Tregim
Mesazhi me ftesën për të marrë pjesë në konferencë në Pallatin e Kongreseve kishte mbërritur një ditë më parë. E hapa shpejt e shpejt që të shikoja datën dhe orën e takimit, më pas programin dhe emrat e të ftuarve nga Italia. Ditë përvjetoresh të mëdhenj që nuk mund të lihen në harresën e një kombi, pasi braktisja e së shkuarës do të thoshte të mos e njihje atë, të mos e merrje në konsideratë, pikërisht në kohët moderne, gjithë rrugën e mundimshme të historisë.
Një histori e shkuar që harrohet lehtë nuk është shenjë e mirë – thashë menjëherë, përkundrazi duket sikur nuk vë mend nga gjithçka që atdheu ka jetuar, nga gabimet që rëndojnë mbi ndërgjegjen e retushuar të ngjarjeve në libra, saqë edhe një njeri i thjeshtë mund t’i renditë pa problem. Një e shkuar që flaket mënjanë në ndonjë vrimë të zezë që vetëm zgjerohet dhe përlan hap pas hapi historinë, është akoma më e keqe, pasi mendon se nuk nevojitet më, i bindur se nuk e meriton vëmendjen tonë, nga frika e errësimit të së tashmes dhe e harrimit të tronditjeve në kohë që duhet të ishte kohë paqeje dhe lirie. Ndërsa lista rrëshqiste ngadalë, për inat të kohës që vetëm ikte, interneti punonte me vështirësi, mundohesha që të lexoja çdo gërmë e fjalë me kureshtjen se në to do të gjendej ndonjë emër miku i largët, por i paharruar, që jeta do ta sillte përsëri në takim. I ngjan një leximi të fallit në filxhan që edhe pse e di se është një farsë, familja, të afërmit miqtë, udhëtimet, problemet, janë të pranishme gjithmonë, përpiqesh që t’i besosh disi, edhe për t’ia bërë qefin vetë fallxhores, i bindur se nuk do të shkosh që t’ia tregosh se “i gjeti” të gjitha gjërat.
Më mirë t’i quajmë rastësi të bukura – i thosha një ditë një miku Italian në Tiranë, që më në fund u realizuan.
Ishte e shkruar – vazhdoi ai – si për të më ngacmuar, pasi i dinte se unë nuk u besoj këtyre gjërave. Sido që të jetë, e rëndësishme që u takuam – ia ktheva unë pak si me ton përmbyllës. E dija se po të fillonim diskutimet tona, do të mbeteshim duke e trajtuar gjatë problemin edhe nga ana filozofike, praktike, teologjike etj.
Kemi kohë pa u parë se punët nuk na bashkojnë shpesh, veç festave dhe takimeve – vazhdova i qetë.
Ke të drejtë – u përgjigj – sikur të mos ishin edhe këto raste, do të takoheshim shumë rrallë. Unë në Tiranë e ti në Korçë, km të tëra që nuk ia kam ngenë që t’i bëj shpesh. Ndrësa ti, kur vjen, më bëj një telefonatë dhe takohemi për një kafe se edhe unë sikur dua të çlodhem për disa çaste. Kështu bisedojmë edhe për problemet tona që mblidhen dhe nuk i ezaurojmë dot me një kafe të shpejtë.
Para Pallatit të Kongreseve ecejaket nuk pushonin : makina që kalonin në bulevard dhe njerëz që hynin e dilnin tek dera kryesore e tij. Panairi e kishte bërë punën e vet dhe njerëzit shkonin që të shihnin apo të blinin botimet e reja. Risitë ngjallin gjithmonë interes tek ne, si shtysa kryesore për të mposhtur rutinën e përditshme të jetës apo edhe për ta larguar vëmendjen nga puna jonë e pafund. Pastaj, a nuk priret gjithmonë bota ndaj risive? Hall i madh nëse risitë të mos kishin sjellë lehtësira, ndryshe përse do të duheshin? Ka disa risi që nuk të ngjallin asnjë kërkshëri, bëhen bajate dhe në vend që të të tërheqin sa më shumë, të ngjallin neveri. E më pas sikur ta prishin çdo shijë të tyre dhe përpiqesh t’u qëndrosh sa më larg të jetë e mundur, i bindur se nuk do të jenë veç broçkullat e rrëdhës. Krupa të pushton sapo nis e dëgjon mburrjet apo lëvdatat në takimet e para. Nis kështu pak e nga pak, si padashur, si çdo gjë e re në fillim, por pastaj merr rrugën e vet të pashmangshme të ecjes monotone, derisa të del krejtësisht nga zemra, i sheh se gjërat nuk janë ashtu siç thuhen dhe duken, dhe i shmangesh me çdo mënyrë dhe formë. Nëse nuk ka risi të cilat i prisje me ngut, si provë ndaj ndryshimit të gjërave, edhe këmbët sikur të bllokohen dhe në vend që të shkosh tek vendi i caktuar, rruga ngatërrohet dhe përfundon diku tjetër, mjafton që të mos gjendesh në amullinë e risive të vjetra sa dhe vetë bota.
Tek hyrja e sallës së Konferencës një zonjushë plot mirësjellje më zgjati para programin e ditës, bile më uroi mirseardhjen edhe në gjuhën italiane.
Në rregull – mendova tepër i sigurtë – jam në vendin e duhur. Kalova korridorin e gjatë me parahyrje dhe më në fund tek salla ku do të mbahej konferenca. Mes shumë njerëzve që po mbushnin sallën, syri më kapi disa të njohur që nuk mund të mos i përshëndetja. Koha, i vetmi fill i jetës që nuk e kemi nën kontrollin tonë të plotë, kishte rrëshqitur si pa kuptuar dhe muajt tashmë u ngjanin fotografive të mbledhura mal në kompjuter dhe që sapo shkarkoje të reja, të vjetrat përvidheshin ngadalë si edhe vetë pamjet e fiksuara në filmin e makinës fotografike dhe më pas fshiheshin diku pas faqeve për t’ia lënë rradhën risive të tjera. Diku pashë një fytyrë të njohur tek bisedonte me disa burra të tjerë dhe që nuk i njihja. Po endesha në mëdyshje që ta takoja në atë çast apo të prisja momentin pas konferencës. Fitoi e dyta dhe zura vend në sallë në pritje të momenteve të takimit. Por tek e shikoja, nuk e besoja se mosha bën të vetën. Tash dukej më i moshuar, më i rënë trupërisht, më me pak flokë. E gjithçka në jetën tonë e ka një kufi, mosha nuk bën asnjë përjashtim. Edhe sikur të duash ta ndalësh kohën me forcën e risive të shkencës, nuk mund ta ndalësh, por ta ngadalësosh, është e përkohshme. Jeta do e bëjë të vetën deri në fund pa asnjë keqardhje, pa asnjë shpresë për frymorët. Sa fjalë e rëndomtë – i ndërpreva mendimet – dhe u vetëkorrigjova aty për aty, duke menduar një fjalë në gjuhën e huaj.
Para se të nisesha, një natë më parë, hapa sirtarin e letrave të marra në gjithë këto vite dhe e gjeta letrën që ma kishte dërguar me postë. Ishte një letër falenderimi për një libër me proverba që ia kasha dërguar në kohën kur ishte ambasador tek ne në Tiranë. E rihapa dhe menjëherë e lexova të gjithën :
I nderuari prof. Ju falenderoj për librin që më dhuruat. Ishte një surprizë e këndshme, bile shumë prej tyre vërtet nuk i njihja.
Me respekt
Ambasadori
Pak rreshta të koncentruara – thashë- e gjeti kohën që ta shkruante dhe ma dërgoi. Më i befasuari isha unë, pasi nuk ndodh shpesh që të marrësh falenderime zyrtare apo me anë të letrave, pasi është bërë e modës ndonjë mesazh në email dhe ndonjë telefonatë. Letra ka tjetër vlerë, mbetet fakt i shkruar që tregon se respekti për punën e mirë duhet të mbajë vulën e kartave. Nëse e gjithë puna përfundon në kompjuter, çfarë mbetet për të shkruar në faqet e letrave? Jo, jo nuk heq dorë prej fjalëve në letra – i shkrova një mikut tim gjerman që vazhdonte të insistonte se më mirë shkëmbejmë emaile. Ndoshta nuk ia kishte ngenë që të rrinte disa orë dhe të shkruante, më pas të shkonte në postë dhe ta dërgonte. Unë vazhdoja t’i shkruaja letra, por ai ende nuk i kuptonte idetë e mia të shkëmbimit të mendimeve me anë të refleksioneve. Por kishte edhe diçka tjetër që e dëshiroja me çdo kusht, që letrat e mia të ishin një pjesë e kujtimeve tona, që edhe ai të kuptonte se si qëndronin punët tek ne. E dija mirë se një njeriu që nuk i mungon puna dhe mirëqënia, vështirë se mund të interesoheshe për probleme të tilla.
Ndoshta letrat e mia i shikonte si një zbrazje zemërimi, nuk ishin të tilla, dhe situata të tilla i kishte dëgjuar edhe në vendin e tij dhe nuk i bënte përshtypje.
A mund të mos të bëjë përshtypje një situatë ndryshe nga vendi yt? – ishte pyetja që më mundonte më shumë. A mund të mos shkruash disa faqe si përgjigje edhe sikur të duash t’i japësh zemër një miku? Po çfarë mund të bënte ai në këtë botë të egër dhe të pamëshirshme? A do të ndryshonte gjë?
Por letrat për mikun tim kishin edhe një natyrë më komplekse : më dukeshe se depozitoja në një kasafortë të ruajtur mirë, gjithë atë pjesë të shpirtit tim që nuk do të doja kurrë që të mbetej peng në Shqipëri. Dhe ashtu bëra me letrat e shumta që ia adresoja. A do t’i ketë ruajtur vallë? Letrat nuk rikopjohen dy herë, kështu që edhe mund të kenë humbur përfundimisht.
Sa keq – mërmërita – nuk kam as edhe një kopje të tyre. Njeriu duhet të ruajë të dokumentuar gjithçka që lidhet me punën e tij me një fanatizëm të pashoq. Është e lehtë t’i flakësh gjërat, që edhe pse në pamje të parë të duken sikur nuk hyjnë në punë, por sa i kërkon kur nuk i ke. Do të bëje të pamundurën që t’i rekuperoje, por tashmë është tepër vonë. Flakja e ka një kosto të lartë morale, nuk t’i kthen më pas kujtimet e shkruara.
Konferenca vazhdoi gjatë dhe koha nuk mbahej më. Vraponte në sallë, por edhe përjashta, sepse mbrëmja kishte rënë dhe përreth dita nuk kishte më asnjë shenjë. Ambasadori qëndronte ulur në podium dhe ndiqte kumtimet e folësve, por pa e ditur se përbri tij, një miku i tij i dikurshëm, kishte kaq shumë ide që po i kalonin nëpër mend. Një takim qoftë edhe sikur të shikosh dikë pa i shkëmbyer dy fjalë të ngjall një seri të pafund mendimesh, kujtimesh, bisedash; po sikur ta përshëndetësh dhe të fillosh e të kujtosh gjithçka që ke ndarë me të? Iu afrova dhe e përshëndeta me përzemërsi, me fjalët e para të një bisede mes miqsh, por gjithmonë me një kortezi edhe më të madhe se dikur.
Zoti Ambasador, si jeni?
Unë mirë, po ju?
Mirë, mirë iu përgjigja aty për aty.
Edhe unë mirë – tha me zë të plotë kur ia thashë emrin. Ah, më kujtohet ai libër me proverba. E kam ende diku aty mes librave të tjerë si për të kujtuar urtësinë popullore.
Edhe unë ju kam ndjekur me kënaqësi – i thashë edhe kur u larguat nga Shqipëria për të shkuar në Japoni. Mandatin tuaj e kaluat mirë në Tokio? Desha t’i tregoja atë batutën e emrave të banorëve të Tokios, por nuk kishim kohën e duhur që të uleshim gjatë. E di që do t’i kishte pëlqyer. Një ditë duke parë lajmet, bëri bujë një pikturë tablo e Da Vinçit apo e Mikelanxhelos që me anije mbërriti në brigjet e Japonisë. Po sikur të mbytej anija, do ta kishim humbur përgjithmonë pikturën e famshme – dëgjohej zëri i kritizierëve nga ana tjetër e ekranit.
Po të mbytej anija, do të kishim humbur edhe njerëzit – ishte replika ime e heshtur nga ana tjetër. Ku ju vete mendja edhe këtyre njerëzve – vazhdova të flisja me televizorin.
Tani punoj në Ministrinë e Jashtme dhe ja ku jam përsëri këtu në Shqipëri dhe për këtë jam shumë i kënaqur. Ishte rasti që t’ia kujtoja shprehjen “Kurrë mos thuaj jo” dhe si padashur doli fjala vetë.
E drejtë, e drejtë – u përgjigj ai. Por vij me qef, pasi kam edhe miq të shumtë që më vjen mirë që t’i takoj.
Po të ishe diplomat shqiptar – mendova – ndoshta nuk do të ishe më në këto detyra. Do të ishe degdisur diku në vendet ku shërbeve për vite, me shpresën se dikush do të kujtohej, kur të trokisje tash jo më si funksionar. Ngurrova dhe e vazhdova bisedën më tej me agrumente më të këndshëm që lidheshin me jetën tonë, me konferencën, me punët tona.
Ngrita gotën dhe ia bëra gëzuar. Gotat u trokitën dhe urimet po ashtu. U ndamë duke i uruar njëri-tjetrit gjithë të mirat dhe zënë e mirë, shtova unë, si një parullë që emëri i mirë është kënaqësia e vërtetë për çdo mik të mirë.
Arjan Th. Kallço
Korçë – Tiranë
Dhjetor 2011
