IDRIZ ZEQIRAJ
Për jetën dhe veprën e heronjve të Mërgatës, shpalosën kujtimet bashkëkohësit dhe miqtë e tyre: Idriz Zeqiraj, Faridin Tafallari dhe Emin Fazlija. I pari, Idriz Zeqiraj, si bashkënxënës në Gjimnazin e Pejës, në vitet `60-a, portretizoi Jusuf Gërvallën si mondan në sjellje dhe me shpirt artisti, tipik perëndimor, duke u shquar, krahas Ibrahim Rugovës, nga të tjerët, qysh në rininë e tij të hershme.
Në historinë tonë kombëtare e, ndoshta, edhe më gjerë, është unik respekti, dashuria dhe adhurimi gjithëshqiptar, për dy personalitet e fuqishme, siç janë Ibrahim Rugova dhe Jusuf Gërvalla, Heronj të Kosovës.
Bashkëshkollarë në gjimnaz, të shquar në mjediset ku mësuan, punuan, krijuan, vepruan dhe jetuan; fjalëpakë, mendjethellë, të matur dhe fort të imponueshëm. Kundërshtia e tyre e bazuar, e shprehur me tone njerëzore, urtë e but, por bjeshkë e pakalueshme, kur është fjala për mbrojtjen e parimeve jetike për popullin e vet.
Të dy, Rugova dhe Gërvalla, njohës të shkëlqyer të popullit të vet, dashuri të pakufishme për shqiptarët e kudondodhur, ata shprehnin respekt të një mase ndaj shkollarit dhe bariut, bujkut. Andaj, emri i tyre, kujtimi për ata, që sot na mungojnë vetëm fizikisht, përlotë, njëherësh, të gjitha shtresat e shoqërisë shqiptare.
Për vrasjen e djemve të Kosovës, në Untergruppenbach të Heilbronn-it, në Gjermani, nuk mungojnë faktet, për të zbuluar autorët e krimit të trefishtë, por, mungon vullneti i mirë, sepse ka një lidhshmëri faktike të krimit të atëhershëm, me krimet e luftës dhe të pasluftës në Kosovë, të bëra nga agjentët e UDB-ës, brenda Lëvizjes (LPK-së). Dhe, këta kriminelë në pushtet, sabotojnë dhe pengojnë hetimin, zbulimin dhe ndëshkimin e krimit dhe të vetë vrastarëve, të organizuar në mafinë e krimit politik dhe ekonomik.
Zotëri Tafallari, si bashkëveprimtar i dëshmorëve, në Stuttgart, foli për idealet dhe shpirtin luftarak të heronjve të Untergruppenbach-ut. Ai shtoi se amaneti i Jusufit me shokë nuk është realizuar, sepse antikombëtarët kanë shkelur mbi gjakun e dëshmorëve, të heronjve tanë, duke i harruar ata.
Ndërsa veterani i Mërgatës, kryetari i Besëlidhjes Demokratike Shqiptare, Emin Fazlija, alias – Emil Kastrioti, më shumë u përqendrua për jetën dhe veprimtarinë e burrave të Kosovës, të ekzekutuar në Bruksel: Enver Hadrin, Vehbi Ibrahimin, Musa Hotin, duke mos harruar as plagosjen e rëndë, mbetja në karrocën invalidore, të veprimtarit të Beslidhjes – Rasim Zenelin.
Referimet e këtyre tre folësve do të jenë botime të veçanta, ndaras.
Në pamundësi për të qenë të pranishëm fizik, me postë elektronike e kanë përshëndetur këtë Akademi Përkujtimore dhe kanë vlerësuar lart kontributin e heronjve në Mërgatë: Ambasada e Republikës të Kosovës në Berlin e Bernë, përkatësisht, ambasadorët Skënder Xhakaliu e Naim Malaj; ish-Presidenti i Republikës të Kosovës, prof.dr. Fatmir Sejdiu, përshëndetje kjo që u shoqërua me duartrokitje të gjata, si dëshmi faktike se ish-Kryetari i LDK-së, ende nuk është i tepërt as për partinë e tij; Dr. Bekim Balidemaj, internist dhe veprimtar si dhe Kryebashkiakja e qytetit të Kirchheim – Teck-ut, zonja Angelika Matt – Heidecker.
Një letër përshëndetëse, shumë emocionuese, i ka dërguar Shoqatës “Kadri Zeka” dhe të pranishmëve në Akademinë Përkujtimore, ish-nusja dhe bashkëveprimtarja e Kadri Zekës, Saime Isufi, të cilën e lexoi nënkryetari i Shoqatës, Selami Morina:
Saime Isufi
Motra e vëllezër!
Të dashur familjarë të dëshmorëve!
Veprimtarë të respektuar të shoqatës „Kadri Zeka“!
Të nderuar të pranishëm!
Së pari ju falënderoj për ftesën e dërguar për pjesëmarrje në tubimin tuaj përkujtimor, kushtuar tre prijësve të mërgatës shqiptare të viteve të 80-ta; tre dëshmorëve të Atdheut: Kadriut, Jusufit e Bardhoshit, rënë para 33 vitesh në mërgim, në krye të detyrës për bashkimin e shqiptarëve në një front të vetëm!
Në pamundësi për pjesëmarrje në tubimin tuaj, shfrytëzoj rastin t’ju përshëndes dhe t’ju uroj mbarëvajtje në kujtim të jetës dhe veprës së dëshmorëve.
Gruan e shihte si një forcë zhvillimi
Në 33 vjtorin e rënies së Kadriut, Jusufit e Bardhoshit, kam nderin dhe privilegjin e jashtëzakonshëm të shfaq përpara jush disa kujtime për ta, pasi pata fatin e madh të bashkëpunoja me Kadriun; t’i njihja e t’i çmoja Jusufin e Bardhin. Shumë është shkruar dhe është folur për këta tre dëshmorë dhe fjalët për ta vazhdojnë të rrjedhin siç rrjedh vetë jeta, sepse ata i dhanë jetë jetës sonë në lirinë që po jetojmë.
Kadriun e njoha, apo thënë më mirë, Kadriu na njohu ne, një grup të rinjsh, që vepronim në qytetin e Gjilanit. Ishim të rinj dhe pa përvojë organizative. Ai na mblodhi e na organizaoi në grupin ilegal. Me të do të vepronim në një celulë, deri në vitin 1978, kur ai i ndjekur nga UDB-a u detyrua të largohej, jo për të shpëtuar vetën, por për të punuar edhe më shumë larg atdheut, në gjirin e mërgimtarëve. Organizimi dhe udhëheqja e demonstratave në Evropë, gjatë vitit ’81, në krye të të cilave qenë Kadriu, Jusufi e Bardhoshi, është e njohur, tanimë, për të gjithë.
Gjatë veprimtarisë sonë të përbashkët në një celulë, tek Kadriu njoha cilësitë e një njeriu të përgatitur, të devotshëm, të përkushtuar e të përbetuar ndaj çështjes së Atdheut. Ai shquhej si organizator i mërgimtarëve, si gazetar e publicist i gazetës “Liria”. Kadriu shquhej edhe për një kulturë të gjerë vlerash emancipimi e civilizimi. Ishte njeri me pikëpamje përparimtare e civilizuese edhe rreth emancipimit dhe barazisë së gruas. Gruan e shihte si një forcë, pa kontributin e së cilës, shoqëria nuk do të kishte përparim. Ky qëndrim i tij rreth gruas, bashkë me idealin e lirisë së atdheut, çoi edhe tek lidhja jonë, e cila qe jetëshkurtër, por që për mua Kadriu mbeti një shok dhe burrë shembullor.
Duke kujtuar Kadriun dhe veprimtarinë e tij si në Atdhe ashtu edhe në mërgim, kujtoj edhe bashkëveprimtarët e tij të pandashëm në mërgim: vëllezërit Gërvalla. Për Jusufin, Kadriu më kishte folur me një respekt të veçantë, si një shok, si një bashkëveprimtar, pavarësisht se ai i takonte një organizate tjetër ilegale.
Jusufin dhe Bardhin pata fatin t’i njihja në shtëpinë e tyre. Që në takimin e parë, Jusufi të linte përshtypjen e një njeriu me kulturë, që dinte të respektonte dhe që ishte i interesuar shumë të pyeste rreth demonstratave të vitit ’81. Çmonte pjesëmarrësit e këtyre demonstratave; jashtë mase i vlerësonte veprimtarët e organizuar. Ndaj Kadriut kishte një respekt tepër të veçantë. E veçantë ishte edhe lidhja e tyre! Kjo lidhje ishte forcuar gjatë punës rreth organizimit të demonstratave të vitit `81 me mërgimtarët.
Ishte ideali dhe përkushtimi i tyre ndaj çështjes së Atdheut më i fortë se sa përpjekjet e disa matrapazëve dhe patriotëve të rremë, që gjatë kohës së bashkëveprimit dhe pas rënies së tyre u përpoqën t’i përçajnë e ndajnë, por që s’arritën dot. Emrat e tyre janë lidhur dhe qëndrojnë në një fjalë të vetme të pashkëputur: JUSUFKADRIBARDHOSH!
Për fund s’mund të lë pa përmendur se Jusufi e Bardhi ishin dasmorët tanë të veçantë më 2 janar 1982. Fill pas dy javësh që të tre do të binin në krye të detyrës, pas aktit të bashkimit të organizatave. Përveçse me bojë ata do të nënshkruanin me gjak marrëveshjen e bashkimit, më 17 janar 1982.
LAVDI JETËS DHE VEPRËS SË KADRIUT, JUSUFIT E BARDHOSHIT!
LAVDI TË GJITHË TË RËNËVE PËR LIRI!
Me respekt,
Saime Isufi, bashkëveprimtare dhe ish-bashkëshorte e Kadri Zekës
Kosova nuk bëri kurrgjë për vrasjen e vëllezërve Gërvalla e Kadri Zeka
Fazli Hajdaraj – vëllai i Smajl Hajdaraj, komandant dhe deputet
Fazli Hajdaraj, vëllai i Komandatit të Rugovës dhe deputetit të Parlamentit të Kosovës, i vrarë në mbremjen e 17 janarit 2002, plot 20 vjet pas vrasjes të Vëllezërve Gërvalla dhe Kadri Zeka, përshëdeti në emër të Familjeve të Dëshmorëve:
U vranë nga grupet kriminale
“Ju përshëndes në emër të gjithë Familjarëve, djemtë e të cilëve u vranë nga grupet kriminale, që, në fakt, sot janë të gjithë dëshmorë të Kosovës. Ju përshëndes për pjesëmarrjen tuaj në këtë Akademi kushtuar Vëllezërve Gërvalla, Kadri Zeka, Enver Hadri, Vehbi Ibrahimi e Musa Hoti, të cilën po e bëni kaq madhështore
Unë fjalimin tim po e nisi pak më ndryshe, i ngacmuar nga deklarimet e zotërinjve Pajaziti dhe Tafallari, që bënë apel për t`u bashkuar dhe për t`i lënë ndasitë dhe inatët politike. Kjo në fakt ma përkujtoj të kaluarën, kur pas përmbysjes të komunizmit në Shqipëri, Partia Socialiste, me emisarët e vetë, kërkonin për një – Pajtim Gjithëkombëtar.
Ne kishim një rast për t`u bashkuar, por nuk e bëmë. Përkundrazi, disa e thelluan ndarjen, përçarjen, madje qëllimshëm, me vetëdije të plotë. Tani, edhe unë do t`i bashkohesha këtij apeli, kësaj thirrjeje, por Kosova i ka edhe do procese, që duhet me i krye. Dhe, kur t`i kryejmë këto, atëherë do të bashkohemi!
Edhe ky janar, si gjithë të tjerët, neve, po na sjell dhembje dhe lot, por krenar, padyshim. Sepse të gjithë këta burra u vranë për kauzën kombëtare, e që qarqeve shoveniste greko-serbe, bashkë me kriminelët shqipfolës u pengonin, për çështje krejt egoiste dhe pushtetare. Prandaj edhe e përgjakën Kosovën. Kur sot i kujtojmë këta burra, të cilët ranë në altarin e lirisë, familja duhet të jetë krenare, krenarë duhet të jemi të gjithë.
Në janar, përveç vrasjes të Vëllezërve Gërvalla e Kadri Zeka, Enver Hadri,Vehbi Ibrahimi, Musa Hoti kishte edhe vdekje të natyrëshme. Ne janar vdiq Presidenti Historik i Kosovës, Ibrahim Rugova, që në asnjë rast nuk e përmendi kush, përveç zotëri Idriz Zeqiraj.
Kishim një shpresë në hetuesinë dhe organet e ndjekjes
Pati edhe vrasje të figurave të shquar si: Tahir Zemaj, Komandant i Zonës së Dukagjinit, Smajl Hajdaraj, Komandant i Shtabit Rajonal të Rugovës si dhe deputet në Parlamentin e Kosovës. Gjatë këtyre 13 viteve kam qenë tepër modest dhe asnjëhere, në fjalimet që kam bërë nëpër këto data përkujtimore, nuk e kam përmendur vëllain tim Smajlin. Këtë e dinë ata që më njohin dhe më kanë përcjellur.
Kësaj radhe do ta përmendi, meqë po kujtojmë Vëllezërit Gërvalla e Kadri Zeka. Avdyl Gërvalla, miku im, kur u vra Smajli tha:”Smajl Hajdaraj mund të vritej një javë, dy, para apo pas 17 janarit. Por, u vra, pikërisht, në të njëjtën datë dhe gati në të njëjtën orë, kur u vranë Vëllezërit Gërvalla. Prandaj, duhet të këtë qenë njeri i madh”.
Këto dy vrasje kanë një lidhshmëri edhe me vrasjet tjera që kanë ndodhur gjatë gjithë historisë.Tani, Familjarët e të gjitha vrasjeve politike, që u bënë pas luftës, pyesin: “Çka bënë pushtetarët e të gjitha Qeverive, për t`i zbuluar kriminelët dhe vrasësit”? Ne themi, asgjë, duke mos e liruar nga përgjegjësia asnjë subjekt politik, që qeverisi me Kosovën.Përkundrazi, i sabotuan dhe i penguan hetimet.
Kishim një shpresë në hetusinë dhe organet e ndjekjes, por nuk bënë asgjë. Kosova si shtet nuk bëri kurrgjë për vrasjen e Vëllezërve Gërvalla e Kadri Zeka. Kosova, pas pavarësisë, e kishte mundësinë të kërkonte nga Gjermania për zbulimin e vrasësve. Vrasja dihet se u bë nga UDB-a jugosllave, por kjo nuk do të ndodhte kurrë pa bashkëpunim të njerzëve shqipfolës.
Për vrasjen e Gërvallajve dhe Kadri Zekës është folur dhe shkruar për aktorët e mundshëm, me emër e mbiemër, brenda shqiptarëve. Prandaj, Prokuroria e Kosovës do duhej t`i hetonte këta njerëz. Dështimi total i organeve të Drejtësisë në Kosovë, detyroj Qendrat e Vendosjes Ndërkombëtare për ta themeluar Gjykatën Speciale për Kosovën.
Megjithatë, duke parë dështimin e UNMIK-ut, të Tribunalit të Hagës dhe të EULEX-it, për zbulimin e ndëshkimin e kriminelëve, Familjarët e dëshmorëve janë skeptikë, mosbesues edhe për Gjykatën Speciale të radhës. Megjithatë, lë të shpresojmë se një ditë krimi dhe kriminelët do ta marrin dënimin meritor, për t`i lehtësuar dhe qetësuar, sadopak, shpirtërat e trazuar të Familjeve të Dëshmorëve. Thonë se – shpresa vdes e fundit! Andaj, sërishmi lë të shpresojmë!
Lavdi të gjithë dëshmorëve! Zoti i bekofte!
Uroj për mirëkuptim dhe ju falemnderit për dëgjim!
Atje ku ka varre si tuajat,
atje ka jetë dhe ngjallje
Maxhun Smajli – gazetar, publicist, reporter i luftës, përshkroi figurën e Jusuf Gërvallës si njeri, intelektual, krijues dhe martir:
Së pari, më lejoni t’ju thëm se nuk do të flas gjatë për madhështinë e këtyre tre dëshmorëve, veçmas, për Jusufin si intelektual, poet e shkrimtar. Çdo shqiptar e di këtë gjë. Mirëpo, për të shpjeguar Jusufin dhe veprën e tij ka një çelës, të cilin duhet kërkuar tek vuajtjet e popullit shqiptar, nga i cili rrodhi dhe nga rrethi ose ambienti ku studjoi, punoi e jetoi.
Për një kohë të gjatë kam qenë i angazhuar me veprat e Jusufit, të cilat i kam dhuratë nga bija e Tij, si motra ime, Donika, ku gjeta historianin, poetin e shkrimtarin, që na zbulon periudhën e rëndësishme të kohës, në të cilën jetoi autori.
Fryma e këtyre veprave, ndryshon, sadopak, sipas gjendjes shpirtërore të autorit në çastin kur i shkruante, ku para më shfaqej një martir, që vuante si në çdo ferr feje, kur shihte shtypjen dhe padrejtësinë që i bëhej popullit të tij.
Jusufi ishtë pjellë e tri qytetërimeve: Dukagjinit ku ai lindi, Kosovës ku ai arriti famë, Gjermanisë, ku u hyjnizua dhe vdiq. Kjo figurë madhore, ishte mbartës, përçues e përcjellës i një modestie, aq të jashtëzakonshme dhe thellësisht njerëzore e po kaq admiruese.
Tani, dhuratë, kemi Donikën. Ajo me aftësinë dhe zotësinë e saj, me afrinë vëllazërore, na e sjell shpresën, për një të ardhme të mirë të Kosovës, na sjell Jusufin tonë, për veprat e të cilit kemi nevojë.
Dhe, për fund, u drejtohem martirëve të kombit: – Prehuni o shpirtëra të martirizuar! Lufta e juaj nuk ka qenë e kotë. Se atje ku ka varre si tuajat, atje ka jetë dhe ngjallje.
Organizimi i krijuesëve mërgimtarë në një Shoqatë, i ka dhënë shtysë jetës kulturore dhe artistike në Mërgatë. Shoqata e prirë nga kryetari Hasan Qyqalla e Pal Sokoli me shokë, tashmë, është bërë pjesë e çdo aktiviteti të mërgimtarëve. Përfaqësuesit e klubeve dhe të shoqatave duhet të bashkëpunojnë me Shoqatën simpatike të krijuesëve, sepse ata janë intelektualë dhe kanë përgaditje të lartë shkollore e profesionale.
Organizatorët, duke pasur parasysh artistin e kompletuar Jusuf Gërvalla, kishin ftuar Shoqatën e Krijuesëve dhe Artistëve të Mërgatës, për ta begatuar programin e kësaj Akademie me krijimet e tyre poetike, kryesisht, kushtuar këtyre heronjve. Kjo Shoqatë, nën përkujdesjen e drejtuesëve të saj, Hasan Qyqalla e Neki Lulaj, ka botuar librin me poezi “Trinomi i lirisë”.
Me krijimet e tyre frymëzuese, zhdaravitën zinë mortore të kësaj Akademie, duke freskuar mendjet dhe shpirtërat e të pranishmëve. Dhe, gjithënjë të bëhej se vargjet po i shoqëronin Jusuf e Bardhosh Gërvalla, me kitaret e tyre, në një foto të zmadhuar në ekranin ballor. Poetë dhe poete si: Miradije Gashi, Neki Lulaj, Mentor Thaçi, Seveme Fetiqi, Fran Tanushi, Gonxhe Letmi – Begisholli, Sylë Bajrami, Lirie Osmani – Asllani … recituan dhe lexuan vargjet e tyre. Pjesëmarrja e femrave krijuese, më ktheu në kujtimet e viteve `60-a, kur si gjimnazist, Jusuf Gërvalla perifrazonte mendjendriturin e Frashëllinjve, Samiun se “pa emancipimin e burrit, nuk ka emancipim të gruas”. Dhe, kësaj mbremjeje burrat e emancipuar, krenoheshin me nuset e tyre poetesha.
Gonxhe Letmi – Begisholli
IKJE PAKUFi
Ika unë,ike edhe ti
ata ende dëshirojnë të ikin
rradha prek në rrënjë
Mollën e kuqe…..Trolli rrënqethet
pa njohje motesh
pa barometër….
hapat ku do të ndalen
në “ëndrrën e bardhë”!Shtegtim mes vijave të kuqe
me valën e lumit prej “fatit”
drithërimë këmbësh
mbi dhembjen(që rëndon)
vuajtja mbi samar
shpirti peshon
sytë s’kanë më as lotAtdheu përpëlitet
me “gripine ri”
drejt europës…!?Fëmijët i humbën lodrat
Abetaren lënë në klasë
shkronjat shkruajnë nëpër duar
Kosovë e dashur, të duam!Shpirtërat prehen me lot
buzëqeshje e dhimbshme
si prarimi i Diellit
apo zbehja e yjeve në ikje
ikje në pakufi….!Fati i popullit tim
gjithmonë mbetet jetim
ikje në pakthim….!Neki Lulaj
HËNË E LODHUR
Kmesë terri mbi brirët e mjegullës së hapur
Pabesia pi ujin në gurrën e lotëve
Hëna e stërlodhur rrezaton zbehtë shpatën e cokatur
Mbi tehun e jetës gjurmët e gjakut pellgun spërkatën
Kush po i kositë sot vallë këto flatra shpirtE Shpata e turpit e këputë jataganin në dysh
E ëndrrat e lodhura nëpër mote kohën e zhagitën
Mbi kuaj të pa shaluar me bajrak do ta arrijmë
Bashkë tek caku ku u dha betimiLulkuqet çelin në janar edhe mbi karter vullkani
Ujitën me ujin e bekuar qe me sheka e bartëm tatëpjetave kalistrok
Nëpër të çarat e jetës plotë zgala një litar me nyje malli
Këmishën e shkyer kalldremave të kohës e furtunave të egra
Do ta qepim gjithësesi bashkë o sot o në mot….!
Miradije Gashi
TRE YJE, TRE YLBERË
(Jusufit, Kadriut dhe Bardhoshit)
Derisa ngjitemi sipër resh
Si shqipet krahëshkruar,
Tre Yje, midis yjesh
Përherë i gjejmë të zgjuar.Për Atdhe rrinë pa gjumë
Natën, ditën digjen flakë,
Tre Yje midis yjesh shumë
Bijtë e Nënëlokes plakë.Këta të pashuar cilët janë,
Cilët qenë trimat me fletë,
Në shi e borë e tramundanë
që bien e ngrihen kaq lehtë?Të Tre YJE, prush të përndezur
Të tre YLBERË për krahosh,
Në ballë të Mëmëdheut vallehedhur:
JUSUF, KADRI E BARDHOSH.E shkon e vjen i bardhë janari
E vjen e shkon janari i zi,
Tre ylberë e yje ka shqiptari,
Tri emblema në kurorën Liri.Mentor Thaçi
Ditari Poetik
o Tha Bardhi i Bardhit të Gërvallë Dukagjinit –
dje, n´themelet e Kullës në Dubovikun e Kanjushave të verdha
gjeta t´fshehur, t´ruajtur … një fletore … shkolloreletra të vjetra, e verdhë tashmë nëpër mote
me kopertina epokeedhe shkrimi ishte zverdhur
nga koha e blozës, mbi të derdhurnjë vjershërim kryengritës, një zgjim … këndim … nxitës,
aty diku … kështu … Unë, Bardhi i Bardhit të Din Dukagjinit
të falem o Dardani …ke Përroni i Gërvallëve, peng lash lojen time
që të burrërohem pak më heret … o Nënë,
ajo loja tjetër e hardallëve … me ngile pas shpine
nga të mjerët … më bëri të nemëdo ti shes gështënjat që mblodha në Belle e kah Çelia,
do të blejë një Gitarë … ma paratë e mia
dhe, me Jusufin, bashk, do këndojm këngën që kemë dashtëtevona, nga puna e mërgimit, kur të vjen baca Hysen,
neve, burra do të na gjenë … o Nënë …ah … shmova … rënkova … përanash Ditarin … ia lashë motit,
dhe fshina sytë … me mëngën e mitanit të grisur … të qullur prej lotitpaj, Bardhët janë aty … Bardhi i Bardhit të Bardhit të Bardhëve
të Gërvallëve të mi, Lisa me Plisa në Përjetësi, o ArbëriFran Tanushi
KU BJEN UDHA PËR NË LIRI
në thellësinë e një nate të errët
ia prenë udhën
kur gjymtyrët i ishin të çalëi mbyllën rrugën
për të hapur shtigje
shtati i mbushur me plagënë dendësinë e territ të natës
kërkonte (dhe) yjet për ti pyetur
ku i bjen udha për në liriagu (i vonuar) i ditës se re
natën e gjatë e treti
rruga shëndrite nga dielli.
Grupi artistik “Scanderbeg” nga Freiburg-u
Grupi artistik i Shoqatës “Scanderbeg”, nën drejtimin e kryetarit Skënderbeg Klaiçi, përformoi para të pranishmëve valle nga trojet shqiptare. U pëlqye shumë “Vallja e çobanit”, e luajtur nga djem e vajza, shoqëruar me këndim të melosit jugor të Shqipërisë.
Me këngët kushtuar heronjve, këngëtari i njohur Bujar Osaj, me shoqërimin e instrumentistëve – Vëllezërit Gjocaj, mbyllën pjesën e dytë dhe krejt programin e kësaj Akademie Përkujtimore, kushtuar dëshmorëve të Mërgatës shqiptare.
Gazetari, mjeshtri i kamerës dhe veprimtari i kudondodhur i Mërgatët tonë, Halil Rrustemaj, fiksoi dhe regjistroi të gjithë Akademinë, duke intervistuar, për televizionin publik – RTK-në, edhe disa nga pjesëmarrësit, shokë të heronjve dhe organizatorët e kësaj Akademie dinjitoze.
Shumica e fotografive janë realizuar nga fotografi dhe kameromani – Halil Rrustemaj.
