Prej vitesh politikani serb Milorad Dodik po e rrjep Bosnjën pamëshirshëm dhe para syve të bashkësisë së diskredituar ndërkombëtare. Tash ai synon të suspendojë sistemin qendror të drejtësisë. Beogradi po e mbështet pothuaj hapur Dodikun. Tensionet në Bosnjë i duhen Serbisë për të krijuar rrethanat për ndarjen territoriale të Kosovës
Nga Enver Robelli, robelli@bluewin.ch
Pasi është kërcënuar me vite se do të shpallë referendum për shkëputjen e të ashtuquajturës “Republika Srpska” (RS) nga Bosnja kryetari i këtij entiteti, Milorad Dodik, e ka bërë hapin e parë. Parlamenti i RS-së në Banjallukë ka vendosur të organizojë referendum, ku qytetarët me të drejtë vote do të përgjigjen me “po” ose “jo” në këtë pyetje: “A i mbështetni ligjet e imponuara nga ana e Përfaqësuesit të Lartë të bashkësisë ndërkombëtare në Bosnjë-Hercegovinë, sidomos sa i përket Gjyqit dhe Prokurorisë së Bosnjë-Hercegovinës dhe verifikimin e tyre kundërkushtetues në Asamblenë Parlamentare të Bosnjë-Hercegovinës?” Në thelb me këtë pyetje sugjestive synohet të binden votuesit se duhet t’u ndalohet protektorëve perëndimorë të mundësojnë hyrjen në fuqi të ligjeve, për të cilat përfaqësuesit politikë në Bosnjë nuk gjejnë gjuhë të përbashkët, dhe një gjë e tillë ndodh shpesh që nga përfundimi i luftës në vitin 1995.
Qëllim tjetër i referendumit është dobësimi dhe shpërbërja e Gjyqit dhe e Prokurorisë së Bosnjës – në mënyrë që autoritetet qendrore në Sarajevë, të cilat edhe ashtu janë të ligshta, të mos kenë më kompetenca për të hetuar zyrtarët serbë në “Republika Srpska”. Referendumi pritet të mbahet 45 ditë pas hyrjes në fuqi të vendimit të Parlamentit të RS-së. Milorad Dodik, i cili para së të zgjidhej kryetar i RS-së në tetor të vitit të kaluar, ka qenë kryeministër i këtij entiteti, ka paralajmëruar se ai ka një plan se si do të veprohet më tutje pas referendumit. Dodik prej vitesh e akuzon Prokurorinë e Bosnjës se është antiserbe.
Në fakt Prokuroria ka nisur hetimet kundër Dodikut për shkak të dyshimeve ndaj tij për keqpërdorime financiare me rastin e ndërtimit të godinës gjigante të qeverisë së RS-së në Banjallukë dhe dhënies së tenderit për autostradën që e lidhë këtë qytet me Kroacinë. Dodik dhe partia e tij, e cila çuditërisht quhet Lidhja e Socialdemokratëve të Pavarur, ndonëse ka po aq lidhje me socialdemokracinë sa Kuba e Fidel Kastros me kapitalizmin, angazhohen po ashtu që t’i pamundësohet Prokurorisë të merret me çështjen e krimeve të luftës. Akuza bizare e tyre tingëllon kështu: prokurorët po e aplikojnë në mënyrë selektive dhe në dëm të serbëve ligjin mbi krimet e luftës dhe, në këtë mënyrë, ata po shkaktojnë “urrejtje dhe mosdurim ndërnacional”. Pra, ndjekja e kriminelëve të luftës qenkësh nxitje e urrejtjes ndëretnike?!
“Pse po më pyetni?”
Pas vendimit të Parlamentit të serbëve e ashtuquajtura bashkësi ndërkombëtare u alarmua. Këshilli për implementimin e paqes njoftoi se nuk do të lejohet dobësimi i sistemit gjyqësor. Përfaqësuesja pa vizion e Bashkimit Evropian, Catherine Ashton, nënvizoi se hapat e njëanshëm nuk u ndihmojnë zgjidhjeve në interes të përparimit. Edhe Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Sarajevë iu bashkua korit, duke i dënuar veprimet kontraproduktive dhe retorikën kundër institucioneve të gjyqësisë.
“Vetëm terroristët, kriminelët dhe individët e korruptuar kanë arsye të frikësohen nga Gjyqi dhe Zyra e Prokurorit të shtetit”, thuhet në komunikatën e Ambasadës së SHBA-së. Një hap më tutje shkoi ish-Përfaqësuesi i Lartë i bashkësisë ndërkombëtare në Sarajevë Paddy Ashdown, i cili tha se Bashkimi Evropian duhet të kërcënohet edhe me forcë ushtarake nëse serbët vazhdojnë këtë lojë. Ndaj të gjitha këtyre paralajmërimeve Milorad Dodik reagoi në stilin e tij: “Asnjë sanksion nuk do ta pranojë pa marrë parasysh se prej kujt vjen. Nëse na vendosin (sanksione, v.j.) – shkojmë më tutje. Këtë e kam thënë edhe para pesë vjetësh, pse po më pyetni sërish?”
Bashkësia ndërkombëtare me vite të tëra e ka injoruar politikën shkatërruese të serbëve kundër Bosnjë-Hercegovinës. Dodik gjatë luftës ka qenë biznesmen dhe formalisht kundërshtar i Radovan Karaxhiqit dhe Ratko Mladiqit, dy liderëve të serbëve të Bosnjës. Një kohë të gjatë Dodik ka qenë kanakar i bashkësisë ndërkombëtare, sidomos në vitet 1998-2001, kur ishte kryeministër i RS-së. Me ardhjen e sërishme në pushtet në vitin 2006 Dodik përqafoi politikën polarizuese, nacionaliste dhe provokuese.
Diplomatët perëndimorë deklarojnë shpesh se Dodik në fakt nuk është nacionalist, se atij i intereson vetëm biznesi. Por, kështu është thënë dikur edhe për Slobodan Milosheviqin: ai nuk është nacionalist, por e përdorë atë për të qëndruar në pushtet. Qëndrimi i butë, tepër i butë i diplomatëve të huaj në Sarajevë, Bruksel dhe Washington ndaj Dodikut i ka hapur atij shtegun për të organizuar tani edhe referendum, pasi që deklaratat e tij skandaloze në të kaluarën kanë kaluar pa ndonjë konsekuencë, përveç kritikave rutinore nga të dërguarit e huaj.
Para dhe drogë
Dodik është kërcënuar: “Në atë çast që mundemi do të dalim nga Bosnja, ne dalim”. Ai ka thënë se nuk ka pasur gjenocid në Srebrenicë, sepse një pjesë e madhe e boshnjakëve kanë ikur në drejtim të Tuzllës. Me një rast tjetër e ka minimizuar këtë krim masiv, duke thënë se në Srebrenicë ka ndodhur një gjenocid i përmasave lokale. Edhe kjo deklaratë e tij është përpirë nga bashkësia ndërkombëtare. I pyetur në një emision televiziv nëse është e vërtetë se biri i tij ka marrë një kredi prej disa milionë markash, Dodik ka thënë se më mirë është të marrë kredi i biri i tij se sa të jetë nën ndikim të drogës.
Mediet në Bosnjë kanë pyetur nëse tash e tutje edhe fëmijët tjerë të këtij vendi do të marrin kredi milionëshe për të mos rënë në varësi të drogës?! Një shikuesi televiziv, i cili e kishte kritikuar, Dodik i kishte thënë: “Mos ha m…” dhe e kishte quajtur “kreten” (idiot). Dodik ka deklaruar se nuk i interesojnë hetimet e agjencisë shtetërore e inteligjencës dhe është kërcënuar se nuk do t’i përgjigjet ftesës për marrje në pyetje – “ata le të provojnë të më arrestojnë”, ka shtuar Dodik.
Kur ishte pyetur në lidhje me keqpërdorimet financiare me rastin e ndërtimit të selisë së Qeverisë së RS-së në Banjallukë, ky politikan kishte thënë: “E di që të gjithë juve nga Federata (entiteti i dytë boshnjako-kroat i Bosnjës, v.j.) kjo ju zemëron, prandaj e kam ndërtuar këtë objekt që të zemëroheni të gjithë…”. Televizionit federal, i cili e ka akuzuar për korrupsion, Dodik iu drejtua me këto fjalë, të cilat nuk po i përkthejmë në shqip hiç: “Što se tiče Federalne TV – nek se jebe!” Mediat në Bosnjë kanë regjistruar edhe një deklaratë të tij, ku i kërcënon votuesit në një qytet të Bosnjës se nëse nuk e zgjedhin partinë e tij, atëherë do t’ua ndërpres investimet.
Rreziku për Kosovën
Pas vendimit për referendum dhe pas kritikave nga bashkësia ndërkombëtare në Banjallukë vrapoi kush tjetër pos Vuk Jeremiqi, ministër i Jashtëm i Serbisë, i cili pas takimit me Milorad Dodikun tha se “vendimet e Republika Srpska janë demokratike”. Ai madje apeloi që të mos hidhet vaj në zjarr dhe e akuzoi Paddy Ashdownin për retorikë luftënxitëse. Në fakt është pala serbe ajo që me politikën e saj agresive dhe nën maskën e demokracisë nxit konflikte në Bosnjë – me mbështetjen e Beogradit. Jeremiq dhe Dodik veprojnë si piromanë dhe akuzojnë të tjerët si zjarrvënës. Vendimi për referendum i serbëve të Bosnjës paraqet krizën më të thellë për këtë vend pas përfundimit të luftës më 1995. Ashpërsimi i gjendjes në Bosnjë ndodh në një moment, kur kanë nisur ato që po quhen “bisedime teknike” mes Beogradit dhe Prishtinës.
Është në interesin e Serbisë që duke nxitur tensione dhe duke mbështetur nismat e Milorad Dodikut për copëtimin e Bosnjës të hapë debatin edhe për ndarjen e Kosovës. Sa për sy e faqe liderët serbë në Beograd thonë se e mbështesin tërësinë territoriale të Bosnjës, por faktikisht, përmes qëndrimeve sikur ky i Jeremiqit, ata i sinjalizojnë Dodikut të vazhdojë rrugën e tij të konfliktit. Kështu serbët e mbajnë shtetin e Bosnjës në shtetrrethim. Sa më e tmerrshme gjendja në Bosnjë aq më të mëdha gjasat që ideja e ndarjes së Kosovës të vendoset në tavolinën e bisedimeve.
Në këtë lojë pala shqiptare e Kosovës lë përshtypjen e vëzhguesit pasiv. Gjatë takimeve në Bruksel po zhvillohet muhabet për disa çështje, të cilat, në fakt, do duhej t’i zgjidhte Bashkimi Evropian, duke bërë presion mbi Beogradin. Sikur BE të kishte politikë të jashtme serioze, atëherë Catherine Ashton do të duhej t’u thoshte kryetarit të Serbisë, Boris Tadiq, se vendi i tij s’mund të marrë statusin e kandidatit për anëtarësim në BE nëse nuk i pranon targat e Kosovës, nëse nuk i pranon pasaportat dhe letërnjoftimet e Kosovës, nëse nuk ua kthen autoriteteve në Prishtinë regjistrat kadastralë, librat e gjendjes civile etj.
Me hyrjen në bisedime pa koncept Qeveria e Kosovës në fakt ka sinjalizuar se është e gatshme të negociojë dhe të pranojë zgjidhje të veçanta me Serbinë sa u përket çështjeve që u përmendën më lart. Prandaj, dëgjojmë ide se Kosova është e gatshme të pranojë vetëm kopjet e regjistrave civilë. Dhe shohim se si brenda Qeverisë nuk ekziston unitet për këtë. Aq sa është parë publikisht shefja e delegacionit të Kosovës duket të jetë e gatshme që të pranohen kopjet e regjistrave civilë, kurse ministri i Brendshëm është kundër. Kjo flet më shumë se ç’duhet për strategjinë e Prishtinës në këto bisedime.
Çka do t’i kishte kushtuar Kosovës sikur së paku t’i kishte thënë BE-së hapur: ne s’mund të pranojmë të negociojmë për çështje që për një shtet, të cilin e kanë pranuar 22 vende anëtare të BE-së, janë të panegociueshme, pra nuk mund t’i ndërrojmë pasaportat për shkak të Serbisë, as vulat e doganave, as nuk pranojmë kopje të regjistrave civilë etj. Në fakt BE e detyron Kosovën të bisedojë me Serbinë, sepse vetë është e paaftë të tejkalojë përçarjet me pesë shtetet kryeneçe që s’e kanë pranuar shtetësinë e Kosovës. Ky nuk është vetëm problem i Kosovës, por edhe i BE-së, e cila ende nuk ka një politikë të jashtme të përbashkët.
Delirantë dhe çiliminj
Është shumë mirë që Kosova nuk ka politikanë sikur Milorad Dodiku. Është mirë që politikanët e Kosovës janë properëndimorë, por shpesh kjo qasje më shumë është deklarative, më shumë është servilizëm ndaj diplomatëve të huaj se sa politikë në interes të vendit. Ka edhe snajperistë qesharakë partiakë, të cilët përpiqen që me shkarravina e me fyerje çiliminjsh të paedukuar ta paraqesin servilizmin si politikë properëndimore.
Kurrsesi politikanët e Kosovës nuk duhet të inspirohen nga Milorad Dodiku, por, nga ana tjetër, politika e lëshimit pe, e lajkatarisë, e puthadorësisë, e servilizmit, e cila praktikohet prej vitesh në Kosovë ndaj bashkësisë ndërkombëtare assesi nuk mund të jetë në interes të qytetarëve. Një politikë e tillë mund të jetë fitimprurëse për politikanë delirantë dhe kalemxhinj që s’e kanë tejkaluar mendësinë e robit, e të cilët sot gjejnë arsyetime për suspendimin e demokracisë, e nesër mund të gjejnë arsyetime për vrasje. Politikanët që duan t’i shërbejnë shtetit kujdesen që të mos shkelen as ligjet, as Kushtetuta.
Politikanët që nuk duan t’i shërbejnë shtetit kujdesen që ligjet dhe Kushtetuta të shkelen me qëllim të qëndrimit në pushtet për dy-tri vite. Politikanët që ia duan të mirën këtij vendi mendojnë se si do të duket Kosova në vitin 2020, ata që duan ta rehatojnë veten financiarisht mendojnë në periudha të shkurta kohore. Ambicia e këtyre njerëzve në pushtet, por edhe e një pjese të madhe të atyre që janë në opozitë është e dukshme: të sigurohen një ose dy mandate në qeveri, të cilat do të shfrytëzohen për trashjen e kuletës personale, për blerjen e patundshmërive dhe për punësimin e ndonjë kushëriri “diku në Qeveri”.
Prapë po them: Kosova në asnjë mënyrë nuk mund të krahasohet me Republikën e serbëve të Bosnjës. Themeli i këtij entiteti është gjenocidi në Srebrenicë. Themeli i Republikës së Kosovës është rezistenca paqësore dhe, më vonë, e armatosur kundër terrorit të Serbisë – me mbështetjen e botës demokratike. Derisa serbët e Bosnjës janë moralisht të njollosur, shqiptarët e Kosovës në luftën për pavarësi e kanë pasur në anën e tyre edhe të drejtën, edhe moralin. Përkundër këtyre parakushteve të ndryshme serbët e Bosnjës kanë më shumë atribute shtetërore dhe identitare se Republika e Kosovës. Serbët e Milorad Dodikut kanë flamur gati të njëjtë me atë të Serbisë. Kosova ka një flamur të imponuar nga rrobaqepësit diplomatikë.
Ky flamur është pranuar nga politikanët pa vizion shtetëror. Kjo nuk domethënë që jam kundër flamurit të Kosovës, por fakti që ky simbol shtetëror është pranuar me servilizëm ka për pasojë që politikanët e Prishtinës nuk angazhohen për popullarizimin e tij në opinion. Flamuri i Kosovës në pikat kufitare i përngjan një lecke, sepse edhe ata që i betohen atij me mendje e veprime e pështyjnë. E njëjta gjë ndodh me stemën e Republikës, e cila është pothuaj e panjohur – për dallim prej emblemës së Republika Srpskës që s’mungon në asnjë institucion të këtij entiteti, i cili s’është shtet.
Shembulli tjetër: 90 për qind e banorëve të Kosovës janë shqiptarë, por në Gjykatën Kushtetuese shqiptarët janë pakicë. Prej 9 gjyqtarëve, 4 janë shqiptarë, të tjerët pjesëtarë të pakicave dhe juristë të huaj. Edhe Republika Srpska ka Gjykatë Kushtetuese, por atje raporti është 5 me 4 në favor të serbëve, të huaj s’ka fare. Derisa në Kuvendin e Kosovës mbulohen pikturat me motive kombëtare shqiptare (ndonëse patetike) në ballë të sallës së Parlamentit të Republikës së serbëve të Bosnjës qëndron flamuri gjigant i këtij entiteti, jo ai i Bosnjë-Hercegovinës. Kur Milorad Dodiku e pret në takim Vuk Jeremiqin, atëherë në tavolinën mes tyre qëndron flamuri i Serbisë dhe ai i Republika Srpskës, e në prapaskenë shihet vetëm harta e këtij entiteti.
Athua çka do të ndodhte sikur një politikan i Kosovës në takim me ministrin e jashtëm të një shteti perëndimor në prapaskenë të vendoste flamurin e Shqipërisë dhe hartën e Shqipërisë etnike, natyrale apo quani si të doni? Derisa Republika Srpska, e cila nuk është shtet, paraqitet e pavarur nga Bosnja në panairin e librit në Leipzig, Kosova si shtet mungon, nuk është askund. Kur në internet shikoni harta të ndryshme, madje edhe aktuale, të shtypura pas shpalljes së pavarësisë, Kosova ende paraqitet si pjesë e Serbisë, sepse autoritetet e Prishtinës nuk kujdesen që këto gabime të përmirësohen nga shtëpitë botuese të hartave.
Kur shkarkoni aplikacione për iPhone, ta zëmë për të dëgjuar radiostacione, atëherë në rastin e Kosovës do të shihni: “Radio Kosova. Priština, Serbien”, “RTK 2 Blue Sky. Goleš, Serbien”, “Radio Dukagjini. Peć, Serbien” dhe – kjo nuk është shaka – “Radio Drenica. Srbica, Serbien”. A mos është edhe kryeministri i këtij vendi prej “Srbica, Serbien”? Derisa po e shkruaj këtë shkrim në “Radio Drenicë” një tallavaxhi, si çdo kund në Kosovë, po këndon: “Eja, eja po të pres me mall / Eja, eja sonte dashuri e rrallë…”.
“Kur të çlirohemi…”
Jo pak shqiptarë kur pinë çaj rusi i çojnë kufijtë e Kosovës deri te “Molla e Kuqe”. Dhe më këso sjelljesh sikur për së vdekuri i japin të drejtë kancelarit gjerman Otto von Bismarck, i cili duke folur për Ballkanin kundërshtonte krijimin e shteteve për “vjedhës të qengjave”. Një fyerje e rëndë, pa dyshim! Por sa po bëjmë si shoqëri që ta përgënjeshtrojmë këtë fyerje, të dëshmojmë se e duam shtetin tonë, Republikën e Kosovës? Disidenti kroat Bruno Bushiq para se të vritej nga shërbimi sekret jugosllav në vitin 1978 në Paris shkruante: „Kur të çlirohemi nga robëria serbe dhe të krijojmë shtetin, do ta shihni se si do të vjedhin këta tanët.
Secili gjatë shekujve na ka vjedhur dhe plaçkitur, por më e tmerrshme do të jetë kur të na vjedhin këta tanët dhe kur t’ia shesin pasurinë rrotave të s’amës nga gjithë bota dhe makro-vjedhësve. Do të vërsulen kundër nesh sikur shpendë grabitqarë. Atëherë pyetja më e madhe dhe më e pazgjidhshme do të jetë – si të shpëtojmë nga njerëzit tanë?“ – Derisa serbët e mbajnë në shtetrrethim Bosnjë-Hercegovinën politikanët e Kosovës e mbajnë në shtetrrethim shtetin e tyre dhe për çdo ditë tregojnë se s’janë as të gatshëm, as të aftë të emancipohen politikisht.
