(Klikoni linkun më sipër për të dëgjuar intervistën audio me Hamdi Haklajn)
“Ka qenë po Shkëlqimi, i cili është vra i pari nga vllazrit e mi. Me urdhrin e Sali Berishës. Ne si familje kemi qenë për pluralizmin dhe nuk kemi qenë kundër demokracisë ne Shqipëri si dhe as kundër Saliut. Por pas 2 prillit 1991, ka ndryshuar mendimi dhe bindja ime dhe e jona për Saliun.” – thotë në fund të pjesës së parë të intervistës botuar dje në DITA , Hamdi Haklaj. Sot po botojmë vijimin e kësaj interviste regjistruar në version audio në Suedi nga gazetarja e DITA -s Mira Kazhani, e cila më parë ka sjellë edhe dëshmitë e Jaho Mulosmanit, Izet Haxhisë e Fatmira Hajdarit, mbi një nga segmentet më të përgjakura të historisë së tranzicionit shqiptar, mbushur me vrasje dhe pikëpyetje dhe ku emri që sillet rrotull është përherë i njëjti: Sali Berisha.
Më poshtë, pjesa e dytë e intervistës me vëllain e madh të familjes Haklaj. Botimi i intervistës do vijojë edhe në dy ditët në vazhdim:
Vijon nga dje
Hamdi Haklaj: “…Më datën 3 prill, unë së bashku me një kushëri i cili kishte djalin ushtar në Shkodër, kemi udhëtuar për Shkodër. Morëm vesh se çfarë ka ndodh atje në 2 prill dhe kemi udhëtu se ai kish merakun e djalit. Më mori me vete se unë kisha një makinë të kooperativës. Ishin akoma kooperativat. Kemi udhëtu dhe e kemi pas shumë të vështirë rrugën prej Vaut të Dejës e deri në Shkodër. Vetëm një gazetë RD në xhamin e makinës ndoshta na ka ndihmu për të hap rrugën. Kushëriri ishte në merak se çfarë mund t’i kishte ndodh djalit. Kemi taku djalin dhe ishte shëndosh e mirë. Atë ditë në Shkodër kam taku edhe të tjerë shokë shkodranë, që i njihja që gjatë kohës kur kisha bërë shkollën e mesme në Shkodër.
Në Shkodër ato ditë u flitke se gjithçka ishte organizue nga Saliu, Azemi edhe Pjetër Arbnori. U flitke haptas se vrasjet janë bo; flas ç’ka u flitke atje; që vrasjet janë ba me porosi të Saliut, Azemit dhe të Pjetrit. Thuhej haptaz që Arben Broci – nuk e kam njoft vetëm në fotografi më vonë më ka ra me e pa. – pra thuhej haptaz se Arben Broci është vra nga armë që nuk disponoheshin nga policia apo nga ushtria shqiptare. Thuhej se Arben Broci ka patur kontradikta me Pjetër Arbnorin.
Arsyeja e vrasjes së demokratëve thuhej që është ba nga kupola e PD-së. Thuhej që është ba me qëllim për të akuzue ish-regjimin, që vrasjet dhe gjaku i duheshin kupolës së PD për të kriju urrejtjen popullore ndaj ish-regjimit komunist, i cili faktikisht filloi me e dorëzue pa asnjë pikë gjaku. Këto janë çka dëgjova në Shkodër.
Mira Kazhani: I besuat?
Hamdi Haklaj: Nuk i besova 100 përqind, por disa (nga ata që flisnin) ishin burra të mire, kishin edhe njohje shumë të madhe në atë punë, kishin qenë present në ngjarjet që kishin ndodh edhe pothuajse i dinin gjërat. Dhe faktet më vonë treguan që aty kishte një organizim të brendshëm prej kupolës së PD. Aty kishte një reaksion që po vepronte brenda për brenda. Prej asaj dite e mbrapa çdo gjë vetëm keq është ba. Gjitha që Saliu ka thënë edhe ba në këto 23 vjet kanë qenë të shaktërrojmë, të djegim, të vrasim, të hakmerremi, të rrënojmë gjithçka që është ndërtuar me djersen e popullit; gjithçka nën zero, të manipulojmë, të gënjejmë, të përgojojmë, të vjedhim zgjedhjet. Të gjitha të këqijat që mund të bëjë e organizojë një mendje e çartur. Vetëm Millosheviçi ka bërë me shqiptarët e Kosovës atë që Saliu ka bërë me Shqipërinë.
Mira Kazhani: Do doja t’i kthehesha ngjarjeve të 2 prillit sepse keni bërë një deklaratë të forte… Ju po thonit se Pjetër Arbnori ka bashkëpunuar në një urdhër për vrasje i cili mund të jetë të dhënë në atë kohë nga Berisha dhe Azem Hajdari? Unë të paktën personalisht po e dëgjoj për herë të parë…
Hamdi Haklaj: Jo unë nuk desha me e përmend shkodranin, se ai edhe nuk jeton. Por fakti është se Pjetër Arbnori ka patur një konfrontim që është bë me kryesinë e PD në Shkodër. Ai ka pas një konfrontim me Arben Brocin dhe Arbeni, pas konfrontimit që ka pas me Pjetrin, ka thënë se kam me ja pa sherrin kësaj pune. Këtë e thonë njerëz që kanë qenë afër Arbenit dhe që i kam takuar unë ato ditë. U flitke se kupola drejtuese e organizimit ka qenë Sali Berisha, Azem Hajdari, Pjetër Arbnori. I dërgumi ka qenë Azem Hajdari për ta bë dhe e përlyeshin edhe Pjetër Arbnorin për sa fola. Këta tre persona u akuzonin në Shkodër. Nuk mund të them që personat që kam ndenjur unë më ta kanë qënë të majtë apo të djathtë sepse në atë kohë thuajse shumica ishte dakord me u rrëzue. Dhe regjimi komunist pranoi pluralizmin, pranoi votimin, pranoi me u largu pa asnjë pikë gjaku. U flitke që gjaku u ka interesu këtyre…
Mira Kazhani: Atëherë mund të themi që ky është momenti i parë i krisjes dhe zhgënjimit me Berishën, 2 prilli?
Hamdi Haklaj: Po. U krijue një farë bindjeje se që në fillimet e PD nisi regresi, me e quajt më mirë regresi moral. Ju i dini. Them gazetarët. Nuk e di për ty sepse duhet të kesh qenë fëmijë në atë kohë. Por të tjerë e dinë më mirë.
Mira Kazhani: Jo, unë di që Arben Broci është hero i demokracisë dhe që nderohet nga Partia Demokratike dhe zoti Berisha…
Hamdi Haklaj: Po është një politikë që e përdorin kudo në botë. Është një politikë që e përdorin edhe në botë, që e vrasin vetë dhe e qajnë vetë. Me ata që kam fol për Arben Brocin, ata kishin fjalët më të mira për të. Edhe për aftësi thonin që kishte aftësi të rralla. Unë nuk e kam njohur as atë as familjarë të tij por kam njohur njerëz që e kanë njohur shumë mirë Arben Brocin.
Mira Kazhani: Hamdi pak më parë dëgjova një frazë nga ju që nuk ishte e panjohur për mua, e kam dëgjuar edhe herë të tjera po për herë të parë nga ju. Ju thatë që vëllai juaj Shkëlqimi është vrarë me urdhër të Sali Berishës. Ju keni prova, e keni diku të dokumentuar që është ai që e ka dhënë urdhrin dhe pse duhej që zoti Berisha ta jepte një urdhër të tillë?
Hamdi Haklaj: Do jua sqaroj pak më vonë atë gjë. Por fakti është që një pjesë të provave i kanë dëgju edhe shqiptarët. Është dëgju kaseta dhe urdhri që ka pas Saliu për vëllain tim. E ka dhënë 6 muaj para se me e vra. Ajo dihet botërisht. Ne kemi qenë të bindur, nuk kemi dyshu kurrë që ai është porositësi, ai është urdhëruesi, organizimin mund ta ketë bërë dikush tjetër.
Mira Kazhani: Nga leximet që kam bërë por edhe çfarë kam dëgjuar ka edhe të tjerë që besojnë se vrasjet e Haklajve u bënë nga profesionistë. Ju thoni që ka qënë një makinë shteterore e përdorur nga zoti Berisha për t’ju zhdukur? Disa vrasje kanë ndodhur kur Berisha ishte në opozitë. Sa mund të ketë qenë e mundur diçka e tillë prej tij?
Hamdi Haklaj: Është krejt e sigurt. Ai më shumë ka pas qëllimin me na ba shembull që të frikësohen të tjerët. Dhe pas 97-tës Berisha ka qenë në opozitë por faktikisht ka qenë një shtet brenda shtetit. Ose më mirë me thanë pas 12 shtatorit, erdh’ 14 shtatori që ishte mirëorganizu përpara. Kjo dihet, nuk do shumë koment. Ai dhe vetëm ai është porositësi i të gjithë fatkeqësive që na kanë ndodhur ne. 4 vllazërve të mijë, xhaxhait me dy djemtë, kushëririt, njerëzve të afërt që janë dëmtue. Është vetëm Sali Berisha përgjegjës.
Mira Kazhani: Edhe Azem Hajdari, një tjetër tropojan ka në historinë e tij shumë dritëhije në raport me Haklajt deri në 12 shtator. Besoj që edhe Azemin e keni njohur më herët…
Hamdi Haklaj: Me Azem Hajdarin dhe familjen e tij kemi pas marrëdhënie të mira deri në vitin -91. E kemi njohur njëri-tjetrin dhe xhaxhai i Azemit ka qenë i martuar me një kushërirën tonë. Në vitin ‘91 vëllai i Azemit, Sali Hajdari, ndoshta edhe i dehur e ka ofenduar me fjalë të ndyra djalin e xhaxhait tim pasi i ka thënë që jeni edhe komunistë etj. Në fakt djali i xhaxhait, djemtë e tij si dhe xhaxhai nuk ishin komunista. Faktikisht xhaxhai ka qenë i përjashtuar nga partia në vitin ‘71.
Vëllai im Halili në atë kohë ka qenë komunist dhe unë e kam për nder edhe sot që ai ka qenë komunist. Por komunist ka qenë edhe babai i Azem Hajdarit, dhe vëllai i tij nga nëna Rasim Hasani i cili ka qenë edhe instruktor partie në Komitetin e partisë në Tropojë.
Atë ditë që Saliu ka ofenduar djalin e xhaxhait tonë në prezencë dhe ne në distancë, ka qenë i shoqëruar me 8 a 9 persona. Djali i xhaxhait, vllazrit e mi Fatmiri dhe Shkëlqimi e kanë rrah Saliun në prezencë të shokve të tij. Isha në shtëpi, banoja në Margegaj afër qytetit dhe një komshi ka ardh e më ka treguar ngjarjen. Më erdhi shumë keq dhe jam nis menjëerë për qytet për të taku Rasim Hasanin, vëllain e Saliut dhe te Azemit. Azemi në atë kohë ishte në Tiranë. Kam shkue të zyra e PD e cila në atë kohë ishte tek komiteti i vjetër ekzekutiv. Nuk e kam gjetur aty dhe duke e kërkue më kanë thënë disa njerëz që kot mos e kërko se Rasimi ka thënë që Azemi do të grumbullojë rrugaçë nga e gjithë Shqipëria e do ti bjerë në Tropojë kundër jush.
Në fakt isha nis me qëllimin e mirë që të ulja gjakrat dhe Rasimit t’i kërkoja falje por pasi mora vesh se çfarë mendimi kishte Rasimi, s’e di a kish fol me Azemin apo jo, ndrrova mendim.
Rasimi kishte marr vesh që po e kërkoja si dhe më kishte pa aty rrotull se kish qenë në zyrën e Fatbardh Doçit aty në katin e parë. Dikush më tregoi ku ishte dhe shkova i kërkova që të bisedonim. Ja thashë qëllimin pse isha nis dhe doja ta takoja. I tregova ato që kisha marr vesh për ato që Rasimi kishte thënë, i thashë edhe emrat që ma kishin thënë si dhe i thashë që për gjënë më të vogël që mund të organizojë ai dhe Azemi pas krahëve, do të përgjigjen.
Rasimi është gjallë dhe nëse i ka ngel sadopak burrni të dal e ta thotë të vërtetën. Pas këtij incidenti nuk kemi patur të tjera konflikte as me Azemin, as me Rasimin. Përjashto takimin me babën për të cilin do të flas më vonë.
Mira Kazhani: Po u shuajt konflikti? U qetësua marrëdhënia mes jush?
Hamdi Haklaj: Nuk patëm as pajtim po as ngatërresa më! Mujt me thanë se u shujt në heshtje! Ata e njihnin vëllain e tyre. Ishte një pijanec. Nuk është se kanë ba ndonjë gjë të mirë vllaznit e mij që e kanë rrah. Unë desha që ajo punë me u mbyll. Kishte edhe arsye me u mbyll edhe nga lidhjet që kishim me kushërirën tonë, më xhaxhain e tij.
Me Azemin jam njoft personalisht. Nuk kemi pas ndonjë shoqëri me të por jemi njoft. Me Rasimin kam pas muhabet. Ka ardh disa herë atje ku punoja. Njëherë më ka ndihmue Rasimi më çu në shkollë një të persekutuar politik. Më ka ndihmu përmes organizatës së partisë. Ishte një djalë shumë i mire (i persekutuari) nuk e di ku është ai tani po shpresoj të ketë pas fat të mirë.
Mira Kazhani: Megjithatë nuk rezulton që marrëdhëniet e Azemit me Tropojën të kenë qenë vaj. Nuk e di ndoshta s’jam mirë me kohën por disa muaj para se të vritej ai i ka shpëtuar një atentati në Tropojë…
Hamdi Haklaj: Azemi në fakt ka qenë nga ata persona që ka pas shumë konflikte me njerëz gjatë gjithë jetës së tij. Që i ri ka pas konflikte. Kuptohet aq sa mund të lejohej në regjimin komunist. Në atë kohë akuzohej si njeri i shërbimit të shtetit, akuzohej si spiun. Nuk e di nëse ka qenë apo jo. Flitej shumë. Ngatërresa shumë ka pas, shumë probleme ka pas.
Mira Kazhani: Ju i mohoni ato zëra që përfshinë në këtë atentat emrin e vëllait tuaj Fatmirit?
Hamdi Haklaj: Jo, nuk kemi qenë në autorët!
Mira Kazhani: Këtë verë kam intervistuar Jaho Mulosmanin. Mulosmani tani ka thinja në kokë, është burrë, por në vitet 90 ai ka qenë adoleshent, fare i ri. Me gjasë ai do e kalojë jetën në burgun e Burrelit për një krim që ai thotë se nuk e ka bërë…
Hamdi Haklaj: Akuza për Jaho Salih Mulosmanin, dhe vëllezërve Haxhia, ai autor dhe bashkëpunëtor në vrasjen e Azem Hajdarit ishte dhe është shpifje e porositun dhe e gatuar nga Sali Berisha. Saliu ka qenë në dijeni që Azemi me kërkesën e tij e ka taku babën tim në zyrën e tij me 2 shtator.
Pavarësisht të gjithë poshtërsive, prapaskenave dhe krimeve që kanë bërë e organizuar Saliu dhe Azemi, prapëseprapë Saliu nuk i ka besuar Azemit. Dhe ka qenë shumë i shqetësuar se çfarë mund të ketë fol Azemi me babën tonë pa prezencën e kujt tjetër.
Ne dhe vëllai im Fatmiri, në atë kohë po mundoheshim të sqaronim se a ishin të implikuar të dy (Berisha dhe Hajdari) në vrasjen e vëllait tonë Shkëlqimit. Them të dy, për Saliun dhe Azemin. Ne kemi qenë të bindur sikur jemi edhe sot se vëllai ynë Shkëlqimi është vra me porosinë dhe me urdhrat e Sali Berishës. Siç dhe kemi dyshuar se ka qenë Azem Hajdari që me dëshirën e vet dhe me porosinë e Saliut e ka bërë organizimin.
Ne kemi qenë të interesuar që të vërtetonim implikimin e Azemit në vrasjen e vllaut tonë. Nëqoftësë do të bindeshim që ai ka qenë i implikum, vrasja e tij mund të ndodhte edhe të nesërmen ose mund të mos ndodhte kurrë. Por natën që Azemi është vra nuk ka patur asnjë plan Fatmiri, as për ta takuar, as për ta vra. Për të vërtetue sesa Saliu ka qenë i implikuar në vrasjen e vëllait tonë Shkëlqimit, nuk kemi patur shumë nevojë të hulumtojmë. Se është kaseta se çfarë Saliu ka kërkue e urdhnue për vllain tim 6 muaj para vrasjes.
Mira Kazhani: Si ju ra në dorë kjo kaseta?
Hamdi Haklaj: Kasetën ja ka dhënë Azem Hajdari babës tonë. Pjesërisht kasetën e ka ndigju edhe publiku. Ka thënie se kasetën na e ka dhënë Dem Dollapi. E njohim Dem Dollapin. Kemi patur marrëdhënie të mira me Demën dhe familjen e tij por nuk na e ka dhënë Dema kasetën.
Ndërsa për dyshimin që Fatmiri t’i ketë vu minën Prel Martinit së bashku me Dem Dollapin ju them që Fatmiri kurrë nuk ma ka thënë një gjë të tillë. Por mesa di unë, Dema është në Tiranë dhe mund të pyetet.
Natën e 12 shtatorit vëllai im Fatmiri ka shkuar para PD-së që të takojë një person që ne i besonim në mënyrë që ai personi ti thotë vllait ato që ai kishte mundur me marr vesh brenda PD-së. Sidomos pas takimit të babës tonë me Azem Hajdarin.
Fatmiri ka qenë vet i treti dhe nuk ka patur as ushtri, as 100 e 150 veta, as prapavijë ato ditë e atë natë në Tiranë. Ditën që Azem Hajdari me kërkesën e tij ka taku babën tonë ka biseduar vetëm për vrasjen e Shkëlqimit. Azemi i ka thënë babës, që urdhëruesi i vrasjes është Sali Berisha. I ka bërë be, është betuar edhe në Dervish Luzhën, një njeri i mirë të cilin tropojanët e kanë respektue. E ka vu dorën disa herë gjatë betimit të tij në një bust të vogël të Dervish Luzhës qe Azemi e mbantë në zyrë.
Azemi ju ka betu babës, që ai nuk ka dorë në vrasjen e djalit të tij por duke i thënë që prej këtu të është vra djali, e duke i treguar me gisht zyrën e Saliut. Azemi i ka dhënë babës edhe një letër të shkruar me dorë për Fatmirin, ku përveç të tjerave ai i thoshte Fatmirit që Azemi ishte i gatshëm që ta takonte atë ku dhe kur të dojë Fatmiri, edhe në Tropojë.
Në letër ai jepte edhe një porosi të shkurtër që Fatmiri të bënte kujdes nga qeveria e majtë se siç thoshte ai ja kishin me hile. Azemi ia ka dhënë edhe kasetën që ne e disponojmë dhe që është dorëzue edhe në Prokurori por është reduktuar.
Sali Berisha është qënia që e ka dërgu Azemin për të vra vëllain tim ose që Azemi të vritej. Saliu ka qenë shumë i interesuar që të vriste vëllain tim Fatmirin, nga frika që kishte prej tij sepse ka qenë i lyer me gjakun tonë. Por Saliu ka qenë edhe më shumë i interesuar që Azemi të vritej, për ta përdor siç dhe e përdori.
Dihet se çfarë organizoi pas vrasjes të Azemit. Sikur dihet se çka kishte thënë 4 ose 5 ditë para vrasjes së tij: – Dikush do bëhet theror për ju!
Nesër do të lexoni:
– Çfarë ndodhi mes Fatmir Haklajt – Azem Hajdarit dhe personave që shoqëronin secilin prej tyre gjatë sekondave të vrasjes
– Plagosja e badigardit të Hajdarit që ishte edhe nip i Haklajve dhe çfarë ndodhi pas vrasjes
– A kanë qenë vëllezërit Haxhiaj të implikuar në vrasjen e Azem Hajdarit – Pistoleta me silenciator e Hajdarit dhe Berisha që pa nga dritarja të gjithë ngjarjen
– Haklajt kundër mobilizimeve të Berishës në Tropojë kundër revoltës në jug, si një nga shkaqet e armiqësisë së egër të pas 97-s
– A është e vërtetë që Haklajt kanë dashur të vrasin Berishën dhe se janë shkaku i jelekut antiplumb të tij
*Me kërkesën e të intervistuarit nuk lejohet riprodhimi i saj nga faqe të tjera online dhe nuk do postohen reagime lexuesish.
