet, mund të transformohet gradualisht në një përplasje sociale, gjë që krijon nga ana tjetër përshtypjen se ky është edhe qëllimi. Prandaj mesazhi, dhe jo ndërhyrja e SHBA dhe BE është: zgjidhini vetë problemet.
Mendimi juaj për konceptin e Berishës mbi “puçin”?
Është vështirë që një situatë irracionale si kjo që ka dy vjet që zhvillohet, të analizohet racionalisht, aq më tepër që e gjithë kjo është e sajuar dhe nuk ka asnjë bazë reale, por thjesht ka në themel luftën për pushtet. Prandaj gjykoj se kjo mund të zgjidhej vetëm përmes caktimit të pesë “vijave të kuqe”: 1) JO BOJKOT TË KUVENDIT, 2) JO BOJKOT TË ZGJEDHJEVE, 3) JO PROTESTA TË DHUNSHME, 4) JO ZGJEDHJE TË PARAKOHSHME DHE 5) JO HETIM POLITIK.
Ka mendime të ndryshme për zgjedhjet e parakohshme. Mendimi juaj. A janë vërtet ato zgjidhja e ngërçit politik?
Nuk ka ngërç dhe as krizë, sepse gjithnjë e më shumë ndërkombëtarët po flasin vetëm për mosmarrëveshje midis Ramës e Berishës apo luftë për pushtet midis tyre. Kjo situatë nuk mendoj se mund të zgjidhet me zgjedhje të parakohshme për dy arsye. Së pari, Rama e Berisha me ndryshimet kushtetuese në vitin 2008 vendosën përfundimisht dhe me të drejtë se mandatet qeverisëse do të jenë katërvjeçare, si kudo në Perëndim, pra nuk do të mund të ketë zgjedhje të parakohshme për shkak të opozitës. Për më tepër, zgjedhje të parakohshme ka pasur vetëm në dy raste: në vitin 1992, kur është bërë ndryshimi i sistemit komunist dhe në 1997-n, kur ra politikisht e ekonomikisht shteti. Situata aktuale e konsideruar nga ekspertët ndërkombëtarë si një “furtunë në gotë” as që mund të krahasohet me asnjë nga këto dy momente, në 1992 apo 1997. Dhe, së dyti, kjo lloj zgjidhjeje mund të kthehet në precedent të rrezikshëm nga fakti që ajo mund të përsëritet pa fund sa herë që njëra palë nuk është dakord me humbjen. Dhe për më tepër duhet pasur parasysh se sido që të shkojë puna, opozita do të ketë minimalisht 65-67 deputetë dhe mazhoranca rreth 73-75 deputetë, ndërkohë që do të jetë gati e pamundur që vetëm PS apo vetëm PD të arrijnë të fitojnë mbi 70 deputetë. Dhe skenari i “furtunës në gotë” mund të përsëritet pa fund nëse lideri autoritar i forcës politike në opozitë ka me vete një klientelë dhe kontrollon grupin parlamentar dhe nxit ambicien e votuesve për të mos pranuar humbjen dhe ardhur në pushtet me grevë urie, protesta, demonstrata të dhunshme dhe zgjedhje të parakohshme. Kjo do të prodhohej çdo tre muaj, madje edhe më shpejt, aq më tepër që PD është e mirëtrajnuar për këtë lloj skenari.
Mendimi juaj mbi performancën politike të Fatos Nanos?
Duhen shumë faqe për të folur për këto personazhe komplekse, që ju keni renditur njëri pas tjetrit. Do të jem qëllimisht lakonik dhe implicit për të mos i ngritur “tabelën asnjë mediokri, që mezi pret të më etiketojë apo të më sulmojë si pro apo kundër këtij, apo atij thjesht se është i kënaqur apo i pakënaqur nga qëndrimet e mia. Nano ka qenë dhe mbetet ekspert shumë i mirë në ekonomi, politikë e diplomaci. Ka fituar me meritë titullin Profesor-Doktor. Mbetet një politikan i spikatur dhe drejtuesi historik i PS e, mbi të gjitha, i transformimit të PS nga komuniste në një forcë socialdemokrate europiane. Në stil është liberal. Është sfidant dhe ka karakter të fortë, pra është “winer”, por nuk ka hezituar asnjëherë të aplikojë dorëheqjen kur ka humbur dhe të rikthehet triumfalisht”.
Po Berisha?
Berisha njihej dikur si një ekspert në mjekësi, konkretisht në kardiologji. Ka titullin Profesor-Doktor. Një politikan i spikatur dhe drejtuesi i vetëm i PD pavarësisht humbjeve apo fitoreve të saj. Është në mënyrë tipike autoritar, përjashtues dhe konfliktual. Është sfidant dhe ka karakter të fortë “winner”, por nuk dorëhiqet asnjëherë edhe kur humbet…
Po Rama?
Rama njihet si piktor dhe pak si basketbollist (ky nuk është vlerësimi im por këto janë cilësime të këshilltarëve aktualë më të ngushtë, dikur kundërshtarë për vdekje). Nuk ka fituar asnjë titull shkencor dhe e quan budallallëk një tentativë të tillë. Ka aftësi administratuese-marketingu dhe veçanërisht në publicistikë. Është autoritar, përjashtues dhe konfliktual. Sfidant dhe karakter-winner por asnjëherë nuk dorëhiqet edhe kur humbet. Do të shtoja se Berisha me stilin e tij të bërjes politikë dhe karakterin konfliktual ka arritur të krijojë çiftin asimetrik Nano-Berisha dhe krejtësisht simetrik Rama-Berisha.
Lufta ndaj korrupsionit. A nuk ju duket se “beteja” me të është te ne më shumë një mjet i luftës politike se sa një bindje e ngulitur dhe një obligim për të gjithë?
Korrupsioni është prezent politikisht simetrik dhe i përgjithshëm, por jo vetëm në politikë. Korrupsioni i madh apo i vogël është i kudopranishëm në shoqërinë tonë. Fatkeqësisht prej kohësh kjo dukuri nuk konsiderohet as në biseda tavolinash të njerëzve të thjeshtë apo miqsh, si një dukuri negative që duhet të shkulet por ajo trajtohet si një e keqe e pashmangshme, me të cilën duhet apo mund të bashkëjetohet dhe po t’u dha rasti, edhe të përfitohet. Beteja politike kundër korrupsionit është ende vetëm demagogjike. Ajo bëhet thjesht kundër kundërshtarit politik për të maskuar korrupsionin vetjak; dy janë format tipike të “betejës” kundër korrupsionit: e para kur “hajduti thërret kapeni hajdutin” dhe, e dyta, baltosja e të gjithëve nga ata që janë më të baltosurit. Por mbi të gjitha mbeten shqetësuese lidhja e korrupsionit me krimin e organizuar dhe korruptimi i arsimimit që projektohet edhe për një apo dy gjenerata në të ardhmen e të rinjve, që u duhet të përballojnë sfidat e integrimit e globalizimit në vitet 2050-2060. Këto të dyja më duken të tmerrshme.
Ndryshe nga disa kohë më parë ju nuk keni qenë shumë aktiv, qoftë në fushën politike, qoftë në debatet publike. Ka ndodhur ndonjë ndryshim tek Islami?
Unë kam qenë dhe mbetem shumë aktiv. Por në këto dy vjet të jesh aktiv në mënyrë racionale, ndoshta nuk bie shumë në sy. Gjatë vitit 2010 kam botuar artikuj analitikë dhe opinione mbi 50, pra rreth katër artikuj në muaj. Është e vërtetë se e kam qenë jo prezent në fushën e sharjeve. Nuk kam qenë prezent në rënien e bilbilave apo në “mitingun” parlamentar me ulërima e sharje reciproke brenda sallës së Kuvendit. Nuk kam qenë prezent në bllokimin e rrugëve. Nuk kam qenë prezent në grevën e urisë. Nuk kam qenë prezent në protestat me dhunë. Por kam qenë shumë aktiv kundër bojkotit. Kam qenë aktiv kundër djegies së mandateve. Kam qenë aktiv kundër protestave të dhunshme. Kam qenë shumë aktiv kundër seancave me sharje në Kuvend etj., etj. Kam qenë shumë aktiv në marrëdhëniet modeste me ndërkombëtarët. Kam qenë për aq sa më është lejuar shumë aktiv në Këshillin e Europës. Kam qenë shumë aktiv në kryerjen e detyrës si raportues i Këshillit të Europës për Gjeorgjinë. Ndoshta nuk më keni parë të dal te “bahçja” për të lexuar njoftimin e radhës, por kjo duhet të dini që organizohet nga Rama me sms dhe ai ka bërë shumë mirë që nuk më ka caktuar të bëj një punë të tillë, që do të ishte jo fort e përshtatshme për një profesor apo një person me eksperiencë si unë. Kjo nuk do të thotë se unë kam ndrojtje të dal në konferencë shtypi, por nuk mund të dal i telekomanduar dhe të lexoj apo recitoj gjëra që nuk i kuptoj apo nuk janë pjesë e bindjes sime. E zgjata përgjigjen e kësaj pyetjeje, thjesht për të shuar kuriozitetin e ndokujt se vetë ndihem i qetë për të thënë atë që mendoj sa herë e gjykoj se duhet të flas për çështje që janë të lidhura me pozicionin tim politik apo performancën profesionale.
Kështu si e shikoni gjendjen e sotme, jeni optimist apo pesimist për një normalitet në Shqipëri?
Mbetem realist racional. Kjo do të mbetet mesa duket shpejtësia dhe cilësia e progresit të vendit edhe në periudhën afatmesme. Po të krahasohet gjendja aktuale, në të gjithë planet, me atë të para viteve 1990, ndryshimet janë të paimagjinueshme e drastike. Po të krahasohen me stacionin ku duhet të kishim arritur apo standardet ku duhet të arrijmë jemi ende shumë shumë larg. Po të krahasohen me mundësitë dhe kapacitetet e burimet e vendit, ndryshimet janë të pamjaftueshme. Pra përmbledhtas mund të them se progres ka, por shpejtësia dhe cilësia mbeten shqetësuese dhe për ‘tu diskutuar, kurse ulje-ngritjet apo zigzaget janë të papëlqyeshme. Por kështu ka qenë në këtë vend këto 1000 vjetët e fundit, të shpresojmë se do të ndryshojë me vendosjen e demokracisë dhe integrimin në BE.
