Mos të lëntë kurrë shteti pa punë…!

Arjan Th. Kallço

Ditë vere 2004. Mbërrita në Athinë me dëshirën e mirë që të punoja për të kaluar kohën, por edhe për të fituar ca lek, meqë endesha i papunë nëpër rrugët e qytetit. Endja nuk është fjala e duhur, por kur nuk ke një punë fikse që të të lidhë pas saj dhe të të marrë kohë ose gjithë paraditen, të duket se endesh edhe pse mund të rrish me orë të tëra para një kompjuteri dhe të krijosh poezi apo prozë, qoftë edhe të filozofosh. Por edhe kjo është punë, edhe pse nuk të lidh drejtpërdrejt me të ardhurat, të lidh me hapësira shumë më të mëdha, me njerëz që shumëkujt i krijohet pak mundësi, sepse është i lidhur me një lloj pune monotone dhe mes tyre ka humnera, dallime në përfshirje, intrigime dhe pasione.
Pa pasion – më thoshte dikur një miku im – nuk ka asnjëherë sedër dhe njeriu pa të është si një varkë që e lë të lirë në det dhe dallgët nuk dihet se ku e çojnë.
Pasioni e mban gjallë mendjen – ia prita unë pas një çasti meditimi. Pa të asnjë ditë e jona nuk do të kishte kuptim. Një punë bëhet dhe nuk bëhet. Kur nuk ke asnjë shtysë apo ngacmim, ia lë në dorë rastit apo intuitës që shpesh të zhytin në një amulli mendimesh, saqë çdo shtyrje është sebep për vese.
Meqë po vjen vera, eja të punosh me mua në ndërtim – më tha kushëriri im. Shiko se nuk është punë ku duart mbeten të buta sikur t’i biesh pianos.
Vendosa që të mos e refuzoja këtë ofertë në dukje joshëse, por po t’i hyje thellë-thellë, ishte e lodhshme. Isha mësuar të punoja dhe të bëja çdo punë, por kur shkon larg dhe në dhe të huaj, askush nuk e di se çfarë pune e pret.
Do vij, pse të mos vij – u përgjigja i vendosur. Nuk ka rast më të mirë se ky, meqë puna nuk është problem këtë verë.
Eja, por mos mendo se është e lehtë, vazhdonte ai, si për të më treguar se duhet t’i dalësh vetë zot punës. Më tha një shprehje që shumë bukur simbolizon lodhjen që përafërsisht thotë të kërcet kurrizi.
Mos më thuaj pastaj se nuk kam këllqe – e shtynte më tej muhabetin. Nuk është e thjeshtë për një mësues që të braktisë shkollën, klasat, ato zënkat e bëzdishme, por njerëzore me nxënësit, por mbi të gjitha zanatin e vet, atë për të cilin ke derdhur energji të pafund, ke shpenzuar kohë dhe jetë.
Do ta shohim – ia ktheja aty për aty. Me fjalë nuk ngrihen kështjellat, as me rërë – duke u përpjekur që ta bllokoja në fjalët e tij. Sa fillonte të fliste, unë rifilloja shpejt dhe duke qeshur, flisja shpejt që të mos kishte gjë për të shtuar.
Llafet e shumta janë fukarallëk – e mbylla bisedën që kishte kohë që kishte filluar që me telefonatat e para e deri tek dita para nisjes. Që ia dinte marifetet punës, lodhjen, largësinë, zgjimet në orët e para të mëngjesit dhe kthimin të paqartë, nuk kisha asnjë dyshim. Përse vallë gjithë atë debat në telefon? Kur nuk e njeh punën që do të bësh, por ke vendosmërinë për ta bërë, nuk mund ta marrësh me mend se ku të hedh dhe ku të pret. Jeta është një aksiomë tepër e çuditshme që gjithmonë përfundon me fjalët – mbeta i habitur. Habi është gjithçka që na rrethon dhe falë saj shtytemi që të zbulojmë sa më shumë sekrete të saj. Ndoshta jo të pafund, por të mjaftueshme që të ndjejmë kënaqësinë e jetës. Në shumë të tjera arrijmë fare pranë, një hap i vogël na ndan, gati e prekim me qënien tonë, më pas ose nuk e zbulojmë më kurrë, ose e vërteta na zhgënjen, na therr në shpirt dhe duket se na dekurajon. Habia ringrihet dhe përsëri vazhdon.
Në rregull, nëse je i bindur se ia del mbanë, nisu dhe mirëardhsh – e mbylli bisedën.
Shiko se mos kthehesh prapa – ishte batuta e fundit.
Prapa dinë të kthehen vetëm dembelët – ia prita. Nuk e di por ngaqë kisha kohë që nuk kryhej më riti i ndihmës tek të afërmit, si dikur kur mblidheshim tok për të punuar që të rregullonim ndonjë mur apo suva apo të hidhnim beton, më hanin duart për punë.
Do t’ia dal që ç’ke me të! – i thashë vetes gati i lumtur që do të nisesha sa hap e mbyll sytë.
Rruga qe e gjatë dhe e lodhshme, por nuk më hynte fare në sy, pasi udhëtimi ishte bërë shoku im më i mirë. Në mendje më tingëllonte një shprehje e lashtë greke që unë e ktheva aty për aty në variantin : në do të largohesh mga monotonia mbytëse, udhëto; nëse do të rigjesh frymëzime të reja për poezinë, udhëto, nëse do të ndryshosh qënien tënde edhe pse për pak kohë, udhëto…etj.
Mbërrita në të gdhirë dhe pagjumësia po ia linte vendin një mpirjeje të ëmbël që të kap sapo përfundon padurimi dhe momentet ngacmuese të pafundësisë torturuese të kllapitjeve.
Unë po iki në punë – tha kushëriri, ndërsa ti shtrihu dhe shpëlodhu derisa të kthehem unë. Nesër do të nisësh punë.
Edhe mund ta kundërshtoja idenë, por nuk ka mençuri më të madhe sesa vetëkontrolli i ekuilbrit fizik, psiqik dhe i humorit. Disa orë gjumë do të ishin të mjaftueshme që gjithçka e lodhur dhe e vyshkur të rigjallërohej. Dhe gjumi ishte ilaçi më i mirë. Më pas edhe dita dukej tjetër, më e freskët, pavarësisht temperaturës së lartë që të zhuriste.
Aty rreth orës tre e gjysëm bie zilja e telefonit dhe thotë :
Eja prapa shtëpisë, tek rruga kryesore.
Çfarë do të bejmë?- e pyeta, tepër kurioz. Por nuk arrita ta shqiptoja të gjithën, pasi telefoni po bënte bip, bip.
Ej, dreq o punë, të dalësh nëpër këtë vapë – ishin psherëtimat që dolën të pandërgjegjshme.
Dola tek rruga dhe përjashta dielli digjte. Vapën e ndjeje të gjithën si afsh që të pushtonte trupin dhe të krijonte disa sensazione asfiksie.
Si bëjnë njerëzit në këtë vapë? – më duket se dëgjoja midis shumë pyetejesh që në atë çast zhurmonin në mendje. Ndoshta më duket mua kështu, por të tjerët janë ambientuar me këtë lloj klime. Përshtatja e organizmit është ai proces që i vuan vështirësitë, të cilat lindin nga ndryshime të vrullshme dhe të shpejta, në rrugën e kalimit nga shmangia tek pranimi gradual i disa gjendjeve më të rehatshme.
Hyra tek lokali vapa e mposhtej me kondicioner dhe arji i freskët i tij sikur ma lehtësoi frymëmarrjen. A do të duronte dot gjatë njeriu në këto të kundërta të befasishme? Ankth dhe lehtësim në një përplasje që nuk mund të mos lenë shenja tek vetëdija e ngurosur mdisi dy kufijve, të perceptuar si një kapërcim epokash. Mirëserrini – përshëndeta në gjuhën shqipe, pasi shumë syresh ishin duke biseduar shqip. Të jepte një imazh tjetër gjuha e folur jashtë vendit, por mjedisi i ngjante atij tipik shqiptar dhe nuk e ke problem të ulesh dhe të ndihesh si në shtëpinë tënde. Pasi i takova zura vend në tavolinën që ishte zmadhuar nga njerëzit që kishin ardhur njëri pas tjetrit. Nuk vonoi edhe birra që zonja e lokalit, Joana, ma solli menjëherë, pas një shenje që i bënë nga tavolina. Nuk kishte nevojë të porosisje një birrë në atë lokal, sepse Joana e dinte vetë se çfarë duhet të sillte. Kur u afrua tek tavolina më prezantuan si mik dhe mësues.
Ja sas, i fola në gjuhën greke me mirësjellje, shprehje që e kisha memorizuar disa vite më parë kur ndodhesha për herë të parë.
Jas as, kalos irthete – u përgjigj ajo dhe ma hapi shishen në çast.
Në atë afsh birra tek binte në gotë dhe lëpihej pas qelqit, ku nuk të shkonte mendja. Deti nuk është larg dhe një zhytje e shpejtë si birra në gotë, të krijonte përshtypjen se afshi mbetej në sipërfaqe të detit, i shkëputur nga trupi si një lëkurë që nga forca e zhytjes e flak tutje, për ta riveshur të freskët sapo rrezet e diellit të shfaqen në pasqyrën e pangjyrë të ujit që e kundron nga poshtë saj.
E piva gotën me një frymë nga vapa dhe pse kisha dëgjuar se birra nuk pihet në të thatë. Mbi tavolinën e vogël kishte ca meze dhe pasi mora një pirua, fillova të shijoja ca specialitete qe rrallë gatuheshin tek ne. Pak bukë me susam sipër sikur ia shtonte lezetin shijes. Pasi piva disa gota birrë, nuk ishin gota të mëdha, u çova dhe nisa t’i përshëndetja të gjithë njerëzit rreth tavolinës.
Mua të më falni se duhet të largohem – u thashë me pak ndrojtje.
Ku do shkosh a lumëmadh, zjarr është kudo. Rri dhe pak se nuk u bë qameti? – u përgjigj një zë. Më vinte pak keq dhe ndihesha ngushtë, pasi siç e ka zakoni ynë në tavolinë, duhet bërë një dorë.
Do qëndroj, por po ta bëj një dorë edhe unë – u përgjigja menjëherë.
Ka kohë, ti këtu je për nja dy muaj. Kur të marrësh rrogën e parë, do kemi sebep – tha njëri prej tyre. Pashë, ç’pashë u dorëzova dhe u ula në karrike.
Burri, burrit – vazhdova unë. Siç jemi sot, apo jo?
Nga zërat doli një Po, dihet ajo ftesë tashmë edhe sikur të mos e bësh.
Të fillosh një herë, pastaj të shohim. Ja nuk gjen punë, ku ta shpiem atë fjalën e dhënë?- e ngriti zërin një tjetër. Ishin njerëz të cilët nuk i kisha takuar më parë, as emrat nuk ua dija apo nuk i memorizova menjeherë. Më pas tek i dëgjoja të flisnin apo t’i drejtoheshin njëri-tjetrit ne emër, u ngulën ngadalë në mendje.
Këtu ne nuk mblidhemi vetëm për një gotë birrë – më thotë kushëriri, por do t’i mësosh më vonë ca gjëra. Këtu kur kemi hall dhe mbetemi pa punë, kemi këta miqtë dhe shokët që nuk na lënë pa gjë. I gjendemi shoku-shokut. E kupton? Emigracioni është i vështirë dhe pa miq e shokë nuk shtyhet. Solidaritetin e shokut apo të mikut e kisha dëgjuar, por duke patur një profesion të ndryshëm, rrallë më binte të ulesha në tavolinë me njerëz të tjerë. Edhe në Shqipëri. Të jesh intelektual apo dhaskalos, siç më quanin, këto lloj tavolinash nuk të afrojnë kurrë. Jo se nuk ia di rregullat, por është një ndarje që të lidh shumë pak.
Të nesërmen zilja tingëlloi fiks në orën 6 të mëngjesit. Sytë u hapën si me magji. Zilja bie gjithmonë në kokë, para se të bjerë ajo e orës, veçanërisht kur i ke vënë vetes një qëllim apo detyrë. Dhe unë një qëllim e kisha: të mos bëhesha i mërzitshëm me të mijtë. Nuk është e lehtë edhe për njerëzit e afërt që të të mbajnë në të njëjtën çati në dhe’ të huaj.
Tek parmaku i kangjëllave ishin varur një palë kominoshe dhe poshtë tyre një palë atlete të vjetra që do të përdoreshin vetëm për punë.
T’i vesh tani apo t’i marr me vete?- i thashë disi i turpëruar.
Vishi, vishi se nuk të bie nuri këtu! – ia priti ai. Nuk të njeh kush, po dhe po të njohu, punë e madhe. Pastaj do vësh kaskën në kokë dhe askush nuk ka për ta vënë re. Ti për të punuar ke ardhur, apo jo?
Sigurisht – ia ktheva me gjysëm zëri.
Pasi piva një gotë qumësht dhe hëngra pak bukë, hipëm motorin dhe u lëshuam në rrugët e gjata të qytetit. Ndaluam para një kioske dhe e pashë të nxirrte nga frigoriferi dy gota me kafe të mbylluara dhe një shishe me ujë.
Po këto, përse i merr këtu, nuk ka në lokal?
Këtu kushtojnë pak dhe e bëjmë kafen si të duam.
Vërtet – vërrejtja – emigranti edhe duhet të kursejë diçka. Do ta shohësh se kafja e mëngjesit të zgjon dhe të jep energji për punë. Kush nuk e kishte dëgjuar frapenë e famshme!
Motori përshkruante km dhe të dukej se kishe një jetë që jetoje në Athinë. Koka mbeti për shumë kohë sa nga njëra anë tek tjetra. Ishin zona që nuk i kisha vizituar kurrë më parë dhe përpiqsha të përfitoja nga dita e parë e punës.
Motori hyri në një derë të madhe prej hekuri dhe kushëriri e parkoi diku në një vend që ishte plot hedhurina. Nxora dokumentat dhe ia dhamë rojes.
Po këto pse duhen? – e pyeta. Nuk kishte ndidhur kurrë që të shkoja në punë dhe të dorëzoja dokumentat.
Këtu jemi në një vend që ruhet me roje – u përgjigj. Duhen dorëzuar si siguri.
Pse çfarë është këtu? – vazhdova me padurim.
Do ta shohësh kur të ngjitemi sipër – sikur deshi të mos e zbulonte befasinë e radhës. Ngjitëm disa shkallë dhe hymë Brenda. Hapësira të mëdha që po riparoheshin dhe që ngjanin me magazina. Më tutje hymë në një sallë të pajisur me ajër të kondicionuar, rafte, libra, kompjutera, mjete të shumta që quheshin komoditete.
Është biblioteka e Parlamentit – më tha me zë të ulët. Ishte e paimagjinueshme që puna më çoi deri aty.
Biblioteka? – the?
Po, po. Ja hyr dhe shiko se çfarë ka.
Disa salla që ishin të rregulluara, llamburitnin nga bardhësia dhe pastërtia, nga qetësia dhe madhështia. U afrova ngadalë si të mos i shqetësoja dhe lexova titujt e tyre. Disa kopertina fine, me ngjyra, me një lidhje perfekte që të vinte gjynah që t’i prekje.
Eja, se ke kohë t’i shohësh – dëgjova zërin e kushos.
Këta janë punëtorët me të cilët punojmë dhe jemi një grup apo siç e quanin dikur brigadë. Më prezantoi me ta, i përshëndeta dhe u larguam për në vendin e punës.
Këtu puna është punë dhe jo llafe. Ki kujdes dhe gjithçka do të shkojë mirë.
Patjetër – u përgjigja.
Në korridorin e gjatë kishte disa skela tre apo katër katëshe në të cilat duhej të kacavirresha që të filloja punën.
Më shpjegoi se procesi që do të kryeja ishte tepër i lehtë, pasi do ta bëja me makineri. Do të pastroja dhe limoja sipërfaqe të patinuara që më pas të lyheshin me bojë. U ngjita dhe preka me dorë sipërfaqet, si për t’u njohur me punën që më priste.
Skela luhatej andej këtej dhe dukej se nga çasti në çast do të binte. Nuk e kisha problem lartësinë dhe as ekuilibrin. Herët e para makineria merrte xhiro të shumta dhe, zgjatu e zgjatu, rrezikoja vërtet të bija. Por të troket në mendje ai çast rreziku dhe instikti nuk të tradhton. Orët ecnin, po ashtu edhe puna.
Kushëriri, herë pas here, më shikonte si për të më kujtuar porositë. Gjithë dita kaloi majë skelave deri në orët e vona të pasdites. Aty nga ora 18.00 u mbyll dita e parë e punës. Nuk e pyeta kushëririn se çfarë mendonte. Nuk do ta bëja asnjëherë një pyetje të tillë dhe do të prisja që ai vetë të më thoshte diçka. Por e lexova në sytë e tij, ne mësuesit kemi disa shqisa më shumë, dhe vendin e mosbesimit e kishte zënë bindshëm habia, sesi një palë duar “dhaskali” dhe një vullnet i guximshëm, ia kishin dalë mbanë që në provën e parë.

Athinë 2004