Te shkruash per Dukagjinin, historitë, trimeritë, herojtë, luftrat, gojedhenat, per folklorin dhe per artistat do duhej nje kohë shum e gjate. Por un po ndalem ne bajrakun e Shoshit ne nje kulle, ku nuk munguan cilesitë e lartpermendura. E kam fjalen per Mark Lulashin e Gurres Shoshit. Marku ishte i biri i Lulash Ndout, ishte nje djalë i gjatë dhe serioz, guximtar, patriot dhe shumë atdhetar.
Por shum shpejt ai do behej edhe nje njeri shum i rendesishem per Gurren, per Shoshin dhe mbar dukagjinin. Me zgjuarsin e ti prej malsori , me edukaten qe i dha familja dhe me nje njohuri te gjer rreth kanunit Marku do behej nje nder njerezit me te kerkuar per pleqni dhe kuvende te rendesishme. Kishte nje pozit, nje autoritet dhe nje rrespekt te jashtzakonshem nga te gjith bashkohesit e ti te rendesishem te asaj kohe si Mark Lula i Shals, Mark Sadiku, bajraktart e Nikaj – Merturit, por duke mos harruar edhe bajraktart e Shoshit me te cilet kishte nje marrdhenie shum vllazerore , ku me von do te shoqerohej edhe me kumari.
Mark Lulashit pervec ktyre qe permenda me lart zoti i kishte cu edhe nje te mir tjeter , ishte i martuar me nje sokolesh , me nje grua me shum pozit. Zoje Mustafja gruaja e Mark Lulashit ishte nga Thethi , vinte nga nje der me emer, ishte nje grua shum serioze , e zgjuar , e rrept ne shum aspekte qe e rrethonin , dhe me tipare burrnore. Zoje Mustafja ashtu sikur bashkeshorti i saj edhe kjo kishte nje profesion , nje zanat te cilin e donte dhe e ushtonte me shum pasion dhe dashuri . Zoja ishte vajtore , merrte pjes rregullisht ne vajtimet e burrave , djemve , grave e çikave te Dukagjinit por edhe me gjere.
Me kte zanat ajo mori nje fam te madhe ne te gjith veriun e Shqiperis , ajo kishte arritur nje nivel shum te lart krijimtarie , nje ze te fort , dhe nje vajtim qe nuk mund te bente kush tjeter .Zoje Mustafes gjat karrieres se saj si vajtore i rastisi te vajtonte shum njerez te rendesishem te Dukagjinit dhe Malsis Madhe . Shum persona me pesh si bajraktar , luftetar , deshmor te liris se atdheut dhe shum te tjere u vajtuan nga Zoja .Por Zoje Mustafja ishte shum e trasparente dhe e rrept , kushtu qe ne nje vajtim te nje personi te vrar nga qeveria ajo shau dhe mallkoj qeverin me fjal shum te renda , te cilat as nje burr nuk do guxonte ti thoshte dot.
Dhe per kto fjal me von ajo do denohej me burg , ishte nje gje shum e pazakonte qe nje grua te denohej me burg taman si nje burr . Mark Lulashi dhe Zoje Mustafja kishin 4 femi , 2 djem dhe 2 vajza . Vajza e madhe Drane Markja do te martohej ne Shale ne Breg Lumi me Cun Niken . Edhe Dranja ne vitet e mevonshme do te merrte zanatin e nenes saj si vajtore dhe ket zanat do ta trashigonte me von tek e bija Lul Cunja . Dhe duhet then me shum te drejt qe te tria si Zoje Mustafja e bija Drane Markja dhe po ashtu edhe e bija e ksaj Lul Cunja , do te ishin dhe mbeten vajtoret me te suksesshme te Dukagjinit . Por Drane Markja nuk do ta transmentonte talentin e saj vetem tek e bija Lula , por edhe tek djali i saj Mhilli .
Mhill Çuni me nje telent te trasheguar nga nene dhe dajat do te vazhdonte rrugen si kengetar. Ai do shkruante tekste , do bente muzik , do ishte instrumentist , keshtu qe ja arriti te behej nje kantautor shum i suksesshem dhe i pazevendesueshem ne te gjitha koherat . Edhe vajza e dyte Mri Markja do martohej po ne Shale ne Vuksanaj me Shpend Vocrrin . Edhe djemt e Mris do merrnin nga talenti i dajave dhe gjyshes , por jo ne permasa te medha . Ishin instrumentista , kengetar te mer por edhe mjeshta veglash muzikore si ciftelia , sharkia , lahuta e te tjera . Por ata qe do benin karrier dhe emer ne kehet me von ishin dy djemt e Markut dhe Zojes . Gjergj Marku dhe Kol Marku do te trashigonin me se miri aftesit e lena nga babai dhe kryesisht nga nena rreth cdo gjeje qe kishte te bente me muziken . Gjergji dhe Kola do ishin kengetaret e pare te Shoshit.
Ata u moren ne menyr te gjithanshme me artin . Gjergji i cili ishte vellai i madh dinte ti binte , ciftelis , sharkis dhe lahutes , por pervec se u binte ai ishte edhe shum merakli ne punimin e tyre . Si zanat Gjergji ishte farketar , zanat ky i trasheguar nga babai i ti Marku. Por Gjergji ja gjente gjithmon kohen per tu marr edhe me mjeshtrin e drurit . Por perseri aj kishte edhe dhunti te tjera , Gjergji kendonte ne menyr perfekte me lahut , cofteli dhe keng maj krahu . Dhuntit i ti dhe te mirat qe i kishte fal zoti nuk kishin te sosur dhe je e mir tjeter e ti ishte se aj shruante tekste . Cdo keng e kenduar prej ti ishte e shkruar dhe e kompozuar po nga vet aj . Por edhe vellai tjeter Kola ishte mjaft i talentuar . Me nje zanat te bukur sic ishte ai i mjeshtit , Kola se bashku me babain e ti ndertuan me qindra kulla ne malet e Dukagjinit . Por mbas punes se lollshe ja gjente gjithmon kohen per tu marr me muzik .
Nryshe nga i vellai Kola zgjodhi per tu marr me dy fegla frymore , me fyell dhe me gjeth nese dhe kjo mund te quhet vegel muzikore . Ishte nder te paret qe perdori gjethin dhe nje instrumentist i talentuar ne fyell . Keshtu sebashku dy vellezerit ushroheshin dhe benin muzik per vete , per miqt e shumt qe ju vinin , per shok dhe dashamir , per dasma dhe raste te tjera gazimi , por me von edhe per te gjith shqiperine . Gjergji dhe Kola do merrnin pjes ne shum koncerte , festivale , dhe ne te gjitha aktivitetet kulturore artistike . Do ishin instrumentistet e pare ne Shqiperi qe vendosen sebashku ne nje melodi te perbashket fyellin dhe ciftelin .
Ishte nje gje qe nuk e kishte bere kush me pare . Fal kti talenti ata do perfaqsonin Dukagjinin ne shum aktivitete , do merrnin pjes shum her ne festivalin e Gjirokastres dhe festivale qe organizoheshin ne te gjith Shqiperine . Por kta dy vellezer artista do te ftoheshin edhe jasht shtetit per te kenduar ne shtete te ndryshme . Fal telentit dhe kontributit qe jepnin ne art ata u vleresuan shum her me dekorata dhe medalje te ndyshme . Zhvidhimet politike te asaj kohe do te preknin edhe Dukagjinin , futja ne koperativ ishte nje gje e tmerrshme dhe shum e rende per malsoret e ktyre maleve te thepisura . Dhe duke mos pranuar futjen ne koperativ Kola largohet nga Shoshi per tu sistemuar ne qytetin e Lezhes .
Ketu vellezerit ndahen per gjithmon , por jo si vellezer , jo si shok , por nga ana artistike . Largesia nuk ja u jepte mundesin per te vazhduar sebashku rrugen e artit , por kjo nuk i ndalte ata per tu marr me artin . Kola i bashkohet grupit artistik te Lezhes , duke u ber pjes e rendesishme e ti ne cdo aktivitet qe organizonte . Ndersa Gjergji u be udheheqes artistik per Shoshin , duke pergatitur talentet e reja qe do perfaqsonin Shoshin ne koncerte te ndryshme . Por asnjeher nuk e shmangte mundesine per te kenduar edhe vet , per te thurur tekste te reja dhe tashme jo vetem per vete por edhe per kengetar te tjere .
Pak shkurt kjo ishte biografia e nje kulle Shoshi , nje malsori me emer si Mark Lulashi , nje gruaje guximtare si Zoje Mustafja , burrnore , dhe duhet theksuar gruaja me e famshme e Dukagjinit , e dy artistave si Gjergj Marku dhe Kol Marku , te cilet lan nje emer te madh dhe te mir , nje kontribut qe ishte veshtir per tu dhen ne kohen e veshtir qe ata jetuan . Keshtu qe ne e vleresojme , e rrespktojme dhe e duam at pun qe ata ben me shum sakkrifica . Rrespekte dhe mirnjohje ta .Po sice duket breznia ja percjedhe breznis,ka kohe qe nji pinjolle i kesaj shtepie Nikolin Guri po publikon krijime dinjitoze.Shoshi ka qene dhe mbetet nji krahin me krijues te denje dhe me emer ne shkalle kombetare.
Gjergj dhe Kol Marku jane ata krijues te Shoshit te cilet kujtohen sote dhe do kujtohen gjithmon, krijimet dhe kanga e tyre zene vende ne altarin e folklorit Shqiptar.
Dua te falnderoje Nikolinin qe me mundesoje nji informaion te denje dhe dinjitoze per te publikuar kete shkrim ne gazeten” Fjala e lire” me botues z. Arben Cokaj.
Gjin Musa…….poezia u krijue nga NIKOLIN GURI
……Gjergj dhe Kol Marku N’male t’nalta ku rrin shqiponja kishin kullen dy sokola ata kjen Gjergj dhe Kol Marku krenari i pat bajraku Gjithmon Shoshi legjendar ka qit trima dhe kangtar Gjergji e Kola kjen artista kjen kangtar e instrumentista Gjergji ishte vllau i pare si zanat aj kje farktar por lahut e cifteli kurr si l,shoj prej dores ti Mej pas hije puna burrit Kola ishte mjeshter gurit por zanat me knaq miletin kishte fyllin edhe gjethin Kta t,dy vllazen dyzenxhi i kish fal zoti fatli babe e nane me za i paten Mark Lulashin e Zoje Mustafen Kta artista vllazen t,pandam ven pa shku nuk e kan lan ne koncerte e festivale tuj marr tituj e medalje Prej n,Vermosh e n,Gjirokaster her n,Tirane her m’Mallakaster per dyzen ja pan lan vetit disa her te ftum jasht shtetit Gjithka i ran kta burra motit emnin nalt ja kan rrit Shoshit sa t,jet jeta me jetu gjithmon keni me u kujtu 1 vit vjen 1 tjeter shkon por kurr Shoshi sju harron se vet zoti e ka than emen t,madh ju per me lan emnin tuj n,germa florini se harron kurr DUKAGJINI
NIKOLIN GURI.
